Þjóðviljinn - 06.06.1962, Qupperneq 9

Ilja Erenbúrg
ai’a landa liía, þasr hafa gefið
og gefa í dag beimin'um mikla
vísindamenn, rithöfunda, lista-
menn. SkriðdýrShátt sýna þeir
menn sem ekki hafa enn losn-
að við iundarfar þrælsins. En
sjálfsvirðing á ekkert skylt við
b.roka hálfþræls, hálfmont-
hænsnis“.
Rithöfunda-
þingiS
1 fjórðu bók endurminning-
anna er það rakið hvernig póli-
tískt og menningarlegt and-
rúmsioft í Sovétríkjunum fer
versnandi. á þessu tímabili sem
lýkur með harmleiknum mikla
1937.
Erenbúrg á ýmsar bjartar
endurminningar frá fyrsta
þingi sovézkra. rithöíunda 1934:
enn var andrúmsioft fyrir rök-
ræöur, Gorkí sat- í forsæti,
Pastemak tck hrærður á móti
sendinefnd frá verkáfólki sem
iagði neðanjarðarjárnbrautina.
Það var að vísu erfitt að rök-
ræða um bókmenntir í þessum
stóra sal við lúðraþyt og lófa-
tak, segir höfundur. „En til-
gangur þingsins var annar.
Lesendur sáu að við áttum
samleið, sameiginieg markruið.
Og við skildum hve mikinn á-
hu.ga miiijónir manna höfðu á
starfi okkar“.
En þá voru þegar ýmsar al-
varlegar biikur á lofti. Eren-
búrg vitnar í það sem hann
sagði sjálíur á þinginu: „Hinir
miklu rithöfundar fyrri aidar
hafa arfieitt okkur að ákveð-
inni reynslú. En í stað þess að
rannsaka þessa reynslu fáumst
við við .eítirihermur .... Undir
yfirskini baráttu við formal-
isma er hjá okkur oft dýrkað
hið afturhaldsamasta iistræna
form .... Er hægt að draga
fram gerviklassíska súlnaröð,
bæta við dálitlu af barokkó og
dálitlu af rússneskum kaup-
mannastil og: kalla þetta bygg-
ingarstíl hin.nar miklu nýju
stéttar? .... Hverjum dettur
í hug að skoða sögu myndlist-
arinnar eingöngu frá sjónar-
miði breytinga í efnisváli?
Hollenzkir meistarar 17. aldar
máluðu epii, það geröi Cézanne
iika, — en þeir máluðu epli á
ólíkan hátt, allt er undir því
komið hvernig þeir máluðu
epli.
í stað aivaríegrar listrænnar
rannsóknar sjáum við svarta
og rau.ða töílu þar sem við
skrásetjum ri.th.öfunda, og svo
snörum við þeim með íurðuleg-
um léttleika af einni .töflu á
aðra .... Við megum ekki iíta
á óhöpp og afglöp listamanns-
ins sem glæp, en velheppnað
verk sem uppreisn æru. .,
Erenbúrg bætir því við. að
mikið haíi heimurinn, breytzt
síðan 1934. en samt hafi hann
nú endurtekið . i minningum
sínu.m þær hugsanir sem hann
setti fram þá. Því miðuf, seg-
ir hann, mun ég að líkindum
ekki lifa þann dag, að þessi
vandamál sem ég vakti máls á
þá, verði úr sögunni.
Formalismi
En 1934 voru menn bjartsýnir
Ernbúrg fór aftur til Parísar,
skrifaði fyrir Izvestía, skipu-
lagði rithöfundaþ. gégn fasima.
Þegar hann gisti Moskvu 1936
var aðkoman sýnu verri: húrra-
hróp fyrir hinum mikla Stalín
orðin mjög hávær og mikil bar-
atta gegn ,.formalisma“ í al-
gleymingi. Leikhúsfrömuðurinn
Meyerhold, kvikmyndameistar-
inn Eisenstein, skáldin Paster-
nak, Zabolotskí, Asééf urðu
fyrir hárðri hríð; jafnvel Fedín
og Leonoff voru ekki óhultir.
„Ég hélt, segir Erenbúrg, að
deilurnar væru rétt að byrja,
en þeim var að ljúka: í stað
þeirra komu hundmð funda
þar sem menn iðruðust form-
alistískra yfirsjóna og lofuðu
að vera „einfaldir og alþýð-
legir“ (Mikið klappað)“.
Erenbúrg var þá sem oftar
ásakaður fyrir aristókratíska af-
stöðu til lesenda, hann semsagt
diríðist að halda að listamaður-
inn „hefði til að bera einhverja
fínni og seðri menningu en hinn
almenni lesari". Hann talar í
þessu sambandi um það að í
nútímaþjóðfélagi eru menn
mjög misjafnlega þroskaðir til
menningarlífs, til eru bækur
þar sem sumt er öllum skilj-
anlegt, annað fáum; íullt er
til af fólki sem ekki verður
með neinu móti dregið á sin-
fónískan konsert. „Þetta eru
allt allþekkt sannindi, en ii
margir kjósa að beeia um þelta |
..... Og ef rithöfundur eðáj. |
listamaðúr sér . ek-Ki meira’ cii
hinn stæröfræðilegi „almenn- \
ingur“, reynir ekki að segja j
fólki eitthvað nýtt sem það
þekkti ekki áður, þá er hann
varla neinum manni nauðsyn-
legur“.
