Þjóðviljinn - 24.03.1963, Blaðsíða 6

X
g SlÐA !
HðÐVIUINN
Smmttdagnr 24. marz 1963
Alþjóðlegt sagnfræðirit
!
Brecht lætur engan í friði — Pólitískt leik-
hús óhjákvæmilegt — lonesco leiðist
Brechtt — Sérstaða Rússa
t
Brecht, leikrit hans, kenn-
ingar hans eru sem fyrr á
dagskrá hjá leikhúsmonrmm
og leikritahöfundum, enda
flestir sammála um að það sé
ekki hægt að fást við leiklisi
og leikskáldskap á okkar dög-
um af nokkurri alvöru nema
að taka fullt tillit til verka
þessa þýzka meistara, gera
upp við sig afstöðu til hans.
Ekki alls fyrir löngu gerði
blaðið Stockholms-Tidningen
athyglisverða tilraun — blað-
ið sendi fyrirspurn um Brecht
til nokkurra þekktustu leik-
skalda samtímans, og urðu
niðurstöður þeirra næsta ólík-
ar og mjög fróðlegar og upp-
iýsandi um hvern þeirra.
★

Arthur Adamov segir til
dæmis, að verk Brechts séu
þau einu á 20. öld sem á nýj-
an hátt taka leikhúsið og
þjóðfélagið til umræðu. Leik-
skáld sem ekki skilur, eða
ekki vill skilja, að í dag er
ekkert leikhús hugsanlegt sero
hefur ekki á einn eða annan
hátt orðið fyrir áhrifum frá
Brecht — hann hefur þar með
veigrað sér við að taka af-
stöðu til vandamála tíma
sinna og listar.
Hann segist hafa talað um
það við Helenu Weigel, konu
Brechts, að hann saknaði í
„Arturo Ui“ lýsinga á fólk-
inu sem veitti nazismanuin
viðtöku, og ástæðunum sem
til þess ieiddu að fólkið veitti
honum viðtöku. I leikritinu
er iýst sambandi glæpamanna
og kapítalista, en alþýðan kem-
ur þar hvergi nærri. Hún
svaraði að það væri erfitt að
sýna í einu leikriti allar hlið-
ar svo flókins fyrirbæris og
nasisminn — í „Hringhöfðar
og oddhö£ðar“ hefði Brecht
gert kynþáttakenningum hans
skil, en í „Ótti og eymd Þriðja
ríkisins" afstöðu alþýðu ti)
nasisma. Ég var henni sam-
þykkur, segir Adamov, op
hafði þar að auki fengið lexíu
sem Brecht getur veitt: að
hann segist fullviss um, að aU- v
ar tilraunir tíl að afhjúpa I
blekkingar séu á vissan hátt v
upphaf nýrra blekkinga. En ■
hann bætir því við, að hann W
álíti samt sem áður að Brecht ^
sé sá eini sem hafi sett k
vandamál leikhússins rétt ^
upp. Hinn eini sem skildi að k
alþýðuleikhús getur ekki ver- ^
ið annað en pólitískt leikhús. L
Hinn eini sem reyndi að hugsa ™
upp tækni fyrir alþýðuleik- |
húsið.
* J
Eugéne Inoesco er hinsveg- k
ar alveg á öðrum meið. Hann *
segir: Mér líkar Brecht ekki B
vegna þess að hann er upp- J
þyggilegur, ídeólógískur. Hann ■
er ekki frumstæður, hann er ð
„elementar". .. Hann er I
myndskreyting við hugmynda- éj
fræði. Hann kennir mér ekk- ■
Og maðurinn er flatur -
Deilt um örkina hans Nóa
og gang mála á 20. öldinni
„Saga víslndalegrar og menn-
íngarlegrar þróunar mannkyns-
ins“ heitir umfangsmikið ri»-
verk sem unnið hefur verið á
vegum UNESCO og er nú í
þann vcginn aö sjá dagsins ljós.
Sir Julian Huxley kom fram
með hugmyndina um samningu
vcrksins árið 1946.
Þúsund höfundar
ert.
Bert Brecht
Meira en þúsund fræðimenn
víðsvegar um heiminn hafa
unnið að ritinu .undanfarin 11
ár. 1 júní kemur út fyrsta bind-
ið af sex og fjallar það um
upphaf menningarinnar. Næsta
vetur kemur svo út bindi það
sem síðast er að tímatali og
fjallar um tuttugustu öldina.
