Þjóðviljinn - 05.03.1964, Síða 2

2 slÐA
HOÐVttTINN
HAFNARFJARÐARBIÖ
Að leiðarlokum
eftir INGMAR BERGMAN
Hafnarfjarðarbíó sýnir
mjög lofsvert framtak í því
að koma mjmdum Ingmars
Bergmans á framfseri við
okkur. Auk þeirrar myndar
sem hér veröur getið má bú-
ast við því að húsið sýni
tvær Bérgmanmyndir á þessu
ári — er ekki ólíklegt að þær
verði nefndar „Andlitið“ og
„Eins og í spegli“. Það hillir
meira að segja undir hina
nýju mynd meistarans „Þögn-
in“ sem undanfama mánuði
hefur séð skandinövum fyrir
umræðuefni.
Aldraður læknir, prófessor
ísak Borg, ekur snemma
morguns frá Stokkhólmi suð-
ur eftir landi ásamt tengda-
dóttur sinni, Marianne. Á
þessum degi mun gerast sá
atburöur sem er hátindur
hálfrar aldar starfs hans
— hann verður kjörinn heið-
ursdoktor við háskólann í
Lundi. Hægt líður virðuleg
gömul límúsína undir bjartri
sól um landið með gamlan
mann, ekkert virðist lengur
geta raskað kaldri ró elli
hans, spumingum ævi hans
virðist öllum svarað.
En ýmis atvik verða til
þess að þessi frægðarferð
prófessorsins verður að erf-
iðri pílagrímsferð hans um
fortíð sína. Tengdadóttirin,
Marianne. segir honum und-
anbragðalaust að hann, þessi
vingjamlegi, kurteisi og vin-
sæli maður sé í raun og
veru með afbrigðum eigin-
gjam og kaldlyndur. Þessi
hörðu orð sem ísak Borg
tekur reyndar með mestu ró-
semi, verða til þess að með
honum vakna ýmsar óþægi-
legar spumingar — þó er
spumingar í raun og veru
mjög ófullnægjandi orð: það
lifna í huga hans ýmsar end-
urminningar um löngu liðinn
tíma og tengjast á ýmsan
hátt erfiðum draumum. Og
ekki aðeins orð Marianne eru
aflvaki í þessari endurskoðun
aldraðrar sálar að leiðarlok-
um. Þar gegna einnig sínu
hlutverki annarsvegar við-
felldnir unglingar sem slást í
förina, stúlka, sem ber nafn
æskuunnustu Isaks og tveir
stúdentar; hinsvegar ákaflega
skuggaleg skyndimynd af
djöfullegri sambúð miðaldra
hjóna sem einnig verða sam-
ferða stuttan spöl vegna smá-
vægilegs bílslyss.
f þessari kvikmynd er spurt
um mannleg samakipti, um
kaldlyndi og eigingimi og þá
refsingu sem ofríki þeirra
býður heim — einmanaleik-
ann. Og Ingmar Bergman
velur sér ekki að persómi
siðferðilegan aumingja —
hann velur fágaðan, mennt-
aðan, sjálfsagaðan egóista,
mann sem við sjáinn að
minnzt er með djúpu þakk-
læti fyrir merkileg verk. Og
einmitt slíkt val gefur höf-
undinum mikla möguleika til
að túlka alla dýpt þeirra á-
hyggna sem maðurinn fær
honum. Margt í viðhorfum
Ingmars Bergman getur verið
, manni fjarlægt. En mikil-
vægi viðfan gsefnisins og hin
Victor Sjöström fer með aðalhlutverkið
sterku listrænu tök sem hann
nær á því eru ótvíræð og
fullkomlega sannfærandi. Og
þótt hinn aldraði prófessor
sé að lokinni pdagrímsferð
sinni að einhverju leyti
breyttur maður, þá tekst Ing-
mari Bergman að komast
hjá listrænum hættum svo
farsælla leiðarloka — hann
lokar ekki á eftir sér, sér svo
um að okkur er ekki leyft að
gleyma því sem hann hefur
sýnt okkur.
Það er freistandi að tala
um þessa hægu og þróttmiklu
kvikmynd lengi; um hinn
sterka leik ljóss og skugga,
um hinn frjálsa lefk að tírna,
draumum, núveruleik og end-
urminningum, um hina beinu,
umsagnarlausu skírskotun
höfundaríns. En máske verða
hinar hélvizku sýnir hvað
minnisstæðastar — hvítur og
svartur dauðadraumurinn f
upphafi myndarinnar, draum-
urinn um hinn sénstæða rann-
sóknarrétt sem ruddalegur
eiginmaður bílslyssins hefur
skyndilega sett yfir fsaki
Borg.
