Þjóðviljinn - 20.02.1965, Blaðsíða 6

g SÍDA
M6ÐVILJINN
Laugardagur 20. febrúar 1965
^■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■t
■—■■■■■■■■■■■■■■■■«■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■—•— «
,Bondisminn' og
hættur hans
Því miður gerist það alltof
oft, að yfir hinn enska áhorf-
anda er dembt kvikmyndum
þar sem hvert annað reka at-
riði er sýna hugvitssamlegar
sálrænar pyndingar, afskap-
lega villimennsku og „djarfar”
kynlífslýsingar. - Áður fyrr var
aetlazt til að þau kæmu
skjálfta í áhorfendur. Nú
reyna menn með slíkum
myndum að pressa hlátur út
úr fólki.
Þessar tilhneigingar koma
hvað skýrast fram I kvik-
myndum sem byggðar eru á
leynilögreglusögum Ian sál-
uga Flemmings.
Þrjár myndir eru þekktast-
ar úr þessu flokki: Doktor
No. Með ástarkveðju frá
Rússlandi, Herra Gullfingur.
Og um þær verður ekki ann-
að sagt, en að leikarar, leik-
stjórar og myndatökumenn
sýna mikla kunnáttu í beit-
ingu allra þeirra aðferða sem
geta haldið mönnum í æsingi.
Allar eru þessar myndir
furðu líkar hver annarri.
James Bond, enskur höfuð-
spæjari leikur allsstaðar
fyrstu fiðlu, leiðinlega
snoppufriður, miskunnarlaus,
fífldjarfur. Þessi kappi hleyp-
ur úr einni kvikmynd í aðra
með aðra höndina kreppta
um byssuskefti, en hina
um kvenmannsmitti. Ó-
vinir hans eru honum
næsta auðveld bráð, og
hverju skoti eða snarlegu
kylfuhöggi fylgir „indæl”
skrýtla eða hlátur. Þess á
milli liggur hann konur, sex
eða átta stykki í hverri mynd.
Ofstopafullur andkommún-
ismi, sem hvarvetna blasir við
í bókum Flemmings, er að
nokkru leyti grímuklæddur í
kvikmyndunum um James
Bond. En andi kalda striðs-
ins svífur jafnan dyggilega
yfir vötnunum.
1 myndinni „Gullfingur” er
sagt frá alþjóðlegum félags-
skap sem stjómað er af band-
óðum einsýnismanni, sem
Til að vera með
einhverjum..
Enskir kvikmyndaframleið-
endur sneru sér fyrir skömmu
til sérfræðings í skoðana-
könnun til að fá það upp
gefið hvar þeir væru á vegi
staddir og hvemig þeirra
hjörð væri samsett.
Meðal þess sem þeir fengu
að vita var þetta:
17% þeirra sem spurðir
voru fara í kvikmyndahús
einu sinni í viku (til saman-
burðar má geta þess, að fyr-
ir fimm árum kváðust 85%
aðspurðra bregða sér í bíó
einu sinni í viku).
3% sögðust ekki hafa verið
í bíó í tvö ár.
35% sögðust aðeins fara í
kvikmyndahús til þess að
„vera með einhverjum”.
Og fjórði hver maður sagð-
ist hafa lagt niður bíóferðir
fyrir fullt og allt.
Annálar Mars
Ray Bradbury, þekktur höf-
undur „vísindaskáldsagna”
hefur samið kvikmyndahand-
rit sem nefnist „Annálar
Mars”. Þar segir frá því,
hvernig jarðarbúar nema land
á Mars.
!■■■■■■■■■■■■■■■■■■■«■■■■■■•■■■
1
KVIKMYNDAKREPPAN ER EKKI
ÖLL ÞAR SEM HÚN ER SÉÐ
nunoi liiacHman og Sean
Connery í siðustu Bond-mynd-
inni.
lætur sig helzt dreyma um
það að eyðileggja gullforða
Bandaríkjanna. Hann áform-
ar að varpa vetnissprengju á
gullhirzlur Kana. Illvirkinn
ætlar að svipta Bandarikin
þeirra „gullveldi”. Hér virð-
ist fara venjulegur vitfirring-
ur sem ekki kemur stjóm-
málum við. En hugmyndir
„kalda” stríðsins birtast þótt
ekki nema í því að meðlimir
þessa félagsskapar og höfð-
ingjar þeirra eru staðsettir á
Kúbu. I myndinni er kyn-
þáttahatur einnig látið í ljós
á óbeinan hátt. ÖU hin „ó-
hreinu” störf, það er að segja
hugvitsamlegar pyndingar og
villimannleg morð, eru fram-
kvaemd af fulltrúum hins
gula kynstofns.
