Þjóðviljinn - 23.08.1964, Síða 9

Sunnudagur 23. águst 1964
HðÐVILIINN
SIÐA 9
Ætluiu Danir að hafa ísland fyrir skiptimynt?
fomu hafði verið. Johannsen.
síðasti Slesvíkurmálaráðherr-
ann í Danmerkursögu, hafði
verið amtmaður í Slesvík um
langan aldur, að hálfu leyti
þýzkur, fæddur i Flensborg og
þýzka töluð á heimili hans.
Hann hafði verið mjög ófús að
taka að sér þetta ráðherraem’o-
astti og gerði það meira af
skyldu við konung sinn en af
fúsum vilja. Þessa er getið
hér sérstaklega vegna ummæla
hans á fundi Leyndarríkisráðs-
ins, sem síðar fara hér á eft-
ir. Þá ber að geta þess, að í
ráðuneyti Bluhmes voru tveir
ráðherrar án stjómardeildar:
Carl Moltke greifi. ættaður
frá Holstein og gamall há-
embættismaður í hertogadæm-
unum, og G. J. Quaade, sem
verið hafði utanríkisráðherra í
ráðuneyti Monrads og fulltrúi
Dana á Lundúnaráðstefnunni.
Um þetta leyti var hann í Vín-
arborg ásamt Kauffmann of-
ursta sem fuiltrúi Danastjórn-
ar við friðarsamningana. Það
féll að sjálfsögðu í hlut Bluh-
mes forsætis- og utanríkisráð-
herrá að leggja á ráðin við
dönsku fulltrúana á friðarfund-
inum í Vín, leiðbeina þeim og
gefa þeim erindisbréf um það,
hvemig haga skyldi viðræðum
vjð þýzku fulltrúana. Þessi er-
indisbréf eru saman fyrra hluta
ágústmánaðar og er fyrsti kafli
þeirra fu'llbúinn 18. ágúst þeg-
ar þau eru lögð fyrir fund í
Leyndarríkisráðinu sama dag til
að fá staðfestingu konungs.
Bluhme leggur í upphafi
máls síns ríkt á við dönsku
fulltrúana í Vín. að fá breytt á-
kvæðum 1. gr. bráðabirgða-
friðarins. en samkvæmt henni
var Slesvík öll ásamt Holstein
og Láenborg látin af hendi.
Hin Ronunglega danska stjóm
hlýtur „af öllum mætti og
hvað sem það kostar” að fá
breytt þessum ákvæðum. Hinir
dönsku fúlltrúar eiga að reyna
að sannfæra prússnesku og
austurrísku stjómina um það.
að þeim sé það sjálfum fyrir
beztu að marka landamærin
sunnar, en ráð sé fyrir gert í
skilmálum bráðabirgðafriðar-
ins, að öðmm kosti muni
fjandmannaríki rísa upp við
norðurmörk Þýzkalands og
jafnan leita færis til að breyta
þessum Iandamærum. En fái
dönsku fulltrúamir ekki sann-
fært hina þýzku bandamenn
um gagnsemi suðlægari landa-
mæra er þeim heimilt, I trún-
aði og svo sem þeim hafi dott-
ið það sjálfum f hug, að selja
af hendi eina eða allar þrjár
hiima vesturindísku eyja Dan-
merkur. ef svo færi að Dan-
mörk fengi í staðinn Bovlanda-
mærin (þ.e. nokkm fyrir norð-
an Flensborg) eða jafnvel mæri
fyrir sunnan Flensborg og
Tönder. Hin konunglega danska
TÍkisstjóm hefur ekki enn tek-
ið endanlega ákvörðun um
þetta efni. en ekki væri það ó-
mögulegt að slík ákvörðun
yrði tekin. ef ástæða væri til
að ætla, að eitthvað verulegt
fengist í staðinn.
