Þjóðviljinn - 16.10.1964, Qupperneq 7

Föstudagur 16. október 1964
ÞJðÐVILTINN
- SÍBA 7
HÁLFHNEPPT DRÓTTKVÆÐI
Þjóðkunnugt lífsstarf hollvinar míns, kempunnar
Lárusar J. Rist, sem jarðsettur verður á Akureyri í
dag, hirði ég eigi að rekja, en vil í þess stað heiðra
minningu hans með kvæði sem ekki hefur áður birzt
á prenti, en var flutt þegar brjóstmynd eftir Ríkarð
Jónsson var afhjúpuð við sundlaugina í Hveragerði á
áttrœðisafmœli öldungsins 19. júní 1959.
Sinntir þú símennt,
sögustraums namstu lög,
svall blóðsins sókn holl
svinnan um líkam þinn,
sást þú glöggt að sviflist
sálar er búið tál
ef ’ún eigi hreint hof
hérvistar býr sér.
Stendur þú sem stolt mynd
stórleikans í fjallkór:
skyndiheit og skær lund
skipar dráttum heiðan svip,
hrynur eins og hrönn ein
hreggbarið silfurskegg,
augun grípa eldflug
yfir hin bröttu klif.
Villiat og ofmet,
aflrekið vöðvatafl,
ferlegt kapp án forsjár,
frægð er skortir vits gnæg$
sýndist þér ei sönn reynd
sigurs né drengilig
— vildir um kyrr kvöld
kveikja hinn mjúka leik.
Þér var snemma í þjóðför
þekkast að brjóta hlekk
deyfðar og hrinda hefð
hokurs und askloki:,
efstu vötn þú köld klaufst,
kunnir á bláa unn,
hafgúa herti drif
hvítt — en þú mæddist lítt.
Norðan komstu kjörferð,
kynngi hlóðst suðurþing,
hézt þar á hugi fast:
hefja skyldi nýtt stef
manndóms við máttarbrunr\
mynda við heita lind
yígi um vorn hag
— varð af nýtt Laugaskarð.
Sást þú við sjónbaug yzt
sannleikans ármann
skerpa egg og kotkarp
kljúfa í margan stúf
— sóttir þú suður brátt,
sveinn ærið markbeinn,
andans í óskalund,
öðlaður morgunröðli.
Áttræðum er þér sett
eirlíki er hylla þeir
sem þinn heyra orðs óm
enn brýna vorsins menn
— rís það við landsins ljós,
líður inn í framtíð,
minnir á málsins sann:
merk eru þín verk.
Héðan berist há tíð,
hér skal æ steypa sér
andi þinn á þolsund,
þreyta hina djörfu leit,
vekja hin vörmu tök
viljans er kannar hylji
— gleðin sem göfgar þjóð
gisti þig, Lárus Rist.
Skúii Guðjónsson á Ljótunnarstöðum skrifar um útvarpsdagskrána:
Um skáldaraddir, þætti í sumar-
dagskránni og utanborðskristni
I síðasta þætti mun ég hafa
haft orð ó því, að vel. hefði á
því farið að helga Guðmundi
Böðvarssyni einn dagskrárlið í
útvarpinu í tilefni af sextugs-
afmæli hans.
Og viti menn. Nokkrum dög-
um eftir að þetta hafði verið
skrifað, en áður en það komst
á prent. var dagskrárliðurinn
Raddir skálda helgaður Guð-
mundi.
Það kemur stundum fyrir að
við hittum á óskastundina.
Stefán Jónsson, rithöfundur,
sem ég hygg að vera muni
sveitungi Guðmundar og jafn-
vel frændi, talaði nokkur orð
og raunar alltof fá, um skáld-
ið En þetta voru vel v&lin
orð og hnitmiðuð Slíkur er
háttur Stefáns. Hann er horf-
inn áður en maður veit af, en
hlustandinn trúir ekki sínum
eigin eyrum og heldur að eitt-
hvað hafj bil&ð í útvarpinu.
Ljóðin, sem lesin voru. hafa
eflaust verið vel valin og sögu-
kaflinn. sem fluttur var, sýndi
að Guðmundur er heldur eng-
inn viðvaningur í meðferð ó-
bundins máls. Stíll hans er
sérkennilegur og leynir á sér.