Ingmar Bergman hefur
góðum leikurum á að skipa.
Af þeim sem fara með minni
hlutverk er mér efetur í huga
Max von Sydow, einstaklega
traustur og sannfærandi
rannsóknardómari. I aðalhlut-
verkinu er Victor Sjöström,
áttræður þegar myndin er
gerð, sjálfur gömul aðalper-
sóna í sögu kvikmjmdalistar-
innar, heimsfrægur kvik-
myndameistari þegar á árum
fyrri heimsstyrjaldarinnar.
Sjöström vinnur sannan sig-
ur í aðalhlutverki fsaks Borg
— Kvikmynd Bergmans varð
einnig honum verðug leiðar-
lok.
Menn ættu ekki að láta
þessa vesælu tíu kílómetra til
■ Hafnarfjarðar aftra sér frá
þvi að sjá þessa mynd.
Á.B.
Emil Tómasson hefur sent
blaðinu eftirfarandi:
— Ég, sem þetta skrifa, man
ógjörla hve langt er síðan
stuttur leiðari hóf göngu sína
í ÞJÖÐVILJAmTM undir fyr-
irsögninni „Frá degi til dags”.
en undirskriftin er Austri.
Leiðari þessi lætur lítið yfir
sér, kemur þó út flesta daga
og venst ágætlega að mér
finnst; myndi ég sakna hans
ef hann hyrfi úr blaðinu. Það
marka ég á því, að mitt fyrsta
er, þá ég hef meðtekið blaðið,
að horfa eftir — Frá degi til
dags — hvort þátturinn sé
ekki í blaðinu, og sé svo les
ég það, venjulega strax. Þessi
pínulitli leiðari verður eins-
konar fyrirréttur að öðru
meiru sem á eftir kemur.
Það er hvorttveggja, að þætt-
ir þessir eru prýðilega skrifaðir
og lesmálið spennandi. Þar er
rætt um allskonar dægurmál,
sem þá og þá eru á döfinni og
ég held allt upp í stórpólitík.
Hér sjást sjaldan stóryrði, ó-
kurteisi eða ruddaskapur í rit-
hætti, síður en svo. Þó vant-
ar ekkert á að vel er sagt til
syndanna. En það er gert á
þann óvenjulega hátt sem
sjaldan sést í islenzkri blaða-
mennsku. Það er gáfa út af
fyrir sig að geta kryddað setn-
ingar sínar góðlátlegu gríni og
svíðandi fynctni. En það er ein-
mitt skoplega hliðin á flestum
málum sem gerir þau létt og
áferðarfalleg fyrir lesandann.
— Ég tel fyrir mitt leyti að
Austra takizt þetta öðrum
fremur. Venjulegast er að
ég lesi þessa stuttu leiðara oft-
ar en einu sinni og leiðist
aldrei. Og komið hefur fyrir
að þeir skapa mér kátínu sem
truflar lesturinn í bili, svo að
ég verð að líta upp úr blaðinu
og tjá mína ánægju og segi:
— Þetta getur maður sagt að sé
blaðamennska.
I þættinum „Frá degi til
dags” þriðjudaginn 18.2 er
rætt um „Trúfrelsið” svo og
Hallgrímskirkju. Þar eru frétt-
ir. Miðvikudag.: ,,Hitt i mark”
og ,4 hengds manns húsi”.
Svo verður hver að fljúga
sem hann er f jaðraður
Þegar ég las þessa tvo leiðara
þótti mér þeir svo vel sagðir,
að þá datt mér fyrst í hug að
segja þessi orð sem hér eru
sögð og bæti kannski örfáum
við. 1 dag, fimmtudag 20.2;
Hér er dregin fram í dagsljósið
leiðaralestur dagblaðanna varð
mér ekki um sel að hlusta á
þvílíkan reiðilestur sem stóð
í blaðinu Vísi morgun eftir
morgun, þar sem ráðizt er á
þessa uppáhaldsþætti mína.
Blaðið heimtaði ef ég man rétt,
Eftir EMIL TÓMASSON
skýr mynd af „sýndarmennsku”
(ríkisstjómarinnar). 1 frásögn
Austra er full alvara, en kær-
komnar fréttir.
