Þjóðviljinn - 11.07.1963, Qupperneq 5

Fimmtudagur 11. júli 1963
HÓÐVILIINN
SÍÐA 5
KONUR SÁTU Á ÞINGI
Eftir ÁRNA
BERGMANN
Þátttaka
Síðustu viku júnímánaðar var
haldið i Moskvu mesta
kvennaþing sem sögur fara af.
1 því tóku þátt 1541 kona frá
113 löndum. Þar af voru um
1280 fulltrúar, 160 gestir, 130
áhorf endur.
Margt var svipað með þessu
þingi og friðarþinginu sem
haldið var í Moskvu í fyrra.
Forgöngu um að það var kallað
saman hafði Alþjóðasamband
lýðræðissinnaðra kvenna (A.L.
K.) — sem stofnað var 1945 og
hefur einkum notið stuðnings
kvennasamtaka sósíalistiskra og
margra hlutlausra landa. Sam-
tökin hafa sem kunnugt er
starfað í náinni samvinnu við
Heimsfriðarhreyfinguna. Báðar
þessar staðreyndir hafa orðið
til þess að tortryggni hefur
gætt í garð A.L.K. í ýmsum
ríkjum Vestur-Evrópu svo og i
Norður-Ameríku og samtökun-
um borinn á brýn skortur á
hlutleysi. En — eins og á áður-
nefndu friðarþingi — kom fram
á þessu þingi breytt afstaða;
þátttaka í þvi var miklu al-
mennari en á öðrum ráðstefn-
um sem A.L.K. hefur staðið
fyrir, og hún var einkum al-
mennari af hálfu kvenna frá
borgaralegum löndum. Gott
dæmi um þetta er hin fjöl-
menna sendinefnd frá Banda-
rikjunum, en þaðan komu
fimmtíu konur — bæði frá
kvennasamtökum sem berjast
fyrir jafnrétti kynþáttanna og
frá þeim ungu samtökum sem
gert hafa kjamorkuvígbúnað að
höfuðóvini sínum (Women
Strike for Peace o.fl.).
Þingmáf
En þótt það væri sameiginlegt
með friðarþinginu í fyrra
og nýafstöðnu kvennaþingi, að
þátttaka í þeim var almennari
en áður á ráðstefnum þeirra al-
þýðusamtaka sem til eru, þá
var og margt ólíkt með þeim.
Ágreiningsmál voru færri, og
að sumu leyti nokkuð önnur en
þau sem komu fram á fyrr-
nefnda þinginu.
Ágreiningsmál voru færri
vegna þess að þingið var að
verulegu leyti helgað réttinda-
málum kvenna, baráttu fyrir
raunverulegu jafnrétti þeirra á
öllum sviðum — þ.e.a.s. málum
sem konur eiga af eðlilegum á-
stæðum auðvelt með að sam-
einast um, hverjar sem skoðan-
ir þeirra á trú eða stjórnmálum
annars eru.
Þingskýrslur verða sjálfsagt
afbragðs heimildarrit um rétt-
indi og baráttu kvenna í öllum
löndum — og greinargott yfir-
lit um þau mál er að finna í
framsöguræðum frá prófessor
önnu Matera (Italía) og Vilmu
Espan (Kúba) — en þær verða
síðan grundvöllur að ályktun-
um um réttindi kvenna og
barna.
