Þjóðviljinn - 15.12.1965, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 15. desember 1W5 — ÞJÓÐVTLJTNN — SÍÐA y
bokmenntir
Stormur / grasinu - leikrit
Listamannaþættir eftir Bjarna frá Hofteigi
Bjami Benediktsson frá greinasafnið Sú kemur tíð og .
___ ______________ Hofteigi er löngu landskunnur af öðrum verkum hans mun * ,*
Nína' Tryggvadóttir
STEINAR OG STERKIR
LITIR. Svipmyndir sext-
án myndlistarmanna.
Skálholt 1965. 262 bls.
Það er hreint ekki auðvelt
að skrifa um bók eins og það
safn listamannaþátta, sem
Skálholt hefur nú gefið út.
Sextán menn af ólíku tagi,
Ijóðskáld, rithöfundar, blaða-
menn, listamenn, jafnvel upp-
boðshaldarar, skrifa um sext-
án myndlistarmenn. Sumar
ritsmíðarnar eru sæmilega í-
hugaðar greinar, aðrar blaða-
viðtöl (þó af skárri gerðinni),
í hinum þriðju er farið bil
beggja. í sumum er einkum
leitast við að draga fram ævi-
feril listamannanna með til-
heyrandi ættfræði, í öðrum er
beðið um trúarjátningu lista-
mannsins, í hinum þriðju klæða
greinahöfundar sig í virðuleg-
an búning dómara. Bókin neit-
ar hinsvegar að eignast heild-
armynd í vitund manns, hneig-
ist til að falla sundur í frum-
parta sína.
En víst getum við sagt sem
svo, að bað sé hentugt að hafa
á einni bók persónulegan vitn-
isburð allmargra ólíkra lista-
manna um viðhorf þeirra til
starfs síns og hlutverks. Auð-
vitað er eins gott, að lesarinn
sé ekki á höttum eftir
„sannleikanum" í þeim málum,
heldur aðeins eftir upplýsing-
um um hvern listamann. Sumir
eru enn efins um abstraktið, en
flestir álíta það mál löngu út-
kljáð. Jóhannes Geir vill segja
sögu í mynd, en áðrir' reka
„bókmenntalegan“ geranda
harðri hendi út úr aldingarði
Sígildar sögur frá Iðunni
Fyrir nokkrum árum hóf Ið-
unn útg. bókaflokks, sem nefnd-
ist Sígildar sögur Iðunnar. Þar
birtast eingöngu þekktar sögur,
sem um langt skeið hafa ver-
ið eftirsótt lestrarefni fólks á
ýmsum aldri hér á landi. Nú
eru komnar. tvær nýjar bækur
í þessum flokki: Baskerville
hundurinn eftir A. Conan Doyle
og Grant skipstjóri og böm
hans eftir Jules Verne.
Jules Verne er allra rit-
höfunda þekktastur og þá ekki
s.ízt fyrir þær ævintýralegu
bækur sem lýstu ýmsum undr-
um tækninnar, er þá voru ekki
orðin að veruleika er hann
skrifaði. Sagan af Grant skip-
stjóra er annars eðlis: Þetta er
viðburðarík frásögn af leit
Framhald á 9. síðu.
Skemmtisaga eft-
ir A. MacLean
Alistair McLean er dugmik-
ill skemmtisagnahöfundur, sem
unnið hefur sér fótfes.tu á Is-
landi fyrir tilverknað bókaút-
gáfunnar Iðunnar, sem hefur
gefið bækur hans út hérlendis.
Hafa fyrir undanfarin jól kom-
ið út fimm bækur eftir hann.
og sumar gengið síðan aftur á
kvikmyndatjaldinu eins og til
að mynda „Byssurnar í Navar-
one“.