Undirrótin að því að ég segi
þessi fáu orð um pistla Austra
er þessi: Þegar útvarpið hóf
með stóryrðum og skætingi, að
slíkur málflutningur væri ekki
settur á prent. Mér stóð hreint
ekki á sama, ef svo færi að
Austri þessi missti kjarkinn og
legði niður að skrifa sína á-
gætu þætti. Því betur heldur
Austri skrifum sínum áfram
eins og ekkert hafi í skorizt
og það er eins og hann hafi
ekki heyrt neyðaróp ritstjóra
Vísis, Ef Visis-menn hefðu
fengið því framgengt að Austri
yrði kveðinn niður, þá hefði
grein hans .,1 hengds manns
húsi“ aldrei orðið til. Hér er
glöggur samanburður á hinum
gamla og yfirstandandi tíma:
„Þá kemur mér hann í hug, er
ég heyri góðs manns getið”,
sagði gamli tíminn. En nú er
sagt með köldu blóði og stæri-
læti: „Þá kemur mér hann i
hug, er ég heyri glæpa getiö.
Um leið og minnzt er á fjár-
svik, falsanir og miljónastuldi
á Keflavíkurflugvelli stendur
Olíumálið ritstjóranum fyrir
hugskotssjónum” o.s.frv. Þessi
hógværu skrif og bráðnauðsyn-
legu veit ég Vísis-ritstjórar
kunna að meta undir vemdar-
væng okkar prúða fjármála-
ráðherra.
Ætli það geti verið satt, að
þessi fítonsandi hafi gripið rit-
stjórana af því Austri nefndi
drengina sem ekki vissu hrein
skil á því hvor maðurinn héti
Kóka og hvor héti Kóla? Nei,
það er alveg ástæðulaus til-
finningasemi, hafi svo verið.
En þetta hastarlega uppþot
Vísis svo árla morguns að fólk
var ekki búið að geispa sig
út eða nudda stírur úr aug-
um, olli því að það fór að
stinga saman nefjum út af
Kóka-kóla nöfnunum, hvort
hér gæti virkilega verið ein-
hver fjandinn í dúsunni bams-
ins, sem Vísir hefði ógleði af,
ef kóka-kóla er nefnt á nafn.
Aðrir gátu sér þess til að þó
þeir Kóka og Kóla hafi eitt
sinn verið góðir vinir, þá er
Framhald á 9. síðu.
• Fimmtudagur 5. marz 1964
Ný bók eftir
Guðbsrg Bergsson
Heimskringla hefur gefið út
smásagnasafn eftir Guðberg
Bergsson og nefnist bókin Leik-
föng lciðans.
Þetta er þriðja bók Guðbergs
en áður hafa komið út eftir
hann ljóðabókin Endurtékin orð
og skáldsagan Músin sem læðist.
Sú saga var af mörgum gagn-
rýnendum talin merkilegasta
byrjandaverk í óbundnu máli
sem út hefði komið í landinu
nú um alllangt skeið og því hef-
ur nýrrar bókar frá hendi Guð-
bergs verlð beðið með eftirvænt-
ingu.
Lét ekki á
sér standa
í gær tóku tveir varaþingmenn
Framsóknarflokksins sæti á Al-
þingi; Kristján Thorlacius deild-
arstjóri fyrir Þórarin Þórarins-
son ritstjóra, 5. þingm. Reykja-
víkur og Matthías Ingibergsson
lyfeali fyrir Ágúst Þorvaldsson
bónda, annan þingmann Sunn-
lendinga. Þórarinn sækir kaup-
stefnu í Leipzig í Austur-Þýzka-
landi en Ágúst á annríkt heima-
fyrir.
Matthíasi virtist vera orðið
mikið mál að komast á þing og
var undirskrift hans undir eið-
stafinn ekki þurr orðin þegar
hann var kominn í ræðustóL
Mun það vera einsdæmi að þing-
maður flytji jómfrúrræðu svo
stuttu eftir að hann tekur sæti
á AlþingL
Hreyfilsblað
Ut er komið 1. tölublað 2.