„Bondisminn” er mjög
dýrkaður orðinn á Englandi.
Og „Bondistar” eru fárnir að
þekkja goð sitt svo náið, að
jafnvel löngu áður en hann
lemur fómarlamb sitt í kvið-
irm eða hendir því á óein-
angraðan rafstreng, þá taka
þeir að hristast af móðursjúk-
um hláturskviðum. Og snar-
ræði hans í kvennamálum
þeysir þeim upp í óumræði-
lega hrífningarvímu.
Að sjálfsögðu tekur enginn
alvarlega þessar .ógnþrungnu’
sögur, sem lifna á tjaldinu
fyrir augum okkar. En hætt-
an er fólgin í því, að svo lítið
beri á sé áhorfandanum kennt
að dást að fullkominni
hunzku, að senum sem sýna
Hkamlegar kvalir og eyðilegg-
ingu. Margir borgaralegir
gagmýnendur láta sér af á-
settu ráði sjást yfir þennan
greinilega neðanmálstexta
mjmdanna, og lýsa kvikmynd-
unum um James Bond einna
helzt sem sakleysislegu ,,grót-
esku” sjónarspili, sem allt í
einu hafi verið uppgötvað
nú á sjöunda tugi okkar aldar.
Og mjög fáir þeirra, sem
skilja allt það tjón sem slíkar
myndir valda, dirfast að for-
dæma þær á síðum blaðanna.
Geri þeir það, elga þeir vísa
reiði ritstjóranna, sem telja
það hagsmunamál að taka
þátt f því að auglýsa upp
slíka framleiðslu.
Kvikmyndagagnrýnandi eins
af sunnudagsblöðunum (hann
vinnur þar ekki lengur) dirfð-
ist að kalla þessar kvikmynd-
ir fasistískar. Líklega hefur
öðrum ekki tekizt betur að
lýsa inntaki þeirra í stuttu
máli.
Það er sífellt verið að ala
áhorfendur á grimmd,
skammtamir verða æ stærri,
en um leið fer þessi þróun
mjög laumulega. Oftast án
þess, að menn taki neitt eftir.
I því er hættan af James
Bond og hans nótum öðru
fremur fólgin.
í síðustu fimmtán árum
Íl hafa kvikmyndimar misst
hvorki meira né minna en
hundrað og þrjátíu miljónir
áhorfenda í Frakklandi, segja
nýlegar rannsóknir. Á sama
tima hefur árleg fólksfjölgun
í landinu numið um það bil
einum af hundraði. Kvik-
myndaneyzla á hvern íbúa
hefur minnkað um helming.
Venjulega er þetta fyrir-
bæri útskýrt á tiltölulega ein-
faldan hátt: kvikmyndin hef-
ur ekki lengur einokunarað-
, stöðu sína í skemmtanaiðnað-
inum, einkum hefur heims-
veldi sjónvarpsins skert stór-
lega lendur hennar. Sjónvarp-
ið dæmir kvikmyndimar til
skipsbrots, nema þá nokkrar
risamyndir. Það endar með
því að sjónvarp í hverju húsi
og bílar í hverri fjölskyldu
sameinast um að drepa kvik-
myndina.
En nú hefur franska
menntamálaráðuneytið látið
fara fram rannsókn á þessu
máli, og það kemur á daginn
að málið er ekki svo einfalt.
Því má til ,að mynda ekki
gleyma, að þessi fækkun
kvikmyndahúsagesta er alls
ekki álög sem ekki verður
undan komizt. Það má nefna
til dæmis, að Italía er ekki
aðeins það land í vestrænum
heimi þar sem kvikmynda-
neyzlan er mest, heldur hefur
þessi neyzla heldur aukizt
þótt sjónvarpið hafi þar þró-
azt hraðar en í Frakklandi.
