Þjóðviljinn - 07.08.1964, Page 2

2 SIÐA
ÞTÖDVH7INN
Föstudagur 7. ágúst 1364
UM PÓLLAND
OG ÍSLAND
Spialiað við prófessor
MARGRÉTI SCHLAUCH
Virðulegur
háskóli
Margrét Schlauch gistir ís-
land þessa daga. l4ún er bók-
menntafræöingur, prófessor i
ensku við Varsjárháskóla. höf-
undur merkrar bókar um ís-
lenzkar riddarasögur og for-
maður Pólsk-íslenzka félagsins.
Og mætti margt fleira telja
fram henni til ágætis.
Við spyrjum Margréti
Schlauch fyrst af öllu um
heimsókn hennar hingað.
— Já þetta er í þriðja sinn
að ég kem til Islands. og ég hef
áldrei fyrr þaft svo góðan
tíma til að skemmta mér og ég
hef farið í mikið ferðalag norð-
ur og austur. Áður hélt ég mig
mest í nágrenni Reykjavíkur.
En fyrst kom ég hingað 1930
til að sitja á bókasafni og lesa
handrit, — en var svo heppin
að fá Alþingishátíðina í kaup-
bæti.
Þessi heimsókn mín nú
stendur m.a. í sambandi vift
það að mér hefur verið boðið
að flytja fyrirlestur í Háskóla
Islands. Hann fjallar um sögu
háskólans í Kraká sem á sex
alda afmæli um þessar mund-
ir. Ég ætla einkum að ræða
tengsl skólans við sögu lands-
ins og pólitísk vandamál tírrf-
anna. En það er eftirtektarvert.
að hann er ekki stofnaður sem
guðfræðiskóli eins og algengast
var heldur sem lagaskóli. Kon-
ungurinn þurfti á lögspeking-
um að halda í viðureign sinni
við hina þýzku krossriddara,
sem um þær mundir voru að
brjóta undir sig með grimmd
þau héru'ð, sem urðu Austur-
Prússland, og réttlættu aðgerð-
ir sínar með því að þeir væru
að útbreiða kristinn dóm. En
pólskir fræðimenn úr Krakár-
skóla settu þá fram þá kenn-
ingu, að heiðnir menn skyldu
verndaðlr af alþjóðarétti og
það mætti aðeins beita frið-
samlegum aðferðum við að
snúa þeim til trúar. Þetta var
óvenju skynsamleg kenning á
þeim guðfræðilegu tímum. Og
fleira fróðlegt má finna úr
sögu þesjsa merka skóla.
Riddarasögur
— Hvernig vildi það til, að
þér skrifuðuð bók um íslenzk-
ar riddarasögur?
— Ég varð doktor frá Col-
umbíaháskóla í New York og
sérgrein mín voru enskar mið-
aldabókmenntir — einkum
Chaucer — og tengsl þeirra við
evrópskar samtíðarbókmenntir.
1 þessu sambandi las ég tölu-
vert af riddarasögum, sem þá
höfðu verið prentaðar og datt
í hug að þama væri fróðlegt
. efni...JxL rannsóknag,....AMöyitafL.
eru riddarasögur miklu ómerk-
ari en Islendingasögur — en
þær voru fróðlegar frá sjónar-
miði samanburðarbókmennta-
fræði. fróðlegt að rekja hvem-
ig sögur flakka um lönd og
hvaða breytingum þær taka
Og þá kom ég einmitt fyrst til
Islands til að lesa mér betur
til.
— Þér eruð fædd í Banda-
ríkjunum? ,
— Já. ég er fædd þar, en
fluttist til Póllands 1951. Til
-----------------------------
ég vildi gjarnan hvetja unga fólkið til að glíma við nyjar
þýðingar.
Sibyl Urbandc
heldur tónleika
■ Sibyl Urbancic, dóttir dr. Victors Urbancic, mun á
sunnudaginn efna til tónleika í Landakotskirkju kl. 21.
Efnisskrá tónleikanna verður fjölbreytt og eru þar m.a.
flutt 3 verk sem aldrei hafa verið flutt áður á íslandi.
