Þjóðviljinn - 11.03.1961, Side 6

6) f— I>JÓÐ>’piLJi'\N rrt Laugardagur 11; marz 1961
fHsrefandl: Samelnlnfrarflokkur alþýðu Sósíalistaflokkurlnn. — ;
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Sig-
u*óui Guðmundsson. — Frettaritstjórar- ívar H. Jónsson, Jón ■
BJarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, :
afgreiðsla. auglýsingar, orenismiðja: Skólavörðustíg 10 PÞmj
17-500 (5 línur). - Askriftarverð kr. 45. á mán. - Lausasöluv. kr. 3.00.
Prentsmiðja Þjóðviljans.
!i!il
liiililll
jiiillllilllliil
Svíkunum verður hrundið ■
C'amningar þeir sem stjórnarflokkarnir samþykktu á ||§
^ Alþingi í fyrradag skertu í senn tímabundna hags- =
mufii þjóðarinnar og sviptu hana hinum veigamestu s§
réttindum. Meginatriði samninganna eru þessi; |§§
| jLögin um vísindalega verndun ■ fiskimiða land- j§§
grunnsins eru numin úr gildi, en með þeim höfðu §§§
íslendingar lýst yfirráðum sínum „innan endimarka §§§
landgrunnsins“ og þar með einhJiða rétti sínum til §§§
ákvarðana á því svæði öllu. Þeim hluta landgrunns- §§§
ins, sem er utan núgildandi fiskveiðitakmarka, hefur ||§
verjð breytt í „úthaf“ og „alþjóðavettvang“, og við |§
íslendingar eigum ekki framar að hafa neitt leyfi til =
aðgerða á því svæði án samþykkis Breta og erlends §§§
dórhstóls. Þar með hefur yfirráðasvæði íslenzka ríkis- §§§
ins^verið stórlega skert, réttindi þjóðarinnar takmörk- §§§
uð, ‘ og samkvæmt ákvæðum samninganna á það afsal §§§
landsréttinda að standa um aldur og ævi. §§|
fslenzk stjórnarvöld hafa beygt sig fyrir ofbeldis- §§
/verkum Breta, eftir að brez'k stjómarvöld höfðu §§j
játað ósigur sinn í verki. Eina ríkið sem neitaði að =
viðurkenna hinar löglegu aðgerðir okkar og sendi her- §§§
skip gegn okkur er verðlaunað qg því heimilað að §11
stunda veiðar með öllum flota sínum innan 12 mílna §§§
mafkanna fyrst um sinn í þrjú ár. Þetta undanhald §^
er í senn smánarlegt og stórhættulegt íiskveiðum okk- §^
ar og fiskimiðum. |§§
O Svo alger er endurlægjuhátturinn að jafnvel grunn- §§§
línupunktar — sem sérstök alþjóðasamþykkt hefur m
•verið gerð um — eru nú bundnir í samningum við m
'Breta! Engin tilraun er gerð til þess að láta samning- g
anarlíta út eins og sáttmála jafnrétthárra aðila; eng- m
in ákvæði eru um að íslendingar mótmæli ekki landhelgi ||§
Breta, fái tilkynningar um breytingar á henni og geti |§!
skolið þeim til alþjóðadóms! Þetta er einhliða nauð- §§§
untmrsamningur milli sigurvegara og hins sigraða. §§§
Ijeisi samningur veikir þjóðina í senn inn á við og út §§§
* |á við. Stjórnarliðið heldur því fram að hann sýni §§§
að við viljum vera ,,réttarríki“, en í raunihni sannar §§§
hanh það gagnstæða. Með honum tjáum við öllum þeim m
þjóðum sem virtu rétt okkar, að við tökum ekkert §j§
maik á viðurkenningu þeirra og stuðningi; ofbeldið sé §§§
þaðltungumál sem við skiljum og lútum. Rísi ágrein- m
ingi|r milli okkar og annars ríkis eftirleiðis höfum vi𠧧§
-sýntj andstæðingi ökkar í verki hvaða leiðir eigi að m
faraj tíl þess að beygjia okkur og buga. m
F’n. þótt samþykkt Alþingis í fyrradag sé sár ósigur, m
fela lckaátökin einnig í sér hina skýrustu vísbend- gjjg
ingií um það að svikasamningunum verður fljótlega m
hrundið. Earátta stjórnarandstöðunnar á þingi var ||§
alvarleg og einbeitt, andstæðingar ríkisstjórnarinnar j||
-hafa aldrei fyrr staðið jafn fast saman í stórátökum. m
Það: er sögulegur atburður að allir stjórnarandstöðu- |p
flokkarnir gáfu út yfirlýsingar um það að þeir myndu §§§
ekki virða þau ákvæði brezku samninganna að þeir m
standi um aldur og ævi; þær yfirlýsingar munu fylgja m
samningunum sjálfum og takmarka gildi þeirra. Við m
höfum ekki beðið ósigur um aldur og ævi, eins og m
íslenzka r'kisstj órnin og Bretar ætluðust til, heldur =
verður ósigrinum hrundið og réttur þjóðarinnar endur- §§
heimtur. fslenzka þjóðin hefur verið beitt svikum og §§§
ofbeldi af æðstu trúnaðarmönnum sínum; slík verk m
hefna sín ævinlega og munu þegar til lengdar lætur m
auka skilning þjóðarinnar á aðstöðu sinni og efla j§§
^sókn hennar til aukins réttar. — m. §H
Sýning þeirra Rafns Hafn-
fjörðs, G.W. Vilhjálmssonar,
Óttars Kjartanssonar og
Kristins Sigurjónssonar í
Bogasal Þjóðminjasafnsins er
einstæður viðburður. Ekki
vegna þesg, að ijósmyndir
hafi ekki verið og séu ekki
almenningi til sýnis, heldur
vegna hins, að þessar mynd-
ir eru öðruvísi en svotil allar
aðrar myndir, sem hér hafa
verið til sýnis almenningi.