Nú hefur þessi höfundur
fengið sjöttu bókina eftir sig á
íslenzku. og er hún, sem hinar
fyrri, . stóru broti og traustu
bandi, enda bera tslendingar
ekki virðingu fyrir skemmti-
sögum, nema þær séu þannig
frá gengnar. Bókin heitir „4
valdi óttans“, og er því lofað
á kápusíðu. að hún sé um
margt frábrugðin fyrri bókum
höfundar og „spenna sögunnar
Alistair McLean
kyngimagnaðri en nokkru sinni
fyrr.“
Andrés Kristjánsson þýddi
bókina.
Sverrir Ilaraldsson
myndlistar. Jóhann Briem telur
hæpið að velja sér ómerkilegt
viðfangsefni — aðrir telja að
val viðfangsefnis skipti engu
máli um það, hvort mynd verð-
ur góð eða vond.
Það er fitjað upp á róman-
tískum hugmyndum um að
listamaðurinn „verði“ að vera
,,olnbogabarn lífsins“ — en á
öðrum stað er rætt af raunsæi
um aðbúnað og starfsskilyrði.
Og þannig mætti lengi telja.
Sem fyrr segir er skemmtilegt
að hafa þessi viðhorf öll skjal-
fest á einum stað — hin.u ber
svo ekki að gleyma, að skrá-
setjarar hafa yfirleitt verið
helzt til latir við að láta við-
mælendur sína nema stundar-
körn staðar við ákveðna full-
yrðingu, láta þá auka við,
fylla út í rammann — því of
margt af því, sem sagt er,
minnir óþægilega á það véfrétt-
artal sem er landlægt hér og
virðist eiga rætur í ótta við að
„koma nú ekki upp um sig“.
Þá er sú niðurstaða nærtæk
að lestri loknum, að viðtals-
formið sé ekki sem bezt fallið
til þess að gera bók sem þessa
eftirminnilega. Að minnsta
kosti fer varla hjá því, að sam-
úð lesandans beinist einkum að
þeim höfundum, sem sneiða
hjá þeirri aðferð. Ég held að
flestir geti haft allgóð not af
greinum Hjörleifs Sigurðssonar
um Sigurjón Ólafsson og Jóns
Óskars um Kristján Davíðsson
— hin síðarnefnda er áreiðan-
lega bezt gerði texti þessarar
bókar. Thór Vilhjálmssyni
tekst hinsvegar bezt að draga
fram ýmsa kosti viðtalsins í
þætti sínum af Þorvaldi
Skúlasyni, enda úrræðagóður
penni í menningarmálum eins
og kunnugt er. Oddur Björns-
son tilfærir hressileg og for-
vitnileg ummæli Sverris Har-
aldssonar, og Indriða G. Þor-
steinssyni tekzt að vekja for-
vitni á Jóhannesi Geir: líklega
vitum við allt of lítið um þann
mann. Allt verður ekki upp
talið í stuttu máli — þó mætti
skjóta þeirri athugasemd til
sumra skrásetjara viðtala, að
þeim hefði verið hyggilegra að
draga úr tilhneigingum sínum
til að lýsa listaverkum og á-
hrifum þeirra á sig persónu-
lega með óumræðinlega skáld-
legum tilþrifum. Það er næsta
furðulegt, hve slíkir textar geta
verið spaugilegir. Hitt er svo
vafalaust, að .Steinar og sterk-
ir litir“ er mjög falleg bók, og
erfitt að finna fallegri bækur
á markaði í ár. Gísli B. Björns-
son hefur séð um útlit og um-
brot og tekizt prýðilega og
Oddur Ólafsson og Kristján
Magnússon eiga heiður skilinn
fyrir margar ágætar myndir
af listamönnum og umhverfi
þeirra.
Arni Bcrgmann.
Bjarni Benediktsson frá
Hofteigi er löngu Jandskunnur
fyrir ritstörf sín. Hann hefur
skrifað mikið um stjórnmálog
bókmenntir í Þjóðviljann og
Frjálsa þjóð og verið helzti
bókmenntagagnrýnandi þessara
blaða.
Fyrsta bók Bjama var
greinasafnið Sú kemur tíð og
af öðrum verkum hans mun
kUnnust bók sem hann samdi
um líf og verk Þorsteins Er-
lingssonar og kom út hjá Máli
og Mennitigu fyrir nokkrum ár-
um.