Félag íslenzkra organleikara stendur fyrir tónleikunum.
Sibyl Urbancic hefur nú
stundað nám við tónlistaraka-
demíuna í Vín síðan 1959, að
mestu samfleytt. Þangað til
hafði hún m a. stundað nám í
Reykjavík, þá lokið stúdpnts-
prófi 1957 og var síðan um tíma
við norrænunám í Háskóla Is-
lands.
Sibyl kom hingað til lands á
sunnudaginn var og hyggst fara
utan aftur um mánaðamótin. og
þá tekur hún til við stjóm
kirkjuhljómsveitar, og kirkju-
kórs, sem hún hefur á sínum
snærum í Vínarborg.
Félag íslenzkra organleikara
sér um állan undirbúning tón-
leikanna og í því tilefni voru
kallaðir blaðamenn á fund Páls
Halldórssonar organleikara og
Sibyl Urbancic í gær. Sagði Páll
að þetta væri félaginu sérstak-
lega kærkomið tækifæri að sjá
um hljómleika dóttur þess
manns. sem um alllangan tíma
var varaformaður félagsins.
Svo skemmtilega vill til að
•fér>ioikamir eru einmitt haldnir
á afmælisdegi dr. Victors Urban-
cic 9. ágúst en hann hefði orðið
61 árs hefði hahn lifað.
A efnisskránni er fyrst Kafli
úr orgelmessu eftir Nicolas de
Grigny, sem var uppi á 17. öld.
Hann var Frakki og samdi org-
elmessur og var mikill kompón-
isti.
Þá er Kóralforleikur og
Fantasía og fúgg í g-motl eftir
Bach, og er hið síðamefnda eitt
af stærstu verkum meistarans.
I þríðja lagi flytur ungfrú Ur-
bancic tvær fantasíur cftir de
Jehan Alaln sem 29 ára gamall
féll í stríðinu. Þrátt' fyrir að
hann dó á unga aldri hefur hann
látið eftir sig liggja orgel- kór-
og píanóverk. Þess má geta að
ungfrú Urbancic heíur stundað
nám undir leiðsögn systur þessa
tónskálds.
Að síðustu mun hún flytja
verk eftir aðalkennara sinn frá
Vín Anton Heiller, sem er Is-
lendingum að nokkru kunnur
bar eð hann gisti landið í fyrra.
Verkið. er hún flytur eftir Ant-
oín Heiller eru fiögur stykki
fyrir kabólska messu os nefnist
það In Festo Corporis Christi.
þess lágu tvær ástæður. I
fyrsta lagi var systir mín gift
þekktum pólskum eðlisfræð-
ingi, Leopold Infeld, og þau
fluttust til Póllands nokkru áð-
ur. Auk þess mátti ég búast
- við því á- hverri stundu, að
herra McCarthy kallaði mig
til viðtals vfð óamerísku nefnd-
ina. Ég hélt að vísu enn stöðu
minni við háskólann. en það
var auðvelt að sjá fyrir að það
yrði varla lengi.
Starf í Póllandi
— Og það hefur verið erfið
aðkoma í Varsjá?
— Vissulega — hún var enn-
þá dauðans borg og öll í rúst-
um. Ég var enskuprófessor við
háskólann — hann var einnig
í rúst. Pólskt skólahald hafði
verið bannað af Þjóðverjum,
og margir stúdentanna höfðu
notið fræðslu á ólöglegum "*>
námskeiðum, sem Jialdin voru
„neðan jarðar“. Það var mikið
starf að reisa æðri menntun
úr rústum og koma rannsókn-
arstörfum í viðunandi horf. Og
það komu fram ný og ný
vandamál eins og t.d. það, að
það er gríðarmikill aldursmun-
ur á elztu prófessorunum og
næstu kynslóð — sú kynslóð
pólskra menntamanna sem nú
ætti að vera á miðjum aldri
hvarf í stríðinu.
En það hefur verið ánægju-
legt að starfa og sjá borgina
risa úr rústum og sjá ungt
fólk vaxa að vizku og fá fleiri
og fleiri möguleika — til dæm-
is til að nema erlendis: nú
hafa allir þeir sem með mér
starfa dvalið í Englandi við
að viþa að sér rannsóknarefni.