Þær myndir, sem við oftast,
sjáum, eru teknar af ákveðn-
um h'ut, ákveðnu „mótívi“,
og höfuðviðfangsefni ljós-
mynclarans að sýna það mótív
sem eð’ilegast og sannast (að
uriianskildum smáJagfæring-
um á and'itshrukkum og
graftarbólum, sem ljósmynd-
arar hafa leyfi til að afmá á
„eðlilegri" andlitsmynd). Slík-
ar myndir hafa fyrst og
fremst gildi sem heimildir, og
tækni ljósmyndarans gerir
þessa heimild góða eða lé-
lega, eftir atvikum.
Þær ljósmyndir, sem hér
eru sýndar, eru flestar ann-
ars eð’is. Þær eni ekki hugs-
aðnr sem heimild eða sönn-
unnrgagn um tilvist ákveðins
manns eða ákveðinnar bygg-
ingar á ákveðnum tíma. Þær
eru aðeins leikur með ákveðin
form, liós r.g skugga í af-
mörkuðum fleti, og þessi form
fvjgja engum forskriftun) um
uupstillingu eða lýsingu, bak-
grunn eða forgmnn, þau eru
ekki annað eo náftúran sjálf
ems og l.iósmynrlavélin ,og
liromyndarinn sjá hana, oft í
sínnm smæstu eiriium. Það
csm gerist er einfaldlega bað,
að l'stfengur, gfeanand? maður
fer út með myndávé1 og tek-
ur mvnd, rétt eins og listmá]-
arí fer út eg riesar 1100 skissu
a.ð málverki. Ljéistóýftdarinn
bregðnr nú á leik og með að-
s'-oð ýmis.sa Uekia í myrkra-
heftberginn gerír ha.nti
knnnski margar mvndir eft/r
fvT'rmvndÍnni Ptundum em
skuwprnir hvbir og sólin
svört. Eft.ír martrar tilraunir
valur liósm-'mdarinn bá mvnd-
inn sem homrm fír-rot. bezt.
TT'rinr. fnið b'ð a1r1rei nð SÍá.
'Þ^tta wna verir-t b-’á bst-
jnálnranum. Þ-nír «pm leita, að
iptri/pðrij ..ra.anitpti“ vífa
krmnski ekki pi’taf 5 bvrluft,
að kvf'rúi ba!r fjai rð ieita,.
en bn:r viTp hvenær Veir hafai
fimd'ð ’bað.
t s<mí r, o-p roi.-rá nni mgir;-
„Liónmvnda.rir.n er friá's í
becsum ,1eik sínum. í teít. pirni
eð formum iw pnmnmli liófiS
/><T aTHirrirp^ JTp’jri boipTpr. bi-ria
Titbrio-ðaríkll brp. 'f’-o o-|, po-
jxrmp*?>tvn,r i nótfúri.rrni form.
tw virðast allt sð bví óhlot,-
Til þess að geta skapað
listaverk, þarf í flestum til-
felhTm tæki. En t.ækið eitt
skapnr ekki listaverk'. Þjálf-
un og kunnátta í meðferð þess
skapar þá tækni, ©em nauð-
s.ynleg er hverjum þeim, sem
eit.thvað hefur að segja, hvort
he’dur það er með stækkun-
arvél, pensli eða meitli. Þær
52 rnyndir, sem nú í fáa daga
Kolakraninn, ljósmynd eftir Guðmund Vilhjálmsspn á sýn-
ingunni í Bogasalnum.
