Þjóðviljinn - 26.11.1961, Síða 7

þlðÐVILJINN
Ötgeíandi: Samelningarflokk'ur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. — RitstJórar:
Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður Guðmundsson. —
Fréttaritstjórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir
Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19.
Sími 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 50,00 á mán. — Lausasöluverð kr. 3.00,
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
Hver er heimildin?
¥ hamagangi ráðherra og hernámsblaða út. af þeirri
frásögn Þjóðviljans, að Vesturþjóðverjar hefðu
kannað horfur á því að þeir fengju að koma upp her-
æfingastöðvum hér á landi, er eitt atriðl sem sker sig
úr eins og neyðaróp: Hvar fékk Þjúðviljinn vitneskju
um viðræður sem áttu að vera meðal hinna duldustu
leyndarmála? Guðmundur í. Guðmundsson hrópaði á
þingi: „Ég skora á Þjóðviljann að upplýsa hver þessi
örugga heimild er. Ég skora á þá að tilgreina hvaðan
þeir hafa þessa heimild“. Og Bjarni Benediktsson for-
sætisráðherra flutti sömu ástríðufullu kröfuna í ræðu
eftir ræðu á Alþingi. Það er einmitt þetta sem veldur
því ógnarlega upplosti sem orðið hefur í stjórnarher-
búðunum: hvernig fer málgagn h^rnámsandstæðinga
að því að komast iað leyndarmálum hernámssinna. Ör-
vœnting Guðmundar í. Guðmundssonar er jafnframt
persónuleg, því að hann óttast að hann muni sjálfur
liggja undir grun um það að vitneskjan sé frá hon-
um komin. Og leyniþjónusta Vesturþýzkalands myndi
að sjálfsögðu gefa mikið fyrir það að komast örugglega
að hinu rétta samhengi.
íjetta er ekki í fyrsta skipti sem hernámssinnar undr-
iast vitneskju Þjóðviljans um mál sem hafa átt að
vera á fárra vitorði. Árið 1945 skýrði Þjóðviljinn einn
blaða frá kröfu Bandaríkjastjórnar um þrjár herstöðv-
tar á íslandi til 99 ára. Árið 1946 ljóstraði Þjóðviljinn
upp um efni Keflavíkursamningsins löngu áður en hann
hafði verið birtur. Árið 1949 rakti Þjóðviljinn ýtarlega
viðræður Bjárna Benediktssonacr, Eysteins Jónssonar og
Emils Jónssonar við Acheson utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, og vakti sú uppljóstrun svo mikla skelfingu
að nákvæm rannsókn var framkvæmd meðal þeirra fáu
sem vitneskju áttu að hafa, en án árangurs. Árið 1951
skýrði Þjóðviljinn frá samningnum um hernám Is-
lands löngu áður en hann hafði verið birtur og her-
námið kom til framkvæmda. I sambandi við landhelg-
ismálið ljóstraði Þjóðviljinn aftur og aftur upp um
leynimakk ráðamanna Alþýðuflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins við Breta og ættu svardagar ráðherranna um
þau efni enn að vera þjóðinni í fersku minni — nú sem
meinsæri. Fyrir því er löng reynsla að Þjóðviljanum
tekst að afla sér vitneskju um þau myrkraverk sem
hafa átt að vera leyndust, og reynslan sannar einnig
að vitneskja Þjóðviljans er örugg.
JJernámsblöðin og yfirboðarar þeirra spyrja einnig
hvernig Þjóðviljinn dirfist að birta slíka frétt án
þess að leggja fram áþreiíanlegar sannanir. Þjóðvilj-
inn telur það sjálfsagðan rétt sinn að afla sér vitn-
eskju um öll þau mál sem þjói|»a varða og heilaga
skyldu sína að skýra þjóðinni frá ‘’Vitneskju sinni. Til
þess er Þjóðviljinn gefinn út, þannig hefur hann starf-
að og þannig mun hann starfa meðan prentfrelsi er, á ,
íslandi. Aðferð stjórnarherranna í sjálfstæðismálum
Íslendinga hefur ævinlega verið sú að reyna að vinna
hin verstu verk d laumi og láta þjóðina ekkert vita
fyrr en iallt var um garð gengið. Uppljóstranir Þjóðvilj-
ans hafa aftur og aftur orðið til þess að hik hefur kom-
ið á valdhafana og að þeir hafa jafnvel Jíorfið frá
fyrirætlunum sínum. Þjóðviljinn fékk örugga vitn-
eskju um áþreifingair Vesturþjóðverja meðan þær voru
enn á byrjunarstigi, og vonandi verður það til þess að
bundinn verði endir á þau áform. Því skyldi þó eng-
inn treysta. Reynslan hefur sýnt að í sjálfstæðismál-
unum getur þjóðin engu treyst nema sjálfri sér, vök-
ulu almenningsáliti og baráttu fólksins í landinu. — m.