Að undanförnu hefur Bjarni
fengizt töluvert við leikskáld-
Vísur um druuminn eftir
Þorgeir Sveinbjurnurson
Nýlega kom út hjá Bókaút-
gáfu Menningarsjóðs kvæða-
bók eftir Þorgeir Sveinbjarnar-
son, sem heitir „Visur um
drauminn“. Er þetta önnur
ljóðabók höfundar og kom hin
fyrri ,Vísur Bergþóru", út
fyrir tíu árum.
Fljótt á litið virðast kvæði
þessarar bókar bera þess merki,
að þar fari höfundur sem mót-
aður er af eldri hefð, en hef-
ur ráðist í það að tileinka sér
aðferð og málfar yngri kveð-
skapar. Oftlega er slegið á
strengi ástúðar til lands og
náttúru sem þá er gjama trega
blandin. Sem dæmi skal hér
til fært ljóð er nefnist „Á Gang-
stéttinni“.
Drcymir mfg flug
frjálsra vinda,
göngu á dalskóm
gróinn stig.
Skynja ég bjarma
brattra tiiida
víðáttuhljóm
í heiðlóarkvaki,
ljósblóm
í hrjósturhalli,
sé í lambsauga
blik blálindar
á fjalli.
Þungt streymir gatan,
þröngrt er söngfugli
um vik.
Slitnír eru dalskór
Styðst ég í steinelfi
við smalaprik.
í „Vísur um drauminn" eru
sjötíu og fimm kvæði, og þar
undir tveir flokkar alllangir,
Landslag og Kjarvalsstemma.
Bókin er 112 bls., prentuð í
Odda.
Bjarni frá Hofteigi
skap og hafa nokkrir leikþættir
eftir hann verið fluttir 1 út-
varp.
Á þessu hausti eru nýkomin
út hvorki meira né minna en
fimm leikrit eftir Bjarna. Það
eru fjórir eimþáttungar sem
Helgafell gefur út og hafa þeir
verið fluttir í útvarp.
Þá gefur Mál og Menning út
leikritið Stormur I grasinu.
Það er í þrem þáttum og ger-
ist sá fyrsti „eitthvert haustið“,
annar þáttur gerist vorið eftir
haustið og sá þriðji haustið eft-
ir vorið.
Leikritið gerist á okkar tím-
um og fjallar um fjölskyldu í
sveit sem flo&nar upp og flytzt
á Völlinn. Átta persónur koma
við sögu.
Skáldið og asninn
Juan Ramón Jimenez.
PLATERO OG ÉG. Guð-
bergur Bergsson þýddi úr
spænsku. Bókaútg. Menn-
ingarsjóðs, 1965 102 bls.
„Vesalings asninn. Svo góð-
ur, jafn göfugur og fótviss og
þú ert. Spaugsyrði . . . Hvers
vegna? Ert þú ekki verður
neinnar alvarlegrar lýsingar.
þú, sem ef rétt værir lýst, yrð-
ir saga um vorið? Sá maður,
sem er góður, ætti að vera
nefndur asni! Sá asni, sem er
vondur, ætti að vera kallaður
maður! Sem spaugsyrði . . .
um þig, sem ert svo vitur, vin-
ur öldungsins og barnsins,
læksins og fiðrildisins, sólar-
innar og hundsins, blómsins og
tunglsins, þolinmóður og íhug-
ull, dapur og vinalegur, Mark-
ús Árelíus grundanna . . .“
Þannig ávarpar skáldið Jim-
énez vin sinn og félaga á
ferð um fegurð Andalúsíu,
asnann Platero, sem er, eins
og ívitnunin sýnir vissulega
enginn venjulegur asni. Ég
ætla mér ekki þá dul að setja
saman einskonar ritdóm um
þes&a þokkafullu bók, harmljóð,
ljóðaflokk eða flokk ljóðrænna
smásagna. Erindi þessarra fáu
lína var ekki annað en minna
á, að þessi bók er komin út á
íslenzku í þýðingu Guðbergs
Bergssonar, sem virðist í fljótu
bragði vönduð vel og miðla
okkur driúgan af hugblæ
spænskrar tilveru.
