Þjóðviljinn - 21.04.1965, Blaðsíða 2

’ SIÐA
MÖÐVILIINN
FISKIMÁL — Eftir ióhann J. E. Kúltf
uppfinning í
þágu fiskiðnaðar
Magnús Andrésson er Mýra-
maður í báðar ættir. Hann fór
ungnr í búnaðarskólann á
Hvanneyri, en að námi þar
loknu, stundaði hann háskóla-
nám í landbúnaðarvisindum í
Danmörku og lauk prófi það-
an. Næstu árin á eftir vann
hann að rannsókpum og
kennslu í þágu dansks land-
búnaðar, en sneri sér seinna
að umsvifamikilli kaupsýslu í
Kaupmannahöfn og víðar.
Það má segja að Magnús
hafi verið búsettur erlendis
frá 1912—1939, en kom þá
heim og rak hér útgerð og
kaupsýslu stríðsárin. Flutti
svo út aftur, en er kominn
hingað heim fyrir nokkrum
árum og býr nú að Bjarnarstíg
7 hér í borg.
Á árunum milli styrjaldanna
var Magnús um skeið stærsti
síldarseljandi á Mið-Evrópu-
markaði héðan og rak til-
raunasöltunarsstöð fyrir söltun
á matjessíld norður í Hrísey um
nokkur ár, áður en hann opn-
aði þann markað, og hef ég
áður getið um þá starfsemi
hans hér f þættinum:
Hér að framan hef ég stikl-
að á nokkrum stórum þáttum
í atvinnusögu Magnúsar And-
réssonar, en að rekja þá sögu
væri efni í stóra bók.
... EyEÍT.. nokkrum árum frétti.
ég, að Magnús Andrésson væri
' farinn að gera tilraunir með
nýtingu á fiskúrgangi frá
frystihúsum í því augnamiði
að gera úrganginn verðmeiri.
Og nú er þessum tilraunum
lokið með glæsilegum árangri.
f tilefni af þessu hef ég átt
við Magnús stutt spjall um
hina nýju uppfinningu hans.
— Magnús, er langt siðan þú
fékkst hugmyndina að þessari
uppfinningu þinni?
— Ég fékk hugmyndina árið
ir hef ég notið ýmissar fyrir-
greiðslu Jóns Brnjólfssonar
vélaverkfræðings.
— Nú langar mig til þess
Magnús að þú segir mér í
stórum dráttum, í hverju þessi
nýja aðferð þín; að vinna vöru
til manneldis úr fiskúrgangi
er fólgin?
— Já. Jóhann, það hefur nú
komið lýsing á þessari aðferð
minni í riti Iðnaðarmálastofn-
unar íslands, Iðnaðarmálum,
Samtal við Magnús Andrésson
um nýju uppfinninguna hans
1956 og árið eftir hóf ég til-
raunirnar og naut við þær að-
stoðar Rannsóknarstofu Fiski-
félagsins og Stálsmiðjunnar
h.f., því eins og gefur að
skilja, þá varð að hafa einhver
tæki í höndum, svo hægt væri
að gera þessar tilraunir. Strax
árið 1957 lét ég gera nokkrar
blokkir úr fiskúrgangi til
reynslu, svo að hægt væri að
sannprófa hvaða geymslu þær
þyldu. Síðan hafa þessar til-
raunir haldið áfram þar til
þeim árangri var náð sem get-
ið hefur verið um í. þlöðum.
í sambandi við þessar tilraun-
Frið-
þæging
Kenningin um friðþæging-
una er. sem kunnugt er kjami
hins lútherska rétttrúnaðar;
„enda þótt einhver syndgi, þá
höfum vér ámaðarmann hjá
föðumum, Jesúm Krist hinn
réttláta, og hann er friðþæg-
ing fyrir syndir vorar, og ekki
einungis fyrir vorar syndir,
heldur líka fyrir syndir alls
heimsins .... 1 þessu er kær-
leikurinn: ekki að vér elsk-
uðum guð, heldur að hann
elskaði oss og sendi son sinn
til að vera friðþæging fyrir
syndir vorar”, segir í fyrsta
bréfi Jóhannesar. Samkvæmt
þessari kenningu tók Kristur
saklaus á sig þjáningar og
. dauða til þess að létta af
mannkyninu syndum og refs-
ingu, og af því tiiefni halda
kristnir menn árlega friðþæg-
ingarhátfð með ýmsum dular-
fullum helgiathöfnum sem m.
a. geyma leifar af fomum
kanníbalisma. Menn eta lík-
ama Krists og drekka blóð
hans til þess að verða aðilar
að friðþségingunni.
