Þjóðviljinn - 22.03.1963, Qupperneq 7

Föstudagur 22. marz 1963
ÞJÓÐVILHNN
SÍÐA f
,'Fyrir ]afn fámenna jb/óð sem okkur er varla nokkur f]ár-
fesfing hefri en sú, sem eykur möguleikana á að sem flesf-
ir unglingar megi verða að nýfum mönnum, og varla nokkur
f]ársóun verri, en þegar mannsefni glatast vegna sinnu-
leysis þ]óSfélagsins".
ir sam
kref jast nýrra úrr
„Á hverju vori stendur mik-
ill fjöldi íslenzkra foreldra og
annarra forráðamanna barna ;'•
skólaskyldualdri frammi fyrir
þeim vanda að sjá börnum sín-
um fyrir heppilegri viðfangs
efnum næstu 4—5 mánuði
Hversu mikill vandi þetta er.
fer að vísu nokkuð eftir þvi
hvar börnin eru búsett. f sveit
um landsins mun þetta ekki
skapa neinn vanda. Sveitabörn-
in taka á eðlilegan og heppi-
legan hátt þátt í störfum og at-
hafnalífi heimila sinna, eftir þv<
sem aldur og vinnugeta leyfir
Hins vegar er ástæða til að
ætla, að sveitabörn hafi engn
síður en kaupstaðabörn þöri
fyrir hvíld og hressingu ein-
hvern hluta sumarsins í frjáls-
um leik og félagslegri sambúð
við jafnaldra sína. Að því leyf
er tillagan snertir það efn1
varðar hún sveitir jafnt sen
bæi. Það er sérstaklega hér '
Reykjavík og öðrum hinum
stærri bæjum sem tilfinnar
legur er skorturinn á heppileg-
um viðfangsefnum fyrir börn
og unglinga. En víða úti á
landi, t.d. í útgerðarplássum
þar sem allt iðar af lífi og starfi
á vetrum, en atvinna leggst
að miklu leyti niður á sumrum.
er þetta starfsleysi barna o>-:
unglinga einnig tilfinnanlegt.
Vinnutími barna
yfirleitt of langur
Hér í Reykjavík hefur á s.l
hausti setið að störfum nefnd á
vegúm borgarstjórnar til athug
unar og tillögugerðar um sum-
arvinnu unglinga. Niðurstöðui
nefndarinnar hafa fyrir nokkr’.
verið birtar. Kemur þar í ljós
að nær því allir unglingar 4
aldrinum 12—14 ára telji sis
hafa gegnt ákveðnu st.arfi á s
sumri.
Milli 30 og 40% dvöldu i sveú
við störf. sem ekki eru nánai
tilgreind, en hin gengu að
vinnu hér í borginni. Bömi',
telja sig yfirleitt hafa unnið -t
tíma daglega og mörg iengui
Þegar á heildina er litið, virð
ast kaupgreiðslur til barnanna
frekar lágar og enn fremur
kemur það í ljós, að börnin
byrja að vinna mjög fljótlega
eftir að þau hverfa frá námi
og eru að störfum fram eftir
septembermánuði eða fram að
þeim tíma. sem þau hefja nám
að nýiu, Af þessum upplýsing.
um virðist mega ráða: I fyrsta
lagi, foreldrar una því illa os
er bað bókstaflega ekki fært að
hafa stálouð börn heima ár.
nokkurs ákveðins verkefnis. *
öðru lagi er greinilegt af þvt
hve almennt börn ganga að
vtnnu. að þau una ekki heldnr
aðgerðar- og iðjuleysinu. t
þrið.ia lagi má ætla, að foreldr-
um sé það aðalatriði að fá
börnunum verkefni, en að laim-
in ski.nti minna máli. T fiór1"
lagi, vinnuttmi barna j'
rn°nnt of langur
Það er augljóst mál, aö mec)
an skólaleyfin eru jafnlöng ck>
þau eru í íslenzkum skólum
mu.nu stálpuð þörn og ungling-
ar vinna einhvern hluta sum-
arsins. Á því er ekki held-
ur vaíi, að erfiðisvinna er
unglingum heppileg reynsla jg
hollur skóli. en þá þarf vinnu-
aðstaðan að vera góð, vinnar,
bömunum ekki hættuleg heilsu-
farslega séð, og vinnutíminr
hæfilega langur. En því mið'n
vantar mikið á, að svo sé.
bjóðfélagsleg nauð-
syn að skapa
unglingum aðstöðu
H1 starfa
Sú tillaga, sem hér liggur
fyrir, er fram komin vegna
þeirrar skoðunar. að það sé
þjóðfélagsleg nauðsyn að
tryggja, að þessum skilyrðu.T
sé fullnægt. Það þarf að und-
irbúa og skipuleggja af alúð
og fyrirhyggju störf. sern
henta börnum. svo að foreldt'
ar neyðist ekki til að láta böm
sín vinna við óheppileg stör)
vegn'a fiess að 'aniiáh er ekkT'
fáanlegt.
