Þjóðviljinn - 01.11.1963, Blaðsíða 7

Föstudágur 1. nóvember 1963
H6ÐVILIINN
SfÐA 7
LOFAÐU SVO EINN AÐ
ÞÚ LASTIR El ANNAN
í nýútkomnu hefti Tímarits
Máls og menningar er stutt
grein eftir Baldur Ragnarsson,
skrifuð í þeim tilgangi að sanna
ágæti esperantós, að mér skilst,
og held ég það vera góðan til-
gang. Greinin er skrifuð af
miklum lærdómi og með lipr-
um stílsmáta. En lofaðu svo
eánn að þú lastir ekki ann-
an. Það sem mér líkar ekki
eru hnútumar, sem Magnús Ás-
geirsson verður fyrir hjá þess-
um mjög sjálfdæma manni,
fyrir þýðingu hins fyrmefnda
á L'albatros eftir Baudelaire.
Mig hefði langað til að bera
af henni blak.
Ekki veit ég hvemig Magnús
Ásgeirsson vann. Samt ætla ég
að reyna að gera mér þetta í
hugarlund. Ég gizka á, að fyrst
hafi hann lesið kvæði sfn, sem
hann átti eftir að þýða, —
ekki vandlega, að sagt er, og
ekki af því að hann hafi ein-
faldlega hugsað sér að fara
nú að lesa þetta, heldur af því
að hvað laðaði annað að sér,
ljóðmæli og skáld, kvæðið vildi
að hann læsi sig, því bækur
eru ekki allar þar sem þær eru
séðar — og hann hlaut að
gegna þessu kalli. Síðan tók
kvæðið hann fanginn, og áður
en hann vissi af voru hug-
myndir þess afklæddar allri
frönsku (eða var það einnig
enska?) og lágu sem „í grasi”,
„kulvísar og naktar”, eins og
sálarhró Hadríans keisara, og
þurfti að hafa hraðar hendur
að reifa þetta orðum. því ann-
ars hefði það króknað. Seinna
mátti svo hagræða reifunum.
Kom það sér þá vel fyrir
skáldið að hafatiltækan orða-
FRÁSAGNABÆK-
UR FRÁ HILDI
Bókaútgáfan Hildur sendir
frá sér fimm bækur innan
skamms, sagði Gunnar Þor-
leifsson forstjðri útgáfunnar f
viðtali við Þjóðviljann í gær.
Em þetta viðtals- og frásagn-
arbækur og þýddar skáldsögur.
SKIP OG MENN nefnist ein
bókin og er Jónas Guðmunds-
son stýrimaður höfundurinn.
1 bókinni eru skráðar frásagnir
af svaðilförum við Islands-
strendur. Á sl. ári kom út bók-
in *,60 ár á sjó“ eftir Jónas og
varð ein af metsölubókunum.
ÚT ÚR MYRKRINU er heiti
sevisögu Helgu Earsen frá Engi
sem Gísli Sigurðsson ritstjóri
hefur skráð. Þar er sagt hisp-
urslaust frá stormasamri ævi.
LAX Á FÆRI, innlendar
og erlendar frásagnir af lax-
veiðum, skráðar af Víglundi
Mðller. Myndskreytt bók, um
200 síður að stærð.
Þýddu skáldsögurnar, sem
Hildur gefur út, eru Erfinginn
eftir Ib Hendrik Cavling og
Hjartað ræður eftir Sheila
Jónas Guðmundsson
Brandon. Eftir fyrmefnda höf-
undin hafa áður komið út 4
bækur á íslenzku, en síðar-
nefndi höfundurinn er Eng-
lendingur, sem safnað hefur að
sér stórum lesendahópi á
skömmum tíma.
forða móðurmálsins, ogaðvera
með því fæddur, að geta ekki
skeikað í því, en finna jafnan
af hugviti sínu og brjóstviti það
orð sem bezt ótti við í hvert
skipti, en leikni þessa held ég
hann hafi öðlazt óvartaðmestu
leyti, eins og flest gott gerist.