Það getur þvf ekki verið
nein tilviljun að hið sannlút-
herska Morgunblað komst svo
að orði í stórri fyrirsögn á
hinum fyrsta dymbildegi;
'„Hætta á friðþægingu ekki
fyrir hendi”. Fyrirsögninni
fylgdi mynd af Johnson
Bandaríkjaforseta og frásögn
þar sem m.al var komfet svo
að orðí: „Það er einkar eðli-
legt, að þeir menn í flokki
repúblikana, sem fylgja hinni
einörðu stefnu Johnsons for-
seta f Víetnam, láti f ijós á-
hyggjur um, að tilboð hans
um „skilyrðislausar viðræð-
ur” kunni að leiða hann í
gildnu friðþægingar. Þetta er
eðlileg aðvörun. ' Þetta er
heiðarleg aðvörun. Hætta af
þessu tagi er fyrir hendi. En
ég fæ ekki séð, að í uppá-
stungu forsetans um „viðræð-
ur og vamir” sé minnsti vott-
ur friðþægingar. Ég sé ekkert
f anda og efni ræðu hans við
Johns Hopkins-háskólann, sem
eefi til kynna neina bama-
lega linku í afstöðu ríkis-
stjórnarinnar”.
Vafalaust hafa þessi hug-
hreystingarorð tryggt ýmsum
Morgunblaðsmönnum óvenju
gleðilega dymbilviku. Þegar
þeir gengu í kirkju á skírdag
og reyndu að komast í dul-
spekileg tengsl við friðþæg-
inguna með altarisgöngu,
hlýtur hugur þeirra að hafa
upptendrazt sérstaklega af
þeirri vitneskju að guð vest-
ursins hefði þó altént vit á
því að láta ekki leiða sig „í
gildru friðþægingar”. Þegar
þeir rifjuðu upp með hátíð-
legum svip á langafrjádegi
hvemig Kristur bjó sig undir
friðþægingardauðann með því
að banna félögum sínum að
bregða sverði, gátu þeir nm
leið hlakkað yfir þvf í leynd-
um hjarta sfns að forseti
Bandarífcjauna gerír sig efcfci
sefcan vrri svo i,femaíega
Tínku“. T31 þess eru vítin að
varast þau. — Austri.
5.—6. hefti, þessa árs, þar sem
ritstjórinn, Sveinn Björnsson,
skrifar um uppfinningu mína.
— Já, en ég vil helzt fá
þetta þeint frá þér í viðtals-
formi og þar sem við erum nú
þáðir Mýramenn, þá finnst
mér fara bezt á því.
Magnús hagræðir sér í stóln-
um og segir;
— Já, þú, hefur nú áður
skrifað um markaðstilraunir
mínar á árum áður viðvíkj-
andi síldinni og farið þar með
rétt mál, svo að ég stend í
þakkarskuld við þig, •• og við
skulum því hafa þetta eins og
þú vilt.
Eins og þú veizt þá fara
oft allt upp í % hlutar fisks-
ins í úrgang, þegar hann er
unninn í flök til hraðfrysting-
ar. Ur öllu þessu mikla hrá-
efni hefur fram að þessum
tima verið unnið fiskimjöl, en
ég vil með aðferð minni skapa
á því möguleika að greiða
hærra verð fyrir þennan úr-
gang heldur en hægt er að fá
>með fiskimjölsframleiðslu.
Þegar fiskúrgangur frá
frystihúsi væri unninn sam-^
kvæmt minni aðferð, þá væri
þessi úrgangur tekinn, og það
sem ekki teldist hæft til
manneldis, skilið frá en hitt
skorið í hæfilega stór stykki
sem síðan væru þvegin úr
gerilseyðandi efnum, sem við-
urkennd eru við matvælafram-
leiðslu. Að þessu loknu er
bæði fiskvöðvi, bein og roð
þurrkað með sérstakri aðferð.
— Er þetta þá þurkað með
sömu aðferð og fiskimjöl?
— Nei, svarar Magnús. —
Það má ekki þurrka þetta á
sama hátt. Það þolir ekki svo
mikinn hita, því að meiningin
er að ná sama eða líku bragði
og er af góðri skreið, en til
þess verður þurrkunin að vera
miklu seinvirkari svo að efna-
breyting geti orðið í hráefninu
meðan á þurrkun stendur.
Þegar þetta hefur svo vérið
þurrkað þá er það malað i
fíngert mjöl, allt saman, bein,
roð og vöðvi, að því loknu er
þetta pressað saman í fast
form og má þá bæta í mjölið
mjólkurdufti ef vill, og gera
það á þann hátt að ennþá
kraftmeiri fæðu. Ég hef hugs-
að mér að þetta yrði í fer-
köntuðum blokkum, en hins-
vegar var sýnishornið sem ég
sendi til Afríku í rúnnu formi.