Hagsmunir
kvenna
Anna Matera ræddi um þau
mörgu skref til jafnréttis
kvenna sem stigin hefðu verið
víða um heim. Æ fleiri lönd
hefðu viðurkennt rétt kvenna
til starfa og til jafnra launa —
enda væri sú þróun bæði efna-
hagsleg nauðsyn og uppspretta
frelsis. En með aukinni þátt-
töku kvenna í framleiðslu og
öðrum störfum sköpuðust æ ný
vandamál: hvernig tengja bæri
saman störf konunnar utan
heimilis og innan, og þar með,
auknar kröfur á hendur þjóð-
félaginu um þjónustu við fjöl-
skyldurnar. Þá ræddi hún og
um þá ánægjulegu þróun síð-
ustu áratuga að konan hefur
náð jafnrétti innan fjölskyld-
unnar í mörgum löndum (só-
síalistísku löndin, Norðurlönd,
Norður-Ameríka) — og yfirleitt
stefnir þróunin að því að hin
stóra, þriggja eða fjögurra kyn-
slóða fjölskylda, sem lýtur boði
og banni föðurins, víkur all-
staðar fyrir lýðræðislegri fjöl-
skyldu.
Ekki svo að skilja að frú
Matera teldi að fullur sigur
hefði náðst. Hún áleit til dæm-
is að þótt konur í sósíalistísk-
um ríkjum hefðu náð fullu
jafnrétti við karla og stigið að-
dáunarverð skref með mjög
virkri aðild að þróun þjóðfé-
lagsins, þá væri enganvegin
hægt að segja að allur vandi
væri leystur: það þyrfti einnig
í þessum löndum að veita kon-
um enn betri fagmenntun og að
flýta fyrir því að þær frelsist
undan heimilisstörfum. 1 þró-
uðum kapítalistískum löndum
væri hlutverk konunnar víða
orðið allmikið — en þar þyrftu
konúr jafnan að vera á verði
og berjast fyrir því að það
jafnrétti í þjóðfélagi og fjöl-
skyldu sem viðurkennt er f
löggjöf verði framkvæmd —
berjast við íhaldssemi, fordóma
og efnahagslegt misrétti.
Börnin
Ræða Vilmu Espan um rétt-
indi bama, menntun þeirra
og uppeldi var allmiklu her-
skárri en hin ítalska kvenrétt-
indaræða. Hún lagði eðlilega
mikla áherzlu á þann árangur
sem sósíalistísku löndin hafa
náð með því að útrýma ólæsi
(dæmi: Kína, Kúba), koma á
almennri skólagöngu á stuttum
tíma, koma á ókeypis heilsu-
vemd — en í öllum þessum
málum er hlutur kvenna mik-
ill (meira en helmingur lækna
i Sovétrikjunum eru konur).
Hún viðurkenndi ýmsa kosti
skólakerfis þróaðra borgara-
legra landa, en gat jafnframt
um það, hve víða í þessum
löndum sómasamleg menntun
er háð fjárþagslegum mögu-
leikum foreldra en ekki hæfi-
leikum. En meginhluti ræðunn-
ar var um vandamál vanþró-
aðra landa þar sem pólitísk og
efnahagsleg ánauð hefur haft
í för með sér hræðilega háan
ungbarnadauða og nær algeran
menntunarskort.
Skyldleiki
vandamála
Iþessum — og öðrum — ræð-
um voru hin eiginlegu
kvenréttindamál á margan hátt
tengd öðrum málum þingsins:
aðild kvenna að baráttu fyrir
almennum mannréttindum,
fullu sjálfstæði þjóða, frið og
afvopnun. Þótt með ýmsum
blæbrigðum væri munu flestar
konur hafa skilið nauðsyn þess
að tengja öll þessi vandamál
á einn eða annan hátt. Þegar
við ræðum um heilbrigði og
framtíð barna okkar, getum
við ekki gengið fram hjá því
heilsutjóni og þeirri fjölgun
vanskapninga sem kjarnorku-
tilraunir hafa valdið, sagði
Vilma Espan, — og því verður
að banna þær. Afvopnun er
tengd beinum hagsmunum
kvenna og barna þeirra — af-
vopnun losar fjármagn til
skólahalds og barnaheimila.
sagði annar fulltrúi. Aua
Keita frá Malí, sem hafði fram-
sögu um baráttu fyrir þjóðlegu
sjálfstæði minnti á það, að í
þeim afríkönsku þjóðfélögum,
sem hvítir menn eyðilögðu, var
konan oft mjög rétthá (naut
eftirstöðva ættarsamfélagsins)
— en enginn varð fyrir verri
búsifjum af ránskap hvítra en
einmitt hún. Fulltrúi amerískra
kvenna, Margaret Russel, lýsti
einnig yfir stuðningi við svipuð
sjónarmið — sagði að friðsam-
leg sambúð — sem er forsenda
allra framfara — væri vart
möguleg meðan einhverjar
þjóðir búa við ánauð í ein-
hverri mynd.
