Þjóðviljinn - 12.10.1963, Blaðsíða 7

Laugardagur 12. október 1963
ÞlðÐVlLIINN
SfÐA J
Dr. Páll Isölfsson er fædd-
ur á Stokkseyri 12. október
1893, sonur h.iónanna í. Páls-
sonar, organleikara, og konu
hans Þuríðar Bjarnadóttur.
Páll kom ungur til Reykja-
víkur og hóf m.a. nám í
prentiðn. Hann hvarf þó
fljótt að tónlistarnámi og þá
fyrst og fremst orgelleik og
stundaði nám við kgl. tónlist-
arháskólann í Leipzig á árun-
um 1913—1918. Prófessor
hans þar var dr. Karl
Straube og varð Páll aðstoð-
arorganisti og staðgöngumað-
ur hans við Sánkti Tómasar-
kirkjuna tvö seinustu náms-
ár sín í Leipzig. Auk tón-
leikahalds víða um Evrópu,
stjórnaði Páll hljómsveitar-
tónleikum m.a. í Stokkhólmi
og Kaupmannahöfn, að námi
loknu, en 1925 stundaði hann
framhaldsnám í orgelleik hjá
prófessor Joseph Bonnet í
París.
☆ ☆ ☆
Páll var stjómandi Lúðra-
sveitar Reykjavíkur í tólf ár,
organisti við Fríkirkjuna
1926—39 og við Dórhkirkjuna
frá 1939. Hann var skóla-
stjóri Tónlistarskólans frá
stofnun hans 1930 til 1957;
hefur auk þess kennt við
guðfræðideild HÍ og víðar.
Páll átti sæti í fyrsta út-
varpsráði (1928) og var tón-
listarráðunautur útvarpsins
frá stofnun þess og þar til
fyrir nokkrum árum að hann
lét af því starfi; er óþarfi
að fara mörgum orðum um
hið mikla gagn er Páll gerði
tónlistinni í landinu á frum-
býlingsárum útvarpsins og alla
tíð síðan. Af öllum þeim tón-
verkum sem Páll hefur sam-
ið fyrir pianó, einsöng, kór,
orgel eða hljómsveit, verða
hér aðeins nefnd Alþingis-
hátíðarkantata 1930, Paissa-
caglia fyrir hljómsveit og
Chaconne fyrir orgel. Verk
Páls eru hverjum landsmanni
að einhverju kunn en þó
mun hann eiga ekki minna í
handritum en út hefur ver-
ið gefið. Ritstörf hefur Páll
og stundað: var um tíma
ritstjóri söngmálablaðsins
„Heirnis". Páll er heiðurs-
doktor Oslóarháskóla og hef-
ur verið sæmdur mörgum
orðum, erlendum og innlend-
um.
☆ ☆ ☆
Páll er tvíkvæntur. Fyrri
konu sína, Kristínu Norð-
mann, missti hann 1944 en
þau áttu þrjú börn: Þuríði
óperusöngkonu, Jón Norð-
mann flugvirkja og Einar
Pálsson leikara.
Páll giftist í annað sinn
1947, Sigrúnu Eiríksdóttur
(Ormssonar) og eiga þau
eina dóttur barna.
Manninum er að nokkru
Þeir, sem guðimir elska,
deyja ungir og til að sanna
þetta verður eitt af eftirlæt-
um þeirra, Páill Isólfsson sjö-
tugur í dag.
Það er ugglaust ekkert á-
hlaupaverk fyrir viðvaning, að
hafa afmælisviðtal við mann,
sem frægur ritstjóri hefur rætt
svo mikið við að fyUir heila
bók — og kannski aðra til.
„Hamingjunni sé lof“, segi ég
við sjálfan mig, „að þetta er
hann Páll, sem gnæfir yfir
mörgum minningum bernsku
minnar og borðaði stundum
baunir heima hjámóður minni.
En ekki get ég þó farið að fíló-
sófera við hann um Stokkseyr
arbrimið — ekki viðeigandi að
byrja á þvi að minnsta kosti.
