Þjóðviljinn - 30.11.1962, Blaðsíða 6

6 SÍÐA
ÞJÓÐVILJINN
Föstudagur 30. nóvember 1962
Snýr baki við klassiskri
tónlist til að leika djass
Einn kunnasti píanósnill-
ingur yngri kynslóðarinnar,
hinn 32 ára gamli Austur-
ríkismaður Friedrich Gulda,
hefur stofnað í hættu al-
þjóðlegum orðstír sínum
sem túlkara klassískra tón-
verka í því skyni að ,.hætta
að verða safnvörður úreltr-
ar tónlistar á tímum djass-
ins“, eins og hann orðar það
sjálfur.
Gulda sem heíur síðustu sext-
án getið sér mikið orð sem túlk-
andi Bachs og Beethovens víða
um heim hefur sagt upp samn-
ingum sem hann hafði gert um
hljómleikahald á þessu ári og
næsta í mörgum löndum, m.a.
á íslandi, í Argentínu, Israel
Spáni, Italíu, Austurríki og
Þýzkalandi. Hann ætlar fram-
vegis einvörðungu að gera það
sem hann telur að „allir píanó-
leikarar af minni kynslóð myndu
helzt kjósa, ef þeir hefðu aðeins
kjark til þess": Leika djass.
„Flestir ungir klassískir tón-
listarmenn", segir Gulda, „taka
ekki djassinn fram yfir klass-
íska tónlist aðeins vegna sjálfs-
blekkingar, fordildar eða mak-
ræðis, því að lélegasti túlkandi
Beethovens er meira metinn en
bezti djasstónlistarmaður".
Eftir að Gulda hafði, a.m.k.
fyrst um sinn, leikið síðasta
klassíska verkið, G-dúr konsert
Beethovens, á tónlistarhátíðinni
í Vestur-Berlín og hlotið mik-
ið lof fyrir, sagði hann að hann
ætlaði ekki framar að „láta
aka sér í gullnum barokkvagni
til auðfenginna sigra“. Hann
bætti hins vegar við: „Ég er
engan veginn viss um að verða
snjall djasstónlistarmaður. En
ég myndi þó a.m.k. vera réttu
megin. Það er betra en árang-
ursríkt líf sem byggist á blekk-
ingu“.
Gulda hefur lagt stund á
djass alla tíð síðan hann hlaut
fyrstu verðlaun í samkeppni
ungra píanóleikara í Genf 1946,
þá sextán ára gamall. Þá þeg-
ar stóð hugur hans til djass-
ins, en hann hélt þó tryggð
við klassíska tónlist. En hann
notaði hvert tækifæri til að
kynnast djass, fyrst sem áheyr-
andi, en tók þó brátt að leika
með djasshljómsveitum í frí-
stundum sínum.
Á djasshátíðinni í Newport
1956 kom hann í fyrsta sinn
fram á djasstónleikum og hlaut
þá mikið lof fyrir leik sinn.
Samt var það ekki fyrr en í
marz s.l. sem hgnn tók þá á-
kvörðun að snúa baki við
klassísku tónlistinni.- Hann seg-
ir:
„Þrátt fyrir hin miklu
rómantísku tónskáld hefur
hinni svonefndu sígildu tónlist
stöðugt hrakað frá því að
Beethoven var uppi. Jafnvel
snjallasta tónskáld samtímans
hlýtur að bregðast, ef það læt-
ur binda sig á klafa úreltra
hugmynda. Þess vegna þýðir
það ekkert að leika verk eftir
Krenek eða Orff“.
Djassinn er að áliti Gulda
tónlist okkar tíma. arftaki
hinnar klassísku og forklass-
Gulda leikur djass.
Hvað um íslendinga?
Hægri-umferð á vegum
í Svíþjóð eftir 5 ár
Flest lönd í heiminum hafa hægri-umferð á
þjóðvegum. Svíar og íslendingar eru auk Breta
meðal fárra undantekninga í þessu efni. Það er
mjög athyglisvert fyrir
Svíar loks ákveðnir að
hægri umferð.
Svíar hafa lengi verið að
hugsa um að breyta til hægri
umferðar á vegum úti, enda
veldur það margskonar vand-
ræðum og slysum í Svíþjóð
árlega, að allar nágrannaþjóð-
irnar aka á hægri kanti veg-
anna en Svíar á þeim vinstri.
Þrátt fyrir fjöldamörg aðvör-
unarspjöld eru stöðugt að verða
slys við landamærin af þessum
sökum, og margir útlendingar
veigra sér við að aka um land
ið, óvanir vinstri akstri.
