Þjóðviljinn - 08.10.1963, Qupperneq 4

4 SlÐA
HðÐVIUINN
Þriðjudagur 8. október 1963
Ctgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokk-
urinn. —
Ritstjórar: ívar H. Jónsson, Magnús Kjartansson (áb.),
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjórar: Jón Bjamason, Sigurður V. Friðþjófsson.
Ritstjóm. afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19.
Sími 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 80 á mánuði.
Fær ekki staðizt
yerðlag landbúnaðarafurða var sem kunnug'f er
úrskurðað af gerðardómi, og Morgunblaðið
Hefur lagf sérstaka áherzu á að um það hafi verið
fjallað af hlutleysi, þekkingu og réttsýni. I þeim
úrskurði var árskaup bænda ákveðið kr. 119.121;
það var sú útkoma sem fékksf þegar allt hafði
verið vegið og me’tið á þann hátt sem Morgun-
blaðið lýsti. En þess ber að geta að bændur sjálfir
fara ekki ja’fn fögrum orðum um úrslif gerðar-
dómsins og Morgunblaðið; þeir telja að hækkun-
in’ á verðlagsgrundvellinum hefði þurft að verða
miklu stórfelldari.
J^n úrskurðurinn um árskaup bóndans hlýtur að
vekjá athygli hjá mörgum öðrum aðilum í
þjóðfélaginu. Almennt tímakaup verkamanna er
nú ’til að mynda 28 krónur um fímann; verkamað-
ur sem vinnur átta tíma á dag allan ársins hring
fær þannig 67.200 krónur í árskaup. Það vantar
því kr. 51.921 upp á það að verkamaðurinn nái
þeim árstekjum sem hinn hlutlausi, þekkingarfulli
og réttsýni gerðardómur taldi óhjákvæmilegt fyrir
bændur; tímakaupið þyrfti að hækka um því
sem næst 80% tijf, þess að. ná því marki.
gfjórnarliðar munu segja að verkamenn ge’ti
brúað þetta bil með því að vinna aukavinnu,
næfurvinnu og helgidagavinnu, enda séu slík
vinnubrögð einnig hlutskipíi bænda. Það er rétt;
þannig hafa verkamenn og bændur farið að á
undanförnum árum. En vinnuþrælkun af þessu
fagi er alvarleg meinsemd í þjóðfélaginu, hún er
merki um stjórnarfar sem er okkur til skammar.
Hvarvefna umhverfis okkur er það falið eitf mik-
ilvægasfa verke’fni launþegasamtakanna að sfy’tta
vinnutímann niður fyrir átta stundir á sólarhring;
í sósíalistísku ríkjunum er verið að framkvæma
um’fangsmikla áætlun um það efni og í sumum
auðvaldsríkjum he’fur mikið áunnizt.
Qg Hversu lengi endisf það „h’jálpræði" sem
vinnuþrælkunin er talin í stjórnarblöðunum?
Því er nú mjög haldið fram af málsvörum ríkis-
sfjórnarinnar að meinsemdin í efnahagsker’fi ís-
lendinga sé ofþensla, og nú eru boðaðar Karðvít-
ugar ráðstafanir til þess að draga úr ’framkvæmd-
um og eftirspurn eftir vinnuafli; takmörkun á
útlánum og refsivextir Seðlabankans eru að sögn
aðeins fyrsta skrefið. Nái ríkisstjórnin því marki
sem hún segist nú sjálf stefna að kann svo að fara
að verkamenn eigi þess ekki einusinni kos’f að
mæta óðaverðbólgunni með því að vinna myrkr-
anna á milli; mönnum kann að verða ætlað að
lifa af 67 þúsund krónum á ári, þótt’ raunar væri
fróðlegt að fá vitneskju um hvernig slíkf æ’tti að
vera framkvæmanlegt. En öllum má verá ljóst
að slíkt ástand fær ekki staðizf, að verkamenn
fái um það bil helming a’f óhjákvæmilegum árs
fekjum sínum með athöfnum utan eðlilegs og ur
samins vinnutíma. — m.
Hallfríður Jónasdéttir 60 ára

Kæra Fríða!
Á þessum hátíðisdegi þín-
um sendir flokkur þinn, Sósí-
alistaflokkurinn þér sínar beztu
heillaóskir og hjartans þakkir
fyrir allt það, sem þú hefur
verið og unnið íslenzkri al-
þýðuhreyfingu.