Á Englandi hefur sýningar-
gestum fækkað stöðugt síðan
1946 þegar þriðja hvert fjög-
urra ára bam fór í bíó að
minnsta kosti einu sinni í
viku. En samt eru þeir nú til-
tölulega fleiri en í Frakk-
landi. Amerísk kvikmyndahús
urðu einnig fyrir miklum
skell þegar sjónvarpsaldan
flæddi yfir, en hjömuðu við
á árunum 1955—56 þegar
breiðtjöld gerðust almenn, og
hafa síðan haldið stöðu sinni
með því að leggja töluvert i
nýjan tæknilegan útbúnað og
að endurbæta salarkynnin.
Kvikmyndakreppan í Frakk-
landi hófst hinsvegar áður en
sjónvarpið kom til sögunnar
eða í árslok 1947. En einkum
fer að bera alvarlega á henni
frá og með árinu 1957. Og þá
Kvikmynd um
Sacco og
Vanzetti
Fyrir júmum þrjátíu árum
voru réttarhöldin yfir þeim
ítölskættuðu verkalýðsleiðtog-
um Sacco og Vancetti á hvers
manns vörum. En þrátt fyrir
mótmæli margra áhrifamik-
illa manna og ágætra voru
þeir teknir af lífi.
Tvö ár eru síðan gengið vai
frá kvikmyndahandriti um
þessa atburði, en ekki hefur
enn verið hafizt handa um
töku myndarinnar. Og svn
hefur farið vegna þess a'
erkibiskupinn yfir Boston, þar
sem réttarmorð þetta var
framið, er andvígur því að
myndin verði gerð, svo og
ekkja Sacco, sem hefur mót-
mælt ýmsum atriðum í hand-
ritinu.
Minna má á það, að af
svipuðum ástæðurp hefur ekki
tekizt að gera kvikmynd um
æfi Nísjínskís, þess manns
sem kallaður hefur verið
mesti listdansari allra tíma.
En ekkja hans, Romola, hef-
ur ekki fengizt til að leggja
blessun sína yfir þá kvik-
myndatöku.
hefst einmitt þýðingarmikil
þróun: Frakkar taka að flytja
búferlum í stórum stíl.
Um það bil þriðjungur íbúa
landsins hefur skipt um
bústað á síðustu sex árum. Og
það er ekki lengur leitað inn
í borgirnar miðjar. I mörg-
um stórborgum ber einmitt
mikið á gagnstæðri þróun:
menn leita úr miðbiki þeirra
út í úthverfi.
Bygging kvikmjmdahúsa
gengur ekki jafn greitt og
bygging nýrra íbúðahverfa.
Eftir því sem borgin stækkar
verður það erfiðara að finna
kvikmyndahús í nágrenni við
bústað sinn. Og á fimm árum
hafa 34% fullorðinna hætt að
fara í kvikmyndahús eins oft
og áður, og 15% eru með öllu
hættir að fara og bætast
þannig við þann álitlega hóp
(18%) sem hefur aldrei leyft
sér þann munað að fara í bíó.
Hafi hundrað fullorðnir
ekki sjónvarp, en hinsvegar
kvikmyndahús í nágrenninu,
þá fara 52 þeirra i kvik-
myndahús að minnsta kosti
einu sinni í mánuði. Hafi þeir
hvortveggja nenna enn 33 í
bíó, hafi þeir • sjónvarp en
ekki kvikmvndahús í næsta
nágrenni þá eru ekki eftir
nema átján trúfastir.
Gestum fækkar aðeins f
kvikmyndahúsum í hverfun-
um. En hinir stóru og glassi-
legu salir halda sinum við-
skiptavinum — þrír fjórðu
kvikmyndagesta í borg sem er
stærri en 50 þúsund fara ein-
mitt í slíka sali.
En ein er sú breytipg, sem
spáir góðu fyrir kvikmyndina
sem listgrein. Þeir áhorféndur
sem halda áfram tíðúm kvik-
myndahúsaferðum eftir að þeir
hafa komið sér í hjónaband
— það eru einmitt þeir sem
hafa öðlazt vissa menntun,
hafa náð ákveðnum menning-
arlegum þroska.
Orson Welles / samvinnu
við Shakespeare
Sá mikli atkvæðamaður
kvikmyndalistarinnar, Orson
Welles, vinnur að.nýju verki,
sem vafalaust verður mjög
fróðlegt að kynnast.
Welles hefur um þrjátíu
ára skeið átt vinsamleg sam-
skipti við Shakespeare sáluga.