Reykjavíkurborg og nokkrir
áðrir stærstu bæir landsins hafa
sinnt þessum verkefnum að
nokkru undanfarin ár. En hér
er um vandamál að ræða. sem
snertlr beint og óbeint allt
landið og því eðlilegt, að rtkið
leggi þessum málum myndar-
lega lið á þann hátt, sem
heppilegast þætti að athuguðu
máli. Þá ætti einnig að opnast
leið til þess að koma til móts
við fámennarl staði, sem ek«i
hafa haft ástæðu til að halda
uppi sumarvinnu fyrir unglinga.
en hafa við þennan vanda að
stríða.
Ég hef hér rætt þann vanda
gleymast undir þessum kring-
umstæðum að hér er um að
ræða böm á viðkvæmum aldri
Viðhorf unglinga mótast líka
oft með nokkuð sérstökuir
hætti við þessar aðstæður. f hin-
um óþroskaða og jafnvægis-
lausa barnshuga myndast ofi
sú skoðun, að þar sem þetr
vinni eins og fullorðnir menn
og fái talsverða og jafnvel
mjkla penjnga í hendur. sem
þeir menn með mönnum, stí.x
enginn ráði við, og sjálfsagt sé
að njóta beirra skemmtana oe
lystisemda, sem á boðstólum
kunna að vera. Ávöxtinn af
slíku viðhorfi og slíkum að
stæðum sjáum við stundum '
líki ofurölva unglinga á
'kemmtistöðum eða við heyrum
'rásagnir af spellvirkjum og
■nnarri ósæmilegri framkomn
'ólks, sem ekki er komið a‘
óarnsaldri, svo sem verið hef
■,r undanfarin ár í samband
’ið verzlunarmannafrídaginn i
'gústmánuði.
^eerlu.sferð um vinnu-
'kilyrði ogr aðbúð
!ni?Iinga
Sú nefnd, sem ynni að þ,”
ið athuga og gera tillögu un-
sumarvinnu unglinga, þyrfti
vissulega að hafa opin aug1)
fyrir þessari hlið engu síður e'
hinni hliðinni, sem sýnir vön*
un á störfum fyrir unglinga. E:
á það ber einnig að líta, að
málið er ekki svo einfalt, að
tillögur um sumarvinnu ung
linga og framkvæmd þeirra
leysi vandann. Hér þyrftu að
eins og á sér stað hér
á landi, að unglingar vinni eft-
irlitslítið eða eftirlitslaust t
hvaða vinnu, sem er. á hvað.i
vinnustað sem er og svo lang-
an vinnudag, sem aðstæð'n
og þörf vinnuveitandans kreft
ast.
Ekki á færi einstak-
’inga að veita hjálp
Sú trú, að líkamleg stritvinna
sé heppilegasti uppalandinn ti
að gera fslendinga færa um að
búa í sínu harðbýla landi. e»
ein af okkar gömlu grundval'
arskoðunum, sem þjóðfélags
hættir 20. aldarinnar gera okk
ur nauðsynlegt að taka til ræki
legrar endurskoðunar.
Það er kunnara en frá þurf'
að segja, að áður fyrr var lífs
baráttan hér á landi bað hörð
að mikillar vinnu eg jafnve'
hvíldarlauss strits var krafizt
af fólki í öllum stéttum o.~.
einnig af börnum. Það er einn-
ig kunnugt. að þetta er breyt'.
