Þjóðviljinn - 03.06.1965, Qupperneq 4

4 StÐA
ÞJðÐVILJINN
Firamtudagur 3. júní 1965
flum sjómannasamtökin
Ctgefandi: Samemingarflokkur alþýdu — Sósialistaflokk-
urinn. —
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Siguröur V. Friðþjófsson.
Ritstjóri Sunnudags: Jón Bjamason.
Auglýsingastjóri: Þorvaldur Jóhannesson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja, Skólavörðust. 19.
Sími 17-500 (5 linur). Áskriftarverð kr. 90.00 á mánuði.
Veröld sem var
gtjórnarblöðunum hefur láðst að geta þess að á
þriðjudaginn var kom til framkvæmda aðgerð
sem nefnist „raunhæf kjarabóif' á máli hinna á-
byrgu stjómmálamanna og málgagna þeirra.
Kauplagsnefnd hafði reiknað út af mikilli ná-
kvæmni að vegna verðbólgu undanfarna þrjá
mánuði þyrfti almennur taxti verkamanna að
hækka um hvorki meira né minna en 21 eyri á
klukkustund, eða sem svarar einni sígarettu á
dag og nokkrum aurum betur. Vissulega hefði
maður getað átt von á því að stjórnarblöðin lýstu
þessum ágæta árangri júnísamkomulagsins með
fögrum orðum og undir stórum fyrirsögnum og
drægju þær ályktanir að nú ætti að vera auðvelt
að láta nýja kjarasamninga falla í ljúfa löð.
Jgn í staðinn var feimnisleg þögn í stjómarblöð-
unum, kjarabótin mikla þótti ekki umtals-
verð. Ástæðan er auðvitað sú að jafnt þessi titt-
lingaskítur sem aðrar hugmyndir stjómarvalda
eru svo fjarri veruleikanum að þær vekja aðeins'
vorkunnsama grettu. Um þessar mundir er verið
að ákveða hið raunverulega kaupgjald á uppboðs-.
markaði atvinnurekenda sjálfra, og þeir verða æ
stórtækari í tilboðum sínum. 50% yfirgreiðsla á
kaup er að verða úreltur veruleiki, mönnum er
boðið tvöfalt kaup og allt frítt ef þeir ráði sig til
starfa á síldarsvæðin austan lands og norðan. Fyr-
ir nokkrum dögum fengu verkamenn 150 krónur
á klukkustund fyrir að vinna við sementsskip á
Seyðisfirði, og mörg fleiri hliðstæð dæmi mætti
telja. Þetta eru þær staðreyndir sem stjómar-
blöðin eiga að virða og meta öllum öðrum frem-
ur, samkvæmt hinni almennu stefnu sinni; þarna
birtist framtak einstaklingsins, lögmál framboðs
og eftirspurnar, hið frjálsa efnahagskerfi! Og
þarna eru sannanirnar fyrir þvl hvert er hið raun-
verulega gjaldþol atvinnurekenda og efnahags-
kerfisins. Raunar mun reynslan. af þessu kerfi
vera sú að hvergi er vinnukostnaður meiri en hjá
þeim atvinnurekendum sem enn‘ reyna að halda
við gersamlega úrelta kauptaxta, vegna þess að
þeir fá ekki það vinnuafl sem þeir þurfa til starf-
semi sinnar og óhemju fjárfúlgur glatast í töf
og undandrætti.
gvo er að sjá sem fulltrúar ríkisstjórnarinnar og
hinir steinrunnu umboðsmenn Vinnuveitenda-
sambands íslands reyni enn að ímynda sér að
þeir lifi í einhverjum skuggaheimi, veröld sem
var. Það er fyrir löngu orðið tímabært að opn-
aðir séu dyr og gluggar á hinum rykföllnu íhalds-
skrifstofum þeirra, svo að þeir átti sig á því sem
hefur verið að gerast og er að gerast í þjóðfélag-
inu sjálfu. Það er gersamlega tilgangslaust að
vera að togast á við Kjartan Thors, Bjarna Bene-
diktsson og aðra þvílíka herra um kjaraákvæði
sem enginn tekur mark á, hvorki atvinnurekendur
né launafólk. Næstu samninga ber að gera á vinnu-
markaðnum sjálfum, á hverjum vinnustað, og í j
samræmi við þær raunverulegu staðreyndir sem
hver maður hefur fyrir augunum. — m.