1 beinu framhaldi af þessum
orðum segir svo í fyrirmælunum
að þeirri hugsun hafi skotið
upp í' Leyndarríkisráðinu að
láta jafnvel láland af hendi (að
sjálfsögðu þó svo, að tryggð
væri svo sem kostur væri varð-
veizla þjóðemis þess og hinna
bjóðlegu stofnana), sérstaklega
til að eignast síðastnefnd
landamæri, Meðlimir -ráðuneyt-
isins hafa ekki enn ráðið það
við sig að leggia til við Hans
Hátign að gera slíka ráðstöf-
un, því að þeir finna, að ekki
aðeins dönsk þjóðemistilfinn-
ing, heldur öll hin norræna og
sérstaklega norska þjóðernis-
tilfinning muni - særast þeg-
ar látið er af hendi slíkt
land. sem skipar svo ágætan
sess í sögulegu lífi Norður-
landa. En áður en nokkur
endanleg ákvörðun er tekin í
bessu efni hefur ráðuneytið þó
tálið það skyldu sína að leita
yfirlýsingar hinna konunglegu
fulltrúa. sem byggð er á
rejmslu og sögð í fullum trún-
aði, hvort nokkurt verulegt
fengist fyrir slika fóm.
Þegar Bluhme segir í þessu
erindisbréfi til dönsku fulltrú-
anna í Vín, að hugmyndin um
að láta Island af hendi hafi
vaknað ,,í Leyndarríkisráðinu”
þá er það ekki rétt. Hugmyndin
hefur þegar verið skráð í upp-
kastið af erindisbréfinu, sem
lesið var í byrjun ríkisráðs-
fundarins. En maðurinn. sem
fyrstur Ijóstaði upp þessu
leyndarmáli í Dagbókum sín-
um. sem gefnar vom út 1921,
segir svo frá: Monrad hefur
fengið Bluhme til að bjóða
vesturindísku eyjamar, jafnvel
ísland í staðinn fyrir Norður-
slesvík, en ekkert stoðar. (A.F.
Kriegers Dagböger, III. bindi,
bls. 203). Mér finnst engin á-
stæða til að rengja þessa frá-
sögn Kriegers. Að sjálfsögðu*
vill Bluhme láta dönsku full-
trúana halda, að hugmyndin
um afsal Islands hafi orðið til
í sjálfu Leyndarríkisráðinu. en
ekki í heila hins fallna fo’*-
sætisráðherra. Monrads bisk-
ups.
Ég er ekki heldur alveg
viss um. að allir ráðherrarnir
hafi vitað um efni erindisbréfs-
ins fyrir leyndarríkisráðsfund-
inn. Að minnsta kosti 2 ráð-
herrar virðast nokkuð undrandi
á tillögunni um að bjóða Is-
land I skiptum fyrir Norður-
slesvfk, það eru innanríkisráð-^
herrann Tillisch og dómsmála-
ráðherrann Heltzen. Svo sem
kunnugt er heyrðu Islandsmál
undir innanríkisráðuneytið
danska fyrst eftir að einveldi
konungs var afnumið, síðar
undir dómsmálaráðuneytið.
Vero má að bessum ráðherrum
báðum hafi runnið blóðið til
skyldunnar þegar þeir heyrðu,
hvað í vændum var Innanrík-
isráðherrann óttast, að þessi
tillaga muni hafa ill áhrif á
ísland þegar hún vitnaðist og
ekki muni vera hægt að leyna
henni. Og dómsmálaráðherr-
ann er jafnvel í vafa um, hvort
hann muni geta greitt henni
atkvæði. ef til kastanna kem-
ur. Hann huggar sig að lokum
við það, að þetta tilboð heyfi
aðeins undir svið hugsanlegra
möguleika. Slesvikurmálaráð-
herrann Johannsen taldi ekkert
við það að athuga að reyna
að fá eitthvað af því sem tap-
azt hefur í skiptum fyrir vest-
urindísku eyjamar. en álítur
að' „et Biland som Island” sé
ofmikil fórn fyrir danska
þjóðemið í Slesvík, sem sé alls
ekki danskt í fullum skilningi
þess orðs, Johannsen hefur
þekkt vel sína Slesvíkinga.
