Þjóðviljinn - 01.06.1963, Blaðsíða 4

4 SfÐA
ÞJÓÐVILIINN
Laugardagur 1. júní 1963
Sameiningarflokktir aifcýíhi — Sósialistaflokk
urinn. —
ívax H. Jónsson, Magnúa Kjartansson. Sigurð-
ur Guðmundsson (áb)
FrétUritatjórar: Jón Bjarnason, Sigurður V. Friðbjófsson.
Ritstjórn auglýsingar. prentsmiðja: SkólavörSust. 19
Simi 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 65 á mánuSi
Sjómannadagur
l/'égna ákvörðunar ríkisstjómarinnar um kosn-
ingadag 9. júní hefur sjómannadegi ársins v„.
ið holað niður á annan í hvítasunnu, og mun hans
nokkuð minnzt í blöðum í dag, vegna þess að
blöðin koma ekki út aftur fyrr en að sjómanna-
deginum liðnum. Þó mikið skorti á að dagurinn
hafi fram að þessu öðlast reisn og innihald sem
íslenzkum sjómannadegi hæfir, er það engin of-
rausn þó sjómönnum sé sérstaklega helgaður einn
dagur ársins og starfs þeirra minnzt.
því enn virðist það eiga harla langt í land að
sjómennimir og starf þeirra sé metið að verð-
leikum. Það er ekki nóg að minna á þá sfaðreynd
að engir sjómenn í heimi draga jafnmikinn fisk-
afla á land, að nútímaþjóðfélag á íslandi er óhugs-
andi án starfs sjómannanna. Hitt sýndi meiri
skilning á nauðsyn þjóðfélagsins og nauðsyn sjó-
mannanna ef orðið væri við kröfum þeirra um
sæmileg kjör og vinnuaðstæður allar, að fullt til-
lit væri fekið til þess þegar kaup sjómanna og
kjör eru ákveðin hve langur vinnudagur þeirra er
og vinnan erfið og áhættusöm, og kostar þá flesta
langdvalir frá heimili sínu og ástvinum.
J þessum málum hefur það gerzt síðustu árin að
Vinnuveitendasambandið og ríkisstjóm Sjálf-
stæðisflokksins og Alþýðuflokksins hafa hvað eft-
ir annað ráðizt á sjómannakjörin og réttindi sjó-
manna og reynt að skerða þau, og tekizt að skerða
þau. Hér hefur verið um beinf samspil ríkisstjórn-
innar og samtaka útgerðarmanna að ræða. Það
hefur ekki gerzt á öðrum sviðum hin síðari ár
að samtök atvinnurekenda hafi vogað sér að segja
upp kjarasamningum til þess að skerða launa-
kjör, eins og Landssamband íslenzkra útvegs-
manna hefur gert með sjómannakjörin. Og það
er langí síðan auðklíkur landsins hafa sýnt af
sér aðra eins ósvífni og þegar Félag íslenzkra
botnvörpuskipaeigenda sendi í fyrra inn á Al-
þingi kröfuna um eyðileggingu togaravökulaganna
og hótaði að togaraútgerð skyldi annars lögð niður
á íslandi! Og það er ekki venjulegt orðið að laun-
þegar séu neyddir til að standa í 131 dags verk-
falli eins og togarasjómennirnir í fyrrasumar, til
að fá fram eðlilegar lag’færingar á samningum.
Og það er helcjur ekki alvanalegí að sett séu
gerðardómslög til þess að stela verulegum hluta
af samningsbundnu kaupi síldveiðisjómanna eins
og gert var í fyrra með gerðardómslögum Emils
Jónssonar, formanns Alþýðu’flokksins. En við þess
konar „viðurkenningu“ hafa íslenzkir sjómenn
átt að búa síðastliðið ár. Og enn vofir gerðardóm-
ur yfir til skerðingar á kjörum síldveiðisjómanna,
gerðardómur um síldarverðið, sem ríkisstjómin og
Kvöldúlfur krefjast lækkunar á.
gjómenn og vandamenn þeirra fá einstakt tæki-
færi 9. júní fil að svara gerðardómi Sjálfstæð-
isflokksins og Alþýðuflokksins, mótmæla árásum
LÍÚ og afstýra frekari árásum á sjómannakjörin
— með því að fella gerðardómsflokkana og efla
Alþýðubandalagið. Þannig getur 9. júní samt orð-
ið hinn merkasti sóknardagur. — s.
