Þjóðviljinn - 15.07.1962, Side 7

PIÓÐVIUINN
fmundli ■aatlnmmrflakkar alkfn — Mdallstanokknmn. — BltfUdrail
bnti Kiartumon <áb.). Uaknús Torfi Olslason, BIKurBnr QnBxasnduon. —
iHttnrltatjórari írar H. Jðnsson, Jón Bjamason. — AuElfslniastjórl: QuBioll
■aanússon. — Rltstjóm. alsrtlBsla, auglfslngar, prsntsmlBja: SkólavSrBust. lt.
Rau 17-MO (> linnr). AskrUtarvsrB kr. SB.00 á mán. - LausasóluvsrB kr. 1.0*.
Innlimimarliættan er yfirvofandi
f slendingar hafa hvað cftir annað undanfarna áratugi fengið
■^fregnir um mikilvægustu ákvarðanir íslenzkra stjómarvalda
utan úr heimi, í skotspónafregnum erlendra fréttastofnana
og blaða. Harmsagan um áíanga herstöðvamálsins geymir
dæmi þess, að ríkisstjórn Islands og jafnvel einstakir ráð-
herrar séu mánuðum og jafnvel árum saman í laumuspili
við valdamenn erlendis um örlagaríkustu utanríkismál íslands.
Sama varð uppi á teningnum í landhelgismálinu. Og það
var ekki einungis þagað um makk íslenzkra ráðherra og
stjórnmáiamanna við erlenda aðila um örlagarík samskipta-
mál íslands og annarra ríkja, heldur beinlinis gefnar vill-
andi og rangar yfirlýsingor um gang þeirra. Enn er í fersku
minni, aö íslenzkir stjórnmálamenn hafa látið undan erlendri
ásælni stig af stigi, að forystumenn hernámsflokkanna hafa
smeygt íjötri herstöðva og hernaðarbandalags á þjóðina, jafn-
framt því að þeir ólu á andvaraleysi hennar með mark-
lausum lullyrð'rgum um „öryggi“ og „vernd“. I landhelgis-
máinu kom opmberlega fram á Alþingi, að utanríkisráðherr-
ann Guðmundur í. Guðmundsson hafði farið þar með fals og
lognar fullyrðingar um makkið við árásarríkið Bretland.
"Jjikki virðist vanþörf að minna á þessa framkomu nú-
verandi valdamanna á íslandi. Enn eru þessir sömu
menn i hinu óþokkalegasta makki við erlend stjórnarvöld
og valdamenn. Enn er ætlur.in að ofurselja sjálfstæði Islands
og hagsmuni þjóðarinnar í nútíð og framtíð, og það ef til
vill með enn afd"ifaríkari hætti. en gert hefur verið fyrr.
Ríkisstjórn Sjáifstæðisflqkksins og Alþýðuflokksins er ráðin
í því, o" hefur verið það lengi, að láta innlima ísland í
Efnahagsbandalagið. ef hún þorir. Ríkisstjórn Ólafs Thórs
er ráðin í að misnota iila fenginn og knappan þingmeiri-
hluta sinn til að taka raur.verulegar úrslitaákvarðanir um þessa
innlimun Islands og afsa! efnahagssjálfstæðis og stjórnmála-
sjálfstæðis islenzku þióðerinnar á síðasta þingi kjörtímabils-
ins nú x vetur, ef hún þorir. Það er um þetta, sem ráðherramir
og fylgisveinar þeirra hafa verið að makka við erlend stjórn-
arvöld og valdamenn Efnehagsbandalagsins nú um langt skeið.
IJikisstjóinin .yjrði^t fyrst hafa hugsað sér að hægt væri
að koma máJinu í gegn í flaustri, til þess bendir hin
fáránlega ráðstefnu með fuUtrúum félagasamtaka þar sem
krafizt var „afstöðu" þeirra, að algjörlega óhugsuðu máli, og
flokkavaldi beitc til að fá það fram sem ríkisstjórnin vildi.