Við slíka umbreytingu (met-
amorphosis) gerist nokkuð ann-
að en það, að orð séu flutt af
einu móli yfir í annað til þess
að gefa á því hina sömu merk-
ingu eða nauðalíka, ósnerta af
nokkru, sem hreyfði sér á með-
an á verkinu stóð. I þessum
merkilega samsetta mekanisma,
sem sumir kallá sál og anda, en
væri það mælikvarði á gildi
þýðingar, að hve miklu leyti
frumtextinn er þræddur hárrétt
og nákvæmlega, mætti eins
hafa rafeindaheila til að vinna
verkið. jó. hann er að því leyti
betri en jafnvel hið bezta skáJd
(svo sem Stephan George eða
Magnús Ásgeirsson). Samt er ég
hrædd um að ég kjósá heldur
að lesa þýðingar þessara ófull-
komnu manna en vélarinnar.já,
„vi'llur” þeirra kann ég að taka
fram yfir hinn keiprétta, vél-
ræna al-fiullkomleika. Hvf þá
það? Það kann að koma fram
í því sem á eftir fer. Af þýð-
ingu M. Á. er svo að sjá, að
hann hafi, auk þess að skilja
kvæðið vel, vitað kappnóg um
fugl þenna (sem hann sá víst
aldrei), og úthöfiin, sem hann ^
flýgur um, — reginhöfin á suð-
urhveli jarðarinnar, vitað að
hann eitir skip í von um æti,
dögum saman og jafnvel vik-
um, án þess að setjast, og má
slíkt flug kallast ólþreytandi
enda er lítið um sker og eyj-
ar svo langt frá löndum, eyja-
klasar fylgja einkum strand-
lengjum meginlanda. Það er
tdl marks um stærð fuglsins.
að vængjahafið getur náð að
vera þrír metrar. Ég vil taka
það fram, að franska skáldið
er i kvæði þessu að lýsa því
sem hann sá tvítugur á sigl-
ingu sinni frá Frakklandi og
fyrir suðurodda Afriku áleiðis
til eyjarinnar Bourbon, en á-
fangastaðurinn var Indland.
Þangað komst hann raunar
aldreá.
Þá kem ég að hinum stóru á-
göllum ísL þýðingarinnar, sem
höf. greinarinnar þykja vera,
ónákvæmninni, slappleikanum.
smekkleysinu.
Fyrst rekur lesandinn ság á
það. að í franska textanum er
fyrst talað um marga fugla, og
mun það einkum helgast af
því að illa mundi fara í
frönsku að hafa orðið „oft” (so-
uvent), um einstakan fiugl,
mundi þá líta svo út sem sami
fuglinn væri veiddur aftur og
aftur. Þetta gizka ég á, en í
ísl. fer afar vel á þessu og
jafnvel betur, og er þetta eng-
inn galli, enda átelur B.R. það
ekki.
„Sjófugl öllum stærri” sé ég
ekki að sé neitt slappt orðaval
móts við ,,vastes oiseaux des
mers” (tröllauknár úthafsfugl-
ar), öðru nær, og kallla ég
þetta hótfyndni og hórtoganir.
Þá vantar í ísl. þýð. jafn-
gildi orðsins „indoflent”, sem
samkvæmt mólvenju þýðir
„latur” eða „letilegur” en ég
held að C.B. hafi haft I huga
hið frjálslega skeytingarleysi
fuglsdns um annað en eigin
geðþótta, sem lýsir sér í hinum
hægu, hnitmiðuðu tökum risa-
vængjanna á fluginu. Þessi
skilningur mun koma fram hjá
Kalocsay.
