Þjóðviljinn - 23.12.1963, Blaðsíða 6

SÍÐA
ÞJðÐVILJINN
Mánudagur 23. desember 1963
Hlutur íslands
ekki svo lítill
Skuggsjá hefur gefið
út f jórðu bókina í bóka-
flokknum „Úr ríki nátt-
úrunnar“. Þessi nýjasta
bók er „Villiblóm í lit-
um“ eftir Ingimar Ósk-
arsson grasafræðing.
Villiblómabókin er nær 300
blaðsíður og hefur að geyma
litmyndir eftir Henning Ant-
hon og lýsingar Ingimars á
667 tegundum nærrænna jurta.
Þetta er mjög þarfleg bók fyr-
ir þá sem áhuga hafa á nátt-
úruskoðun og ætti að vera
kjörin bók í hillum sem flestra
heimila.
1 formála bókarinnar segir
m.a.:
,,Flestir hafa ánægju af
blómum i einhverri mynd;
enda hefur ræktun blóma, bæði
úti og inni farið ört vaxandi
á siðustu áratugum. En villi-
bíómin, sem hvarvetna vaxa
úti á viðavangi, mörg þeirra
jafnvel við hin erfiðustu skil-
yrði og án aðstoðar mann.3-
ins, eru ekki síður athyglis-
verð. Enda er litfegurð nor-
rænna villiblóma við brugðið.
Margir harma það að vita
ek:ki heiti þeirra . blóma, sem
á vegi þeirra verða, þegar þeir
eru að ferðast um landið sitt
í sumarleyfinu. Úr þessu hef-
ur verið reynt að bæta með^,
bókum með litmyndum af jurt-'
unum ásamt stuttum lýsingum
af þeim og fræðandi leiðbein-
ingum. Hér kemur ein slík
bók með myndum og lýsing-
um af 667 tegundum nor-
rænna jurta. Allar þessar teg-
undir vaxa í einhverju af eft-
irtöldum löndum: íslandi, Nor-
egi, Svíþjóð og Danmörku.
Hlutur Islands er ekki svo lit-
111, þvi að hann er meiri en
helmingur allra tegundanna, ef
með eru taldar ræktaðar teg-
undir og siæðingar. Það er því
tilvalið fyrir áhugamonn um
villijurtir að hafa þessa bók

Ingimar Óskarsson.
með sér i sumarferðalög, ekki
einungis hér heima, heldur
einnig til Norðurlandanna. Með
því gætu þeir fengið skemmti-
lega innsýn í hinn fjölbreytta
villigróður Norður-Evrópu.
Við þessa jurtaskoðun er
bezt að nota myndir bókarinn-
ar til hins ýtrasta. En til ör-
yggis er sjálfsagt að fletta upp
í tegundalýsingunum. Auk þess
fylgir lýsingunum ýmis konar
fróðleikur annar: Sagt er í
hvernig jarðvegi plantan vex,
hve há hún er, hvenær hún
blómgast, og í stórum dráttum,
hversu útbreidd hún er á jörð-
inni. Þegar um íslenzkar plönt-
ur er að ræða, er þess getið
í hvaða landshlutum þær vaxa.
séu þær ekki algengar um
land allt. . . .“
/ straumkastinu
1 straumkastinu, ein hinna
nýlega út komnu bóka, er við-
töl sem Vilhjálmur S. Vil-
hjálmsson hefur átt við 33
sjómenn, einn raunar útgerð-
armanna. Flest þessara viðtala
eru skrifuð í daglegri önn
blaðamannsins og bera merki
þess. 1 viðtölum þessum er
lýst kjörum sjómanna, eink-
um eins og þau voru áður
fyrr meðan útgerðarmenn
skömmtuðu kjörin að vild
sinni. og sjómenn voru látnir
vaka allt uppí 100 stundir í
lotu. Flestar eru þessar frá-
sagnir sjóferðasögur og stikl-
að á því stærsta, en tilsvör
margra veita þó innsýn í við-
horf og líf þeirra umfram
vosbúð og þrældóm.
Margt hefur á daga þessara
manna drifið, þeir hafa verið
á árabátum, skútum, togurum,
flutninga- og farþegaskipum;
sumir verið „skotnir niður" í
stríðinu 1914—1918, strandað
við Island og horft á félaga
sína hverfa einn af öðrum í
hafið. Og einn hefur m.a. ver-
ið kvennabússtjóri í Brasilíu
— og það tiltölulega nýverið.
Frásagnir Bjarna Brands-
sonar, Gests Pálssonar o. fl.
eru iíklegar til að lifa í huga
lesandans eftir að hann hefur
lagt bókina frá sér. Eftir-
minnilegust verður þó mynd-
in af Jóni Bach, sem fjarver-
andi var kosinn fyrsti for-
maður Sjómannafél. Reykja-
víkur (þá Hásetafélagsins) —
en stéttin bar ekki gæfu til
að njóta forustu hans nema
fyrsta árið. En einmitt á því
ári hafði félagið gengið gegn-
um eldskírn sína: Hásetaverk-
fallið 1910.