Varðstaöa og einbeitni Alþýöusambandsins á því stigi máls-
ins verður sein'; ofmetin cða fuliþökkuð. Þingflokkur Albýðu-
bandaíagsins og blöð hafa gert mikið til þess að upplýsa
málið og vara þjóðina við hættunni sem sjálfstæði hennar
og framu'ð er búin. Og með aukinni þekkingu á Efnahags-
bandalaginu og afleiðingunum af innlimun íslands hefur risið
upp, öfiug andspyrna gegn áformum ríkisstjórnarinnaii:1..(iá-3A>
formurh Sjálfstíéðisflokks'ns og' Alþýðufloklíiiris; é|Hs; o^ . héf-^
ur korhið fram undanfarna tíí.ga.
E
n raðherrarnir svérj? og.sárt við leggja að ekkert h|
iL..M
’vertð- ákveðið, allí, serp gqyt, hafi verið og gert verði híjfi
fyrirvara og .undaiiþágur á.íbak og fyrir. En þjóðin veit.-jaf.Vj
reynslu, dýrkevptri og átakanlegri/--'-reynslu,- að það er ekki
að marka citt einasta örð, ekkl treystandi neinni fullyrðingu
núverandi ráðherra um innlimunaráform þeirra og makk við
erlenda valdaaðila. Nú kemur fréttastofufregn af kröfu Aden-
auers um fund æðstu manna Efnahagsbandalagsins, meðaí
annars tii að Tæða þátttiiku íslands í bandalaginu, og talað
um hana eins og afráðið mál. Það hlýtur að vera skilyrðis-
laus kroía þjóðarinnar að ríkisstjórnin hætti tafarlaust bak-
tjaldamokki og laumuspili við erlenda aðila um þetta ör-
lagaríka mál. Jafnframt er fregnin skýr áminning til allra
þeirra, sem taka viljo höndum saman og vinna að því að
Islendingar verði framvegis sjálfstæð þjóð, um að hættan er
yfirvofandi og litill tími til stefnu að afstýra því, að ríkis-
stjórnin vinni. óbætanJegt ólánsverk. — s. - j
Kristján Aðalsteinsson skipstjóri og Erlendur Jónsson 1- stýrimaður fylgjast með sjólaginu i
Pentlandsfirði og gæta þess vandlega að skipið haggist sem minnst í straumiðunni. Erlcndur
hefur verið á Gullfossi alla sína sjómannstíð, fvrsl sem háseti, síðan sem 3., 2. og nú 1. stýri-
maður.
Bráðum parf nýjan
Skipstjóri á Gullfossi er
Kristján Aða'lsteinsson, 56 ára
Vestfirðingur og iiefur í haust
verið á farskipum í 40 ár sam-
fleytt, lengst af hiá Eimskipa-
félagi íslands. Hann réðst fyrst
sem júngmaður á Willemoes
gamla, sem síðar var nefndur
Selfoss. Eimskipafélagið ann-
aðist þá útgerð þess skips fyrir
íslenzka rljkið, en það eitt flutti
alla o'líu til landsins á þeim
árum. Síðan var Kristján á
Lagarfossi og um tíma á
dönsku skipi. í skóla fór hann
1930 og tók próf 1932, en eftir
það varð hann stýrimaður á
jfliífsum skipum. Ha.nn var ^gð-
inri fastur.' stýrimaður ó gariila
Gullfoss 1935 Ög'Tvar,; irieSí í
siöustu íor hans. fre( íslandi, en
hann varð sem kunnugt er inn-
lyksa í Kauþtnannahöfh þ.egái'
, ■’Þjóðvferjar héhnámu Danmörku
. 9. apríl 1940. Áhöfnin komst
S;.ðar heim .ýfir Petsam-q,' óg
''Krisfján fór þegar aftur á sjó-'
inn. Á stríðsárunum var hann
lengst af á Brúarfossi sem
sigldi á Lundúni, Grimsby og
Hull. Kristián varð skipstjóri á
Reykjafossi 1954 og tók við
Gullfossi 1958.
— Gullfoss er gott skip, seg-
ir Kristján, en samt er aðkall-
andi að farið verði að huga að
þvi að láta smíða nýtt skip til
þess að leysa þetta af hólmi.
