Þjóðviljinn - 01.04.1966, Blaðsíða 6

g SIÐA — ÞJOÐVILJINN — Föstudagur 1. aprfl 1966
• Fyiir kóng og
föðurland
• Ástæða er til að vekja at-
hyglj á kvikmyndinni ,,Fyrir
kóng og föðurland“ sem verið
er afl sýna i Bæjarbíó um
þessar mundir.
Mynd þessa gerði ágætur
kvikmyndamaður, Joseph Los-
ey en margir kannast við hann
af myndinni .Þjónninn" sem
hér var sýnd í fyrra. Efni
hennar er sígilt — og alltaf
forvitnilegt. þegar hæfir menn
fara um það höndum; and-
styggð stríðsins. Sagt er frá
ungum hermanni í fyrri heims-
styrjöldinni, sem einn góðan
veðurdag gengur sig burt frá
vígvellinum, hann hefur fengið
nóg af óþverra skotgrafanna.
af rottugangi. limlestjngum og
dauða Hann er handtekinn og
leiddur fyrir rétt og spurt er
hvort hann sé liðhlaupi ,,af
ásettu ráði“ eða hvort hann
hafi breytt svo í annarlegu
sáiarástandi Höfuðsmaðurinn,
sem ver hann fyrir herrétti.
skyldurækinn séntilmaður
kemst að því sér til mikillar
furðu, að honum finnst lið-
hlaupinn saklaus. Skal sú saga
ekki lengur rakinn á þessum
stað
Gagnrýnendum hefur borið
saman um að með þessari
mynd hafi Losey unnið þarft
verk þó er enn meira íof bor-
ið á þann leikara sem fer með
aðaihlutverkjð. ljðhlaupann —
en hann er sá dæmalausj Tom
Courtenay f.Einmana hlaup-
ari“ ..Lygarinn Billy“). og
ekki sakar að minnast á Dirk
Bogarde. sem leikur verjand-
ann skyldurækna
• Stúdentakvöld-
vaka
• Stúdentafélag Reykjavíkur
efnir tji kvöldvöku miðviku-
daginn fyriT páska. 6 apríl
n.k í Súlnasal Hótel Sögu.
Kvöldvökur félagsins hafa
jafnan verið afar vinsælar og
er ekkj að efa að fjölmepnt
verður að þessu sinni Á kvöld-
vökunni verður sjtthvað tjl
skemmtunar. M.a. mun
..skemmtilegasti stúdentinn"
Ómar Ragnarsson koma fram,
en auk þess verður háður hinn
merkasti kappleikur milli
tveggja hópa. Hefur flogið fyr-
ir að nokkrir fynverandi for-
rnenn Stúdentafélagsins muni
skipa annað liðið — en um hitt
liðið er allt á huldu enn
Stúdentaliðið gekkst fyrir
svipaðri kvöldvöku miðviku-
dag fyrir páska á sl. ári, og
tókst sá fagnaður mjög vel að
allra dómi
Fram skal tekjð að öllum er
heimill aðgangur að kvöldvök-
unni á meðan húsrúm Sögu
lejrfir
(Frá Stúdentafél Rvíkur).
• Vilhjálmur Þ.
er líka til í
Danmörku
• Alle de ar, der nu er fortid,
har behandlet os indivituelt, de
har veret gode eller dárlige
mod os, máske — báde og —
hverken det ene eller det and-
et — eller slet ikke.
(Nýjárshugleiðingar f Söller-
öd Tidende).
• 20. sýning á
Ferðinni til
Limbó
• N.k. sunnudag verður barna-
leikrjtið Ferðin til Limbó sýnt
í 20. skiptj j Þjóðleikhúsinu.
Aðsókn hefur verið mjög góð,
uppselt á flestar sýningarnar
og oft hafa færri komizt að
en vildu. Rétt er að benda á
það að Ferðin til Limbó verð-
ur sýnd á skírdag og annan í
páskum kl. 3.
Myndin er af Ómarj Ragn-
arssyni og Margréti Guðmunds-
dóttur í hlutverkum sínum.
• Málglaðir menn
• Lesandi sendir eftirfarandi
bréf:
,,Mig langar til að segja
fáein orð í fullri hreinskilni
inBHHBBm
við leigubílstjóra borgarinnar.
Ég nota mikið leigubíla, og að
sjálfsögðu er skylt að takaþað
fram að í þeirra hópi eru
menn misjafnir, rétt eins og á
meðal annarra starfsgreina.
Það sem hér verður á bent,
á alls ekki við um alla. En
mér er þessa stundina efst í
hug að beina til þeirra einni
vinsamlegri ráðleggingu. Hún
er þessi: Fyrir alla muni, temj-
ið ykkur að ónáða farþegana
sem allra minnst með óþarfa
málæði. — Varla er hægt að
ímynda sér hvimleiðara fyrir-
bæri en bflstjóra, sem þvingar
upp á farþega sinn jafnvel
einkamálum, að maður tali nú
ekki um pólitískum skoðunum
og öðru þvi, sem engum ókunn-
um kemur við. Farþeginn neyð-
ist til að sitja undir þessu, get-
ur að vísu þagað við. — en
það gengur stundum illa að fá
bílstjóra til að þagna, þegar
þeir eru byrjaðir Lengi hefur
sú skrítla verið sögð, að rak-
arar gætu fengið viðskiptavin-
ina til að samþykkja hvaðsem
vera skyldi með því að munda
rakhnífinn og hvessa á þá aug-
un. Um bílstiórana gegnir að
vísu: öðru máli. Ramt væri ekki
úr vegi að fmvnda sér, að slfk-
ur málskrafs-ökubór gæti orðið
svo heillaður af eigin munn-
ræpu, oð hann leiddi bæði
sjálfan sig og farþegana vfirí
eilífðina nokkumveginn óum-
beðið. Ég hefi reynslu af því
að litlu hefur munað á stund-
um.