Við þökkum á þessum degi
allt þitt starf í samtökum al-
þýðunnar, — í Mæðrafélaginu,
Verkakvennafélaginu, Mæðra-
styrksnefnd, Bandalagi reyk-
vískra kvenna, og öll þau
trúnaðarstörf í ótal nefndum,
sem þú hefur haft á hendi frá
upphafi þátttöku þinnar í
hreyfingu sósíalismans og
verkalýðsins, sem þú hefur
öll rækt jafn hljóðlega og
samvizkusamlega eins og þér
er lagið. Það er á slíku starfi,
sem allur sú árangur byggist,
sem kynslóð vor hefur náð, —
og framtíðin er einnig undir
slíku starfi komin. Við von-
um að þær ungu eigi eftir að
læra af þér.
En framar öllu þakkar
flokkur þinn þér í dag allt,
sem þú hefur verið manni þín-
um, Brynjólfi Bjamasyni,
alla ykkar 35 ára sambúð. Þú
hefur verið hin sama um-
burðarlynda hetja hins dag-
iega starfs, hvort sem þú hef-
ur staðið sem ráðherrafrú við
hlið manns þíns á tindi vin-
sælda og valds, eða þolað með
honum fátækt og skort, í for-
sælu réttar og laga, eins og
lengst hefur verið. Aldrei
hefðu íslenzkri alþýðu notazt
forustuhæfileikar hans og
gáfur til fulls, ef hann og við
hefðum ekki átt þig að. Þú
hefur verið honum sú gifta, er
íslenzka alþýða ekki mun
Þakka þcr svo persónulega
fyrir 35 ára vináttu sem
aldrei bar skugga.á;
Þfegi'hreýfing vór enn lengi
njóta krafta þinna og dreng-
skapar.
Fjölskyldu þinni allri, —
manni, dóttur, tengdasyni og
baraabömum, — samgleðj-
umst við á þessum degi.
Einar Olgeirsson.
☆ ☆ ☆
1 dag, 8. október, á Hall-
fríður Jónasdóttir Brekkustíg
14 b. sextíu ára afmæli.
Um leið og ég flyt henni
hugheilar heillaóskir vil ég
nota tækifærið til að þakka
henni störf í þágu Kvenfélags
Sósíalista.
Á stofnfundi Kvenfélagsins
1939 var hún kjörin varafor-
maður en tók síðar við for-
mennsku og gegndi því um
árabil.
Á fyrsta starfsári félagsins
tók hún sæti, sem fulltrúi
þess í Mæðrastyrksnefnd og
starfaði þar í mörg ár.
Starf Hallfríðar í þágu
Kvenfélagsins er orðið langt
og á miklu fleiri sviðum en
hér verður til tínt, þó mun
félagið oftast hafa notið þekk-
ingar hennar á vandamálum
reykviskra mæðra og barna,
enda velferðarmál kvenna og
barna sá þáttur félagsmála,
sem Hallfríði mun einna hug-
stæðastur.
Ennþá leitum við oft til
hennar um setu í nefndum,
um málflutning á fundum,
um þátttöku í þingum og
Iandssamtökiun, sem félag
okkar er aðili að.
Hvort sem þau mál eru stór
eða smá, sem hún tekur að
■ sér, bregst það ekki að þau
njóta árvekni hennar, alúðar
ig áhuga. Ljúfmennska henn-
ar og létt skap veldur þvi, að
með henni þykír öllum gott að
J starfa. Slíka meðlimi er hverju
félagi mikils virði að eiga í
sínum röðum.
Sú sem þetta ritar hefur að-
allega kyxrnzt Hallfríði á
fundum og við nefndarstörf,
þar er því ekki um náin per-
sónuleg kynni að ræða. Þó
hafa vissir þættir í skapgerð
hennar og framgöngu vakið
athygli mína og aðdáun.
Framkoma hennar öll er mjög
kvenleg, í fasi hennar ró og
léttleiki, sem einkennist af
hýru í augum og glettni í
svip.
Mér þykir návist hennar
sérlega notaleg. Ekkert virð-
ist fjær henni en þjark og
höggorustur stjómmálabarátt-
unnar, en því hef ég kynnzt
því að Hallfríður hefur lifandi
og alhliða áhuga á þjóðmál-
um.