ísiendingum er það í senn
nauðsyn og metnaðarmál að
þeir sem til íslands vilja koma
sjóleiðis e;gi kost á að ferð-
ast með iislenzku skipi sem sé
Gullfoss
þjóðinni til sóma. Það var mik-
ið átak þegar íslendingar sam-
einuðust á sínum tíma um
gamla Gullfoss; það þótti í
mikið ráðizt þegar þetta skip
var smuðað; en við þurfum að
halda áfram að fylgjast með
tímanum; eftir svo sem tru ár
verður þetta skip orðið svo úr-
elt að_ við v ge|um qkl^^. boðið
up|í:!á það lengur. En það þarf
mi1|}5' - tii; rhér sk||st;að:h{iðstætt
sk p myndi nú kosta um 250
mUÍjórar J?róna. ;En:-a<ik þess
þyrfti að gera miklar breyting-
' ar= á aljiri tilhög&'n og hagnýta
þú tfiftkft-i sem fúilkqmniust ér.
'Á nýju íarþcgssSíapi þýrftu t.
, ;d;:af,,vera stabilísatqrar, uggar
serii ^anga út úr ’ skíþssiðunum
ogmireyfast á sjálfv'rkan hátt
til þess að draga úr veltingi.
Nýtt skip þyrfti að geta tekið
fleiri farþega, og það þyrfti að
breyta tilhögun á farrýmunum;
t. d. er þriðia farrými, af þe:rri
gerð sem hér er nú, ekki í
samræmi við kröfur ókkar
tíma. Einnig þurfum við að
geta flutt bíla á hentugri hátt
en nú er gert, í sérstakri lest.
— Hvaða munur er á þvf að
stjórna farþegaskipi og flutn-
ingaskipi?
Sjálf skipstjórnin er auðvitað
hliðstæð, en á Gullfossi verður
Nýjabrumið fer af þegar
maður hefur komið
400 sinnum til Leith
Rasmussen yfirmatsveinn þ;r£ að nota marga potta, enda er
öruggara að hafa lítið í hverjum, þegar eitthvað cr að sjó.
maður alitaf að muna eftir því
að það eru farþegar urii borð.
Við reynum að haga ferðinni
svo að hún verði gestunúm sem
þægilegust; við reynum að
krækja fram hjá óveðurssvæð-
um ef timinn leyfir og drögum
úr hraðanum ef mikið veltur,
t. d. á matmálstímum.
Það' er gaman að fyigjast
með farþegunum; andlitin
bréytast með . h-Verri ferð og
andfúmslpftið raunai- líka. Á
sumrin eru vfifleitt ^h) og yfir
200 fárjíégár með skiþinu, og
það er þegar byrjað að panta
iyrir naésla sumár. Útlénding-
um fer stöðugt fjölgandi í
þessum ferðum; við flytj-um tik
: áð mýnda 50—80 manns milli’
; Leilh og Raúpmannahafnar í
hvefri ferð á sumrin og kom--
ast þó færri en vilja. Það er
einnig talsvert um það að
menn eyði sumarleyfinu um
borð í Gullfqssi, fari fram og
til baka í einum áfanga. Og
við höfum fastagpsti,. sem -ferð-
ást riiéð okkur ár éftir ár. Þéir
sem oftas<t hafa farið með Gull-
fqssi eru ytist Halldór Kiljan
Laxness og Ásbjörn Ólafsson.
Það er mjög, ánægjulegt að
kynnast þessu margbreytilega
fólki. Meðal _ farþega ó Gull-
Framhald á þls. 10.
Friðþjófur Jóhannesson, loft-
skeytamaður á Guilfossi, er sá
loftskeytamaður sem lengst
hefur starfað samfleytt á skip-
um Eimskipafélagsins. Hann
hefur verið á sjónum allt frá
unglingsárum, fyrst sem fiski-
maður, en síðan tók hann loft-
skefytamannspróf 1941. Hann
var á Selfossi á stmð'sárunum,
aðallega í siglingum til Kan-
ada og Bandaríkjanna, síðan á
Kötlu, Brúarfossi og Goðafossi.
— Svo fylgdi ég Pétri Björns-
syni á Gullfoss þegar hann var
sóttur, segir Friðþjófur. Pétur
hafði verið skipstjóri síðan í
fyrra stríði og stjórnaði að
lokum Gullfossi í eitt ár. Hann
var einn af þessum gömlu góðu
skipstjórum.
