Þjóðviljinn - 29.10.1961, Page 7

Aðalsteinn Eiriksson
sextugur
Það var á árunum skömniu
fyrir 1930, að ungur maður átti
oft leið um Laufásveginn fræga
í Reykjavík. Hann skom au§tan
að og hélt niður í miðbæinn,
en átti jafnan viðdvöl í gömlu
og virðulegu húsi við Tjörnina.
Hann var fríður sýnum, föl-
leitur, dökkhærður og hárprúð-
ur, dökkbrýndur, og undir
brúnum voru djúp augu, full
af draumaþokka. En jafnframt
sá þar í glóð, sem skyndilega
gat hafizt í blossa og heitan log-
andi eld. Hann hafði mjúklegt
fas, en þó einarðlegt, var kurt-
eis og aðlaðandi, án þess að
opna faðm sinn öllum viðhlæj-
endum. Það var glæsimennska
yfir svip hans og framkomu.
Undir hendi bar hann leður-
tösku, sem oft var talsvert
þrýstilega úttroðin af nótum.
Þetta voru tvennskonar nótur
og mjög fjarskyldar, þó að þær
lægju í sátt og samlyndi, í
tösku Aðalsteins Eiríkssonar.
Þetta voru sönglaganótur, því
að Aðalsteinn var orðinn söng-
kennari við Miðbæjarskólann,
hitt voru reikningsnótur yfir
skuldir í frumbókum, þar eð
hann hafði reikningshald fyrir
þekkt fyrirtæki í miðbænum.
Vafalaust var þetta samfélag í
töskunni tákn þess, að efnið og
andinn toguðust á um manninn,
svo sem ég hygg að jafnan
hafi verið á lífsleið hans. Hann
var listelskur og söngvinn og
sótti mjög inn á svið ljóða og
laga, en á hinn bóginn var
brauðstritið byrjað fyrir alvöru,
svo að utan hugðarefna sinna
vann hann í aukavinnu við að
afrita skuldanótur og reikna út
talnadálka.
Það virðist vera langt að
horfa frá þessum érum Aðal-
steins fram til ársins 1961, svona
hartnær eins og fyrir börn hans
nú að líta fram til ársins 2000.
En þessi ár eru nú liðin og Að-
alsteinn Eiríksson stendur á
sextugu.
Þegar litið er á Aðalstein í
dag, virðist flest vera með sömu
ummerkjum og fyrr. Hann ber
unglegt yfirbragð, hláturinn
brýzt upp úr heitri uppsprettu
hjartans, varmur og smitandi,
limaburðurinn er léttpr og hisp-
urslaus og eldur augnanna log-
ar glatt. En margt hefur gerzt á
þessum árum í lífi Aðalsteins,
sem sýnir og sannar, að hann
hefur gengið „götuna fram
eftir veg“ í þjóðfélaginu, og á
þeim vegi munu spor hans
lengi sjást.
Aðalsteinn er Þingeyingur að
uppruna, fæddur í Krossavík í
Þistilfirði 30. október J.901. For-
eldrar hans voru hjónin Kristín
Jónsdóttir frá Steinkirkju í
Fnjóskadal og Páil Eiríkur
Bálsson frá Kverkártungu í
Norður-Múlasýslu. Að loknu
námi í Eiðaskóla hóf hann nám
í Kennaraskólanum og tók
kennágapróf vorið 1924, sigldi
þá samsumars til námsdvalar á
Norðurlöndum, dvaldist eihkum
í Noregi til þess að kynna sér
söngkennslu í skólum, og sótti
einnig almennt kennaranám-
skeið á vegum kennaraháskól-
ans í Niðarósi. Hann hafði með
námi í Kennaraskólanum stund-
að söngkennslu við barnaskól-
ann í Reykjavík, . starfaði þar
síðan sem fastúr kennari 1924
til 1934. Þá var hann skólastjóri
héraðsskólans að Reykjanesi um
11 ára skeið, hefur síðan unnið
margskonar störf í þágu
fræðslumálanna, verið fulltrúi í
fræðslumálaskrifstofunni, náms-
■stjóri héraðs- og gagnfræða-
skóla, en situr nú í miklu trún-
aðarstarfi sem eftirlitsmaður
skólafjármála, en það embætti
var stofnað eftir lagasetningu
1955, og tck hann þá þegar við
því. Hér er aðeins stiklað á
hinu stærsta í starfsferii Aðal-
steins, en ótalin hin fjölmörgu
verkefni önnur, sem hann hef-
ur verið þátttakandi í og leyst
af hendi á sviði félagsmála og
kennslumála.
Það er erfitt að titla Aðal-
stein eftir starfi hans. En ef
það væri ekki útjaskað að kalla
hvern þann skólamann, sem :
við kennslu fæst, þá ætti hann
að bera titilinn: skólamaður.