Uppá hverju á ég þá að fitja
— skyldi hann vera búinn að
segja Matthíasi allt?
En þegar til kom var það
Páil, sem hóf samtalið:
„Já* það er farið að halla
undan fæti. en ég finn þó ekki
mikið til þess á sjálfum mér.
Honduras
Framhalld af 6. síðu.
forseta fyrir skömmu, Arellano
ofurstb gaf út stjómaryfirlýs-
ingu, þar sem hann m.a. segir.
að Honduras muni halda sömu
stefnu í utanríkismálum og áð-
ur.
Klíkan, sem nú fermeðvöld,
mun þó enn nokkuð völt í
sessi. Tvær alistórar borgir 1
Vestur-Honduras eru enn f
höndum borgarhersveitanna,
sem halda tryggð við forset-
ann. Öljósar fréttir herma, að
þessar hersveitir hafi haldið
uppi leyniárásum á hersveitir
Arellanos í Tegucigalpa síðan
klíkan komst til valda. Ekki er
ljóst að hve miklu leyti pað
eru slikar leyniárásir, sem nú
hafa brotizt út 1 opinn bar-
daga.
leyti Jifað"
segir Páll ísólfsson
sjötugur
En það er nú einmitt það“.
bætir hann við, „séra Jóhann
hitti séra Bjama á götu. Séra
Bjami var tekinn að reskjast
og hafði verið veikur. „Þykir
þér ekki, að þér sé farið að
fara aftur Bjarni minn?“.
„Nei, það finnst mér nú ekki,“
segir séra Bjarni. „Það mundu
nú vera fyrstu merkin", anz-
aði þá séra Jóhann”.
„Þó er ég uppfullur af íde-
um“, heldur Páll áfram, ,,og
vildi geta skrifað, bæði músík
og sitthvað fleira. En vinnan
er rgsöm og tekur ínikinn tíma
bæði kirkjan og skólinn. Ég
er þó að hugsa um að komast
til útlanda og vinna eftir ára-
mót — veit þó ekki hvort úr
því Verður né hvert ég færi.”
„Til Leipzig kannski?" __
„Jú, þar væri gaman að
koma einu sinni enn. Annars
varð hún einna verst úti í
stríðinu af þýzkum borgum og
öll húsin, sem ég bjó í á ár-
unum minum þar — fimm hús
víðsvegar um borgina — eyði-
lögðust alveg. Og allir mínir
gömlu vinir dauðir. Ég kom til
Leipzig á heimleið frá Rúss-
landi fyrir fjórum árum og sá
að þeir voru að reyna að
byggja hana upp aftur.
En vesalings Þýzkaiand.
Hugsaðu þér t.d. borg eins og
Köln. Ég kom þar eftir stríð-
ið og sá alla viðurstyggðina.
Það liggur við að maður missi
trúna á mannkynið við að sjá
afleiðingar elíks tryllings.
Hugsun mín snýst mikið um
að ekki verði aftur stríð og
gleðilegt að austrið og vestrið
talast orðið við af alvöru.
Þó held ég að mennimir ráði
ekki alveg við þetta sjálfir —
manninum er „lifað“. Sjáðu
kríuna til dæmis. Hvemig veit
hún að hún á að koma hér 14.
maí en ekki einhvem annan
dag? Það er að nokkru leyti
eins með manninn. f Gamla
testamentinu er talað um refsi-
vendi Guðs. Ekki aðhyllist ég
það. Maðurinn má ekki held-
ur treysta of mikið á Guð —
að Hann geti ráðið þessu öllu
saman.”
,,En þetta hefur nú kannski
ekkert með tónlistina að gera
— og þó, því hvað er inspíra-
sjón og hugdetta”. Hugdetta,
andskoti er þetta Ijótt orð.
Hverjum hefur dottið þetta í
hug?“ bætir Páll við.
„Jæja, mönnum finnst ég ef
til vill vera of gamalsdags og
það gerir þá uppeldið og minn
klassíski skóli. Þó er ég ekki
svo gamaldags að ég meti ekki
ungu mennina. Ég hef trú á
þeim. En heimsstyrjöldin skap-
aði lausung, menn misstu
trúna á allt og slíkir eru illa
staddir hvort sem það er nú
relígíón eða eitthvað annað.
