Þjóðviljinn - 20.06.1962, Blaðsíða 4

Norski félagsfræðingurinn Johan Galt-
ung veitir forstöðu nýstárlegri vís-
indastofnun, friðarrannsóknastofn-
un. Verkefni hans og félaga hans er að
kanna ástæður sem liggja til margvís-
legra átaka og árekstra og rannsaka
hvernig úr þeim greiðist. Hér birtist
nokkuð stytt viðtal sem Nan Henning-
sen frá danska blaðinu Information átti
við dr. Galtung.
Við verðum að hata
stríðið svo heitt
að bað komi ekki
Getum viö komið á íriði
með vísindarannsóknum? Þá,
spurningu heíur íélagsiræðing-
urinn Johan Galtung lagt fyr-
ir sjálfan sig og samstarfsmenn
sína, en hann er forstöðumað-
ur í þeirri deild íelagsstofnun-
arinnar norsku, er fæst við
rannsóknir á átökum og friðar-
horfum. Það er sú spurning,
sem .er orsökin . að vinnu tíu
vísindamanna í síðustu þrjú
ár. Tíu félagsfræðingar, mann-
fræðingar, sálfræöingar og
sagnfræðingar vinna saman tii
þess að komast að orsökum á-
takanna, og það sem erfiðara
er, að komast að því hvernig
ttnnt sé að leysa deilur, eink-
anlega þær, er geta leitt til
styrjaldar.
— Getum við komið á friði
með vísindarannsóknum, Jo-
han Galtung?
• — Auðvitað getum við það
ekki, en fyrst er bezt að ég
útskýri dálítið hvað það er,
sem við erum að gera. Sjálfur
kom ég í þessa vinnu þegar
ég var aðeins 23 ára gamall.
I dag er ég 31. Fyrst lærði ég
tölvísi og síðan félagsfræði, en
áður en ég kæmist svo langt
var ég undir áhrifum norska
heimspekiprófessorsins Arne
Næss, búinn að fremja þrjú-
hundruð blaðsíðna algerlega ó-
íesandi rit um pólitíska siðfræði
Gandhis. Þá var ég örlögunum
ofu.rseldur. Það sem einkum
vakti athygli mína hjá Gand-
hi, var ekki svo mjög óvirk
andspyrna hans heldur sú
kenning hans, að andstæðing-
urinn sé spegill, sem maður
geti séð sjálfan sig í. Noti
maður þessa vitneskju skyn-
samlega getur maður litið allt
„dálítið ofan frá“, og hefur
baráttutæki, sem er öllu öðru
yfirsterkara. Maður skilur e.t.v.
að maður verður að velja þá
leið sem er minnst ill.
• í 40 löndum
— Þér eruð þekktur fyrir að
ferðast til þeirra staða þar sem
átökin eru háð í stað . þess að
sitja heima við skrifborðið og
rannsaka þar.
— Ég geri hvort tveggja. Ég
hef verið í 40 löndum.
— Löndum þar sem allt lo.g-
ar í átökum?
— Það finnast tæplQga lönd,
•þar sem engiri átök eiga "sór
stað, en það er ekki nauðsyn-
legt að taka þátt í þeim sjálf-
ur, þó að maður svipist um.
— Á vísindamaður, sem fæst
við að rannsaka átök, að hafa
ákveðna pólitíska afstöðu?
— Um það er alltaf spurt, en
ég álít, að -það sé nauðsynlegt
að hann hafi ákveðna afstöðu
til stjórnmála en ekki aðeins
stjórnmálaáhuga — að hann
viti sjálfur af eigin raun hvað
stjórnmálaátök eru.
— Eruð þér féiagi nokkurs
stjórnmálaflokks?
— Nei, ekki er ég það. Ég
verð að hafa svigrúm, ég get
ekki verið bundinn af skoðun-
um annarra, og enginn flokk-
ur nvj geta tekið mig sér til
inntektar, en samt sem áður
veit ég hvar ég stend. Ég er
vinstrisinnaður friðarsinni og
það eru flestir ef ekki allir af
samstarfsmönnum mínum líka.
— Það er þó ekkert skilyrði?
— Nei. síður en svo og raun-
ar þvert á móti. Takmarkið
er, að við getum fengið til okk-
ar vísindamenn með annað
pólitískt sjónarmið. En það er
erfitt. Og sérstaklega held ég
að það verði erfitt fyrir þá að
varðveita það.
• Áhrifin
— Eru áhrif.'n frá yður svo
sterk?