I
I
I
*
í
I
i,
I
EINN DROPI AF FOSFÓR
Á HVERJUM MORGNI
I
H
Sunnlenskttr teinœrtngur, fomt sniS, (B, Sammnctsson).
Æviferill manna mótast
stundum af sterkum augna-
blikum og ristir rúnir lífsins
í veðurbarin andlit íslenzkra
manna.
Þcffar hundrað ára camall
öldungur lítur yfir farinn veg,
þá skýtur einmitt tveim slík-
um örlagastundum upp í huga
gamla mannsins fyrr en aðrir
merkilegir atburðir og eru
þær tengdar íslenzkri sjósókn,
þar sem lífið hangir í þræði
eða slokknar fyrir fullt og allt.
Þannig er oft líf íslenzkrar
sjómannsfjölskyldu.
Undirspilið er þungur niður
Eyrarbakkabrimsins og vlt-
undin er éins og sár kvika eft-
ir atburðarás, sem tekur
kannski nokkrar mínútur, en
þetta mínútuspil minninganna
er orðið að stórum og Iýsandi
kyndlum í gömlum huga, sem
er tcngdur heilli öld.
Skömmu fyrir síðustu alda-
mót er bjartur og fagur vetr-
armorgunn á Eyrarbakka og
menn ganga rösklega til skipa
sinna og veðurglöggir formenn
leggjast niður á ströndina og
leggja eyrað í sandinn og
hlusta eftir dyn sjávarhljóð-
anna og margvísleg náttúru-
hljóð viröast boða gott veður
þennan dag. Það er svolítill
asi á pllturium, enda fiski-
sæld góð á miðunum undan-
farna daga.
I þessum stóra hóp cr Jón
Asgrímsson og er rösklega
þrítugur og þegar orðinn
harðreyndur sjómaður eftir
margar vertíðir. Formaður
hans er harðduglegur sjósókn-
ari og munu gamlir sjómenn
á Eyrarbakka ennþá minnast
Páls Andréssonar frá Nýjabæ.
Þennan blíða morgun réru
þeir út á mið á svokölluðum
Hafnarslóðum og dvöldust þar
fram eftir degi. Seinni hluta
dags bregður skyndilega til
hafáttar og eftir skamma
stund er komið vitlaust hríð-
arveður með vaxandi sjávar-
gangi. Teinætíngurinn brýzt í
gegnum hafrótið og ekki sér
áralengdina gegnum hríðar-
mugguna og fjallháar öldur
kasta þessari Iitlu bátskel
sem fisi. Jón Ásgrímsson sit-
ur undir einni árinni og er
þriðji maður til hlés og hver
vöðvi og hver sin er spcnnt
til hins ýtrasta í sameigin-
legu átaki þessa lifróðurs.
ÞeSr ná sundinu og hvítur
brimskaflinn gin við sjónum
og þeir eru að búa sig undir-
síðasta sprcttinn. Allt í einu
rís brotsjór fyrir aftan skipið
og þeir hverfa í hvítfyssandi
flauminn. Jón Ásgrimsson
segist hafa raknað við sér
næst með árina milli handa
og sýnir það traust handtök
og skyldurækni við verk sitt,
og þarna velkist nú Jón í hol-
skeflum líðandi stundar.
Slíkar örlagamínútur rista
djúpt í vitund manna. þegar
mcnn kikja inn um dyr ei-
lífðarinnar og var Jón fá-
orður um þær.
— Sástu nokkurn engil, Jón?
— Ja, hérna, hvað ætli ég
hafi sosum séð. Man eftir því,
að ég hugaði að tóbaksbaukn-
Jón Ásgrímsson, hómópati.
inum og hvítur brimskaflinn
vex óðfluga, og drunurnar
verða þyngri frá sjóvarnar-
garðinum. 1 ‘’•-■■■' *
Svartar þústir skjótast
, milli húsa í rökkrinu og
um, mmum og hefði gjaman tínast einhvernvegin í sömu
viljað fá mér í ncfið.
Jóni var hinsvegar bjargað
upp í annan teinæring og
reyndist lífgjafi hans Guð-
mundur Steinsson, formaður
frá Eyrarbakka.
En þama fómst Páll
Andrésson. formaður og eiinn
skipsfélagi hans þennan vetr-
ardag.
Þrjátíu ár Iíða í tímans rás
og nú er komln vélaöld. Einn
vetrardag í skammdeginu
stendur sextugur öldungur við
gluggann sinn og hugar að
veðrinu og hann hefur rokið
upp með hafátt.
Brimveifan lemst í storm-
átt og niður að vestasta sjó-
garðshliðinu.