Þessi vara á að innihalda
rúmlega 80% af eggjahvítu-
efnum og steinefnum, og
rakainnihald blokkanna verð-
trr svo lítið, að gerlagróður á
þar engum skemmdum að geta
valdið. Blokkirnar eiga því að
geta þolað hitabeltisloftslag
þegar þúið verður að pakka
þeim inn i rakaþéttar umhóð-
ir, gerðar úr þrem lögum, sem
sé alúmínþynnu, cellulose
acete og gúmhydrochloride. En
þó að þetta séu mjög vandað-
ar umbúðir, þá eru þær alls
ekki dýrar.
— Hvar hugsarðu þér svo
markað fyrir þessar afurðir?
— í hitabeltislöndum, Af-
ríku og Asíu, þar sem fólkið
þjáist vegna vöntunar á eggja-
hvítu og steinefnum í fæð-
unni. Þar á að vera greiður
aðgangur inn á markað fyrir
þessa vöru, vegna þess , að
hana beinlinis vantar þar.
Geymsla á matvælum sem eru
auðug af eggjahvítuefnum hef-
ur reynzt þarna mjög erfið
sökum loftslagsins og hættu
af völdum margvíslegra skor-
dýra sem eta fæðuna upp á
stuttum tíma. En þama er
kælihúsarekstur dýr og þau
sjaldgæf. En eins og ég sagði
áðan, þá eiga þessar fiskblokk-
ir að þola loftslagið og um-
búðimar eiga að reynast al-
gjör vörn gegn skordýrahætt-
unni. Þá á það að vega þungt
á metum að með samanþjöpp-
un á efninu, er unnt að spara
mikið flutningskostnað á svo
langri leið á markað. Þessar
fiskblokkir má svo matreiða
á sama hátt og menn matbúa
skreiðina í Afríku nú, en hún
er aðallega soðin í súpu sem
síðan er blönduð kryddefnum.
Einkaleyfi
— Magnús, hefurðu ekki
sótt um einkaleyfi á fram-
leiðslu úr fiskúrgangi með
þessari aðferð?
— Jú, það er búið að veita
mér einkaleyfi á aðferðinni í
Bretlandi og Kanada, en auk
þess hef ég sótt um einkaleyfi
hér heima og í Noregi.. Ég var
árið 1963 vestur í Kanada
þessara erinda og ég geri ráð
fyrir að fara til Noregs á
næstunni. Annars er erfitt að
eiga við þetta í sumum lönd-
um, þar sem sumstaðar eru í
gildi sérstök ákvæði hvað á-
hrærir uppfinningar í matvæla-
iðnaði.
— Heldurðu ekki, Magnús,
að þessi iðnaður geti hafið
göngu sína hér hjá okkur
mjög bráðlega?
— Jú, það er nú minn
draumur og til þess-hef ég nú
fyrst og fremst barizt áfram í
þessu, að íslenzkur fiskiðnað-
ur fengi að njóta þess árang-
urs sem ég hef náð. Það er
því einlæg von min að í þetta
fáist fjármagn og að nægur
áhugi sé til staðar hér heima,
að hrinda þessu í framkvæmd.
Og ef við íslendingar eigum
þann stórhug að við teljum
okkur geta veitt vanþróuðum
þjóðum suðursins hjálp okkar,
þá yrði það varla gert á ann-
an betri né raunhæfari hátt,
heldur en að við sendum þeim
þá fæðu sem þær nú mest
þarfnast og líða skort fyrir að
hafa ekki. En einmitt fisk-
blokkirnar unnar úr fiskúr-
gangi eru mjög auðugar af
eggjahvítuefnum, eins og ég
kom inn á hér að framan. Það
ætti því að vera frekar auð-
velt verk, að ryðja þessari
fæðutegund braut verði að því
unnið skipúlega með markaðs-
ferðum til þeirra heimshluta
þar sem slíka vöru vantar nú,
og fólk beinlínis þjáist í tug-
miljóna tali vegna skorts á
þessum efnum í fæðunni.
Eins og þú sérð, Jóhann, þá
er ég að verða gamall maður,
og get því ekki gert mér von
um, að njóta lengi mikilla
launa sjálfur gegnum þessa
uppfinningu mína, þó hún
kæmist strax í gagnið. En
hvað um það, ef aðrir fá að
nióta þess um langa framtíð,
þá hef ég þó ekki til einskis
barizt með því að hrinda
þessu af stað.
Að síðustu vil ég biðja þig
að skila innilegu þakklæti til
allra þeirra sem hafa viljað
greiða götu mína til að þess-
um árangri yrði náð. Sérstak-
lega vil ég í þessu sambandi
nefna, Braga Eiríksson for-
stjóra Skreiðarsamlagsins, dr.
Þórð Þorbjarnarson forstöðu-
Miðvikudagur 21. apríl 1965

<$>-
Magnús Andrésson
mann Rannsóknarstofu Fiski-
félagsins og Svein Björnsson
framkvæmdastjóra Iðnaðar-
málastofnunar íslands. Allir
þessir menn hafa verið boðnir
og búnir að veita mér það lið
er þeir máttu.