Árið 1955 átti að láta til
skarar skríða og breyta til, en
kostnaðurinn óx mönnum í
augum. Þá var samþykkt að
láta fara fram þjóðaralkvæða-
greiðslu um málið, og svo fór.
að kjósendur létu budduna ráða
og 85% þeirra kusu að halda
vinstri-umferð. Lögregluyfir-
völd og vegasérfræðingar voru
auðvitað mjög óánægðir með
þessi málalok, og margir töldu
íslendinga, að nú eru
breyta til og taka upp
fráleitt að láta almenning skera
úr í svo sérfræðilegu máli.
Hægri umferð kostar
400 milljónir.
Nú hefur málið verið tekið
upp að nýju, og hefur sam-
göngumálaráðherrann skýrt frá
því, að stefnt sé að því að
innleiða hægri-umferð vorið
1967. Mikill meirihluti þing-
manna mun fylgjandi þessu.
og allir virðast nú vera orðn-
ir sammála um, að hinn al-
menni kjósandi fái hér engu að
ráða, nema einn þingmaður
sósíaldemókrata, sem vill nýja
þjóðaratkvæðagreiðslu.
Umferðarbreytingin er enn
sem fyrr spurning um peninga.
Talið er, að það muni kosta
um 3500 milljónir ísl. króna
fyrir Svía að innleiða hægri
umferð. Mest eru útgjöldin við
breytingar á stýris- og hurðar-
útbúnaði allra strætisvagna, en
það er talið munu kosta upp
undir 1500 milljónir ísl. króna,
og nýtt sporvagnakerfi mun
kosta um 500 milljónir. Annar
kostnaður er: Vegaskilti, járn-
brautir, benzínstöðvar, upplýs-
ingar og áróður o.fl.
Enn hefur ekki verið ákveð-
ið, hvernig greiða skuli allan
þennan kostnað, en talið er að
fjármálaráðherrann vilji alls
ekki bæta honum inn á fjárlög-
in og auka beinu skattana. Því
er nú aðallega rætt um, að
benzín verði hækkað um
nokkra aura og aukinn verði
skattur á bifreiðum.
Hvað gera íslendingar?
Islendingar eru svo óheppnir
að vera meðal þeirra fáu þjóða
í heiminum, er búa við vinstri-
umferð. Þegar rætt var um
þessi mál á Alþingi íslendinga
á fyrstu árum aldarinnar, hvort
ákveða skyldi með lögum um-
ferð til hægri eða vinstri, voru
þingmenn ekki á eitt sáttir.
Vildu sumir ákveða hægri um-
ferð, en aðrir bentu á það, að
á Islandi sætu konur þannig
í söðli, að þær stigju út í um-
ferðina, þegar þær renndu sér
nf hesti, ef um hægri umfer'
væri að ræða, en hins veg."
Framhald á 8. síðu.
ísku tónlistar: „I djassinum
er ekki um eftiröpun að ræða.
Á hverjum degi eru frumflutt
500 eða kannski 1000 ný djass-
verk. Þar er unnið skapandi
starf, þar er samkeppnin hörð,
hungur og erfið lífsbarátta,
þjóðíélagsleg niðurlæging er
hlutskipti djasstónlistarmanna.
Engin verndarhönd ríkisvalds-
ins skýlir þeim sem standa sig
illa“.
En hann segir líka: „Ég veit
að ég mun að vísu þjóna lé-
legri tónlist en Beethoven skóp,
en ég mun þó að minnsta kosti
vera í þjónustu lifandi tónlist-
ar“.
Og Gulda hefur síður en svo
snúið baki við hinni klassísku
tónlist til þess að auðgast á
því. Hann getur tæplega gert
sér vonir um að hafa mikið
upp úr djassleik sínum. nema
þá kannski fyrsta kas/ið með-
an frægð hans sem klassísks
tónlistarmanns lifir. Hins veg-
ar afsalar hann sér miklum
tekjum með því ac) segja upp
samningum um hljómleika. Árs-
tekjur hans hafa verið áætl-
aðar hálf þriðja milljón króna.
Gulda loikur Beethoven.

Engin vissa fyrir því aö
postafenlyfið sé skaðlegt
— Postafen-málið er annars eðlis en thalidomid-harm-
leikurinn og menn mega um fram allt ekki gera of mik-
ið úr því. Frekari rannsóknir verða nú gerðar til að kanna
hvort grunurinn um að postafen geti valdið vansköpun-
un á börnum í móðurkviði hefur við nokkuð að styðjast.