orðið. Fólk býr yfirleitt ekk'
við harðræði á íslandi lengu'
Fjöldi manns veitir sér mikinn
munað. Það hefur oft verið
sagt, að bað væri ekki sízt bör"
og ungt fólk. sem nytu þessar.%
breyttu aðstæðna. Þetta er á
vissan hátt rétt. Okkur, sem nú
erum miðaldra fólk eða eldrs
hættir til að bera saman þá að
búð, sem okkar kynslóð átti •
æsku, og það sem æskufólk
sem nú er að vaxa úr grasi, býr
við, og virðist þá að unga fólk-
ið nú á tímum þurfi lítið annað
að gera en að þiggja gjafir oe
. . Ástæða er til að ætla, að
kaupstaðabörn þörf fyrir hvíld og
arsins í frjálsum Ieik og télagslegri
Lífinu. Það getur aðeins hin
samfélagslega hjálp, þjóðfélagið
sem heild, skapað þeim. Meðan
við ekki skiljum bað og breyt,-
um eftir þeim skilningi, höfum
við ekki handbær bau úrræð
sem að gagni mega koma þegn-
um i nútíma íslenzku bjóðfé
lagi.
svcitabörn hafi engu síður en
hressingu einhvern hluta sum-
sambúð við jafnaldra sína . .
Mám er vinna
Sú staðreynd, að bein erfiðis
vinna er eina viðfangsefntð
'em það opinbera skipuleggu'
fyrir unglinga, þann tíma. setn
beir ekki stunda nám, sýnir, af‘'
við erum ekki búin að átta
okkur á, hve uppeldisaðstæðu
og sá grundvöllur. sem uppeld
ið hvílir á, hefur gjörbreytzt !
síðustu áratugum, Nú erum vi-'
að ala upp æskufólk. sem lan.:
flest á fyrir höndum 10—20 ár:
skólanám og sumir enn lengra
Slíkt nám er vinna. Góðu'
námsárangpr næst ekki nem„
með mikilli atorku og einbei'
ingu nemandans. Slík atorka
krefst þróttar, andlegs og lík-
amlegs þróttar. Þann þrór.t
SUMARVINNA BARNA 0G UNGLINGA
• Margrét Sigurðurdóttir, fyrsti varaþingmaður Alþýðubandalagsins i
Reykjavík, flutti fyrir nokkru tillögu á Alþingi um athugun á aðstöðu
barna og unglinga til heilbrigðrarsumarhvíldar og hæfilega þroskandi
vinnu þann tíma, sem þau eru ekki í skóla.
• í tillögunni er gert ráð fyrir að kosin verði nefnd til þess að athuga
þessi mál og vinna að tillögum til úrbóta.
• Hér á síðunni eru bir’tir nokkrir kaflar úr framsöguræðu Margrétar
sigurðardóttur um þetta mál.
að sjá bömum og unglingu.n
fyrir heppilegri sumarvinnu, en
það er einnig önnur hlið a
þessu máli, sem þarf athugun-
ar við. Á ég þar við þá ung-
linga, sem vinna langan vinnu-
dag við störf, sem einungis eru
ætluð fullhörðnuðum verka-
mönnum. Mun slikt aðallega
tíðkast í sjávarplássum, þar
sem sumarvinna er mjög mikil,
en einnig hér í Reykjavík og
vafalaust einnig á ýmsum
sveitaheimilum. Slíkt byggist
sjálfsagt að einhverju leyti á
sárri nauðsyn fjölskyldna bar.o
anna, en líka á því viðhorfi,
sem sums staðar loðir við, að
unglingar séu vinnukraftur, sem
losni úr viðjum, þegar skólun-
um sleppi og sé sjálfsagt að
nýta hann til fullnustu. Oft vill
koma til skýr og greinileg laga-
fyrirmæli um, hvaða vinnu
börn mega vinna og við hvaða
skilyrði og hve langur vinnu-
dagur þcirra megi vera. Það et
ótrúlegt sinnuleysi og ég vil
scgja, ábyrgðarleysi, að ekki
skuli liafa verið framkvæmd
fyrirmæli barnavcrndarnefndar-
laganna um að gefa út reglu-
gerð um vinnuskilyrði unglingn
og aðbúð, lengd vinnudags o.fl.
Er það alveg sérstaklega ámæl-
isvert, þegar tillit er tekið 1'
þess, að mörg undanfarin á'
hefur verið hér skortur á
vinnuafli og þess vegna ástæð
til að óttast, að vinnukraftu'
unglinga sé misnotaður. Það e'
ófremdarástand, sem ekki e'
samboðið menningarþjóðfélagi
að láta það viðgangast
gæði, sem við viljum svo gjam-
an færa þvi. Þó sækir á sú
spuming, hvort ekki hafi
gleymzt, þrátt fyrir góðan vilja
mikilvæg atriði 1 aðbúð og upp
eldi unga fólksins. Ýmsar stað
reyndir gætu bent til þess.