Mér hefur virzt hún tákn
um þann jákvæða árangur
kvenréttindabaráttunnar að
hinir kvenlegu eiginleikar
mannkjmsins hasli sér völl i
þjóðmálum, ekki til að taka
upp baráttu við karlmenn um
völd, metorð og áhrif í þjóð-
félaginu, heldur vegna skiln-
ings á þeirri skyldu hvers
heilbrigðs manns, karls eða
konu, að vinna að betra og
siðrænna þjóðfélagi, þroska-
vænlegra öllum sínum þegn-
um, heldur en það, sem við nú
búum við.
Annað sem ég dái í fari
Hallfríðar er sá „ekta tónn“
sem er í málflutningi hennar
á félagsmálum.
Þegar tekið er tillit til þess
að eiginmaður hennar, Brynj-
ólfur Bjarnason, er einhver
sterkasti stjómmálamaður og
mesti hugsuður, sem starfað
hefur hér á landi, væri ekki
óeðlilegt þó að hún túlkaði
fyrst og fremst skoðanir og
viðhorf eiginmanns sins, jafn-
vel svo, að það værí sem
bergmál af málflutningi hins
þjálfaða og glæsilega leiðtoga.
Ekki efa ég að skoðanir
þeirra hjóna fara saman í
grundvallaratriðum, en það er
greinilegt að Hallfríður skoð-
ar viðfangsefnin sínum eigin
augum, brýtur þau til mergjar
á sinn hátt og túlkar þau eig-
Jn orðum.
Enda þótt að mér þyki á
fáa menn betra að hlýða held-
ur en Brynjólf Bjamason og
málflutningur hans eigi greið-
an aðgang að mínum huga,
dái ég þetta andlega sjálf-
stæði konu hans, sem mér
virðist bera vott um sterka og
heilsteypta persónugerð.
Með beztu óskum um farar-
heill inn í sjöunda áratuginn.
Margrét Sigurðardóttir.
☆ ☆ ☆
Það var ekki bara út í blá-
inn þegar hinn ástsæli formað-
ur Mæðrafélagsins Katrín Páls-
dóttir sagði einu sinni við mig:
Hallfríður er s.ú kona, sem mér
hefur fundizt bezt að vinna
með og hef ég þó unnið með
mörgum prýðisgóðum konum;
ég vona að þið veljið ykkur
hana sem formann eftir mig.
Við gerðum það og höfum ekki
iðrazt þess.
félagsins útheimtir mikið og
fómfúst starf. það . rekur
Bamaheimilið Vorboðann í
RauðhóJum ásamt Verka-
kvennafélaginu Framsókn. Það
starf sem konur úr þessum fé-
lögum hafa lagt á sig í sjálf-
boðaliðsvinnu er ómetanlegt.
Þá hefur félagið unnið mi-kið
fyrir bættum kjörum einstæðra
mæðra og bama. Það yrði of
langt mál að telja allt upp, sem
Mæðrafélagið hefur unnið í
þjóðfélagsmálum, þó vil ég
ekki láta hjá líða að minnast
á að það var tillaga f rá Mæðra-
félaginu sem flutt var á banda-
lagsfundi reykvískra kvenna
um orlof húsmæðra, sem nú
hefur verið hafið með mjög
góðum árangri. Það er um-
fangsmikið starf sem sem or-
lofsnefnd leggur á sig og ein
af þeim konum er Hallfríður.
Eins og gefúr að skilja ligg-
ur svona starfsemi mikið á
herðum formanns félagsins, og
Hallfríður hefur sýnt það í
verki að hún hefur gengið með
lífi og sál að þessum störfum.
Hún hefur ekki brugðizt orð-
um Katrínar Pálsdóttur.
Ég vil fyrir hönd Mæðra-
félagsins færa henni okkar
beztu þakkir, og við óskum
henni og fjölskyldu hennar til
hamingju á þessum merkisdegi
og alls góðs í framtíðinni.
Margrét Ottósdóttir.
☆ ☆ ☆
Aðeins nokkur orð vildi ég
mega setja á blað í tilefni
þess að Fríða á 60 ára afmæli
í dag.