— Er það ekki yfirleitt létt
verk að vera loftskeytamaður?
—- Það er ákaflega bindandi
starf meðan verið er á sjó.
Loftskeytamaðurinn verður
alltaf að vera við, þó hann eigi
ekki að vinna nema 8 tíma.
Samkvæmt alþjóðareglum eig-
um við að vera að störfum frá
kl. 8—10, 12—14, 16—18, og
20—22, en maður hefur alltaf
opið á milli og fylgist með því
sem er að gerast. Þetta er eins
og skrifstofuvinnai og maður
verður heilsulaus og latur af
þessu, fær allt of litla hreyf-
ingu. En auðvitað er hægt að
sinna ýmsum. áihugamálum í
frítímunum; það gæti til að
mynda farið mjög vel sarnan
að vera loftskeytamaður á far-
þegaskipi og þýða eða skrifa
bækur, ef menn hefðu hneigð
til þess.
— En þér fellur vel á Gull-
fossi?
— IVIér hefur líkað sérstak-
lega vel. Skipið er ágætt og
því hefur aldrei hiekkzt á.
Hér 'hafa aldrei orðið nein slys.
Við höfum oft lent í misjöfn-
um veðrum, og margsinnis hef
ég tekið á móti SOS-skeytum.
frá öðrum skipum. í Norður-
sjónum á veturna. En við höf-
um aldrei verið það nálægt að
við höfum þurft að koma öðr-
um tii hjálpar og aldrei lent
'í neinum háska sjálf. Oft er
glatt á hjalia um borð í Gull-
fossi; skemmtilegasta ferðin
sem ég man eftir var þegar
Karlakór Reykjavíkur fór með
okkur.
— Og þú ert búinn að sjá
margt í sigbngunum.
— Víst er ég það. En nýja-
brumið fer af þessu, þegar
maður er til dæmis búinn að
koma 400 sinnu til Leith eins
og ég. Um tíriia lentum við
á nýjum slóðum, þegar Gull-
foss var leigður Frökkum og
sigldi í sex mánuði milli Bor-
deaux og Casablanca. Það var
fróðlegt í fyrstu og mjög þægi-
leg siglingaleið, en það er leið-
inlegt að vera að heiman í
6—8 mánuði. Það var yfirleitt
fátækt fólk sem við fluttum á
vegum Frakka og var mest á
öðru og þriðja farrými, Frakk-
ar og Arabar. Arabarnir voru
þó flestir yfirstéttarmenn og
voru á 1. farrými. Þetta var
ágætt fól-k og skemmtilegt að
kynnast báttum þess.
Friðþjófur hefur nú hönd á
m-orse-lyklinum og tekur að
ræða við Gufunesstöðina og
starfsfélaga sin á nærstöddum
íslenzkum skipum. Hann segir
að morse-sendingar verði ekki
síður persónulegar en manns-
röddin. hann treystir sér til
að þekkja starfsfélaga sína á
sendingum þeirra einum sam-
an án þess að vita hver sendir.
— Og hvað gerir farmaður,
þegar hann á sumarfri, Frið-
þjófur? Ekki fer hann íi, sigl-
ingar?
— Nei. í sumarfríinu held
ég mig heima. Ég á svolítinn
sumarbústað hjá Sléttuhlíð upp
af Hafnarfirði, og þar er gott
að vera. Eg Lit alltaf á mig sem
Hafnfirð-ng.
Frlðþjófur Jóhannesson loftskeytamaður segist þckkja starfsfélaga
sína á handbrágðkiu þcgar hann hlustar á morsesendingar frá
þcim.
Sjö af þeim sem sóttu Guliföss
nýjan starfa ennþá um borð.
Þeirra á mcðal er. yfirþernan,
llulda Helgadóttir, og myndi
hún þó ekki vera öfundsverð
af starfi sínu þegar vont er
í sjóinn.