Nei, geðvonzkan gengur úr
hófi! Nú má ekki segja „loftin
blá”, það kallast útjaskað, en
hvar flaug fuglinn, nema hafi
það verið «m loftin blá (fleir-
tölu fer betur á að hafa um
þessi miklu víðerni). „Gouffres
Magnús Ásgeirsson
amers” er engin leið að þýða
nákvæmlega, eftir orðanna
hljóðan. Djúp þessi kunna að
mega kallast ískyggileg, jafn-
vel voðaleg, en ætli það mundi
ekki þykja fara nokkuð fjarri
frumtextanum? Það kann að
vera að einhverja umsögn væri
gott að hafa um „hin beizku
djúp”, en raunar sé ég ekki
mikáð eftir þessu, sjórinn kem-
ur í öllu sínu voðavéldi í hug
manns um leið og þýðing M.A.
er lesdn, svo nákvæm er hún
að miðla því sem mestu
skiptir.
Enn kemur spaðaskur: línan:
„En þegar má á þiljum kóng
þann líta”, er dæmd lágkúru-
leg. En eldoi sé ég það skipti
máli hvort sagt er að fiuglinn
hafi verið settur niður á þil-
farið eða að hann sjáist þar,
— auðvitað má líta hann þar
og svo það hvemág hann ber
sig til, fuglinn er einmitt skoð-
aður, leiddur augum, en ekki
þuklaður, þefað af honum né
hlustað ó hann. Og hverju
skiptir hvort lýsingarorðin eru
tvö eða þrjú, úr því öll lýsa
því rétt sem um er að ræða, og
helzt mætti ekkert missast?
Það kann að vera að ekki
sé að marka mig, en mér hef-
ur ætið sýnzt þessir löngu
vængir, svona þróttlausir. votta
rænuleysi fuglsins. Betra orð
get ég ekki kosið á. Fuglinn
er svo yfirkominn af hrell-
ingu, að hann gleymir að fljúga,
man ekkii að hann hafi vængi,
æ, þetta lýtur að nokkru sér-
stöku í sálarlífi jafntskáldasem
óskálda, og vist fugla lika, og
ekkert orð gat miðlað þessu
betur.
,,Voyageur ailé” kemur að
nokkru leyti fram í annarri
línu næstsíðasta erindis, ogM.
Á. tekur þama saman í eitt
hálfgildings tvítekningu hjá
C.B., steypir hugmyndina upp
í færri orð án þess að breyta
Framhald á 2. síðu.
Hjálparbeiðni
Svo sem alþjóð er kunnugt
af fréttum, urðu hjónin í
Hömluholtum fyrir þvi tjóni.
að íbúðarhúsið brann ofan af
þeim aðfaranótt mánudags s.L
Þar með urðu átta böm heim-
ilislaus á aldrinum 9 mán. til
15 ára.
öllum má ljóst vera bjargar-
leysið eftir slíkt áfall og hve
hörmulegt það er að horfa upp
á fríðan bamahóp tvístraðan
eftir áfalíið.
Landsmenn hafa oft brugðið
skjótt við til hjálpar í slíkum
tilfellum, þess vegna er það
von sveitunganna að með sam-
eiginlegum fjárstyrk verði
unnt að bæta tjónið.
Því leita ég nú á náðir al-
mennings um fjárhagsaðstoð,
svo hægt verði, hið fyrsta, að
veita hjónunum og gáfuðum
og efnilegum bömum þeirra
heimili að nýju.
Blaðið hefur góðfúslega orð-
ið við beiðni um að veita íjár-
framlögum viðtöku.
Ami Pálsson
sóknarprestur.

Tökum höndum saman og
efíum ÞJÓÐVILJANN!
I meira en aldarfjórðung
er biaðið okkar, Þjóðviljinn
búinn að gegna því hlutverki
að vera skeleggasti og oft
eini málsvari alþýðu þessa
Iands í baráttu hennar fyr-
Ir bættum lífskjörum. Það
gefur auga Ieið, að það kost-
ar ekki alllítið fjármagn að
halda úti heilu dagblaöi, enda
munu þeir enn til sem trúa
því bókstaflega að blaðið
okkar sé kostað af Rússum.