Jón Bach hefur verið mjög
óvenjulegur maður. Hann
byrjaði 17 ára að róa frá
Eyrarbakka og Þorlákshöfn.
En hann vildí sjá meira af
heiminum og stærri skip en
róðrarfleyturnar fyrir austan,
og því lærði hann ensku, tók
sér fari með brezkum togara
og sigldi með „þjóðum“ í
nokkur ár, en hvarf síðan
heim aftur. Honum er svo
falið að fara til Englands og
kaupa fyrir aðra fyrsfa tog-
arann sem gerður var út frá
Reykjavik. Síðan hélt hann
áfram að vera háseti, — en
hann var mjög óvenjulegur
háseti. Þegar hásetar á einum
Kvöldúlfstogaranum gerðu
kaupkröfur sumarið 1913 áður
en þeir fóru á síldina, þá var
þvi vitanlega tekið sem fjar-
sfæðu — og létu félagar Jóns
sér þnð vel líka, en hann
sagði við skipstjórann:
„Eg er farinn í land, vertu
sæll“.
Þegar svo skipsfélagar hans
komu heim til hans til að fá
hann til að hætta þeirri vit-
leysu að ganga af skipinu
svaraði Jón Bach:
„Þó að þið hinir séuð all-
allir þau lítilmenni að þora
ekki að standa við það sem
þið hafið sagt, þá þarf ég
ekki endilega að vera það
iíka. Er á mína fátækt, en
ég á líka mitt stolt.“
Það var 1923 að Sjómanna-
fél. Rvíkur fékk Jón Bach til
að fara til Eondon þeirra er-
inda að félagið yrði tekið í
Alþjóðasamband flutninga-
verkamanna. Fésýslumenn
hafa löngum átt eitt sameig-
inlegt föðurland: peninginn.
Islenzkir útgerðarmenn sendu
slíkar „upplýsingar“ til Eng-
lands á undan Jóni, að við
komuna þangað var hann um-
svifalaust fluttur i tugthús
og aftur um borð við brottför
skipsins. En Jón Bach lét
slíkt ekki á sig fá, heldur
lagði land undir fót í Khöfn
Framhald á 2. *tðu
Téif nýjar bækur
frá Ægisútgáfunni
Ægisútjfáfan (Guðmundur Ja-
kobsson) gefur út 12 bækur
nú fyrir jólin og hefur 6 þeirra
verið getið áður hér í blað-
inu. en það eru Undir fönn
eftir Jónas Árnason, Þér að
að segja, veraldarsaga Péturs
Hoffmanns Salómonssonar
skráð af Stefáni Jónssyni
Dætur Fjallkonunnar eftir
Hugrúnu, Töfrar iss og auðna
eftir danska landkönnuð-
inn Ebbe Munck, Hjúkr-
unarnemínn ©ftir Kenée Shann
og Brimgnýr og boðaföll eftir
Jónas St. Lúðvíksson. Hinar
6 bækurnar eru þcssar:
1 BJÖRTU BALI er frásögn
Guðmundar Karlssonar blaða-
manns og fyrrum slökkviliðs-
manns, af brunanum mikla í
Reykjavík. árið 1915. Þetta er
229 blaðsíðna bók í stóru broti
og prýdd fjölda mynda frá
atburðinum og af mönnum
þeim, sem helzt koma við þessa
sögu af mesta eldsvoða á Is-
landi. Kaflarnir eru tuttugu
og tveir: Reykjavík 1915, Dag-
inn áður, Brúðkaupsveizlan
Herbergi nr. 28, Eldur! Elduri
Maður brennur inni. Neyöar-
hringing, Bardaginn hefst,
Cheviot úr Syndtkatinu, Víg-
stöðvarnar, Lúðrablástur, Byss-
an og Biblían, Blóð og bruni,
Eikki verður feigum forðað,
Fyrsta véldælan, Þar sem hætt-
an er mest, Kassinn dularfulli,
Lágspenna — lífshætta, Húsin
sem brunnu. Daginn eftir,
Heiðruðu viðskiptavinir og
loks Til þess eru vítin að var-
ast þau.