Ræða Kristjáns Jónssonar, for-
manns Sjómannafélags Hafnarfjarðar,
við hátíðarhöld Sjómannadagsins þar

Kritján Jónsson
Hafnaríjörður er sjómanna-
bær, undirstöðuatvinnuvegur
hér er sjómennska. Og á sjó-
SÓkn og aflabrögðum hefur
vöxtur bæjarins og afkoma í-
búanna byggzt eins og raunar
afkoma landsmanna í heild.
Bærinn okkar fer fýrst fyrir
alvöru að vaxa þegar útgerð
þilskipa og síðar togara hefst
um síðustu aldamót. Síðan, og
allt fram á allra síðustu ár,
hefur togaraútgerðin verið að-
alundirstaða efnahags lands-
manna allra, Hafnfirðinga sem
annarra.
En á síðustu árum hefur
hlutur bátaflotans í aflabrögð-
um og gjaldeyrisöflun orðið
stærri og stærri með hverju
ári sem liðið hefur. Hvers
vegna hefur þessi þróun orðið?
1 Ef við lítum 20 ár aftur í tím-
ann til stríðsloka, þá var all-
ur okkar floti orðinn gamall
og lélegur. Ríkisstjórnin tók
þá ákvörðun um að láta smíða
anna myndi ekki batna þótt
vökulögin yrðu afnumin eins
og stundum heyrist. Þótt mönn-
um yrði fækkað í sömu tölu og
er á ensku togurunum, það er
að látnir yrðu fara í land loft-
skeytamaður, annar matgveinn,
tveir eða þrír af fimm véla-
mönnum og fjórir eða fimm
hásetar og þeir sem eftir yrðu
væru látnir vinna 16 til 18
tíma á sólarhring.
Nei, þetta myndi ekki bæta
neitt, því, að það er ekki of
hátt mannakaup sem er að
sli'ga útgerðina. Réttara vaeri
að skoða nánar ýmsan rekst-
urskostnað og fiskverðið hér
heima.
Það sem fyrst og fremst er
að, er að gkipin eru að verða
20 ára og eru orðin göm-
ul og úrelt. Við eigum í
dag aðeins fjóra togara sem
talizt geta sámkeppnisfærir.
Það þarf ný skip, dísilknúna
skuttogara. Ég á þar ekki við
tvö til þrjú þúsund tonna verk-
smiðjuskip, þótt gott gæti ver-
ið að ’eignast eitt slíkt til
reynslu. Heldur á ég við 600
til 800 tonna skip, sem talin
eru hentug til veiða fyrir fisk-
iðjuverin. Útgerðarmenn virð-
ast hvorki hafa vilja né fjár-
magn til að standa í slikum
framkvæmdum. Ríkið verður
því eins og oft áður að hafa
forystu í málinu.
Eins og ég sagði áðan hefur
þátttaka bátanna í öflun gjald-
eyris og þjóðartekna aukizt
jafnvel hraðar en hlutur tog-
aranna hefur minnkað. Þetta
á sína sögu og þá eins og oft
áður var það ríkisvaldið sem
hafði forystu. Á sama tíma
voru aukin lán úr gtofnlána-
sjóði og önnur fyrirgreiðsla
aukin til þeirra útgerðarmanna
sem eignast vilja stóra og góða
báta. Ríkið samdi sjálft um
smíði í Austur-Þýzkalandi á 12
Á sjómannadaginn í Hafnarfirði voru hciðraðir þrír aldraðir srjó-
menn. Á myndinnj eru talið frá vinstri: Þorsteinn Brandsson,
Sigurlína Magnúsdóttir, sem tók við heiðurslaunum ciginmanns
síns, Guðmundar Elíassonar, en hann var fjarverandi við störf
sín sem vélstjóri á togaranum Röðli. Yzt til hægri er Magnús
Magnússon í Skuid. (Ljósm. Ilcrdís Guðmundsdóttir).
nýja togara í Englandi. Stjórn-
málamennimir vildu dísilskip
en skipstjórar og útgerðar-
menn vildu gufuskip, og því
miður fengu þeir að ráða.