Við, sem staðið höfum í eld-
raun þeirri að selja happ-
drætti og safna pcningum
handa Þjóðviljanum ár eftir
ár vitum aftur á móti vcl
hverjir það eru sem staðið
hafa straum af útgáfu blaðs-
ins. Við þekkjum þann cin-
staka skilning sem íslenzk al-
þýða, og ekki sizt reykvísk
hefur sýnt því að gefa út
þctta blað.
★
Mér er minnisstætt þegar
blaðið var stækkað I 8 síður,
seinna þegar það var stækkað
í 12 síður og nú síðast þegar
það var stækkað í fyrra, hve
mikið það gladdi okkur öll
og hve hreykin við vorum
þegar hverjum áfanga var
náð. Hinsvegar vitum við
einnig að hver stækkun krefst
meira f jármagns, við vitum að
eftir hverja stækkun verðum
við að fara enn dýpra ofan í
vasa okkar til þess að borga
ú tgáfukostnaðiim. Einhver
fcann e.tv. að segja að, svona
té ekkl hægt aft halda afram
um alla framtíð. Þeim vil
ég svara með ofur einfaldri :
spumingu: „Vildir þú missa |
ÞJÓÐVIEJANN, eða láta •
minnka hann aftur?” Ég er ]
hrædd um að það yrðu færri, :
sem það vildu. Nei, þegar {
við höfum tekið þá ákvörð- :
un, að gefa út blað þá vcrð- [
um við að standa við hana
HVAÐ SEM ÞAEV KOSTAR. j
Við verðum að bjarga Þjóð- :
viljanum og cfla hann með j
ölln móti. Ekki eingöngu ;
með fjársöfnun, heldur einn-
ig og ekki síður verðum við j
að útvega honum nýja áskrif-
endur. takmarkið á að vera: ■
ÞJÓÖVIEJIKTN inn á hvert ]
einasta alþýðuhcimili í :
Reykjavík!
■
■
María Þorsteinsdóttir. ;
Menningarunnandi eða
bara menningarstjóri?
Sem betur fer elur ísland
ennþá marga föðurlandsvini,
unnendur þeirrar trangu og
þeirra menningarverðmæta,
sem gera innbyggja þessa fá-
tæka eylands að þjóð meðal
þjóða. Þeim blöskrar að von-
um það vamarleysi, sem ís-
lenzk menning á nú við að
búa. Þeir sjá geigvænlegar
hættur steðja að. og þeim er
ljós sá sofandaháttur, sem
er ríkjandi meðal forráða-
manna þjóðarinnar.
Yngsta kynslóðin í höfuð-
staðnum elst nú upp í annar-
legu umlhverfi, þar sem til-
viljunarkenndur hrærigrautur
ihins bezta og hins versta í
menningu fjarlægra þjóða æg-
ir saman. Uppeldisstarfið er í
molum vegna vinnuþrældóms
foreldra og ólífrænnar ítroðslu
í skólum. Hvarvetna verða
peningar æðstu verðmætin.
Menningarviðleitni hopar af
hólmi fyrir fjárplógsstarfsemi.
Það er alltaf ánægjulegt að
heyra raddir, sem mótmæla
þessari þróun og vara við
háskanum. Og eins og í upp-
hafi var getið, eru þelr marg-
ir, sem ekki sætta sig við
menningarlega upplausn.
Einn þeirra manna, sem er
annt um sinn þjóðararf, Helgi
nokkur Sæmundsson, kveður
sér hljóðs um þetta í Alþýðu-
blaðinu fyrir skömmu. Hann
gerir þar sérstaklega að um-
talsefni slæmar þýðingar 'á er-
lendum ritum, jafnvel úrvals-
ritum heimsbfemenntanna.
Það sé oft því líkast, að þýð-
endurnir séu staddir einlhvers-
staðar milli Færeyja o'g ís-
land*. Þetta rekur hann til
gróðasjónarmiðs útgefenda,
sem oft kjósi heldur að fá
„sriarað” ódýrt og fljótt, held-
ur en bíða eftir vandaðri og
að því skapi dýrari þýðingu.