UNDIR GARÐSKAGAVITA
eftir Gunnar M. Magnúss. 360
blaðsíðna bók í stóru broti,
prentuð á gljápappír og prýdd
fjölda mynda. Þessi bók hefur
að geyma sögu byggðarlaganna
tveggja, Garðs og Leiru, allt
frá landnámsöld. 1 þessari
miklu bók Gunnars M. Magn-
úss er reynt að gefa skýr-
ingu á því þreki og þeirri
atorku, sem gerði þeitn Suður-
nesjamönnum fært að sækja
jafn fast sjóinn og um var
kveðið. Mun lesandinn undrast
kynsæld hinna fornu Suður-
nesjamana, því furðulegur
fjöldi nafntogaðra atorku-
manna, sem efst ber á landi
hér í dag, á ættir að rekja
undir Garðskagavita, sam-
kvæmt fræðum bókarinnar, og
ljóst verður einnig af lestrin-
um, að aflasæld formanna
gengur að verulegu leyti í
erfðir.
ALLTAF MÁ FÁ ANNAÐ
SKIP heítir fyrsta bók Sig-
urðar Hreiðars, blaðamanns.
230 bls. og geymir farmennsku-
minningar Rikka í Höfnum,
sem er nú góður og gildur
borgari síns byggðarlags. en
sigldi fyrrum á erlendum
skipum um heimshöfin. Rikki
í Höfnum segir sína sjóara-
sögu af því æðruleysi og þeirri
hreinskilni, sem slíkum frá-
sögnum hæfir bezt og Sigurð-
ur Hreiðar hefur fært hana í
skemmtilegan búning.
EINFALDIR OG TVÖFALD-
IR — ný bók eftir Gísla J.
Ástþórsson, safn smásagna í
léttum dúr með litilsháttar í-
vafi af alvöra, sem Gísla læt-
ur einkar vel. Höfundur hefur
sjálfur gert nokkrar spaugi-
legar teikningar sem prýða
bókina. Gísli J. Ástþórsson
hefur öðlazt slíkan sess í hug-
skoti íslenzkra lesenda, að
mönnum hefur jafnan þótt
líða of langt á milli bóka
hans, og þessi er vissulega
hæfileg til þess að lýsa upp
skammdegisrökkrið, fremur en
hitt, og hjálpa mönnum til að
brosa. Þessi bók er 140 blað-
síður.
Kom með eldinn
Nú hafa þeir það rólegt hjá
Slökkviliðinu við Tjarnargötu
sem betur fer og þurfa lítið
að hreyfa sig. Einn borgarbúi
kom þó með eld færandi hendi
á sjálfa Slökkvistöðina og var
hann að sjálfsögðu slökktur.
Hafði kviknað i framsæti fólks-
bifreiðar á ökuferð um bæinn
í fyrrinótt og ók bílstjórinn á
Slökkvistöðina.
Þetta var bifreiðin R-7091.
Alfreð Flóki: Nýi landshöfðinginn
Teiknibók Flóka
Nýlega var gefin út bók með
allmörgum teikningum Alfreðs
Flóka. Myndamót eru gerð í
prentmyndagerð Helga Guð-
mundssonar en hún er unnin
í prentsmiðjunni Leiftri h.f.
Upplag hennar mun ekki vera
stórt.
Alfreð Flóki var lítillega
kynntur i jólablaði Þjóðviljans
í ár en er reyndar löngu all-
kunnur fyrir óvenjulega drátt-
listarhæfileika. Hann hefur
stundað nám í myndlistarskól-
anum hér heima og í mörg ár
við konunglega listaháskólann
Kaupmannahöfn (grafik). Hann
hefur haldið tvær sýningar á
verkum sínum í Bogasalnum,
en auk þess í Bandaríkjunum
og þar er nú m.a. í undirbún-
ingí sýning á myndum hans i
einum merkasta sýningarsal
New York-borgar.
Bókin
Teiknibók Flóka, sem er til-
einkuð konu hans, geymir á
fjórða tug mynda hans frá
undanfömum árum. Flestar
eru myndir þessar i einkaeign
og fylgir bókinni skrá um eig-
erndur þeirra. Fremst í bókinni
er og drepið á helztu æviatriði
listamannsins. Loks má geta
þess, að með bókinni er birt
ald-löng hugleiðing um Alfreð
Flóka og list hans eftir vin
hans, skáldið Jóhann Hjálm-
arsson. Verði bókarinnar er
undarlega i hóf stillt og fæ ég
ekki betur séð en að hér sé á
ferðinni „tilvalin gjöf til vina
yðar erlendis“ og reyndar góð
eign og verðmæt fyrir hvern
sem er.
Eldur í Skýrslu-
vélum
Á fimmtudagsmorgun varð
eldur laus í vinnustofu Skýrslu-
véla h.f. við Skúlagötu og mun-
aði mjóu að stórtjón hlytist af.
Þeir fyrstu sem komu til vinnu
um morguninn uppgötvuðu eld-
inn og slökktu hann.
ekkert
heimili
án
husbúnaöar

laugavegi 26 shni 20B 70
SAMJBAND HÚSGAGNAFRAMLEIÐENÐA
r
rjf\Wa
Kaupið jólabækurnar í Bókabúð
Máls og menningar