Og ég hef gaman að þessu
unga fólki sem ég er að kenna.
Pólverjar hafa erft frá aðals-
tímum flókna og fyrirferðar-
mikla kurteisi, titlatog og
handakossa og margt fleira. Ég
segi fyrir mig, að þegar ég £er
á deildarfundi sigli ég inn með
höndina svo sem í axlarhæð til
að spara tíma og fyrirhöfn.
Þetta hefur unga fólkið erft. og
um leið hefur það alizt upp í
þjóðfélagi sem að mestu er
sósíalistískt og að sjálfsögðu
orðið fyrir áhrifum frá því. —
það er gaman að fylgjast með
bví. hvemig þessir hlutir allir
blandast saman f æskunni.
Já og það hefur margt unn-
izt — eitt er bað til dæmis hve
konur nióta raunhæfs jafnrétt-
is í æðri menntastofnunum.
Fyrir stríð var að vísu ekkert
í lögum háskólans sem bann-
aði að kona yrði prófessor —
en þær urðu það einhvernveg-
in aldrei. En nú eru konur
hins vegar orðnar fjölmennar
í þessari stétt.
— Það hefur auðvitað verið
lögð mikil áherzla á það fyrstu
árin eftir stríð að lándið eign-
aðist sem flesta sérfræðinga.
En hefur ekkert verið á það
minnzt hin síðustu ár, að
hætta væri á öfframleiðslu á
sérfræðingum?
— Nei, það hef ég ekki orðið
vör við. Og það vantar alltaf
menntaskólakennara. Ég nefni
til dæmis stúdenta í ensku —
þeir hrífast af háskólalífinu og
möguleikum stórborgarinnar og
byrja snemma að þýða eða
túlka, og það reynist erfitt að
fá þá til kennslustarfa í
smærri bæjum. Það er mín
persónulega skoðun, að það
mætti taka upp aftur það fyr-
irkomulag sem við höföum um
tíma. áð háskólamanni bæri
að loknu prófi skylda til að
vinna nokkum tíma á þeim
stöðum þar sem þörfin er
mest.
Menningartengsl
— Og hvað er helzt tíðinda
af íslandi í Póllandi?
— Við höfum okkar pólsk-
íslenzka félag og ég má segja
að það sé sæmilega virkt — en
fundir hjá' okkur fara að sjálf-
sögðu mikið eftir því. hvað við
höfum upp á að bjóða hverju
sinni. Það hefur áður verið
minnzt á það að við höfð-
um ritgerðasamkeppni meðal
skólanemenda um Island og
það varð mikil þátttaka — þótt
ég verði svo að játa, að sumir
hinna yngri þátttakenda létu
sér nægja að skrifa svo til
orðrétt upp úr íslandsgrein
sem þá hafði nýlega birzt íy
æskulýðsblaði. Og nú get ég
sagt þau tíðjndi, að við höfum
ásamt öðrum félögum sem
annast menningartengsl við
Norðurlönd. tekið á leigu ágætt
húsnæði. Þar er lítill fyrir-
lestrasalur, lesstofa með nýj-
ustu blöðum og tímaritum frá
viðkomandi löndum, skrifstofa
— og svo hefur hvert félag
einhverja ákveðna daga til
umráða. Þama hafa farið
fram námskeið — t.d. í ensku
og $ænsku, en við höfum ekki
getað komið okkur upp nám-
skeiði í íslenzku sakir fámenn-
is og fyrirlestrar hjá okkur
fara fram á pólsku eða ensku.
En það væri vissulega gott
að fá fleiri íslenzka stúdenta
og fræðimenn til Póllands og
pólska til íslands.
Ég segi fyrir sjálfa mig: ég
lærði fomíslenzku, og ég tók
tíma í nútímaíslenzku í New
York hjá Bimi Bjamasyni áð-
ur en ég kom til íslands. • Ég
/ gat aldrei talað hana vel, en
ég geflesTð bána’"'rneð orðabók.
Ég hef kennt samstarfsmönn-
um mínum tveim dálítið og ég
hefði gaman af að sjá þá á Is-
landi.