Blóð og tár
Er friðarhorfur voru ræddar
beinlínis, og þó sérstaklega
Sigríður Sæland, Ijósmóðir:
Vandamál uppeídisstarfs
Þessa dagana var haldið ung-
lingaregluþing, og stórstúku-
þing, ásamt svo mörgum þing-
um öðrum. Vandamál þjóðfé-
lagsins voru þar til umræðu.
Hæst hefur þar borið uppeld-
ismál æskunnar, þetta eilífa
umræðuefni og ásteitingar-
steinn.
Já, satt er það, margt fer
öðruvísi en ætti að fara. Mörg-
um finnst nú í óefni komið í
uppeldismálum, og svo mjög að
dagblöðin fara á stúfana og
spyrja menn hvar orsakanna
sé að leita. Fleiri góðir menn
leggja sitt til málanna, og
benda á leiðir.
Hver vill bera ábyrgðina á
framkomu ofurölva ungmenna?
Lítum í kringum okkur, les-
andi góður. Rætur óhamingju
unglinganna? Hvemig eru
heimilin? Mörg eru þau aðeins
matstofa og svefnstaður, og
annað ekki. Þau sem eiga að
vera vettvangur, þar sem góðar
tilfinningar eru ræktaðar í vax-
andi þegnum, hinum veika
stofni er á að erfa landið.
Það þarf að rækta upp virð-
ingu fólks fyrir eignaréttinum,
hvort sem eigendur eru ein-
staklingar eða þjóðin í heild.
Þá myndi fljótt minnka sú
mikla skemmdarfýkn sem við
verðum svo sorglega oft vitni
að.
Islenzk kona! Er barnið þitt
ekki helgasta og dýrmætasta
eignin sem þér er trúað fyrir?
Ju, vissulega. Þessvegna er
mikið leggjandi á sig til að
það geti seinna á lífsleiðinni
minnzt bernsku sinnar sem dá-
samlegs tímabils, og sem góðrar
undirsföðu fyrir aðal lífsbar-
áttuna. Mæðurnar þurfa að
hafa tíma aflögu fyrir börnin.
þau eru litlir einstaklingar sem
þarfnast athygli og umfram allt
ástúðar. Þegar börnin alast upp
við þær góðu aðstæður er
grundvöllurinn lagður fyrir
róstursamasta tímabil ævinnar.
14—20 ára aldurinn.
1 verkamannastétt er lífsbar-
áttan svo hörð að móðirin
neyðist oft til að vinna utan
heimilisins. Tekjur mannsins
hrökkva ekki fyrir brýnustu
nauðþurftum. Tilraunir eru
gerðar til að létta undir með
móðurinni með vöggustpfum;
það er lofsvert framtak, en
leysir þó ekki allan vandann.
Síðan koma dagheimilin, og
róðurinn verður enn erfiðari
eftir því sem barnið stækkar,
því að takmörk eru fyrir dval-
arleyfum á þeim stöðum. Einn-
ig er til önnur tegund hús-
mæðra: Hinar svonefndu yfir-
stéttarfrúr, sem þurfa ekki
annað en benda á hvað heim-
ilið þarfnast, og þá er það
fengið. Þær gefa sér því miður
oft ekki tíma til að hugsa um
börnin sín. Þaggað er niður i
börnunum með gjöfum o. s.
frv. Með því er virðingarleysi
fyrir verðmætum boðið heim.