Hann hefur leikið í verkum
hans, sett þau á svið, gert
tvær kvikmyndir sem byggja
á leikritum hans — enda er
Shakespeare sagður cin; lista-
maður heimsins sem Welles
muni hneigja sig fyrir með
virðingu. Og nú hefur hann
tekið sér það fyrir hendur,
að skrifa kvikmyndahandrit
■í samvinnu við þann mikla
brezka meistara. Myndin á að
heita „Miðnæturhringing”.
Einstaklega skemmtileg
hugmynd liggur þessari kvik-
mynd til grundvallar. Vinsæla
persónu hefur Shakespeare
skapað sem nefnist Falstaff.
Falstaff þessi er ákaflega
skemmtilegur maður, orðhák-
ur með afbrigðum, vínsvelg-
ur, gortari, spaugilega hunzk-
ur heimspekingur f þokkabót.
Fræg var kvikmyndun Wclles
á sögu Kafka „Réttarhald”.
Anthony Pcrkins fór með að-
aihlutvcrkiö.
Þessi kappi hefur verið í
miklu uppáhaldi hjá Shake-
speare sjálfum, því hann læt-
ur Falstaff koma fram í
hvorki meira né minna en
fimm leikritum sínum (báðum
hlutum Hinriks fjórða, Hin-
rik fimmta, Ríkharði öðrum
og Kátu kellingamar í Winds-
or) Welles tekur Falstaff út
úr þessum verkum öllum og
setur saman kvikmynd þar
sem öll helztu ævintýri og til-
svör þessa náunga koma við
sögu.
Að þessu starfar Welles nú
með ofurkappi því sem honum
er eiginlegt — og enginn
furðar sig á því, þótt hann
hafi skikkað sjálfan sig ekki
aðeins til að skrifa kvik-
myndahandritið, heldur og til
að gera „leik”-tjöld, stjóma
kvikmyndinni og leika aðal-
hlulverkið sjálfur. Það sið-
astnefnda var víst ráðið eftir
nokkra umhugsun, því Welles
er óánægður með sinn amer-
íska málhreim í Shakespeare-
verki. En hann situr sem fast-
ast í Seville á Spáni fullur
af óstýrilátri sköpunargleði og
vinnur að Falstaff.
Fyrir tíu árum byrjaði
Welles á kvikmyndinni um
Don Quijote í samvinnu við
Regueira, spánskan kvik-
myndamann — sagt er að nú
eigi um leið að nota tækifær-
ið til að bæta nokkrum sen-
um við þá mynd, sem verður
víst sex tímar að sýningar-
lengd og er hvergi nærri lok-
ið ennþá.
Sovézkur Hamlet lofaður
CR HAMLET. Ófelía (Anastasia Vcrtínskaja) fær tilsögn í dansi.
Hamletkvikmynd sú, sem
Rússar gerðu í fyrra til heið-
urs Shakespeare fjögra alda
gömlum, hefur víða vakið
mikla athygli. Og hlotið góða
dóma. Ekki sízt á Englandi
sjálfu, en Englendingar hljóta
af eðiilegum ástæðum að vera
mjög strangir dómarar á allar
tilraunir til að flytja Shake-
speareleikrit yfir á tjaldið.
Heima fyrir voru flestir á-
kaflega hrifnir af frammi-
stöðu Innokentís Smotkún-
ovskís í hlutverki Hamlet.s;
enginn vafi er á því að þessi
ungi leikari er ört vaxandi
listamaður — Hamlet er
reyndar aðeins annað stóra
hlutverkið sem honum er
falið. En Englendingar kalla
ekki allt ömmu sína í Hamlet-
leik. K. Tynan (í „Observer”)
segir Smotkúnovskí ekki
neinn fyrirmyndarhamlet,
hann hafi séð tíu Hamleta
betri. Og John Coleman í
,New Statesman’ tekur í svip-
aða strengi — segir að veik-
leiki myndarinnar sé fyrst og
fremst fólginn í óákyeðnum
leik Smotúnovskís, sem lýsa
Framhald á 9. síðu.
■■■■■■■■■■■i
■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■i
■■■■■■■■•■ ■■■■•■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■«■ ■■■■!■■■■■•■■■■■■■■■■■■■ ■■■■■■■■■«■■■■■■«■1