En það sem verður okkur
minnisstæðast frá þessari kynn-
ingu og hljómar í eyrum okk-
ar, æ ofan í æ, gegnum dags-
ins önn, er kvæðið Fylgd, sem
Guðmundur Jónsson söng und-
ir hinu gullfallega lagi Sigur-
sveins D. Kristinssonar. Mér
hefur yerið sögð sú ótrúlega
saga, að Ríkisútvarpið okkar
sé svo fátækt, að það eigi
þetta lag ekki til á hljómplötu.
Það er mikil og átakanleg fá-
tækt hjá útvarpi ríkisins, að
eiga ekki á hljómplötu einn af
fegurstu ættjarðarsöngvum,
sem ortir hafa verið á ís-
lenzka tungu. Og það er meira
en fátækt. Það er einnig mjög
slæm þjónusta við hlustendur.
Hver veit nema Eyjólfur
hressist og að við fáum að
heyra Guðmund Jónsson
syngja þetta fallega ljóð, svona
álíka oft og hann syngur
Hraustir menn.
Raddir skálda
Þátturinn Raddir skálda hef-
ur nú. staðið um alllangt skeið
og hefur þar kennt margra
grasa og nokkuð misjafnra,
svo sem eðlilegt er, því að
margir eru kallaðir, en fáir
útvaldir.
Okkur skilst, að um allt, sem
fram fer í útvarpinu okkar
gildi ákveðnar reglur og mætti
því álykta, að skáld og rithöf-
undar væru valdir í þáttinn
samkvæmt einhverjum ákveðn-
um reglum. Ekki er mér kunn-
ugt um, hvort útvarpið leitar
uppi skáldin. og býðst til að
kynna þau i þættinum eða
skóldin kveðji dyra hjá út-
varpinu og æski inngöngu.
Hvorri aðferðinni sem beitt
er, þættinum til uppfyllingar,
virðist liggja í augum uppi, að
skáld þurfa að hafa ákveðna
andlega stærð, eigi þau að
falla inn í ramma þáttarins.
Stór skáld og miklir rithöf-
undar, eins og t. d. þeir Þór-
bergur og Kiljan, komast ekki
fyrir í slikum þætti. Að hinu
leytinu geta skáld verið svo
lítil, vitanlega nefnum við
engin nöfn, að umgerð þátt-
arins sé þeim allt of stór. En
stundum er líka gripið til þess
ráðs að hafa tvö skáld í sama
þætti. líkt og í gamla daga,
þegar sildveiðibátarnir voru
tveir um sömu nót.
En hvað sem um þetta er,
væri eftirsjá að þessum þætti
og vonandi verður hann sett-
ur á vetur.
Kvenréttinda-
dagskrá
Tvisvar á ári, vor og haust,
koma konur sem slíkar á vit
hlustenda, ekki ein og ein,
heldur samfelldur harðsnúinn
hópur, undir öruggri forystu
formanns Kvennréttindafélags-
ins. Hér áður fyrr voru þær
oft harðskeyttar og vígreifar.
og sóttu fast að okkur karl-
mönnunum og heimtuðu aukinn
rétt sér til handa. Var oft
gaman að slíkum orðræðum, ef
sú er á vopnunum hélt kunni
vel með að fara.
Hin síðari ár er þó að mestu
af runninn móðurinn. Kven-
réttindaþættirnir eru að mestu
notaðir til þess að sýna svart
á hvítu, hvað uhnizt hefur, og
svo til að sýna, hvað konur
hafa lagt og leggja af mörk-
um til skáldmennta, vísinda
og lista, sem og til annarra
þjóðþrifamála.
Þátturinn, sem fluttur var á
menningar og minningardegi
kvenna eða hvað hann nú
heitir, þessi blessaði dagur,
var með slíkum hætti. Þar
voru viðtöl við mennta- og
listakonur, lesið úr Ijóðum
Ólafar frá Hlöðum og eitthvað
fleira smávegis, sem ég hef
því miður gleymt.