Við hittum fyrst að máli
Gunnar Bjarnason skólastjóra
og spjöllum við hann stundar-
korn á skrifstofu hans um skól-
ann og kennsluna, en á eftir
fylgir hann okkur um skóiann
og sýnir okkur vélasalinn, raf-
magnsdeildina og rannsóknar-
stofun.a, þar sem nemendurnir
eru að störfum við tækninám-
ið undir leiðsögu kennara.
— Hvenær var Vélskólinn
stofnaður, Gunnar?
— Hann tók til starfa
haustið Í915 en 1911 var byrj-
uð kennsla í véifræði við
Stýrimannaskólann og var það
fyrsti vísirinn að Vélskólanum.
M. E. Jessen var fenginn til
þess að veita honum forstöðu
og lengi vel var hann eini mað-
urinn hér, sem eitthvað kunni
að fara með vélar. Annars
voru engar vélar til hér á landi
fyrr en eftir fyrra stríðiá, nema
helzt saumavélar og þess hátt-
ar. Landið var algerlega tækni-
vana.
— Hvað er þetta margra ára
skóli?
— Þetta er þriggja vetra
skóli en starfar í tveim deild-
um, vélstjóradeild og rafvirkja-
deild. Vélstjóradeildin er 3 vet-
ur en rafvirkjadeildin 2 vetur.
Rafvirkjadeildin tók til starfa
1936 en aðsókn hefur verið
dræm, þar sem þeir hafa ekki
fengið nein sérstök rét.tindi út
á námið í henni. En þetta er
nú að breytast, segir Gunnar
og sýnir okkur nýjustu,. samn-
inga Félags íslenzkra rafvirkja
og Rafveitna ríkisins, þar sem
eru ákvæði um það, að raf-
virkjar. er lokið hafa námi í
rafvirkjadeild Vélskólans skuli
eiga rétt á 10% hærra kaupi
en aðrir rafvirkjar. Undanfarið
hefur rafvirkjadeildin aðeins
starfað annað hvort ár, þ.e.a.s.
aðeins fyrsti bekkur .annað ár-
ið og annar bekkur hitt árið.
I vetur er annar bekkur starf-
andi og eru í honum 12 nem-
endur. Um fyrsta bekk sóttu
aðeins tveir nemendur í haust,
en það er alltof lítil aðsókn til
þess að hægt sé ,að starfrækja
hann.
—- Hvað eru marair nemend-
ur í vélstjóradeildinni?
— f vetur eru 28 nemendur
í fyrsta bekk, 16 í öðrum bekk
og 36 í þriðja bekk, sem kall-
ast rafmagnsdeildin. Nemenda-
inni að vera frystivélar, en
upp yfir þeim hluta er ætlunin
að innrétta ioft þar sem á að
vera kennslustofa fyrir eðlis-
fræði. Frystivélarnar varitar
skólann ennbá alveg. en þarna
á að setia upn kerfi, sambæri-
leg við frystikerfi í skipum og
í frystihúsum. í hinum hluta
gamla vélasalarins eiga að vera
gufuvéfar. Er þar þegar kom-
inn geysistór gufuketill. svo og
gufuvélar, sem hann á að
knýja.