Þegar þessir nýju gufutog-
arar komu til landsins þá voru
þeir fullkomnustu skip sinnar
tegundar sem þá þekktust.
Togararnir hafa síðan sannað
gildi sitt,' því að allt til ársins
1930 öfluðu þeír meirihluta alls
gjaldeyris í þjóðarbúið og hafa
margborgað þjóðfélaginu þann
gjaldeýri sem til þeirra fór.
Hitt er annað mál, að þjóð-
félagið hefur búið þannig að
logurunum að efnahagur þeirra
sjálfra hefur. stöðugt farið
versnandi.
Rekstrargrundvöllur togar-
stórum bátum og mörgum
minni.
Hér í Hafnarfirði eins Og
annars staðar voru það nýir
menn sem riðu á vaðið með
ka-up á Stórum bátum, en eldri
útgerðarmenn biðu átekta. Þeg-
ar í ljós kom hvað þessir bátar
gáfu góða raun fór mikil skriða
af stað. Og bátaflotinn hefur
aukizt meír og hraðar en áð-
ur, og það svo að ríkísvaldið
hefur nú gripið til ýmiss konar
hafía til að draga úr eða stöðva
þessa þróun. En það eru ein-
mitt þessir stóru bátar og hinn
míkli afli þeirra sem aukið hef-
ur þjóðartekjurnar svo mjög á
síðustu árum.
Það heyrðist oft sagt, að sjó-
menn á aflahæstu skipunum
Róðrarsveit Slysavamafélagsins Hraunprýði, sem sigraði nú í
þriðja sinn í röð í kappróðri á Sjómannadaginn i Hafnarfirði.
Talið frá vinstri: Sylvía Hallsteinsdóttir, Guðfinna Jónsdóttir,
Sigríður Karlsdóttir, Eysteinn Orri Illugason stýrimaður sveitar-
innar, Elísabet M. Brand og Jónína Jónsdóttir. Á myndina vant-
ar Valgerði Guðmundsdóttur. — (Ljósm. Herdís Guðmundsdóttir).
hafi mifcið kaup. Það er rétt,
sjómenn á aflahæstu bátunum
hafa gott kaup og þeir eiga
líka að hafa það. Þeir vinna
mikið og eiga langar útivistir
frá heimilum sínum. Sjómenn
taka laun gin í prósentum af
afla og er það eins konar akk-
orðsvinna. Þegar mikið aflast
eiga þeir því að hafa miklar
tekjur. Á sama hátt fær út-
gerðin góðan part í sinn hlut,
þegar vél aflast. En hætt er
við því ef draga gkyldi úr
aflabrögðum að útgerðin myndj
lenda í erfiðleikum — ekki
vegna of míiiillá láúná "sjó-
manna heldur vegna of lágs
fiskverðs. Fiskverð hér á ís-
landi er aðeing brot af þvi
sem borgað er fyrir samskon-
ar vöru erlendis.
Hin nýju skip sem komið
hafa til landsing á undanföm-
um árum em öll búin nýjum
siglinga- og öryggistækjum. En
við megum samt ekki gleyma
slysavömum. í vetur bar einn
af þingmönnum Hafnfirðinga
fram þingsályktunartillögu um
að á ströndum landsins þar
sem eru lágir sandar sem sjást
illa í radar verði settir upp
svokallaðir radarspeglar. Þessi
tillaga var send til umsagnar
hjá hinum ýmsu samtökum sjó-
manna sem öll mæltu með sam-
þykkt hennar. Sömu afstöðu
tók Alþýðusambandsþing ein-
róma. Tillagan var síðan sam-
þykkt á Alþingi og vitamála-
skrifstofunni falið að athuga
kostnað af uppsetningu slíkra
spegla. Við skulum vona að
ekki verði langt að bíða, að
radargpeglar rísi á söndunum
við suðurströnd landsins.