í fyrirlestrum hlýt ég oft að
minnast á íslendingasögur, en
aðeins fáar þeirra eru þýddar
á pólsku — og þá einkum
styttri sögur. Og þær eru ekki
þýddar beint úr íslenzku held-
ur 'úr þýzku. Og ég hefði
gjarna vilj'að hvetja unga fólk-
ið til að taka til við nýjar
þýðingar.
Þann fyrirlestur sem áður
var nefndur heldur Margrét
Schlauch í Háskólanum í dag.
Héðan heldur hún til Englands
og mun endurtaka fyrirlestur
sinn í Pólsku menningarstofn-
uninni í London og síðan vera
fulltrúi lands síns á Shake-
speareþingi. Og dvelja í Eng-
landi fram í október er hún
flytur fyrirlestra við háskólann
í Newcastle — ég kemst ekki
heim fyrr, segir hún.
— Já þér ættuð að koma
til Varsjár sem vaf borg
dauðra þegar ég kpm þangað.
Ég bý í hverfi sem heitir
Gamli bærinn. Ég var í bygg-
ingasamvinnufélagi háskóla-
manna og á sínum tíma keypt-
um við af bænum rústir af
tveim húsum. En fengum b*r
með því skilyrði, að húsin
myndu líta út eins og áður. Og
það stóðum við við og þau
hafa ósvikið átjándualdar yfir-
bragð — en innan húss er allt
nýtfzkulegt. Það er ■ fallegt út-
sýni þama yfir ána og . þessa
gömlu og um leið nýfæddu
borg. ... Á. B.
Happdrætti
Háskólans
I gær var dregið í 8. flokki um
1320 vinninga að fjárhæð alís
kr. 1.890.000,00. Þessi númer
hlutu hæstu vinningana:
200 þúsund krónur nr. 10855,
umboð Vesturver.
100 þúsund krónur 50014, um-
boð Vesturver.
50 þúsund krónur nr. 11850,
umboð Keflavík.
^0 þúsund krónur nr. 51493,
umboð Akureyri.
10 þúsund krónur hlutu: 11521,
25666, 29232, 33329, 35930, 45586,
49596, 52524, 53456, 60068.
5 þúsund krónur hlutu: 3612,
5462, 9461, 10549, 16134, 20495,
21487, 21522, 24068, 27568, 28008,
29114, 29685, 30568, 48012, 49383,
49714, 53961, 55584, 57407, 57840.
TANNLÆKN-
INGASTOFA
mín verður lokuð til 27.
ágúst vegna sumarleyfa.
Rafn Jónssori
tannlæknir
Blönduhlíð
17.
Tæki fyrír 7 miijónir á einni hæðinni
Eins og skýrt var frá í frcttum
Þjóðviljans í fyrrad. hefur nú
verið tekið í notkun af íslenzku
flugumferðarstjórninni mjög
fullkomið fjarskiptakerfi, sem
eykur til muna allt öryggi við
stjóm síaukinnar umferðar flug-
véla hér yfir Islandi og höfun-
um í grennd við landið. Myndin
var tekin í flugstöffvarbygging-
unni á Reykjavíkurflugvelli á
þriffjudag, cr hiff nýja öryggis-
fjarskiptakerfi var formlega tek-
ið I notkun. Þeir cru að skoða
örlítinn hluta hinna margbrotnu
og dýru fjarskipta- og stjóm-
tækja á fimmtu hæð hússins
Agnar Kofoed-Hansen flugmála-
stjóri, Ingólfur Jónsson flug-
málaráðherra og Gunnar Thor-
oddsen fjármálaráðherra sem
gegnir störfum forsætisráðherra
meðan Bjarni Bencdiktsson «
1 Kanada- og Bandaríkjafc
sinni. Flugmálastjóri haf<
orff á því við ráffherrana, c
hann sýndi þeim útbúnaðinn
fyrradag, að þau tæki ein sei
væru þarna á fimmtu hæð flug
turnsins á Reykjavíkurflugvel
kostuðu 7 miljónir króna.
(Ljósm. Þjóðv. A.K.).