Afastur gam’a vélasalnum er
nýi vélasalurinn, sem þegar er
orðinn stolt skó.ans, bótt hann
sé enn langt frá bví að vera
fullgerður eða fuilbúinn tækj-
um. Byriað var á byggingu
hans 1957 og er þetta þriðji
veturinn, sem hann er notaður
til kennslu. í honum fer fram
mótorkennslan og hefur skól-
inn þegar eignazt allmikið af
vélum, flestöllum gömlum, sem
hann hefur keypt eða fengið
gefigs. Salurinn er reistur fyr-
ir fjárveitingu bá, sem Sjó-
mannaskólinn fær til þess að
ljúka byggingum sínum. Er sú
fjárveiting 500 þúsund krónur
á ári, og sagði Gunnar skóla-
stjóri, að salurinn yrði seint
fullbúinn með bví fé, allt væri
enn hálfkarað, t.d. vantar enn
útihurðirnar og eru aðeins
flekahurðir í þeirra stað. Full-
búinn mun salurinn í engu
standa að baki sambærilegum
vélasölum við erlenda vél-
skóla. Það sem sérstaklega ein-
kennir þennan vélasal, segir
Gunnar er ‘gólfið, en allur að-
alflötur þess er lagður járn-
plötum á bita. Þetta gerir
kleift að setja niður vélar, hvar
sem er í salnum með lítilli
fyrirhöfn. Eru allar leiðslur
lagðar .undir gólfinu og auðvelt
að þeim að komast.
Er við komum í salinn eru
nemendur fyrsta bekkjar að
vinna við nýkeyptan mótor
niðri í salnum. Fékk skólinn
hann gamlan fyrir 50 þúsund
krónur, en samsvarandi ný vél
myndi kosta 800 þúsund krón-
ur. Nemendur i fyrsta bekk
eru látnir byrj,a á því að taka
sundur vélarnar, kynna sér
eiginleika beirra og setja þær
saman aftur, en í öðrum bekk
iæra þeir aftur á móti með-
ferð þeirra í einstökum atrið-
um.
Meðfram veggium salarins á
tvo vegu eru allbreiðar svalir
og fer þar uppi fram ýmis kon-
ar kennsla. Uppi á svölunum
hittuni við Jóhann Pétursson
kennara ásamt hóp annars
bekkjar nema, sem eru að stilla
og prófa olíuverk í díselvél.
Annar hópur nemenda er þar
að taka sundur og setia sam-
■an olíuverk. Þarna sjáum við
m.a. fyrstu vélina, sem Gunnar
segist hafa keypt til skólans,
en það er rennibekkur. borvél,
fræsivél og hefill, allt sam-
byggt í eina vél.
Gunnar seair okkur, að nem-
endurnir siálfir hafi sett nið-
ur allar vélarnar, sem kornnar
eru í vélasalinn, en þær eru
þegar orðnar margar, bótt enn
vanti þar ýmislegt. t.d. hrað-
genga tvígengisvél, svo að eitt-
hvað sé nefnt. Niðri í salnum
sýnir Gunnar okkur hel.iarmik-
ið nýtt tæki, rafmagnstöflu
fyrir jafnstraum, sem skólinn
keypti í fyrra fvrir 250 þúsund
krónur. Á að tengja mótorana
í salnum við þessa töflu, þeg-
ar búið er að setja þær niður.
Þá vantar töflu fyrir riðstraum,
en hana er ætlunin að smíða
í skólanum.
Fjrrir enda salarins er
Framh. á 10. síðu.
I siSustu viku fóru hlaSa-
maSur og l]ósmyndari
frá Þ]ó<5vH]anum i heim-
sókn i Vélskólann hér i
Reykjavik, en sá skóli er
fvimœlalausf einn merk-
asfi tœkniskóli íslend-
inga og flesfallir, sem
þaSan Ijúka prófis fara
beint til starfa viS at-
vinnulif þ]ó<$arinnar —
flestir á sjóinn en all-
margir einnig fil starfa i
landi i smiÓjum og raf-
orkuverum
ari. íslendingar eru á ákaflega
lágu tækniþróunarstigi.