öldungurinn slæst í förina
og hópurinn stækkar í hlið-
inu. Litlir mótorbátar með
deplandi ljós birtast hver af
öðrum úti á sundinu og inn-
siglingin er metin og vegin.
Er leiðið fært? Eiga bátarnir
að taka stefnuna til Þorláks-
hafnar?
öldungurinn þekkir kannski
einn bátinn betur en annan
og verður sérstaklega starsýnt
á þennan bát. Einn af sjó-
mönnunum er einkasonur hans
og heitir hann Víglundur og
stendur á þrítugu.
Stundum hverfur báturinn
fyrir ölduhrygg, og kvíði sezt
að gamla manninum. Honum
verður kannskS hugsað til
tengdadóttur sinnar og tveggja
kornabaraa þeirra hcima við
eldinn.
En allt í einu rís sjór und-
ir hekkið og bátnum hvolfir
og hann er horfinn í sortann.
Þannig horfir gamall maður
á einkason sinn farast og
hverfa í það hafrót á sömu
slóðum og hann hafði barizt
fyrir lífi sínu með eina ár á
öld tcinæringa.
Ennþá era í minni þau orð,
sem gamli maðurínn lét falla
á þessari stundu: — Þá er
Villi minn farinn, og mér ber
að ganga heim og huga að
konu hans og börnunum.
Og hann reyndist þeim hlífi-
skjöldur á þungbæram áram.
ión Ásgrímsson hómópati hundrað ára á morgun
Nú situr Jón Ásgrímssori i
hárri elli á Vistheimilinu
Grund í Reykjavík qg verður
hundrað ára á morgun, hvita-
sunnudag.
Gamli maðurinn er nokkuð
snöggur upp á lagið og heyrir
ekki alltof vel, en einkennileg
glóð kviknar sem snöggvast
við óvæntum spurningum og
einhvemvegin finnst manni
þessi glóð manneskjuleg og
lifandi og hlý í uppruna sín-
um.
— Hvemig finnst þér Eyr-
arbakkabrimið, Jóri minn?
— O — já, hann brimar
stundum við Eyrarbakka.
— Pinnst þér þetta brim
músíkalskt?
— Ja, sér er nú hver mús-
ikin í heiminum.
Meira var nú ekki sagt að
sinni.
Jón' Ásgrímsson er faeddur
að Stærrabæ í Grímsnesi og
voru foreldrar hans Asgrímur
Sigurðsson bóndi þar og Þur-
íður Guðmundsdóttir. Þau
hjónin. áttu 22 böm og var
Jón firomtr-í-Töðinni.
Foreldrar Jóns bjuggu siðar
að Stóra Hálsi í Grafningi
og ennfremur að Gljúfri í ölf-
usi og hefur þetta verið harð-
sótt líf fyrir stóra fjölskyldu
með bam á hverju ári.
Jón sagði mér eftirfarandi
sögu.
— Móðir mín dó í hárri elli
á Eyrarbakka og varð 93 ára
gömul. Þegar við bjuggum að
Gljúfri í ölfusi og ég var
varla vaxinn úr grasi, þá kom

: ■■■'■
-

|t;' «*
Þilskip um aldamót.
... ? 'É.
hún einu sinni heim af engj-
unum eitt sumarkvöld og þeg- -
ar hún íeit inn baðstofugólfið;.
þá lágu þar sofandi seytján
böm hennar sitt á hverju ári;
Það hefur verið mikil sjón
fyrir fátæka sveitakonu. Húö'5:
brá sér þegar fram í fjós og
mjólkaði kýmar og vakti dsyífe
eitt og eitt bam í einu og gáf
því að drekka.
Einu sinni drap elding tvær
kýmar hennar. Það þótti
gömlu konunni mikið og ó-
bætanlegt tjón.
Langafi Jóns Ásgrímssonar
hét Jón Sigurðsson og flutti
um 1780 suður á landaðnorð-
an og bjó að Reykjanesi við
Brúará í Grímsnesi og átti
Þorgerði Amórsdóttur garnla
á Reykjanesi. Jón Sigurðsson
var Skagfirðingur dg skyldur
Reynistaðabræðrum og urðu
þeir úti við fjárrekstur á Kili
eins og frægt er í þjóð-
sögum og kvæðum. Jón Sig-
urðsson var talinn með gild-
ustu mönnum að karlmennsku
og listfengur í eðli, sínu. Sig-
urður sonur hans bjó að
Bjamarstöðum í Grímsnesi og
Framhald á 8. síðu.

rjm
L