Sennilega er þó sjaldnast vic'
einstaklingana að sakast. Raun
verulega hafa börnin og ung:
Cólkið, sem nú er að ná þroska
almennt notið betri kjara °n
við þekktum í æsku, og fór-
eldrar þessara barna hafa fært
beim margháttaðar gjafir aC
mikilli ástúð og óeigingimi. É..'
hygg, að vandkvæðin liggi í þv
að það er ekki lengur á fær
einstaklinga. jafnvel ekki ást-
ríkra foreldra að veita bömun-
um ýmislegt sem er nauðsyn-
legt til að skapa sér fótfestu i
þarf að treysta og efla meó
nemendum og tækifæri til þess
gefst ekki sízt þann tíma, sem
unglingamir hafa „frí“ frá
sinni eiginlegu vinnu, nefnilega
skólanáminu. Hin almenna
skólaskylda er þjóðfélaginu
vissulega mjög dýr starfsemi
Þó munu þeir fáir, sem ekki
telja þeim peningum vel varið.
sem til hennar renna. M’rð
henni stígum við stórt spor til
samræmds þjóðaruppeldis og
treystum grundvöllinn að menn-
tngarþjóðfélagi. Þó er það ljós'.
að okkur hefur ekki tekizt x*
skapa uppvaxandi æsku þá
bjóðfélagslegu aðstoð, sem fær
sé um að vernda hana og gefa
henni það mótvægi, sem hún
þarfnast gegn upplausnaranda
og ringulreið samtímans.
MikiII þáttur
bíóðaruppeldis
Starf umbótamanna í uppeld-
í.smálum, bæði sérfræðinga og
áhugamanna. beinist mjög að
því að veita bömum og ung-
lingum holla tómstundaiðju. En
hin löngu skólafrí íslenzkrar
skólaæsku hafa menn ekki enn
þá treyst sér til að skipuleggja
í þeim tilgangi, að það gegni
ákveðnu hlutverki í þjóðarupp-
eldinu. Þar hefur hin gamia
lausn á uppeldisvandamálinu.
vinna, verið eina úrræðið. En
'iað er ekki fullnægjandi lausn
í vanda þessa aldursskeiðs að
lefa unglingum einungis kost
í stritvinnu allan tímann, sem
'eir eiga frí frá ströngu námi.
Það er nauðsynlegt. að ríkið
heiti sér fyrir stofnun og starf-
"ækslu sumarbúða, þar sem
•illir unglingar ættu kost á dvöl
nokkrar vikur á hverju sumri.
siík starfsemi ætti að gefa ung-
lingum tækifæri til hvíldar og
hressingar við þá tómstundaiðju
og frjálsa leiki, sem þeim henta.
auk þess sem samvera og sam-
starfið við jafnaldra, er ung-
lingum á aldrinum 12—15 ára
sérstaklega mikilsvert. Á þessu
erfiða aldursskeiði í þroska
unglingsins, gelgjuskeiðinu, er
börnum sérstaklega hætt við að
'eiðast út á glapstigu, það er
bví mjög þýðingarmikið að
bjóðfélagið veiti unglingum
heppilegt aðhald fram yfir
þennan aldur. Með því að
skipuleggja þetta væri unnið að
bví, að unglingamir ættu kost
á hollri og heppilegri vinnu
nokkurn hluta síns langa skóla-
frís og að þau ættu einnig völ
á dvöl í sumarbúðum, væri
hægt að segja, að þjóðfélagið
gerði sér það ljóst, að ekki et
nóg að halda uppi umfangs-
mikilli skólagöngu, heldur er
nauðsynlegt að gera ráðstafanir
‘il þess að hin almenna skóla-
skylda nái þeim tilgangi sínum
að gagnmennta þjóðina. Má
vera að mörgum finnist, að
slíkt væri óhæfilega kostnaðar-
samt til viðbótar hinu dýra
fræðslukerfi. En hvað er dýrt
°g hvað borgar sig? Slikt er
ekki alltaf einfalt reiknings-
■'æmi, héldur matsatriði.
Fyrir jafn fámenna þjóð
sem okkur er varla nokkur
f.iárfesting betri en stí, sem
“vkur möguleika á, að sem
flestir unglingar megi verða
að nýtum mönnum. og varla
nokkur fjársóun verri, en
þegar mannsefni glatast
vegna sinnuleysls þjóðfé-
lagslns."
i