Erenbúrg ræðir á öðrum stöð- :
um um þetta vandamál: að list :
sé aðgengileg fjöldanum. Það :
var um það að ræða að ala
fófkið upp, kenna því að meta í
list, eða að smjaðra fyrir því !
og neina það allsráðandi dóm- í
ara. Af smjöðruru.m var nóg
til. Hann telur, að einkum hafi
„dreifing" menningarinnar orð- ;
ið á kostnað dýptar hennar á
árunum mi.Iii 1930—1940. Hins-
vegar hsfi á eftirstríðsárunum
crðið sú þróun. að auki.n þekk- |
ing hafi alið upp listasmekk,
sem með hverju ári varð kröfu-
harðari og öflugri. I ágætum <
flokki lesara, áhorfenda, áheyr-
enda á sovézkt menningarlíí
gott vígi' og framtíðarvon.
ÁriS 1937
Um þetta leyti fór Erenbúrg
til Spánar og kom ekki aftur
til Moskvu fyrr en í desember
1937. Þá var „deilum lokið“ I
hvort sem þær voru um menn-
ingarmál eða annað; margir
kunningjar og vinir höfðu ver-
ið „teknir“, — þetta var ár
mikilla hreinsana. Höfundur i
segir: ..Líf okkar var á þessum
tímu.m næsta furðulegt ........
Allt var til stsðar: von og ör-
vænting, léttúð cg hugrekki, j
ctti og sjálfsvirðing. örlagalrú
og tryggð við mátstaöirm. 1
ku.r’ningjahópi mínum vur eng-
Jon viss um hvað um hann yrði
á morgi’.n; margir liöfðu til
reiðu töskur með hlýjuin rucr-
fatnaði.
Erenbúrg segist hafa skiTið,
að upp á menn voru borin a£-
. br"t sem þeir höfðu ekki og jj
gátu ekki hafa íramið, en það i
gat enginn skilið af hverju? til i:
hvers?
Dýrkun Stalíns stóð sem ‘j
hæst, og ekki aðeins í Moskvu; [
Framhald á 14. síðu
ars Hallgrímssonar. Á stofn-
fundi mættu 33 og síðar bætt-
ust 7 við sem stofnfélagar, svo
að. þeir urðu alls fiörutíu. E'nn
af stofnendum fé’.agsins er
Brynjplfur Jóhannesson leik-
ari.
í fyrgtu stióm félagsins voru
Elías Halldórs,son, formaður,
Samúel- Guðmundsson, ritari,
Guðmundur Pétursson, gjald-
keri, Guðmundur E. Geirdal og
Jón G. Maríasson, meðstjóm-
endur.
Fyrsta frumsýn.'ng félagsins
var 2. okt 1922. en alls eru
verkefnin orðin 47.
Stjóm fé’agsins skipa nú:
Þorgeir Hjörleifsson, formaður,
Kristjána Jónsdóttir, ritarj,
Marías Þ. Guðmundsso.n, gjald-
keri, Laufev Maríasdóttir,
varaformaður, Ólafur Þórðar-
son og Martha Árnadóttir,
meðstjórnendur.
Karlakór ísafjarðar var
formlegp stofnaður pf 30
manna thóp, sem vetur.'nn áður
hafðj komið reglulesa saman
til söngæfinga undir stjórn
Jónasar Tómassonar. Fýrsti
samsöngur kórsins var 14. mai
1922, en abs hefur hann hald-
ið 93 samsöngva, þar af 68
á ísafirði. Utan ísafjarðar
hefur hann sungið á 25 stöð-
um. Kórinn hefur auk þess
haldið margar kvöldyökur og
innanfélagshóf, sungið við há-
tíðleg tækifæri og tekið þátt. í
söngmótum i Reykjavík os á
Þingvöllum.
í fyrstu stjórn kórsins voru:
Ólafur Pálsson, formaður,
Þórður JÓhannsson, ritari,-
Pálmi Kristjánsson, gjaldkeri.
Söngstjórar hafa verið: Jón-
as Tómasson 1922—1940, Högni
Gunnarsson 1940—1048, og
Ragnar H. Ragnar frá 1948.
Undirleikari kórsins hefur frk.
Elísabet Kristj ánsdótt.'r verið
sl. 12—14 ár.
'Heiðursfélagi kórsjns er Jón-
as Tómasson tónskáld.
f stjóm kórsjns eru nú: Að-
alsteinn Sigurðsson, formaður,
Finnur Finnsson, rjtari. Samú-
ÚxÚiÚ:
mi
tm
'

Hanna (Martha Árnadr.), Schener (Ólafur Þórðarson) og Schubert
Jón A. Bjarnason).
(Arnór Stígsson).
(Ljósm.
el Jónsson, gjaldkeri. Gunnar
Jónsson og Óli J. Sigmunds-
son.
Bæði þessi félög hafa unnið
mik.'ð og mérkílegt menningar-
stá’rf, oft við erfiðustu að-
staeður. í Leikfélagi ísafjarðar
hafa nokkrir áf ágætustu leik-
urúm landsins komið í fyrsta
skipti fram á sviðið. Má þar
nefna Brynjólf Jóhannesson,
sem áður er getið, Sigrúnu
'Magnúsdóttur, Ingibjörgu
Ste.'nsdóttur q.fl. Marga aðra
ágæta leikara hefur félagið átt
og margar ógleymanlegar
ánægjustundir hefur það veitt
ísfirðingum og öðrum Vest-
firðingum.
Karlakór ísafjarðar heíur
jafnan haft mjög góðum söng-
kröftum á að sk.'pa og sam-
söngvar hans ætíð verið merk-
ur þáttur i skemmtana- og
menningarlífi iþæjarbúa.
— Fréttaritari.
Miðvikudagur 6. júní 1962 — ÞJÓÐVILJINN — (9