Magnús Andrésson er stað-
inn upp af stólnum; samtalinu
er lokið.
Hann tekúr þétt í hönd
mína þegar við kveðjumst og
ég óska honum góðs gengis, og
að uppfinning hans megi sem
allra, »allra fyrst komast í
gagnið hér á íslandi. Maður-
inn spm sameinar það á svo
virðulegan hátt, að vera ís-
lendingur og um leið heims-
borgari, hann er farinn, og ég
horfi á hann ganga föstum
rólegum skrefum upp götuna.
Siðferðið í hættu
í Suiur-Afríku
Nýlega var dómur upp kveð-
inn í Jóhannesarborg yfir 42
ára gömlum manni og konu
sem er tíu árum yngri. Þau
voru sek fundin um að hafa
brotið landslög, nánar tiltekið
siðferðislöggjöfina, sem bannar
kynmök með hvítu fólki og
' þeldökku. Þau höfðtr búið saro-
an í átján ár og eiga fjögur
böm á aldrinum 14, 8, 6 og 2
ára. Að vísu voru hjónaleysin ,
ekki dæmd til fangelsisvistar,.
en dómstóllinn kvað á um það,
að ef þau haldi áfram sambúð
sinni kunni svo að fara, hve-
nær sem er, að þau verði aftur
dregin fyrir dóm og þá eigi þau
von á öllu illu.
Konan, sem er kínversk að
þjóðemi og heitir Frances
Mowing, lýsti því þegar yfir, að
hún muni reyna að fá yfirvöld-
in til þess að úrskurða hana
„hvíta”.
— Við höfum aidrei reynt að
leyna því, að við byggjum sam-
an, segir hún. Erfiðleikamir nú
stafa af því einu, að yfirvöld-
unum hefur skyndilega komið
til hugar að láta að sérkveða
Það fylgir þessari sögtt; að
bæði maðurinn og konan hafa
misst atvinnu sína frá því þau
yoru kvödd fyrrr dóm. ___
Síðasta útgáfa af „Enc-
yclopedia Britanica" hefnr
að geyma 13 blaðsíður um
„Kjaraorku” en aðeins
þrjár nm „Astina”. 1935
var þessu öfugt farið: Þá
voru þrjár blaðsíður um
kjamorkuna en þrettán
um ástina.
Hver hreppir hin glæsilegu verðlaun í getraun
Þjóðviljans: Ferð til Rúmeníu og 12 daga dvöl þar!
★ MAMAIA, ferðamanna-
borgin víðfræga, hin rómaða
baðströnd, er við Svarta-
hafið á svipaðrí breiddar-
gráðu og Jalta í Sovét-
ríkjunum, Feneyjar á ítal-
íu og franska Rivieran.
Þarna teygir fínn sandur-
inn sig, drifhvítur, eftir
ströndinni 5 kílómetra
langri og 100 til 200 metra
breiðri, ákjósanlegur bað-
staður, því að þarna eru
miklar grynningar og sól-
brúnir verða menn hvergi
ef ekki á þessum stað:
sólskinsstundirnar eru 11
—12 dag hvern, meðal
lofthiti 22 gráður, meðal-
hiti sjávar við ströndina
20—22 gráður.
★ Verðlaunin í getraun
Þjóðviljans — TÓLF
RÉTTIR — er ferð á
þennan dýrlega stað og
dvöl á 1. flokks hóteli þar
í 12 daga. Það er Ferða-
skrifstofan Landsýn, sem
sér nm ferðina, en skrif-
stofan mun í sumar leggja
sérstaka áherzlu á Rúm-
eníuferðir.
★ Níundi getrannaseðillinn
af 12 birtist hér í blaðinu
í dag, en þátttakendur
þurfa að halda öllum seðl-
unum saman og senda
með aðalgetraunaseðlinum
útfylltum áður en skila-
frestur er úti 12. maí n.k.
Bréf með lausnarseðlum
þarf að merkja „Tólf rétt-
ir“ — utanáskriftin: Þjóð-
viijinn, Skólavörðustíg 19,
Reykjavík — eða pósthólf
310.
★ Þeir einir geta tekið þátt
í getraun þessari sem eru
fastir áskrifendur Þjóð-
viljans og skuldlausir. Ný-
ir áskrifendur geta einnig
sent lausnir ef þeir greiða
tveggja mánaða áskriftar-
gjald fyrir fram.
Getraunaseðill 0
Hvar hefur Þjóðviljinn lengst af verið til húsa?
Svar:
Skólavörðustíg 19 1
Þórsgötu 1 X
Tjarnargötu 20 2
(Viðeigandi merkl [1 - x eða 2] á að skrifa fremst i dálkinn)
<
* ^
4