Það er sænski læknirinn Jan
Winberg, dósent við háskólann
í Gautaborg, sem fyrstur var-
aði við notkun sjóveikilyfsins,
sem segir þetta í viðtali við
danska blaðið Information, en
sem kunnugt er hefur aðvör-
•un hans orðið til þess áð bonn-
uð hefur verið sala lyfsins. á
Noröurlöndum nema þá gegn
lyfseðli, en hér á landi; þar
sem ekki hefur mátt selja lyf-
ið nema gegn lyfseðli, þótt út
af því muni reyndar hafa verið
brugðið, hefur læknum verið
ráðlegt að ávísa því ekki til
bamshafandi kvenna.
En jafnframt þessum ráð-
stöfunum hefur verið á það
bent, að engar sannanir séu
fyrir skaðsemi lyfsins og ann-
arra lyfja sömu tegundar.
Belgíska fyrirtækið sem fram-
leiðir postafen segir að ekkert
hafi komið íram sem bendi til
þess, að það sé skaðlegt.
Aðspurður um þetta segir
Winberg að hann telji ekki að
nein sönnun liggi fyrir i mál-
inu. Hins vegar sé ekki hægt
að hafna þeirri tilgátu að sam-
hengi sé milli neyzlu lyfsins
og fæðingar vanskapaðra barna.
Þó sé þegar ljóst að ef um
slíkt samhengi sé að ræða, þá
sé hættan á vansköpun miklu
minni en stafaði af neyzlu
thali domidsins. Og hann leggur
jafnframt áherzlu á að í mörg-
um þeim tilfellum þar sem
grunur gat leikið á að neyzla
postafens hefði valdið vansköp-
unum hefðu þær verið svo litl-
ar að hægt hefði verið að bæta
úr þeirh :meö aðgér'ðutti, svo
að börnin hlutu ekki varanleg
mein.
Sjö mæður af 101.
Um rannsóknirnar sem leiddu
af sér aðvörunina segir Win-
berg, að þær hafi tekið til 101
móður sem ólu börn með van-
skapaða beinagerð á tíman-
um 1. janúar 1960 til 28. febrú-
ar 1962. Af þeim höfðu sjö
að eigin sögn tekið postafen
á því skeiði meðgöngutímans
sem kom heim við vansköpun-
ina. Winberg hefur auk þess-
ara kvenna haft upp á íimm
öðrum sem ólu vansköpuð börn
og höfðu tekið postafen á með-
göngutímanum. Engin þessara
mæðra hafði neytt thalidomids
og aðrar hugsanlegar orsakir
vansköpunarinnar hafa einnig
verið útilokaðar, svo sem rönt-
gengeislar eða hormónatöflur.
Eftir eru þá postafen-töflurn-
ar og nú verður reynt að ganga
úr skugga um hvort þær eiga
sökina, eða hvort leita verður
hennar annars staðar.
Umfangsmiklar rannsóknir.
Þessar rannsóknir verða bæði
mjög umfangsmiklar og tíma-
frekar og endanlegrar niður-
stöðu ekki að vænta í bráð.
Bæði verða gerðar tilraunir á
rannsóknarstofum, en auk þess
munu allar konur sem lagð-
ar eru á fæðingardeildir spít-
alanna spurðar um öll þau lyf
sem þær kunna að hafa neytt
meðan þær gengu með barnið.
Og gildir einu hvort þær fæða
heilbrigð börn eða vansköpuð.
Á þennan hátt ættu að fást
samanburðargögn svo að skera
mætti úr hvaða lyf, og þar er
ekki einungis um postafen og
skyld lyf að ræða, geta vald-
ið vansköpunum.
Lyfin sem varað er við.
Á sama hátt og thalidomidið
gekk undir fjölda nafna, er
postafen aðeins eitt af mörg-
um lyfjum (svonefndum anti-
histamínum) sem bamshafandi
konur eru varaðar við. Hér er
að lokum skrá yfir nöfn þeirra
lyfja sem danska heilbrigðis-
málastjórnin hefur bannað sölu
á nema gegn lyfseðlum:
Postafen, Neptusan, Amidryl,
Anautin, Cyklizin, Dramamine,
Marzine, Meklozin, Coffinautin,
Difenhydramin.
Látia unglingana koma fiS mín
urestunnn her a myndinni, séra Timothy Camp beil-Smith, í kirkju Heilags Ágústínusar skammt
rá Bolton í Englandi sagt. Hann hefur sem a ðrir prestar, þarlendis sem hérlcndis, átt erfitt
-íeð að fylla kirkju sína og hefur gripið tii þess bragðs að láta innrétta fyrir ærið fé næt-
urklúbb í kjaiiara kirkjunnar þar sem ungviðið getur leikið sér — náttúrulega i þeirri von að það
I verði auðveldara að fá það til að hlýða á guðsorð. Hvernig iízt prestunum okkar á hugmyndina?
/ , * »
(
k
*
I