Það bindi hefur valdið mest-
um erfiðleikum. Fræðimenn úr
hópi kommúnista og andkomm-
únista, vestrænir og austrænir,
kaþólskir og mótmælendur
greinir svo á um efni þess að
ekki aðeins verða í bindinu
sjálfu (1.600 bls.) um sextíu
síður af neðanmálsgreinum um
ágreiningsatriði, heldur hefur
UNESCO ákveðið að gefa út
sjöundu bókina sem verður við-
bætir við sjötta bindi og inni-
heldur einungis andstæðar
skoðanir um sögu og þjóðfélag
nútimans.
íengja kenningar um uppruna
mannlegs máls. Rómversk ka-
bólskir fræðimenn hafa borið
á móti mörgum atriðumu
reyna ekki í einu leikriti að
segja allt sem hægt er, þótt
það sé um eitt efni. Það er
ekkert hættulegra en formúla,
sem tekur yfir allt, allsherjar
sannleikur.
*
Jean-Paul Sartre vill undir-
strika það sem skilur þeirra
^ P.rprh+'S hví
hjá Brecht, hann hefur að- ^
eins tvær víddir, þær ytri, .
Hann er aðeins þjóðfélagsleg- i
ur. Hann vantar dýpt. Maður x
hans er ófullkominn, og oft B
ekki annað en brúða. Maður- W --------------------------------------
inn hjá Brecht ákvarðast að- ^
eins af því þjóðfélag&lega, af k ^ ********
samfélaginu, og þar að auki B JHImW
af samfélagi sem er skilið á k M mM
ákveðinn hátt. ..
* í
Það er athyglisvert, að rúss- I
neskir gagnrýnendur hafa oft- J
ast haft afstöðu til Brechts, ■
sem innifelur nokkuð af öll- ^
Mísmunandi
hugmyndir
-<j>
leikkona
sem innifelur nokkuð af öll-
um þessum ólíku athugasemd- ■
iim sí^m hér vaui bpim ^
I
um sem hér voru taldar. Þeim
myndi að sjálfsögðu ekki
detta í hug að kvarta — eins ^
og Ionesco, yfir þjóðfélagsieg- ■
um tilhneigingum skáldsins, w
Þeir myndu taka undir það, B
að hið þjóðfélagslega hefði |
mest áhrif á breytni manna. ^
Hinsvegar hafa frá þeim
Jean-Paul Sartre
heyrzt raddir, sem minna á ^
Ionesco — það hefur verið k
kvartað um að persónur B
Brects minntu oft á brúður, k
hið almenna í þeim væri allt- J
of þungt á vogaskálum en því ■
sérstæða, persónulega alltof J
lítill gaumur gefinn. Frammi ■
fyrir sterkri skynsemi Brechts J
sakna þcir sinnar gömlu, góðu B
A. B. |
sálfræði.
SJÓNYARPSSTÓLLINN
p er
kominn
markaðinn
SrlUIKELW
ÞÆGILEGUR
Verð: Kr. 1850,-
Klæddur m/gæru
',¥v, 1 / kr. 1975,-
L
Húsgognoverz! s<n Austurbœjar
Skólavörðustíg 16.
Sími 24620.
Soraya prinscssa, fyrrum
kéisaradrottning Persíu, hefur
ákveðið að gerast kvikmynda-
leikkona og hcfur undirritað
samning þar að lútandi við
Dino de Laurentiis, hinn þckkta
ítalska kvikmyndagerðarmann.
Fulltrúi de Laurentiis hefur
skýrt frá því að samningurinn
hafi verið undirritaður eftir að
prinsessan hafði verið kvik-
mynduð til reynslu í stöðvum
fyrirtækisins í Róm.
Kunnugum í Róm finnst lík-
legt að Soraya muni fá stjömu-
hlutverk í einhverjum hluta
„Biblíunnar", hinni umfangs-
miklu mynd sem de Laurentiis
hefur í undirbúningi.
De Laurentiis hefur látið svo
ummælt að prinsessan hefði
sýnt að hún hefði til að bera
„meðfædda leikhæfileika og
mikla töfra“.
— Ég er viss um að hún mun
slá eftirminnilega í gegn og ég
er sannfærður um að ég hef
uppgötvað nýja stjömu, sagði
sagði hann.
— Ég vona að mér auðnist
að uppfylla þær vonir sem
bundnar em við hæfni mína
sem leikkonu, sagði keisara-
drottningin fyrrverandi.