Hann sættir sig við tilboðið
sem tilraun.
N. David fjármálaráðherra
lítur frekar á málið frá
dönsku pólitísku sjónarmiði
ov leggur á það áherzlu.
að, tilboðið sýni dönsku
þjóðinni, hve mjög ríkisstjórn-
in geri sér far um að verða
við óskum hennar um að varð-
veita Norðurslesvík. Og Bluh-
me sjálfur metur þetta tilboð
með líkum hætti: samkomulag
ríkisstjómar og þings muni
batna. er það verði Ijóst, að
stjómin hafi ekki verið því af-
huga að kaupa hinn danska
hluta Slesvíkur því verði 'að
láta Island af hendi.
Hans Hátign Kristján kon-
ungur 9. tók einnig til máls
varðandi afsal á Islandi. Hann
óttast einnig áhrifin er þetta
hafi. ef kvittur kemur upp um
tilboðið. Hann hallast helzt að
því, að Islands verði ekki get-
ið í erindisbréfinu. en ef það
værj nefnt yrði að gæta ýtr-
ustu varkárni.
Innanríkisráðherrann tók aft-
ur til máls um þetta atriði og
lagði til. að sá kafli erindis-
bréfsins. sem fjallaðj um Is-
land yrði tekinn út og hinum
dönsku fulltrúum í Vín skrifað
um þetta í sérstöku trúnaðar-
bréfi. Bluhme svaraði þvf þá
til að þetta mætti vel verða.
Slík varð líka raunin á þegar
erindisbréfið var hreinrjtað og
sent til Vínar. svo sem sjá má
á heimildum þeim. sem hér
eru birtar.
Þegar þessi gögn eru athug-
uð, er ljóst, að danska stjóm-
in hefur ekki með glöðu geði
leitað fyrir sér um það, hvort
nokkur kostur væri á að fá
hagstæðari friðarskilmála gegn
þvf að láta ísland af hendi.
Það er til dæmis mikill mun-
ur á hugarfarslegri afstöðu
dönsku stjómarinnar til vest-
urindísku eyjanna og Islands.
I annan stað óttast hún vjð-
brögðin á NorðurlöndUm. I
hvorugri gerð orðsendingarinn-
ar er þess raunar getið, að
þjóðemistilfinning Islendinga
verði fyrir losti, ef upp kem-
ur um tjllöguna, en það ligg-
ur þó i orðalaginu, og bæði
konungur og ráðherrar vílja
fyrir hvem mun fela hana fyr-
ir íslendingum. Ríkisráðinu, þ.
e. Alríkisþinginu var síðar
skýrt undan og ofan á frá efni
erjndisbréfsins og tilboðinu um
vesturindísku eyjamar, én til-
lagan . um afhendingu Islands
huldist ryki skjalasafnsins og
Varð ekki kunn fyrr en á okk-
ar öld, þegar Dagbækur tCrieg-
ers voru gefnar út.
Þegar Bluhme tók það til
bragðs að veifa Islandi sem
agni tjl þess að fá landamæri
sunnan Flensborgar og Tönd-
er mátti hann með sárum
söknuði minnast samþykktar
hinnar- fyrri ríkisstjómar í
Leyndarríkisráðinu í júnr, þegar
krafizt var landamæra frá Slí-
flóa um Danavirki, en hafnað
tilboði Prússa um Flensborg-
Tönder-mærin. Þótt Bismarck
hefði verið vísastur til að taka
það tilboð aftur ef líkindi
hefðu verið á að danska stjóm-
in gengj að því. þá hafði hún
auðveldað honum leikinn og
gert mikla pólitíska skyssu.