Þeim sem ferðast með Gull-
fossi ber sainan um að öll þjón-
usta sé þar til fyrirmyndar,
-lipur og viðfelldin. Þegar veð-
ur er misjafnt mæðir mest á
’skipsþernunum; þær verða þá
auk annars að sinna hjúkrun-
arstörfúm, hugga fólk og
bressa. Það hlýtur stundum að
vera erfiðasta starfið. um borð;
samt voru yfirþernan, Hulda
Helgadóttir, og ein starfssystir
hennar í áhöfninni sem sótti
Gullfoss nýjan og þær hafa
haldið tryggð við skipið siðan.
Gistúhússtjórinn á Gullfossi,
Guðmundur Þórðarson bryti,
var einnig í hópnum sem sótti
Gullfoss. Hann hefur verið til
sjós síðan 1933 og var á striðs-
árunum aðallega í Ameríku-
siglingum. Samverkamenn
hans í gistihúsinu og veitinga-
húsinu um borð eru 35 talsins,
10 þjón-ar, 6 þernur, 5 lærðir
matsveinar o. s. frv. Yfirmat-
sveinn er Rasmussen, dansk-
ur maður sem talar ágætiega
íslenzku, og í, ríki hans er
mikið um að vera allan dag-
Guðmundur Þórðarsop bryti hefur stjórnað stærsta gisthúsi
lslendinga i 12 ár. Hann var cinnig bryti þegar Gullfoss sigldi
milli Bordeaux og Casablanca og bauð þá upp á franskt mat-
aræði.
Guðmundur bryti og af fiski
kaupum við um 500 kíló. Kjöt-
ið kaupum við aðallega í Kaup-
mannahöfn, fiskinn heima en
ávextina í Leith. Við göngum
frá matseðli fyrir hálfan mán-
uð í senn og hann breytist svó
auðvitað eftir árstíðum.
. — En hvernig farið þið dð
þyí áð áætla hversu margir
komi í mat?
-4
— Við eldum venjidega
handa öllurh; það má ekki
standa á okkur að hafa matinn
til ef farþegarnir geta borðað
hann, og við erum auðvitað á-
nægðastir þegar all;r koma.
Maturinn nýtist betur vegna
þess að við erum með heita
mált'lð og kált borð til skiptis,
en auðvitað fer oft mikið til
sp;llis ef veður er slæmt.
— Hinsvegax er það kostur,
segir Rasmussen yfirmatsveinn,
að við þurfum ekki að óttast
að fá neina óvænta gesti á
ieiðinni.
inn. I einum hlúta eldhússins
er gengið frá kalda borðinu;
á öðrum stað er eldaður heitur
matur, og þar þarf að gæta
þess vel að pottarnir séu ekki
fyllri en svo að innihald’ð
geymist á s-ínum stað þótt elda-
vélin haliist; á þriðja stáðnum
er þvegið upp. Tveir menn
standa önnum kafnir við að
skræla kartöflur, á Gullfossi
þarf að skræla einn poka á
dag.
— Við notum um 1500 kiló
af kjöti í hverri ferð. segir
£)) — ÞJÓÐVLLJINN — Sunnudagur 15. júlí 1962
Sunnudagur 15. júlí 1962
ÞJÓÐVILJINN
Um þessar mundir er mikið talað um
erlenda ferðamenn og gistihús og hvað
gera þurfi Lil þess að laða útlendinga
til íslands og láta þá skilja eftir gjald-
eyri. Þá er vert að minnast þess að
stærsta gistihús íslendinga er stöðugt í
förum milli landa: Gullfoss. Hann hefur
bili e.r enn sem fyrr öruggara að panta
far með löngum fyrirvara á sumrin með
Gullfossi. Hafi menn góðan tíma getur
ekki skemmtilegri ferð, hvort sem veður
er gott eða rysjótt; jafnvel sjóveiki verð-
ur eftir á að fyllingu í því ævintýri sem
millilandaferð er og á að vera.
nú siglt í 12 ár milli Reykjavíkur og
Kaupmannahafnar með viðkomu í Leith
á sumrin en einnig í Hamborg á veturna.
Honn hefur farið um 20 ferðir á ári að
jafnaði og flutt nær 75 þúsundir farþega,
íslenzka og erlenda. Enda þótt flugsam-
göngur hafi inargfaldazt á þessu tíma-