Greinarhöfundur minnir sér-
staklega á hrognamálið á
þýddum barnabókum.
Þetta eru mjög þarfar á-
bendingar. Hér er vissulega
gripið á vandamáli. Það má
þó ekki gleymast, að það hef-
ur fleiri og alvarlegri hliðar.
Væntanlega lætur þessi ágæti
Helgi ekki staðar numið við
að ráðast á óvandaðar þýð-
ingar, enda virðist bert af
greinarkorninu, að penna hans
muni í að stinga á enn vilsu-
meiri kýlum. Hann mun vafa-
laust hafa eitthvað um þá
þróun lífskjara að segja, að
allþýða manna til sjávar og
sveita verður nú orðið að
vinna svo langan vinnudag. að
lestur bóka er orðinn sjald-
gæfur munaður meðal fjöl-
skyldumanna. Hann mun gagn-
rýna harðlega kvikmynda-
húsaeigendur fyrir val þeirra
á kvikmyndum, einkum svo-
nefndum barnamyndum. Sjálf-
sagt mun hann taka marga til
bænar, en síðast en ekki sízt
hlýtur hanrt að sveifla svipu
sinni yfir höfðum þeirra
manna, er ábyrgð bera á
nærveru hins bandaríska hers.
Það getur ekki farið fram hjá
jafn skörpum manni, að nokk-
ur þúsund erlendir dátar, sem
umgangast þjóðina hindrunar-
lítið (ekki sízt unglingsstúlk-
ur)’, hafa að mirinsta kosti
eins mikil áhrif til afsiðunar
og allir fjárplógsmenn sam-
anlagðir meðal bókaútgefenda.
Og þá mun hann ekki gleyma
því, sem orkar meira til nið-
urrifs menninau og hióðerni
en allar rnsl^AVm^nntir. nrr»^í
þýddar og frumsamdar: út-
varps- og sjónvarpsstöð Ame-
ríkana í Keflavík.
Góður gagnrýnandi hefur
stígandi í verkum sínum. Þess
mun án efa sjá stað hjá Al-
þýðublaðshöfundi þeim, sem
hér er um talað. Hann tekur
fyrst til meðferðar nokkur
ytri einkenni núverandi menn-
ingarástands. En síðar mun
hann færa sig upp á skaftið
og beina skeytum sínum inn-
ar og innar. Og að lokum
mun hann hæfa í miðju skot-
marksins, er hann útlistar á-
hrif kanasjónvarpsins á menn-
ingarstig og þjóðernisvitund
æskunnar og rekur afskipti
æðstu manna af þessu Ríkis-
sjónvarpi íslands. Hann mun
taka hin ómerkari atriði fyrst,
en geyma þetta þangað til síð-
ast í fullri vitund þess, að
ameríska hersjónvarpið er orð-
ið áhrifameira tæki til upp-
lausnar þjóðlegri menningu,
heldur en allar góðar bækur,
skólar og sjálf hin íslenzka
útvarpsstöð er henni til upp-
byggingar meðal meirihluta
íslendinga.
En meðal annarra orða. Get-
ur verið, að nefndur greinar-
höfundur Alþýðublaðsins,
Helgi Sæmundsson, sé sá hinn
sami með því nafni, er stjóm-
ar Menntamálaráði og Menn-
ingarsjóði? Undirmaður þess
Gylfa Gíslasonar menntamála-
ráðherra, sem vill gjaman
vera laus við ábyrgðina af
íslenzkri sjónvarpsstöð í
Reykjavík? Flokksbróðir sjálfs
sjónvarpsmálaráðherrans, Guð-
mundur 1.? Sé svo, erhérmeð
beðizt afsökunar að hafa far-
ið villt á einlægum menningar-
unnanda og venjulegum menn-
ingarstjóra.
h -