Sigríður Sæland
Llfið líður fyrr en varir, og
áður en móðirin hefur áttað
sig er barnið orðið henni fram-
andi. Vonir þess og þrár eru
móðirinni lokuð bók. Þá kemur
spurningin óhjákvæmilega:
,,Hef ég verið börnum mínum
sú fyrirmynd og móðir sem ég
get verið stolt og ánægð með?“
Þjóði.n á marga ágæta framá-
menn í uppeldismálum, en þeir
eru alltaf í minnihluta, þó ó-
trúlegt sé. Við eigum því mið-
ur þjóðarleiðtoga er halda að
bezt sé að þjóðin lifi sem mest
á vínsölu. Sjoppur rísa upp 1
bæjunum eins og gorkúlur -i
haug, en þó virðist sem ein-
hverjir sjái hættuna er frá
stafar samanber atburðina á
Akureyri.
Það er nýafstaðið stórstúku-
þing, eins og ég gat um áðan.
Byrjaði þingið með guðsþjón-
ustu í dómkirkjunni. Eftir
messu sagði ég: „Gott er að
hafa útvarpið, þessi ræða
prestsins átti vissulega erindi
til allrar þjóðarinnar." En þeg-
ar ég gáði betur að, kom í ljós
að engu hafði verið útvarpað.
Hversvegna hæðast menn oft
góðlátlega að kenningum Góð-
templarareglunnar? Vonandi
ekki vegna þess að hún boðar
fegurra mannlíf. Ég held að
uppalendum væri hollt að
kynna sér starf hennar, svo að
hægt væri að benda hinni
glæsilegu æsku okkar á kosti
þessara kenninga.
Nú stendur fyrir dyrum að
halda templaramót út í guðs-
grænni náttúrunni. Þar mega
allir koma sem haga sér eins
og mönnum sæmir.
Ég held að þið foreldrar sem
akið í eigin bíl, ættuð að koma
sjálf þangað með unglingana
ykkar. Þar þarf ekki löggæzlu
utan þá sjálfa sem fyrir mót-
inu standa. Hvernig skyldi
standa á því? Það er vegna
þess að Bakkus er ekki með
í förum.
Ég heyri sagt, að það sé búið
Framihald á 8. síðu
Nokkur hluti fulltrúanna, sem sátu kvennaþingið í Moskvu. A
frcmstu bckkjunum sitja konur frá Súdan og Kýpur.
horfur á banni á kjarnorku-
tilraunum, gætti frekar bjart-
sýni. Enda gat forseti A.L.K.
Eugenie Cotton vitnað bæði í
tillögur Krústjoffs um afvopn-
un, hirðisbréf Jóhannesar páfa
og nýlega ræðu Kennedys —
svo og • væntanlegan fund
kjarnorkuveldanna í Moskvu.
Engu að síður var hvatt til ár-
vekni kvenna, að þær skyldu
þjarma að stjórnmálamönnum
til að þeir uppfylltu loforð sín.
En málið vandaðist þegar
'rætt1 var um11 -leiðir og höfuð-
verkefni friðarbaráttunnar.
Margar konur lögðu þungar
áherzlur á baráttu gegn ný-
lendukúgun, fasisma og heims-
valdastefnu í gamalli og nýrri
mynd. Og skyldi þessi barátta
vera nátengd baráttu fyrir rétt-
látum friði og almennum
mannréttindum. Hér voru
nefndar þær konur sem sitja í
fangelsum Grikklands, Spánar
og Portúgals, þær 100 þúsund
konur sem Ma Tsf Tsín kvað
sitja í fangelsum Suður Víet-
Nam (Sjálf hafði hún verið
fangelsuð ásamt tveggja ára
dóttur sinni). Angólsk kona
lýsti brenndum þorpum og
myrtum börnum lands síns. Og
ekkja Salam Adíls, formanns
kommúnista í Isak, sagði frá
því grimmdaræði sem geisar í
landi hennar: hinir nýju herr-
ar landsins hafa varpað
vinstri sinnuðu fólki í fangelsi
svo þúsundum skiptir, þeir hafa
pyndað menn í viðurvist eigin-
kvenna þeirra og konur í við-
urvist bama þeirra. Og þeir
dæma til dauða konur jafnt
sem karla. Salurinn grét þegar
hann hlustaði á orð þessarar
svartklæddu konu.