eru almenningi til sýnis í
Bogasaínum, bera þess ótvJ-
ræð merki, að höfundar þeirra
vita hvað þeir eru að gera,
gjörþekkja það efni og þau
tæki, sem þeir vinna með. í
höndum þeirra verður þang
í fjöru að skemmtilegri
„kompósition" í hvítu og
svörtu, olíubrák á sjó verður
að „trúð ‘ í svörtu, hvítu og
gráu, loftbólur í ís verða að
„fígúru“ í svörtu og hvítu, og
þannig áfram. Frá „tækni-
legu“ sjónarmiði er gaman að
vita svolítið um uppruna
svona mynda. Frá listrænu
sjónarmiði skiptir hann engu
máli, mótivið er ekkert aðal-
atriði. Hér er líka dæmi, sem
sýnir hvemig hægt er að
gera svolítið óvenjulega mynd
með því að taka tvisvar ofan
í sömu myndina. Og hér eru
einnig myndir, sem sýna mót-
ívið óbreytt. En mynd af skúr-
byggingu þarf ekki nauðsyn-
lega að vera sönnunargagn
um tilvist ákveðinnar bygg-
ingar, helúur má einnig líta á
hana sem skemmtilegt sam-
spil ljóss og skugga á af-
mörkuðum fleti. Það er engin
tilviljun hvernig birtan er í
myndinni. Augnabúkið er val-
ið með tiOliti til hennar — og
skugganna. Þannig verður til
afbragðs ljósmynd af ósköp
lítilfjörlegri bvggingu. Giidi
mvndarinnar felst þá heidur
ekki lengur í mót.ívinu sem
sl'ku. heldur hvemig það er
nctað. Þannig geta hlut'r, ssm
hamslausri leit að einhverju
stóru, einhverju ægifögm, ein-
hverju, sem við höfum aldrei
séð fyrr. En við sjáum ekki
rúbínin í ryki vegarins, skynj-
um ekki fegurð hins fábrotna
og hversdagslega, sem mætir
auganu við hvert fótmál.
Þessi sýning ætti að vekja
okkur til umhugsunar um
þessa litlu hluti. Hún sannar
okkur, að ljósmyndatæknin
gefur ótæmandi möguleika á
listrænum vinnubrögðum.
Þeim vinnubrögðum hefðu
t.d. tþeir unglingar, sem fengu
vandaða myndavél í ferming-
argjöf, gott af að kynnast,
hvað þá allir hinir, sem em
orðnir leiðir á að taka lands-
iagsmyndir af heilum sýslum,
klifrandi upp um fjöll og ná
aldrei nógu mörgum f jöllum á
eina mynd. Fagurt útsýni á
aðeins heima á litfilmu.
Heimildarverk um fagran
sumarúag er kærkomin minn-
ing á skammdegjskvöldi. En
verk slraparans ýerður ekki
betrumbætt, þótt við getum
flutt sæmilega efiirmynii þess
inn í stofu. Þeir, sem gaman
hafa af að skapa sjálfir eitt-
hvað nýtt, (eða a.m.k. sýna
tilveruna. í örlítið breyttri
skipan) sjá hér í fyrsta sinn
óræka 'sönnun þess, hvílíkt
undratæki stækkunarvélin er
í höndum mahns, sem kann
með hana að fara — og hef-
ur eitthvað að segia.
Þassi sýning færir okkur
heim sanninn um það, að hér
GuSh'iarf Gurmarssön
okkur kann í fljótu bragði að
þykja heldur ðmerkilegir til
að eyða á þá filmu, orðið af-
bragðs uppistaða í listræna
ljósmynd.
Það eru þessir litlu hlutir,
sem auga hins skapandi ljós-
myndara staðnæmist við. Og
það eru þessir litlu hlutir,
sem veita auganu frcun i
sjálfri náttúrunni. Eitt lítið
strá, eimnana hrísla, sprunga
í steini, aldan við sand. Og
vill það efeki henda of oft, að
okkur sjáist yfir þessa litlu
hluti. Við sjáum gamlan skúr,
en tökum ekki eft.ir áferðinni
í veðruðu timbrinu, kvistun-
um, æðunum, skuggunum. Við
þeysum um lönd og álfur í
á landi eru til menn, og senni-
lega fleiri en margan grunar,
sem af stakri alúð^og áhuga.
vinna að þessum verkefnum
með ótrúlegum árangri, án
þess að láta sér til hugar
koma frægð eða fé að laun-
um. Og kannski gefa þeir sér
ennþá meiri t;'ma til að vinna
að þessum hugðarefnum sín-
um, af því þeir þurfa ekki að
gera þau að verzlunarvöru,
þurfa ekki að se1 ja álmga-
mál sín fyrir daglegt brauð.
Eigi að síður virðist mér
einsætt, að brautryðjendaverk
þessi í listrænni myndasmiði
á fslandi megi ekki gfatast,
og að listræna ljósmyndasmíð
Framhald á 10. siðu.