Eg veit að enginn sem til
þekkir er mér ósammála um
það að hún sé ein þeirra, sem
bezt og farsælast hefur unnið
að málum kvenna í okkar röð-
um og utan þeirra. Þar hafa
mannkostir hennar notið sín
einkar vel, ekki siður en í per-
sónulegri viðkynningu og á
þeim vandnsama vettvangi
sem hún hefur starfað sem
húsmóðir á heimili, sem oft á
■■■V ", I V.'iíV'.;
tíðum var miðdepill . félags-
málastarfsemi róttæltfá
manna í þessu landi. Eg hef
ekki sjaldan verið Fríðu þakk-
lát fyrir það, hversu hreih*bg
bein og sjálfri sér samkvæm
hún hefur verið í samstarfi.
Rólyndi hennar, réttsýni; bg
greind hafa gert hana að ein-
um farsælasta liðsipapni
flokks okkar, enda hefur hún
fyrr og síðar gegnt' fyrir
hann fjölmörgum trúnaðar-
störfum.
Fríða er í mínum augum
hin heilsteypta alþýðukona,
sem af sama hlýleik gekk um
beina fyrir verkfallsmenn og
hún skipaði húsfreyjusæti
ráðherra.
Eg á þá ósk bezta á þessum
degi að við njótum hennar
sem lengst og hamingja henn-
ar vaxi með hverju ári.
Elín Guðmundsdóttír.
☆ ☆ ☆
Það vita seimilega fæstir nú,
að Hallfríður Jónasdóttir —
eða, eins og hún var lengi
kölluð „hún Fríða Billans" —
er nú meðal þeirra félága,
sem lengst hafa staðið í far-
arbroddi í vinstra armi flokks-
ins, flokki Marxista. Hún hef-
ur jafnvel verið lengur félags-
bundin í verkalýðshreyfing-
unni en bóndi hennar, sjálfur
Brynjólfur Bjarnason, andleg-
ur leiðtogi íslenzkra Marxista
um rúma fjóra áratugi. Þetta
vitum vér helzt hinir gömlu
mennirnir, sem jafnlengi eða
lengur, höfum talizt í hópi
Marxista og Lemnista.
Það var á ámnum uppúr
fyrri heimsstyrjöldinni, að
mjög efldust þeir, sem töldu
kenningar Marx og Leníns
hinar einu, sem gætu orðið til
sigurs í baráttunni. Sérstak-
lega óx vinstra armi samtak-
anna, sem þá voru Alþýðu-
flokkurinn eða Alþýðusam-
bandið, er var eitt og hið
sama, fylgi eftir Ólafsmálið
eða Hvíta stríðið ihaustið 1921.
Þá þyrptust margir stórhuga
baráttumenn í Jafnaðar-
mannafélag Reykjavíkur, eina
jafnaðarmannafélagið á ls-
landi þá. Þá steyptum vér í
febrúarmánuði „mennta-
mannastjóminni’ eri svo
nefndist frekar atkvæðalítil
stjóm háskólastúdenta, sem
setið hafði eitt ár. Margir
góðir félagar lögðust þár á
eitt og um tiíma var félagið
svo fjölmennt, að ekki nægði
minna en stóri salurinn í
Báruhúsinu við Tjörnina til
fundarhalda. Meðal þeirra á-
gætu félaga, sem bættust í
hópinn og unnu að kosnin'gu
vinstrimanna stjórnar, vbra
þrjár ungar stúlkur, Hejga
Erlendsdóttir, systir Erlends
Erlendssonar, sem var eiftn
hinna beztu og greindustú :|é-
laga, sem ég hefi unnið tt^ð,
og systur tvær, Kristín og
Hallfríður Jónasdætur. Vora
þær allar af Snæfellsnesi og
vinkonur. — Á þessum árum
var hugurinn stór og framtið-
in björt. Veit ég víst, að svo
fer mörgum gömlum mönnum
eins og mér, að skær birta
minninganna lýsir hugar-
fylgsn þeirra tíma. Fríða var
þá ung að árum og sennilega
óreynd í félagsstarfi, en samt
tók hún mikinn og góðan þátt
í henni. Var það líkt með
henni og Möggu systur minm,
að gldrei skoruðust þær und-
an þeim störfum. sem þeim
voru falin enda skapið sama
létt og gott. Baráttan var ’-í
erfið þá, því að við ui'ðum - "
berjast á bremi,r 'ngst.öðv”
Framhald á 10. stf
Að vera formaður Mæðra-