Afstaða Kínverja
Varla hafa þær konur fundizt
á þinginu sem ekki vildu
styðja af alhug hverskonar
mótmæli eða aðgerðir gegn of-
angreindum glæpum, svo og
þeirri fáfræði sem er ávöxtur
misréttis og kúgunar. En öðru
máli gegnir um það, hvaða á-
lyktanir voru dregnar af órétt-
læti í heiminum. Hér er kom-
ið að Kínverjum. Þeir (og Al-
banir, Norður-Kóreumenn og
Víet-Nammenn) vildu halda
því fram, að hin eina forsenda
fyrir friði og réttindum kvenna
og barna væri baráttan gegn
heimsvaldasinnum og þá fyrst
og fremst þeim amerísku. Þeir
sögðu, að þeir sem gera frið-
samlega sambúð og allsherjar-
afvopnun að höfuðverkefni
annaðhvort geti ekki eða vilji
ekki skilja þjáningar þeirra
þjóða sem heimsvaldasinnar
kúga. Og geti þessar þjóðir
ekki lifað án þess að berjast
af öllu afli gegn imperíalisman-
um. Einmitt vegna þessa neit-
uðu þessar sendinefndir að
styðja ávarp þingsins, kölluðu
ávarpið of meinlaust. Ennfrem-
ur lentu kínverskar í deilum
við Indverja út af landamær-
um og fóru um þá mjög hryss-
ingslegum orðum.
Þýðing einingar
Afstaða kínverskra vakti litla
hrifningu á þinginu.
Aftur á móti var hinni öldnu
spönsku kempu Dolores Ibar-
uri forkunnarvel fagnað, en
hún gaf hinni kínversku af-
stöðu nokkur svör.
Hún lagði áherzlu á það, að
þingið styddi réttlátar kröfur
kvenna frá Grikklandi, Irak,
Suður-Víetnam og fleiri lönd-
um. Einnig á það, að barátta
kvenna fyrir réttindum sínum
og fyrir friði væri nátengd
hinni almennu baráttu þjóða
fyrir frelsi og framförum. En
hún bætti því við, að ekki virt-
ust allir skilja hið mikla afl
einingar og samþykkis kvenna
með ólík viðhorf, hina miklu
þýðingu slíkrar einingar í frið-
arbaráttunni. Þeir hefðu til
dæmis spurt á fundi undirbún-
ingsnefndar þingsins: „Hafið
þið hugsað ykkur að ná sam-
komulagi við frú Kennedy?"
Og Dolores svaraði afdráttar-
laust, að það vildu þær einmitt
gera, svo framarlega sem frú
Kennedy vildi hafa samstarf
við aðrar konur um friðarmál.
Dolores sagði ennfremur:
„Leyfið mér, sem hef tekið
þátt í að stofna samtök okkar,
að gefa ykkur ráð sem byggt
er á langri reynslu: leiðin að
hjörtum kvenna verður ekki
fundin í háværum og hvössum
frösum, heldur í bróðurlegum
samskiptum og vinsamlegum
skilningi ....“
Þingið fékk kveðjur frá Sú-
kamo og Krústjoff, frá Elísa-
betu Belgíudrottningu og frú
Bandaranaika, forsætisráð-
herra Ceylon — og frá Valen-
tínu geimfara persónulega —
enda var henni vel fagnað sem
voldugri staðfestingu á mögu-
leikum kvenna og réttmæti
kröfu þeirra um raunverulegt
og virkt jafnréttj.
Árni Bergmann.