Dr. Guy Metraux, svissneskur
íræðimaður, hefur annazt yfir-
stjóm verksins frá því árið
1952. Hann hefur látið svo um-<$>
mælt:
— Það sem er nýstárlegt við
ritið er að við höfum láti-ð
sagnfræðingana hafa frjálsar
hendur til að láta í ljós sínar
eigin skoðanir. Við höfðum allt-
af gert ráð fyrir ágreiningsat-
riðum. Við reynum ekki að
koma fram með skilmerkilega
sögu heldur að birta mismun-
andi hugmyndir. En ágreinings-
athugasemdimar urðu svo yfir-
gripsmiklar að við ákváðum að
birta þær í sérstöku bindi.
Ágxeiningur um
Móses og Nóa
Þegar uppkastinu að handriti
bókarinnar var dreift urðu
margir fræðimenn í Vestur-
Evrópu gramir vegna kafla um
hrörnun vestur-evrópskrar á-
hrifa á þessari öld. Sömuleiðis
höfðu sovézkir sagnfrseðingar
mjög mikið að athuga við fræði
þessi.
Hið sama er upp á teningnum
varðandi fyrri bindin. Sov-
ézkum vísindamönnum fannst
til dæmis mjög óvísindalega
fjallað um Móses og Nóa. I
bókinni er fjallað um þá eins
og um raunverulega menn væri
að ræða, en sovézkir líta á þá
sem hverjar aðrar þjóðsagna-
persónur.
Indverskir sagnfræðingar
hafa gert athugasemd við frá-
sagnir af fommenningu Ind-
verja og Bandaríkjamenn vé-
Rýmingarsala
Vegna vaentanlegs brottflutnings seljum
við næstu daga eftirtaldar vörum með
miklu afslætti:
DRAKTIR — POPLINKÁPUR
APASKINNSJAKKA — ÚLPUR
PILS — PEYSUR — JERSEY-KJÓLA
UNDIRFÖT — GREIÐSLU^SLOPPA
Notið tækifœrið, og kaupið á meðan
úrvalið er nóg.
Feldur h.f.
Veltusundi 3.
Alþjóðlegt verk
Sir Julian Huxley hefur
fylgzt náið með samningu
verksins og er varaforseti fram-
kvæmdanefndarjnnar. Nýlega
sagði hann í blaðaviðtali:
— Við höfum sýnt og sannað
að unnt er að semja sagnfrseði-
rit sem er alþjóðlegt í raun og
sannleika. Til þess þurfti að
bejta nýrrj tækni — það er að
segja með því að láta endur-
skoða og gagnrýna textann
áður en hann er birtur til Þesa
að koma í veg fyrir hleypi-
dóma. Uppkastinu var dreift til
allra aðildarríkja UNESCO.
Hátt verðlag
og ósiðsemi
Kaþólski biskupinn í Inns-
bruck í Austurríki, Paul Husch.
send'i nýlcga frá scr hirðisbréf
þar scm hann átelur harðlega
ferðamenn í Tyrol og Vorai-
Berg fyrir Iélegt siðferði og
krefst þess að gistihúsin neiti
slíkum mönnum um aila þjón-
nstu.
Hinsvegar segir hann að þeir
ferðamenn sem ekki brjóti i
bága við siðferöi heimamanna
eigi að vera velkomnir.
Þetta er í annað sinn sem
biskupinn ræðst gegn ósiðsem-
inni á ferðamannastöðvunum. T
fyrra réðist hann einkum og sér
í lagi á „ævintýraþyrstar kon-
ur“ meðal ferðamannanna sem
hann sagði að gætu ekki einu
sinni stillt sig um að reyna að
tæla skíðakennarana.
En biskupinn lét sér ekki
nægja að róðast á siðferðisá-
standið, hann deildi einnig hart
á hið háa verðlag á ferða-
mannastöðunum og lýsti því
yfir að margir gistihúsaeigend-
ur hefðu meiri áhuga á að
græða fé en að veita góða þjón-
ustu.
Þórbergur Þórðarson:
í UNUHÚSI
Faert í letur eftir frásögn
Stefáns frá Hvítadal.
„Uppistaðan í þessu verki er
iðalegt klám, ólistrænt, hefur
;ngan boðskap að flytja,
Dornógrafia pornógrafiunnar
i>egna, hugurinn bak við ó-
’eöfelldur, enginn annar til-
gangur en að f—
r-rykkjusííap og
RffuSftu niðurlægingu . . .
Þegar ég gisti Unuhús kvöld
eftir kvöld í tvö ár, varð ég
ekki var við það líferni, sem
Þórbergur segir frá (Og þá
Stefán, ef Þórbergur lýgur
ekki upp á sögumann sinn.)“
Hannes á horninu (Alþýðu-
blaðið).
Verð ób. kr. 150.—,
ib. kr. 180.—
HEIMSKRINGLA