— Ekki mín áhrif heldur
starfsins. Nú megið þér ekki
misskilja mig, það er íullkom-
lega fært að reka hlutlæga vís-
indastarfsemi enda þótt stjórn-
málaafstaða manns sjálfs hljóti
ávallt að vera huglæg. Við von-
umst til að fá raunverulega
friðarrannsóknastöð hér í Nor-
egi, og fáum við hana er það
augljóst mál, að árangur okk-
ar getur haft áhrif á norska
utanríkisstefnu. Fari svo, verða
viðkomandi stjórnmálamenn að
vita hvar í ílokki sérhver vís-
indamaður stendur. En samt
sem áður verður það niður-
staða rannsóknanna, sem hef-
ur síðasta orðið.
— Er mikill áhugi á starfi
yðar í Noregi?
— Það væri ofmikið sagt.
T. d. framkvæmdum við rann-
sókn á tæknihjálpinni til hinna
vanþróuðu landa, og norska
Indlandshjálpin keypti eitt ein-
tak! Nei, áhuginn er áberandi
meiri frá útlendingum. í Amer-
íku, þar sem eru margar slík-
ar rannsóknarstöðvar, líta menn
allt öðrum augum á þessi mál.
Ég hef verið aðstoðarpróf-
essor við Kólumbíuháskóla og
í september fer ég til Chile
sem einn af sérfræðingum Sam-
einuðu þjóðanna og verð í eitt
ár. Hefði mannfræðingur ver-
ið hafður með í ráðum, þegar
Norðmenn hófu hjálparstarf-
semi sína í Kerala á Indlandi
hefði mátt forðast margt, sem
aflaga fór. En því var til svar-
að, að mannfræði væi'i ekki
talin til hinna nákvæmu vís-
indagreina.
• Friðarrannsóknir
— Þér framkvæmið einnig
rannsóknir heima í Norpgi?
— Já, í samvinnu við Norsku
Gallupstofnunina höfum við
gert ýmsar skoðanarannsóknir.
Við athuguðum hvað fólk áleit
um sex mismunandi máleíni,
sem umræður hafa vakið:
heimsókn Krústjoffs, atómvopn
á norskri grund, Atlanzhafs-
bandalagið, hjálp til hinna van-
þróuðu landa, inngöngu í Efna-
hagsbandalagið og að lokum
Sccialistisk Folkeparti. Það yrði
of langt mál að rekja það að
hverju við komumst, en eitt
atriði mætti nefna, sem e.t.v.
fær eirihverjum undrunar: Með
tilliti til atómvopna var fólk
spurt tvisvar, í janúar og eftir
herferðina gegn atómvopnum í
júnf. Það kom í ljós, að and-
staðan hafði að vísu aukizt á
þessu hálfa ári, en því miður
hafði þeim, er hlynntir vöru
atómvopnum, fjölgað nokkru
meira. Þó hafði' maður það á
tilfinningunni. að röksemda-
færsla andstæðinganna hefði
batnað mikið.
— Getið þér skilgreint hvað
átt er við með friðarrannsókn-
um?
— Ég skal reyna. Það er á-
kveðin tegund af rannsókn á
átökum, sem reynir að íræða
okkur um sögu átakanna(
hvernig þau koma upp og hvert
er eðli þeirra, hvernig þau þró-
ast og hvernig þau leysast.
Þetta síðasta á einkum við um
friösamlega lausn, sém ér við-
urkennd af báðum aðilum.
— Það síðasta hlýtur að vera
það sem erfiðast er?
— Já, það er aðeins draum-
ur, en heimurinn er staddur i
hræðilegum háska og engri til-
lögu til friðsamlegrar lausnar
má hafna nema eftir nákvæma
rannsókn. Ég segi ekki eins og
þekktur norskur íhaldsmaður,
sem lýsti þessu yfir: Heldur
vil ég sjá þriggja ára gamla
dóttur mína tætta sundur a£
atómsprengju, en vita hana á
kcmmúnistísku dagheimili. Ég
á sjálfur son á svipuðum aldrij
og ætti ég að velja milli þess-
ara tveggja kosta veit ég vel
hvorn ég myndi taka. Þarmeð
er það ekki sagt, að mín skoð-
r.n sc: Heldur rauður en dauð-
ur. Mín skoðun er: Heldur lif-
andi en dauður. Lifi maður
v;1l mrr'"; t'”a]?t eitthvað til!
En hvaö gera menn í hinum
ýmsu löndum? Menn leggja á-
herzlu á almannavarnir! Menn
fallast á það, að atómvopn
megi nota. Bæði í Noregi og
New York reyndu menn að
spyrja: Hvort viljið þér heldur,
Framhald á 11. síðu.
IVORY TWILL
Buxurnar, sem allir karlmenn kjósa sér til hvers kyns
útiveru í sumri og sól, jafnframt því sem þær eru eft-
irsóttur klæðnaður við öll hreinleg störf. Framleiddar
í Ijósum litum. — MODEL 3318.
VatR. FRAMLEIÐSLA
A) — ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 20. júní 1962