Eftir þessar uppiýsingar um
skólann os námið fyigir Gunn-
ar skólast.ióri okkur í kennslu-
stundir. þar sem piltarnir eru
að verklegu námj undir leið-
sögn kennara sinna. Fyrst för-
um við í rannsóknarstofuna,
sem innréttuð var á lofti yfir
miðstöðvarklefa. Hún tók fil
starfa um nýár 1957. Þegar við
komum þarna í heimsóknina
voru þar fyrir piltar úr öðrum
bekk ásamt Andrési Guðjóns-
syni kennara við ketilvatns-
rannsóknir. Þeir Gunnar og
Andrés segja okkur, ®ð hlut-
verk ketilvatnsmeðferðarinnar
sé að koma í veg fyrir tær-
ingu og myndun ketilsteins
(sjá mynd). Verða vélstjórarn-
ir að kunna að mæla ketilvatn-
ið til þess að geta fylgzt með
samsetningu þess, að hún sé.
ætíð þannig. að það hindri
myndun ketilsteinsins. Það at-
riði hefur ekki svo litla þýð-
ingu eins og sjá má af því, að
um 20% brennsluoliu sparast
við það að losna við ketilstein-
inn. Á rannsóknarstofunni
framkvæma nemendurnir einn-
ig reykgreiningu, sem er í því
fólgin að kanna, hve mikil verð-
mæti fara til spillis í reykn-
um, ennfremur læra þeir þarna
olíuereiningu o.fl., en að sjálf-
sögðu er ölium vélstjórum mik-
il nauðsyn að þekkja vel ol-
íurnar. sem beir nota, og kunna
skil á eiginleikum hinna ýmsu
tegunda.
Til þessara rannsókna alira
þarf að siálfsögfðu mörg og dýr
tæki. Skólinn hefur síðustu ár
haff 90 þúsund króna styrk
frá rikinu til allra áhaldakaupa
til sinna þarfa, en það hrekkur
að sjálfsögðu skammt. Þar af
rennur svo um það bil helm-
ingurinn aftur til ríkisins í
tollagreiðslum af tækjunum,
því skólinn hefur engar íviln-
ánir fengið um tollagreiðslur.
Mörg tæki hefur skólinn hins
vegar fengið gefin, bæði frá
fyrrverandi nemendum og öðr-
um aðilum, t.d. oiíufélögunum
tæki notuð til olíurannsókna.
Allir bekkir skólans taka
þátt í þessum rannsóknum og
ljúka nemendur prófi í þeim
upp úr þriðja bekk, fengum
við að siá nokkrar - skriflegar
próflausnir,. mjög snoturlega af
hendi leystar. Hefur Andrés
samið kennslubók, sem notuð er
við olíurannsóknir og sömuleið-
is hefur Gunnar Bjarnason
samið kennslubækur fyrir skól-
ann um ketilvatn og kælitækni,
en engar íslenzkar kennsiubæk-
ur hafa verið til í þessum
greinum.
Úr rannsóknarstofunni fylg-
ir Gunnar okkur niður í véla-
salinn. Fyrst komum við í
gamla vélasalinn. Honum er nú
verið að skipta í tvennt. í
öðrum hlutanum eiga í framtíð-
fjöldinn er mjög misjafn frá
ári til árs. Það liggur í því,
að inntökuskilyrði í skólann,
er að nemandinn hafi lokið
fjögurra ár.a námi á vélaverk-
stæði og fer nemendafjöldinn
því eftir því, hve margir eru
teknir inn í smiðjurnar árlega.
Þegar vel árar og vel liggur á
smiðjueigendunum, taka þeir
marga nemendur og öfugt, þeg-
ar illa árar.
Ég tel, segir Gunnar, að fyr-
irkomulagið á iðnnáminu hér
sé orðið algerlega úrelt, enda
gamalt og miðað við allt aðr-
ar aðstæður en nú eru. Ég hef
gert það >að tillögu minni, að
stofnuð verði verkleg undirbún-
ingsdeild við skólann, þar sem
þeir sem koma úr Gagnfræða-
skóla verknámsins geta lært á
einu ári það, sem nú er kennt
í smið.junum og Iðnskólanum á
4 árum. Nefnd, sem verið hef-
ur starfandi í þessum málum,
hefur einnig skilað áliti og til-
lögum, er ganga í þessa átt.
Þá hefur verið rætt um það
að sameina mótornámskeiðin,
sem Fiskifélag íslands heldur,
Vélskólanum, og með undir-
búningsdeiid væri hægt að
tengja þetta tvennt betur sam-
an. Með núverandi fyrirkomu-
lagi er vélstjórastéttinni skipt
í tvennt eftir menntun, sem
er óeðlilegt og skapar ríg á
milli þessara. tveggja hópa.