Þá hefur sami þingmaður ár-
um saman borið fram frum-
varp til laga um sérstakar dán-
arbætur sjómanna. Þetta frum-
varp náði aldrei fram að ganga.
En á þessum árum hafa sjó-
mannafélögin sjálf knúig fram
þetta réttlætismál og fengu
inn í alla sina samninga á-
kvæði um sérstakar dánarbæt-
ur sjómanna. Samningar fé-
laganna taka til allra skipa
yfir tólf tonn, en ekki skipa
undir þeirri stærð.
Ef sjómaður sem drukknar
var á bát yfir 12 tonn, þá fær
ekkja hans 200 þú?und króna
sérstakar dánarbætur. En hafi
báturinn hins vegar verið und-
ir 12 tonnum, þá fær ekkjan
ekki þessar sérstöku bætur.
Það er að Sjálfsögðu ósæm-
andi misrétti að gjómenn njóti
ekki allir sömu bóta, og af
þessum ástæðum hélt þingmað-
urinn málinu gangandi og i
byrjun árs í fyrra var svo sam-
þykkt þingsályktunartillaga
þar sem sjávarútvegsmálaráð-
herra var falið að tilnefna
nefnd til að undirbúa laga-
setningu sem tryggði öllum ís-
lenzkum sjómönnum sama rétt
ti! sérstakra dánarbóta.
Nú er liðið meira en ár síð-
an tillaga þessi var samþykkt
á alþingi en enn hefur lítið
verið gert í málinu. Það tók
ráðherra fimm mánuði að skipa
menn í nefndina og, >hef-
ur ekkert heyrzt frá nefndinni.
Það er ástæða til að átelja
þessi • vinnubrögð harðlega því
að hér er mikið í líuú' fyrir
fjölda sjómanna og aðstandend-
ur þeirra. Á þessum tíma hafa
margir sjómenn drukknað við
störf sín á hafinu, og fallið ó-
bættir fyrir trassahátt ráða-
manna.
í sjómannabænum Hafnar-
firði er enn þann dag i dag
ekkert minnismerki um drukkn-
aða hafnfirzka sjómenn, þó
hefur Hafnarf jörður eins og
flest önnur sjávarpláss séð á
eftir mörgum mönnum í hina
votu gröf. Slíkt minnismerki
ætti ekki að vera nein glans-
mynd, heldur sérstakt lista-
verk eftir íslenzkan listamann
og yrði því komið fyrir á fögr-
um stað vig höfnina. Bæjaryf-
irvöldin ættu að hafa á hendi
forystu í þesgu máli og þá.
með samvinnu við sjómanna-
og slysavamafélögin.
Okkur sjómönnum hefur
lengstum þótt of litið gert hér
við höfnina. í bæ þar sem sjó-
sókn er undirstaða atvinnulífs-
ins er höfnin hjarta bæjarins.
Hér vantar tilfinnanlega aukið
bryggjupláss, lengri hafnar-
kanta og bátabryggju. Já það
er hlutur sem búið er að tala
um áratugum saman held ég
mér sé óhætt að segja. Hún er
enn ókomin en þörfin verður
Stöðugt meiri. Enn vantar hér
tilfinnanlega stórar vöru-
skemmur og fullkomnar ver-
búðir. Þannig er lengi hægt að
telja upp það sem gera þarf,
en ég ætla ekk'i að hafa þessa
upptalningu lengri,
Leng; hefur vérið kvartað
um að innsiglingarvitinn sæist
ekki nógu vel og Ijósið á hon-
um rynni saman við bæjarljós-
in. Nú hefur verið bætt þama
nokkuð úr og ljó?magnið auk-
ið nokkuð. Ber að Þakka það
sem gert er.
En við þurfum fleiri vita,
sjórrienn. Og einn er sá viti
sem loga þarf skært á, en hef-
ur í dag dauft Ijós. Á ég þar
við sjómannasamtökin sjálf.
Þau eru vægast sagt mjög
Framhaid á 9. slðu.