árgangs af Hreyfilsblaðinu og
er það að mestu helgað 10 ára
afmæli Taflfélags Hreyfils en
sem kunnugt er iðka Hreyfils-
bílstjórar mikið skák og hafa
unnið margan frægan sigur. á-
þeim vettvangL Flytur ritið
greinar og frásagnir af starf-
semi Taflfélagsins og fylgir
fjöldi mynda. Þá eru í ritinu'
greinar um félagsmál og einnig
flytur það kvæði o.fL Utgef-
endur eru Knattspyrmi- og
Taflfélag Hreyfils en ritstjóri
og ábyrgðarmaður er Þórður
Sigurðsson. l\r þetta hið mynd-
arlegasta rit. Prentsmiðjan Ás-
rún hefur p^entað blaðið.
Félagsmélanám-
skeið
Æskulýðssamband Isl. gengst
fýrir félagsmálanámskeiði fyrir
meðlimi sína og aðra, sem áhuga
hafa á félagsmálum, í Hásbólan-
um n.k. föstúdagskvöld og laug-
ardag, 6. og 7. marz.
Verða þar flutt erindi og veitt-
ar leiðbeiningar um: ræðu-
mennsku, fundarstjóm og fund-
arsköp, framsögn, reikningshald
áhugamannafélaga, kvikmyndir
og kvikmyndavélar.
Námskeiðið hefet á fðstudag
kl. 20.15 og á laugardag KL 14.
HEIMILISVAKA
Hér kemur leikur, sem
nota má á Heimilisvökunni:
Ritdómarínn: Pappír og
penni. Nota má eins mörg
eintök og þátttakendur eru,
þó er það ekki nauðsynlegt —
lesa svo upp allt í einu, þeg-
ar allir hafa lokið störfum.
Efst á blaðið er skrifað
eitthvert bókarheiti (nafn á
bók). Blað'ð er síðan brotið
þannig að nafnið sjáist ekki.
Sá næsti skrifar einnig bók-
arheiti og skrifar ,,eða” fyrir
framan, brýtur svo blaðið.
Þriðji skrifar nafn höfundar,
fjórði „einkunnarorð”, og
fimmti r'tdóm.
Dæmi: „Sveitasæla” eða
„Margt býr í þokunni” eft-
ir Jón Jónsson — Handbók
fyrir húsgagnasmiði — Ágæt-
is bók. sem gefur góðar leið-
beiningar um matreiðslu á
einfaldan hátt.
-*• "ír
Leikur. RAKSTUR: (Rak-
bursti, rakvél, raksápa og
vatn.)
Stúlka er beðin um að sýna,
hvernig karlmenn haga sér
og líta út þegar þeir raka sig.
Henni eru síðan fengin hin
venjulegu áhöld, eins og að
ofan greinir ásamt handklæði
— og þá hefet athöfnin.
Þegar eitthvert bamanna á
afmæli, er skemmtilegt að
hafa búið til pappírshúfur á
gestina. Þær fást auðvitað í
búðum, en ég mæli nú held-
ur með því, að fjölskyldan
hafi föndurkvöld til þess að
búa til húfurnar. Tyrolahatt-
urinn er búinn til úr teikni-
pappír eða karton. Mynztrið
sjáið þíð á meðfylgjandi
mynd. Það er eins og hálf-
hringur og fjöðrin klippt um
'leið. Rauf klippt upp í, og
límt saman. Mjmdin sýnir
einnig, hvernig biómakórón-
an og indíánahúfan eru bún-
ar til. Sjálfsagt er að lita
þetta í skærum og fallegum
iitum Ef einhver vill reyna
við sveigana, sem myndin
sýnir, þá gjÖrið svo vel. En
húfurnar eru frekar barna-
meðfæri.
Veíztu: Að 155 stúlkur og
489 drengir völdu Ijósmynda-
iðju sem aðaláhugamál í
skólakönnun nemenda á gagn-
fræðaskólastigi, sem Æsku-
lýðsráð lét framkvæma sJ.
haust (í Reykjavík).
Að útreiðar og hesta-
mennska er mjög vinsælt
meðal unglinga 194 stúlkur
og 136 drengir völdu það sem
aðaláhugamál að sumri til
(sama könnun).
Gátur: Hvað gera þeir í
Þykkvabænum þegar rignir?
Ég er móðurlaus, og hann
faðir minn er maðurinn minn.
Hver er þetta?
Hvenær er heimskinginn
hyggnastur?
Hvað étur maður, þegar
maður hefur ekkert að éta?
☆ ☆ ☆
Málsliáttur: Nýir vendir
sópa bezt.
(Frá Æskulýðsráði
Reykjavikur).,
I
4