Tii dæmis Bach með sína
miklu trú og Beethoven með
sína stóru ídeu og tradisjón.
Þessir menn voru aldrei í vafa,
stóðu á herðum hvors annars.
Nú viija sumir menn helzt
standa á haus og þykjast aldrei
vera nógu frumlegir".
„Og hvað um þjóðlegheitin?"
,,Jón Leifs reið á vaðið þar
og ungu mennirnir semja líka
í hefðbundnum stfl með öðru.
Svo ég held það sé ekki nein
hætta. En aRt mannlegt er for-
gengilegt og tónlistin er ef til
viil búin að lifa sitt fegursta
eða fer inn á nýjar brautir.
Möguleikamir í nútímatónlist
eru margir. Tilraunir með nýja
hljóðfæraskipan og margt ann-
að. Ég hef stundum líkt þessu
saman við Picasso í málara-
listinni. Ef við berum nýrri
verk hans saman við hans
gömlu meistaraverk, þá verð-
um við að taka hann alvarlega
líka í dag. Eins er það í tón-
listinni".
,,En eletrónska músíkin?"
„Eletróníska músíkin getur
að minum dómi ekki byggt á
þjóðlegri eða klassískri hefð
vegna þess að þetta er fyrst
og fremst konstrúktsjóns-mús-
ík en skírskotar ekki til hjarta
eða tiifinninga. En hún getur
komið að góðu gagni við kvik-
myndagerð og í leikhúsi".
Á tónleikum Sinfóníunnar
síðastliðinn fimmtudag, flutti
hljómsveitin fimm sönglög eft-
ir Pál í tilefni afmælisins, en
Guðmundur Guðjónsson söng
lögin.
„Þetta voru lög við kvæði
eftir Jónas, Tómas, Grím og
Smára og eru öll í sönglaga-
heftinu „Sáuð þið hana syst-
um mína“. Hljóðfærabúning-
inn gerði Hans Grisch. Hann
er áttatíu og þriggja ára og
er einastl kennari minn sem
enn lifir — af átta.
Jú, það er víst farið að halla
undan — en ekki finnst mér
það nú sjálfum" bætir Páll aft-
ur við — og kímir.
Ú. Hjv.
„Þetta portrett er frá mínum ungu dögum í Lcipzig. Það var
vinur minn Hans Miilier sem málaði liana og gaf mér. Konan
hans var Gyðingur, systir Annýar lians Jóns Leifs. Hann varð
að flýja Þýzkaiand eftir valdatöku nazista. Fór tii Ameríku og
var lengi prófessor við Kólombía-háskólann". — Myndin er
tekin á heimiii Páls ísólfssonar nú í vikunni. (Ljm. Þjóðv. A.K.X
Páll ísólfsson
sjötugur
Þegar vegfarandi, sem ieið
sína leggur um Stokkseyri,
kemur nokkuð austur fyrir
þorpið blasir við sjónum hans
sérkennilegt hús, sem athygli
ferðamannsins vekur. Hús þetta
er að nokkru byggt úr sæbörðu
grjóti, sem sótt var langt i
fjörur fram, grjóti, sem rifið
var úr sjávarbotni þar sem
það hafði legið óhreyft frá ðr-
ófi alda, þar til skapandi hug-
ur hins snjalla arkitekts, er
listamannshúsið á sjávar-
ströndinni skóp, ákvað, í sam-
ráði við húsráðandann, að
grjótið skyldi flutt í húsveggi
þessa. Hagar hendur unnu »vo
að þvi að byggja úr þessu
framlagi fósturjarðarinnar, sem
sótt var undir úthafsöldur At-
lanzhafsins, það hús, sem
Stokkseyringum þykir vænzt
um og hafa sett metnað sinn
í að hjálpa til að gera svo úr
garði að samboðið væri þeim
heiðurshjónum, sem upphaf-
lega húsið á þessum stað var
fært að gjöf, listamanninuim
Páli Isólfssyni og hans ágætu
eiginkonu, frú Sigrúnu Eiríks-
dóttur.