Með undirbúningsdeild «r einn-
ig hægt að fá betri kunnáttu
nemendanna en með núverandi
fyrirkomulagi. Það er hrein
tilviljun, hvað nemarnir læra í
smiðjunum. Þeim er ekki kennt
þar neitt kerfisbundið, heldur
látnir læra eftir bví, sem verk-
efnin gefast. Áður, meðan verk-
stæðin voru Jítil, settu meist-
ararnir metnað sinn í að kenna
nemunum sem bezt, en nú, í
þessum stóru smiðjum, sjá
nemarnir varla meistarana. Er-
lendis er verkkennsla í sérstök-
um skólum líka farin^að ryðja
sér til rúms, t.d. hafa Norð-
menn komið á fót slíkum skól-
um við vaxandi vinsældir.
— Hvernig er kennslunni
háttað hjá ykkur?
— Hún er bæði bókleg og
verkleg. Við kennum fjögur
tungumál, íslenzku, dönsku,
ensku og þýzku og ennfremur
mikið í stærðfræði og eðlis-
fræði. í öðrum greinum eins
‘li
og mótorfræði og rafmagns-
fræðinni í þriðja bekk er
kennslan bæði bókleg og verk-
leg. Lengi var kennslan í skól-
anum eingöngu bókleg. Það var
ekki fyrr en nokkru eftir að
skólinn fluttist hingað í Sjó-
mannaskólann og vélasalurinn
var byggður eða um 1950, að
verklegia kennslan hófst, en nú
er stöðugt verið að .auka hana.
íslendingar hafa alltaf haldið,
að þeir gætu lært allt ,af bók-
um, en inenn læra ekki á vélar
nem.a æfa sig sjálfir á því að
fara með þær og vinna með
þeim. Það er alveg eins og að
ætla að læra á skautuni með
því ,að lesa um skautahlaup í
bók og horfa á myndir áf því.
Annars er reglugerðin um
kennsluna og prófin orðin úr-
elt, t.d. öðlast nemendurnir
réttindi á 1300 ha. gufuvélar
eftir próf upp úr öðrum bekk
en fá engin réttindi á mótora
fyrr en þeir hafa verið í raf-
magnsdeildinni. þar sem engin
mótorfræði er kennd. Fyrir-
komulagi vélfræðikennslunnar
þyrfti öllu að breyta eins og ég
sagði ykkur áðan og ég hef
gert tillögur um, en mönnum er
illa við allar breytingar og
finnst allt gott sem gamalt er.
— Hvað hefurðu verið lengi
skólastjóri Vélskólans?
— Síðan 1955, en ég hef ver-
ið kennari við skólann frá
1945.
—- Hvað eru mareir fastir
kennarar við skólann?
. — Fastir kennarar eru 4 en
venjulega eru kennararnir sam-
tals 16—17. Það er erfitt að fá
fasta kennara. Launin eru
samkvæmt áttunda launaflokki
eða um 6 þúsund krónur á
mánuði, en menn með þá
menntun, sem kennararnir
þurfa að hafa, geta alls staðar
fengið atvinnu með 10 þúsund
króna launum á mánuði við
önnur störf. Eins er það ákaf-
lega ömurlegt, að vélstjórarnir
fá ekki það kaup, sem þeir
eiga skilið, þegar þeir fara á
sjóinn að loknu námi. Þeir
hafa miklu betra uppúr iðn-
réttindunum á verkstæðunum í
landi. Það eru margir vélstjór-
ar, sem fara í land af þessum
sökum. Það er skortur á vé>
stjórum og verður alltaf meiri
og meiri eftir því sem vélarn-
ar verða stærri og margbrotn-
Gunnar Bjarnason skólastjóri Vélskólans og tveir nemendur í nýja vélasalnum.
Tveir nemendur í rafmagnsdeild Vélskólans. —
(Myndirnar tók Ari Kárason Ijósm. Þjóðviljans).
Andrés Guðjónsson kennari aðstoðar nemendur við ketilvatnsrannsóknir í rannsóknastofu skólans.
— ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur ?6. nóvember 1961
Sunnudágur 26. nóvember 1961 — ÞJÓÐVILJINN — (7