Bluhme reyndi að bæta' úr
bessari skyssu í ágústmánuði
1864. en þá var það orðið of
seint. Bismarck var kominn að
marki og baðan varð honum
ekki stjakað. ^
Meðan Bluhme var að semja ■
erindisbréfið til dönsku full-
trúanna í Vín hafði hann þegar
fengið um það nokkra vitneskju.
að engin von væri til þess að
fá breytt ákvæðum bráða-
birgðafriðarins frá 1. ágúst. En
hann taldj það skyldu sína að
fullreyna alla tnöguleika til
þess að fá hagstæðari frið og
því vildi hann ekki láta undir
höfuð leggjast að bjóða Island
fram sem skiptimynt við landa-
mæraákvörðunina. þótt hann
fengi heldur daufar undirtekt-
ir f þessu máli á fundi Leynd-
arríkisráðsins. Hann var nú
einu sinni danskur stjórnmála-
maður og honum var nær
skinnið en skyrtan.
En þá hlýtur sú spurning að
vakna að lokum: Var Island
boðið tjl kaups á friðarfundin-
um í Vín?
I bréfi dönsku fulltrúanna
til Bluhme, dags. 25. ágúst, má
sjá, að þeir hafa þá þegar
fengið í hendur erindisbréfið.
en þeir minnast ekki á það
einu orði, að þeir hafi rætt
við þýzku samningamennina
um vesturindísku eyjamar og
Island. (Udenrigsministeriets
Arkiv. Alm. Korrespondence-
sager, Litra p.) Dönskú full-
trúarnir munu þá þegar og
einnig síðar hafa getið þess
undir rós, að danska stjómin
væri fús til að fóma töluverðu
fyrir breytingu á landamærum,
en þeir ráku sig brátt á slíkan
þvergirðing hjá fulltrúum
Austurríkis og Prússlands, að
þeir töldu heppilegast að geta
aldrei með nafni þeirra .fóma’,
sem í boði vom. Island varð
þvi aldrei umræðu- né samn-
ingsatriði á friðarfundinum í
Vín haustið 1864. Jafnvel þótt
þýzku stórveldin hefðu viljað
semja um önnur landamæri í
skiptum fyrir þessar fjarlægu
eyjar. Vesturjndíur og ísland,
þá hefðu þau ekki mátt það
sakir hins þjóðemislega ofsa,
sem leystur hafði verið úr læð-
ingi á þessum árum hertoga-
dæmamálsins. Þýzka þjóðin
krafðist sameiningar í samfellt
ríki, hvað sem tautaði og raul-
aði, og meðan hún sinnti því
hlutverki, vildi hún ekki seil-
ast til yfirráða í fjörrum álf-
um. Og Island fékk að lifa á-
fram sínu kyrrláta lífi á veg-
um Danmerkur, hjálenda, Bi-
land, ekkj uppboðshæft á
stjómmálamarkaði stórveld-
anna.
Hagræðingarstarf
Félag íslenzkra iðnrekerida óskar að ráða í þjón-
ustu sína mann til sérfræðilegra starfa á sínum
vegum á sviði hagræðingatækni.
Starf viðkomandi mun hef.iast á launuðu 10—12
mánaða námi í nútíma rekstrartækni og stjóm-
skipulagi atviririurekstrar og hagræðingatækni, er
færi fram hér á landi og erlendis En að loknu
því námi skal viðkomandi hafa á hendi leiðbein-
ingar- og unolvsingastarfsemi við fyrirtæki inn-
an samtakanna
Æskileet er að væntanlegur umsækiandi um starf
betta hafi tæknifræði- eða verkfræðimenntun.
Staðoóð bokking á einu norðurlandamáli og ensku
er tilskilin.
Umsóknír nrn ofangreint starf óskast sendar skrif-
lega * riósthólf 1407 Reykjavík, fyrir 10- septem-
ber n.k.
Félag íslenzkra iðnrekenda.