Jiménez er fæddur árið 1881
og hefur um langt skeið verið
talinn einhver ágætasti cddviti
í fríðum flokki spænskra skálda.
Hann lézt árið 1958 og hafði
þá hlotið bókmenntaverðlaun
Nóbels tveim árum áður, og
sagt er að þessi litla bók, hafi
ráðið miklu um þá ákvörðun.
Um „Platero og ég“ hefur margt
ágætt verið skrifað, en hér
skal látið nægja að vitna til
gagnorðrar skilgreiningar þýð-
arans í eftirmála: „Allir, sem
eitthvað kunna að njóta feg-
urðar, geta notið hennar. Hún
er stafrófskver spænskra barna,
og hún er lesbók hverjum þeim
manni, sem enn varðveitir eitt-
hvað af æsku sinni, enkennslu-
bók þeim, sem henni hafaglat-
að.“
Það er sannarlega gott til þess
að vita að við eigum kost á því
að eiga ánægjulegar næðis-
stundir með þessari litlu bók
á okkar tungu — kærkomnar
stundir í þeim hávaða og gaura-
gangi sem nú steðjar að, í
bókaútgáfu sem öðru. — A.B.
Fimm barna og ungU
ingabækur Iðunnar
Bókaútgáfan IÐUNN hcfur
sent frá sér fimm bækur handa
börnum og unglingum. Þrjár
þessara bóka eru nýjar bækur
í bókaflokkum, sem útgáfan
hefur gefið út undanfarin ár,
og tva.r eru fyrstu bækur í
nýjum flokkum bóka.
FIMM f SKÓLALEYFI er
tiunda bókin um félagana
fimm eftir Enid Blyton, höfund
Ævintýrabókanna, og alltaf
kemur eitthvað nýtt fyrirþessa
úrræðagóðu og kjarkmiklu fé-
laga. Kristmundur Bjarnason
þýddi.
DULARFULLA JARÐHÚS-
IÐ er sjötta bókin um fimm-
menningana og Snata, en (
þeirn flokki eru leynilögreglu-
sögur eftir Enid Blyton, ritað-
ar við hæfi barna og unglinga.
Eru þær bækur harla ævin-
týralegar eins og vænta má.
þegar þessi höfundur á í hlut.
Andrés Kristjánsson þýddi.
Báðar þessar bækur eru prýdd-
ar fjölda mynda.
ANNA I GRÆNUHLÍÐ III.
Anna trúlofast. Þetta er þriðja
og næstsíðasta bókin um Önnu
í Grænuhlíð, en þær bækur
eru gamalkunnar og vinsælar.
Axel Guðmundsson þýðir.
HILDA Á HÓLI nefnist fyrsta
bók í nS'jum flokki bóka handa
telpum og unglingsstúlkum eft-
ir Martha Sandwall-Bergström.
Bók þessi hlaut fyrstu verð-
laun í samkeppni, sem kunn-
asta bókaforlag á Norðurlönd-
um, Bonniers, efndi til um bók
handa telpum og unglings-
stúlkum. Kristmundur Bjarna-
son þýðir þennan nj’ja bókafl.
PABBI OG MAMMA, BÖRN
OG BfLL, nefnist fyrsta bók í
nýjum' flokki bóka eftir Anne-
Cath Vestly, höfund hinna
einkar vinsælu bóka um Óla
Alexander Fílíbomm-bomm og
félaga hans. Bækurnar um Óla
Alexander eru allar komnar út,
fimm að tölu. en Óli kemur
við sögu í þessum nj’ja flokki,
þó ekki í fyrstu bókinni, held-
ur þeirri næstu. Þessi nýja b<Mr
er prýdd fiölda mjinda. Þýð-
andi er Stefán Sigurðsson
kennari.