Það hefur henn verið í beztu
merkingu þes-s orðs. Hann var
einn af frumherjum nýskóla-
hreyfingarinnar, sem hófst í
kringum árið 1930, og hafði víð-
tæk áhrif til hins betra á allt
skólakerfi land-sins. Hann var
vinsæll og ágætur kennari og
síðar styrkur og mikilhæfur
skólastjóri héraðsskóla, en segja
má, að stofnun Reykjanesskól-
ans sé einvörðungu verk Aðal-
steins. f samvinnu við fremstu
forystumenn Djúpmanna hóf
hann baráttu fyrir stofnun skól-
ans, ferðaðist um þar vestra
og hóf stemmningu fyrir málinu
meðal héraðsbúa, sótti síðan til
stjórnarvalda. landsins um
stuðning. En róðurinn var erf-
iður, því að ekki lá laust fyrir
að fá viðurkenningu á stofnun
nýs héraðsskóla. í því máli kom
glöggt fram dugnaður Aðal-
steins og málafylgja. Skólinn
var reistur á hinum jarðheita
stað og hóf sig brátt til vegs
og virðingar undir stjórn hans.
Héraðsbúum þótti svo vænt um
þetta framtak í menningarmál-
um héraðsins, að segja má, að
þeir hafi fært fyrir það fórnir
og síðan farið þangað píla-
grimsferðir.
í riúverandi starfi hefur Að-
alsteinn haft með höndum
stórmál, sem hann hefur leyst
og leitt til lykta af festu og
djúpum hyggindum. Hafa sum
þessara mála legið þannig fyrir,
að trauðla er hægt að ræða þau
opinberlega, án þess að svipti-
toyljir geisi um heimili, skóla
og jafnvel heil héruð, að ó-
gleymdum háum embættum. Að
þess.um málum hefur Aðalsteinri
unnið í svo mikilli kyrrþey, að
undrast má, og telja verður
Framhald á 10. síðu.-
i- SuupudaBur 29k október 1961 — ÞJÓÐVILJINN
(3
Grænlenzkur umiak ‘með meiðum til að skinnið eyðileggist ekki
þcgar . báturinn er dreginn á land.
rrfv 'i 'nv.-l?iUiind •
Indverskur katamaran
SIIPSINS
Bókin um
sögu skipsins
Björn Landström
uð að öllum frágangi og hann
hefur séð um að aldrei þyrfti
að fletta blaði til að finna
teikninguna af því sem verið
er að lýsa.
Það er Gyldendal forlagið
sem gefur bókina út á átta
tungumálum en hún hefur þeg-
ar verið þýdd á fjórtán. Búast
má við að hún komi bráðlega
í bókaverzlanir hér á einhverju
norðurlandamálanna og ensku.
Sjálfsagt veýður hún nokkuð
dýr, hún kostar 125 Dkr í Dan-
mörku (um 780 íslenzkar).
Saga skipsins er um 8000 ára
gömul og þáð eru stórar eyður
í vitneskju jokkar um það á
ýmsum tímijm — oft ná þær
yfir nokkur hundruð ór, en í
bók Björns Landströms fæst ó-
metanleg yfirsýn yfir það sem
rannsóknir hafa leitt í ljós varð-
andi skipið, niðurstöður sem
byggðar erd á fornleifarann-
sóknum, rannsóknum á skips-
flökum sem náð hefur verið
upp úr sjónum, á gröfum og á
gripum skipasafna um allan
heim.
Það hefur tekið Björn Land-
ström tólf ár að skrifa þessa
bók en ekki er annað hægt að
segja en að Þau ár hafi verið
vel notuð. Hann hefur skrifað
bók sem lengi hefur vantað.
Saga skipsins er nærri jafn
löng sögu mannsins. Við kunn-
um að sigla löngu áður en við
lærðum að aka og fljúga. Samt
er það fyrst nú að skrifuð hef-
ur verið nákvæm saga skips-
ins. Það er einn maður sem
hefur gert það, sænsk-finnski
teiknarinn málarinn og rithöf-
undurinn Björn Landström. —
Hann er sjálfur reyndur sigl-
ingamaður en hann hefur ekki
skrifað bókina af ást til hafs-
ins. Það er ást hans á „skip-
inu“ sem hefur knúið hann til
þess og verkið á engan sinn
líka í skipsbókmenntunum.
Bók Landströms er rúmlega
300 síður og í henni eru hvorki
meira né minna en 807 teikn-
ingar. Við hliðina á frumstæð-
um myndum af skipum og bát-
um sem gerðar hafa verið af
listamönnum fortíðarinnar eru
endurmyndir höfundarins. Sum-
ar teikningar hans sýna allt
skipið, smíði þess og útbúnað,
aðrar einstaka hluta þess.
Meira að segja skreytingin er
sýnd á stórum litmyndum og
margar myndirnar eru með
töluskýringum.
Fyrsta enska gufuskipið með skrúfu, „Rattler“ sem var 888 lestir
og með 200 hestafla vél.
um„ nú var líka farið að sigla
niðrí honum.
Nú á tímum sigla kjamorku-
knúin-sk p bæði ofan og neð-
ansjávar og fundnir hafa ver-
ið upp flugbótar — bátar sem
nærri því fljúga og sigla í
einu.
Það er ekki komið að öid
gufuskipsins fyrr en eftir 200
síður en það -er svo sem ekk-
ert skrítið þar sem saga þess
hefst ekki fyrr en um 1700.
Bjöm Landström hefur vitað
nákvæmlega hvemig hann vildi
hafa bókina. Hún er mjögvönd-
ir úthöfin og fundu ný lönd,
hermenn og kaupmenn fylgdu í
kjölfar þe.rr.a o^ nýlendurnar
urðu til.
Gufuskip tóku við af segl-
skipunum og síðan komu vél-
.skipin. Menn létu sér ekki
lengur nægja að sigla á sjón-