Hafið breytilegt og tilkomu-
mikið er nábúi þeirra, sem á
Stokkseyri hafa tekið sér ból-
festu. Hrikalegt og ofsafengið,
þegar hvítfextar öldur „Stokks-
eyrarbrimsins" falla með tröll-
auknum mætti að ströndu
þessa annars hljóðláta þorps.
En hafið á líka til að hjala við
bleikan fjörusandinn líkt og
Framhald á 10. síðu.
I
i
I
ÓLÁN í AFÖNGUM
„Hún var sprungin,"
sagði konan stillilega, þeg-
ar skálin fór í þúsund
mola. En húsbóndanum
varð að orði: „Þegar þessi
skál sprakk, sagðirðu
ósköp rólega: „Hún er
bara sprungin.“ Ef eitt-
hvað brotnar allt í einu,
veiztu ekki þitt rjúkandi
ráð, en þú tekur því með
bolinmæði, ef það sprine-
ur fyrst og brotnar svo.“
Ekki veit ég, hvers
vegna ég man svona þýð-
ingarlausan atburð eftir
þrjátíu ár eða meir. Þetta
vita allir, að skyndilegur
missir veldur meiri og
sárari eftirsjá en ólán,
sem kemur smám saman,
unz yfir lýkur.
Við vitum, að svo má
illu venjast, að gott þyki.
En þó er það svo, að leika
má með undraverðum
árangri það bragð, að
leiða til sigurs vont mál-
efni í mörgum og smáurn
áföngum. Þannig er þ?óð,
sem kann ótal spakmæli,
áður en varir, orðin sátt
við hina verstu rang-
sleitni.
íslendingar tóku fyrir
nokkrum árum upp þann
tröllasið að leika sér að
fjöregginu sínu. Þá kom
í það lítil sprunga: Kefla-
víkursamningur. Margir
hörmuðu þó, að það var
ekki lengur alheilt.
Enn heyrðist brestur:
Atlanzhafsbandálag. Menn
hrukku við. Jæja, það
brotnaði þó ekki. Og nú
gætum við þess betur.
Allt var kyrrt um stund.
Brast eitthvað enn? Þar
kom „varnarlið“ á land.
Slæmt! En nú gerist varla
fleira.
Ár liðu, og sljóleiki
vanans færðist yfir þjóð
og þing. Menn, sem svitn-
uðu af ættjarðarást árið
1940, ef þeir sáu íslenzka
stúlku á götu með dáta
um hábjartan dag, lit'u nú
ekki upp, þó að hótað
væri að láta öll lands-
réttindi föl á þjóðfrelsis-
markaði, sem nefndist
Efnahagsbandalag. Sumir
héldu líka, að þetta væri
allt orðum aukið. Einn
brestur í viðbót var raun-
ar engin nýlunda.
Og, satt að segja. var
enn lífsvon í landinu, og
sumir héldu einnig gróða-
von. Menningu okkar voru
að vísu brugguð fjörráð
með setuliðssjónvarpinu,
en þessháttar var ekki tal-
ið með herbrestum.
En skyndilega grípur
tröllin slíkf æði, að þau
taka að fleygja fjöregg-
inu okkar hátt í loft blind-
andi og með miklui
ærslum. — — —
Nú hlaða þeir okkr
bálköstinn við Hvalfjör
erlendu kaupahéðnarni
Hlaða og hlaða. Sljóleil
vanans hefur sætt men
við þá von, að mjög lit
ar líkur séu til þess, e
kveikt verði í við Hva
fjörð.
Vissulega eru líkurn;
litlar. En þær mega éni
ar vera. Það má ekki
vera einn möguleiki til
þess gegn hundrað. að
bjóðin brenni í atómeidi.
Þess vegna getur engin
siðuð manneskja bolað
b'fshættuna við Hvalfiörð
degi lengur.
Oddný Guðmundsdóttir
\