Skipulag hreinlætismála
Framhald af 2 síðu
ofni þar tll þeir voru rauðgló-
andi og síðan hellt yfir þá
vatni. Voru þetta hin ágætustu
gufuböð.
Slíkar baðstofur voru reistar
til almennipgsnota og voru þær
sameiginlegar fyrir karlmenn
og kverifólk!
Um 1700 voru baðstofur
þessar að mestu lagðar niður
þar sem þser reyndust hinir
mestu smitberar fyrir hvers-
kyns farsóttir. Þá kom einn-
ig til minnkandi aðsókn að
þessum stöðum. því á bessum
tíma fór klæðnaður fólks að
breytast. farið var að nota
léreft i nærföt oc rúmföt en
ullarfötin lösð á hilluna. Þetta
orsakaði að óbrif og kláði
minnkuðu oe fólk burfti þar

Rennilásar
Framhald af 2. síðu.
heppnaðar tilraúnir með renni-
lása úr plastik ■ sem nú eru
mikið notaðir Sundback kom
á fót fjölmörgum verksmiðjum
og græddi, á tá og fingri á
rennilásaframleiðslunni. 1 aðal-
verksmiðjunni eru nú fram-
leiddir hvorki meira né minna
en 2.5 milj. rennilása á dag. og
þar vínna um 4.800 manns.
af leiðandi ekki að þvo sér
nema ösjaldan.
Þrifnaður var þrátt fyrir allt
lítt í hávegum hafður á mið-
öldum. Við hallir og skraut-
hýsi víðsvegar í Evrópu mátti
sjá glæsilega gosbrunna og
vatnsból, en engu að síður lagði
óþef af hinum fínu hirðmeyj-
um og hirðmönnum sem hvorki
þvoðu sér né föt sín.
Alls kynsyúrgangi og skólpi
var hellt út um gluggana og
göturnar flóðu af for og rusli.
Seint á 19. öld fór éstandið
að breytast til hins betra. Þá
var hafizt handa um að gera
skólpræsi og leggja skólp- og
vatnsleiðslur.
Það eru ekki margir áratug-
ir síðan vatnsleiðslur voru ó-
þekkt fyrirbrigði hér á íslandi
Vatnið var sótt í næsta vatns-
ból og borið heim í sk'iólum. f
miklum þurrkatímum á sumrin
kom fyrir að vatnsból bessi
bomuðu upp og eins botn-
frusu þau í vetrarhörkum. f
slikum tilfellum eyddi fðlk
“kki vatninu í bann óbaría aö
haða sig í því og satt að sefria
“ríi ekki ýkiamörg ár síðan
maður sem spurður var að þvi
hve oft hann baðaði aie. svar-
aði bvi til að hnnn haðaði sir
alltaf fyrir jólin hvort sem
hann væri óhreinn eða ekki!
AIMENNA
FASTEÍ GNASALAN
IINDARGATA 9 SlMt 211S0
LARUS P. VAIDIMARSSON
InCÐIR ÓSKAST:
2—3 herb, íbúð í úthverfi
borgarinnar eða i Kópa-
vogi, með góðum bílskúr.
2—5 herb. íbúðir og hæð-
iar i borginni og Kópa-
vogi. Góðar útborganir.
TIL SÖLU!
2 herb. íbúð á hæð í timb-
urhúsi f Vesturborginni,
hitaveita. útb. kr. 150
þús., laus strax.
3 herb. nýstandsett hæð.
við Hverfisgötu, sér
inngangu.r, sér hitaveita.
laus strax.
4 herb hæð við Hringbraut
með I .rb. o. fl i kjall-
ara, sér inngangur sér
hitaveita. góð kjör.
S herb. ný og glæsileg í-
búð í háhýsi viið Sól-
heima.teppalögð og full-
frágengin, laus strax.
HAFNARFJÖRÐUR:
3 herb. hæð í smíðum á
fallegum etað, sér inn-
gangur. sér hitaveita, frá-
gengnar. Sanngjöm út-
borgun, kr. 200 þús. lán-
aðar til 10 ára, 7% árs-
vextir.