En hressilegasti hluti dag-
skrárinnar var þó erindi ,Sig-
urveigar Guðmundsdóttur: Kon-
ur fyrr og nú.
Hún fór á kostum gegnum
alla mannkynssöguna á nokkr-
um mínútum og sýndi okkur,
hvert hlutskipti konunnar
hafði verið á hinum ýmsu
tímaskeiðum sögunnar. Gekk
það í rauninni kraftaverki
næst, hve víða hún gat komið
við Henni tókst meira að
segja að gera Pál postula að
kvennréttindamanni og var
það í rauninni meira en ég
átti von á, því mig minnir,
að þessi ágæti postuli hafi
sagt, að konur ættu að þegja
á safnaðarsamkomum. Þá
finnst mér einhvem veginn,
Biskupinn
að kaþólska kirkjan hafi verið
enn bölvaðri í garð kvenna,
en höfundur vildi vera láta.
En hvag sem þeim líður Páli
og kaþólikkum, var erindið
allt hið prýðilegasta, sökurn
þess, hve mikið var sagt i
stuttu máli, vangaveltu- og
umbúðalaust.
Sumarþættir
Einn þeirra þátta, Sem sum-
ardagskráin ungaði út, nefn-
ist frímerkjaþáttur. Ég skai
játa í fullri hreinskilni að mér
er það hrein ráðgáta, hvaða
þörf er á slíkum þætti. En ég
tek það með trúarinnar eyrum,
þegar flytjandi þáttarins, Sig-
urður Þorsteinsson, segir að
mikil þörf sé á slíkum þætti.
Og ég hefi styrkzt í þeirri trú,
er ég einstöku sinnum hefi
heyrt glefsur úr þessum þátt-
um. Mér hefur skilizt á flytj-
andanum að efni það sem hann
fjallar um, sé svo yfirgrips-
mikið og stórt í sniðum, að
hann sé alveg að sligast und-
ir viðfangsefninu. Þetta er í
raun og veru heil vísindagrein
Annan þátt má nefna, er sá
dagsins ljós á þessu sumrí. Sá
nefndist í öndverðu: Bréf frá
hlustendum, eða eitthvað þess
háttar, en var fljótlega skírð-
ur upp og nefndur Pósthólf
120.
Gísli Ástþórsson les bréf og
gerir sínar athugasemdir. Hann
virðist- einnig velja úr þau
bréf, sem lesin eru því okk-
ur skilst, að fleiri bréf berist
pósthólfinu, en unnt er að
lesa. Og sennilega veit enginn
nema guð og Gísli, hverju
stungið er undir stól. Það skal
tekið fram, til þess að koma í
veg fyrir misskilning, að sá
sem þetta ritar, hefir ekki yfir
neinu að kvarta. Hann hefur
aldrei sent Gísla línu.
Það var að heyra á lesaran-
um einhverntíma á öndverðri
ævi þáttarins að hlustendur
hefðu misskilið eða jafnvel mis-
notað tækifærið sem þeim
gafst til að komast í útvarpið.
Hlustendumir vora, að því er
Gísli sagði, bráðólmir i að
skrifa um sjálft útvarpið. En
Gísli frábað fyrir útvarpsins
hönd þeissháttar ritmennsku.
Það var alls ekki meiningin
að fólkið færi að ryðjast með
athugasemdir um sjálft út-
varpið inn á þess eigið heimili.
Væri það nú eins vitlaust og
Gísli heldur, ag íofa fólkinu
að láta móðan n.-ása um út-
varpið, einmitt i þætti sem
þessum. Þar myndi að sjálf-
sögðu sitt sýnast hverjum og
engan veginn víst að slík við-
skipti við hlustendur yrðu út-
varpinu óhagstæð. Og útvarpið
er svo stórt í sniðum og virðu-
legt, séð úr hæfilegri fjariægð,
að það ætti ekki að setja of-
an, þótt eitthvað kynni að
fljóta með, sem ekki er skráð
i hefðubundnum útvarpsmanna-
stil.
Ýms þeirra bréfa, er birzt
hafa í þessum þætti, hafa ver-
ið hispurslaus og frjálsleg, eins
og raunar bregður oft fyrir hjá
Framhald á 9. síðu.