Eínbýlishús við Hverfis-
götu, 4. herb. nýlegar
innréttingar, teppalagt.
bílskúr, feignarlóð.
5 herb. ný og glæsileg hæð
við Hringbraut, etórt
vinnuherbergi í kjallara.
allt sér. Glæsjleg lóð.
Laus strax
6 herb. haeð 146 ferm. f
smiðum _við ölduslóð. allt
sér. bflskúr.
GARÐAHREPPUR:
Við Lðngufit 3 herb, hæð,
komin undir tréverk, og
fokheld rishæð ca. 80
ferm. Góð áhvíiandi lán.
sahngjarnt verð
fbéðir til selo
TIL S ö L U :
2 herb. íbúð á hæð við
Hraunteig. Vinnupláss
fylgir i útiskúr.
2 herb. snotur risíbúð við
Holtsgötu. ' ^
2 herb. kjallaraíbúð við
Hátún.
3ja herb. íbúð á jarðhæð
við Rauðalæk. Nýleg og
vönduð íbúð.
3ja herb. íbúð á hæð við
Þórsgötu. tbúðin er í
steinhúsi.
3ja herb. íbúð f kjallara
við Skipasund.
3ja herb. *tór og falíeg íbúð
á 4. hæð við Hringbraut.
3ja herb. rishæð við Mar-
argötu.
4ra herb. íbúð á hæð við
Melabraut.
4ra herb. íbúð á hæð við
Sólheima.
4ra herb. íbúð á hæð við
Melgerði í Kópavogi.
5 herb. íbúð á hæð við
Rauðalæk.
5 herb. ibúð á hæð við
Sunnuhlíð
Vandað einbýlfshús við
Tunguveg.. Bflskúr fylgir.
fbúðir f smíðum við Ný-
býlaveg og viðar.

Tjarnargötu 14,
Símar 20190, 20625.
ASVALLAGÖTU 69.
SfRiI 2 1515 — 1 1516.
KVÖLDSfMl 3 36 87.
HÖFUM KAUPENDUR
AÐí
4 herbergja blokkíbúð.
Helst 3.—4. hæð. Útborg-
un 500 þús.
5 herbergja íbúð. tltborg-
un allt að kr 700 þús.
Einbýlishúsi, eða stórri
fbúðarhæð. Otborgun
1.000.000.00 kr.
TÍL SÖLU:
3 herbergja íbúð við Lang-
holtsveg. Allt sér. ,
3 herbergja íbúð i sambýl-
ishúsi í Heimunum.
3 herbergja nýstandsett
íbúð á 1. hssð við Sörla-
skjól Sjávarsýn.
4 herb íbúð á bezta stað
f Vesturbænum. Allt sér.
Vt kjallari fylgir.
4 herb. miög glæsileg íbúð
á hæð við Langholtsveg.
Nýleg.
5 herbergj endafbúð á 1.
hæð f sambýlishúsi. Selst
fullgerð til afhendingar
eftir stuttap tíma Hita-
veita. Miög góð íbúð.
Tvennar svalir.
6 herbergja ný íbúð i tví-
býlishúsi. Selst fullgerð
4 svefnherbergi, allt sér.
Hitaveita.
TTL SÖT,U f "MfDUM:
6 herhenrfa fbúftarbæð f
tvfbýlishúsum i Vestur-
bænum. Seliast fokheld-
ar. Hitawita Aðeins
tvecsia fbúða hús.
2 herherpria fokheldar hæft-
ir. Allt sér. Tvíbýlishús
5 herbervja fokheldar hæft-
ir i miklu úrvak’ i nýju
hrrei-fiipp-pn
Fokhelt einbýlisbús á
einni hæð til sölu f borg-
arlandinu.
Tðnaflarhúsnæði á góflum
staft Verzlunaraftstaða 5
1 hspft
I