Þannig getur verið ástatt
fyrir farþega, að hann bein-
línis þarfnist þess að fá að
vera í friði — óáreittur. Allt
tal um gersamlega óviðkom-
andi atriði getur þá orkað á
hann sem andleg misþyrming;
umræðuefni þvingað upp á
hann — máske um hluti. sem
hann ber ekkprt skvnbraeð á
og kærir sicr ekki um að hug-
leiða — slfkt orkar eins og
kfaftshögg. Látum svo vera bótt
bílstjórinn aki ekki óbarfa
krókaleið (til þess að geta tai-
að lepgur?). nóg er nú samt.
Aður fyrr var þetta þó öllu
verra, er mér sagt. Þá var bað
nefnilega til siðs hjá reykvísk-
um bflstjórum að taka líflega
bátt f hverju því umræðuefni
sem bar á góma meðal far-
beganna f aftursætinu. Má
senia. að mikil hafi framförin
orðið, því að slfkt mun víst
sialdan koma fyrir nú til dags.
Sem sagt, bílstjórar góðir.
Batnandi manni er bezt að lifa.
og sama máli gegnir um heila
starfsstétt. Og margt má gott
um ykkur segja þótt ég sendi
ykkur þessa hnútu.
• Lengi lifi
bændur
• Kvöldvakan er helguð bænd-
um. Okkur unglingunum er
sagt að áður fyrr hafi íslenzk-
ir bændur verið svo miklir
einstaklingshyggjumenn. að
þeir gátu ekkj hugsað sér
verra hlutskiptj en að dúsa
í tví'býli og nágrannakritur
spratt út af hverri hænu, hvað
þa af stærri tilefnum. En þessi
hugsanaháttur hafi síðan
breytzt ákaflega mikið. og allt-
af heyrist fleiri og fleiri radd-
ir um að finna ný form á sam-
vinnu og sameign til að unnt
sé að hafa verkaskiptingu, fri-
tíma og félagslegt gaman. Má-
ske kemur þessi þróun að ein-
hverju leytj fram í samtals-
þáttum kvöldsins
Þriðji f.íanókonsert Beethov-
ens á næturhljómleikum.
•
Fastir liðir eins og venjulega.
13,15 Lesin dagskrá næstu
viku.
13,30 Við vinnuna.
14,40 Við sem heima sitjum.
Rósa Gestsdóttir les Minn-
ingar Hortensu Hollands-
drottningar.
15,00 Miðdegisútvarp. Sigur-
veig Iljaltested syngur.
Hljómsveit Tónlistarháskól-
ans í París leikur Sinfóníu
nr. 40 eftir Mozart Vand-
ernoot stjórnar. Dalis Hope,
Giinther Arner-kórinn o.fl.
syngja.
16,00 Síðdegisútvarp. The
Swinging Blue Jeans. Holly-
ridge hljómsveitin, Conny
Froboess og Peter Weck,
Statler-hljómsveitin o.fl. lejka
og syngja.
17.05 Jón Öm Marinósson
kynnir sígilda tónlist fyrir
ungt fólk.
18.00 Sannar sögur frá liðn-
Eftir STUART og ROMA GELDER
56
um hversdagslega. standa þau
ekki lengi við.
Hið skásta sem hægt var að
segja um betta svar. var, að
ekki hefðu piltarnir verið færð-
ír i spariföt sín gvo við gæt-
um séð hve fínir þeir væru,
og hve mjog ástandið hefði
brevtzt til batnaðar. eftir að
umbæturnar komust á. en lík-
leera bótti okkur samt að þeir
væru svona til fara af bví að
þeir ættu ekki neitt skárra að
klæðast (.
Sera var áður bað klaustur
f Tíbet. sem 'opnað var. I bók-
inni Lhasa the Hooly City, segir
F Speneer C’hapmann: „I Dre-
pung er fleira af Mongólum.
Kalmúkum og öðrum útlending-
um. en ( Sera. enda fær Dre-
pung orð fvrir að vera hlvnnt
Kína en Sera þvkir þjóðrækn-
ara“ — og má betta kaiiast
heldur kvnlega að orði komizt
með tilliti tii bess. að kínversk-
ir keisarar. sem óttuðust vald
Drepungs meira en annarra
klaustra ievfði ekki að þar
væru fleiri munkar en 7700 og
var gefin út sérstök tilskipun.
Við þurftum ekki að spyrja
ábótann hvort það væri satt,
sem Dalai Lama hafði heyrt og
tekið trúanlegt, að Kínverjar
hefðu ráðizt á klaustrið „í
hefndar- og skemmdarhug“ og
lagt það í rústir í uppreisninni
árið 1959 Það hefði ekki verið
unnt að fela fyrir okkur nein-
ar meirihóttar skemmdir jafn-
vel þó vel hefði verið við þær
gert, við hefðv.m hlotið að sjá
hatta fyrir. "íkki fundum við
nein merki um langvinn hern-
aðarátök, frá þvi er kommún-
istar börðu á klaustrinu og
munkunum unz vfir lauk.
Ábótinn hefði ekki verið
staddur bam- þennan dag, sem
við hittum hann. ef hann hefði
tekið bótt ( uppreisninni. en
hann var staddur f Sera með-
an hún stóð.
— Ég held. sagði hann, —
að firvöld klaustranna og að-
allinn — sumir beirra en ekki
hllir — geti ekki sætt sig við
að valdi þeirra hafi verið
hnekkt. Stjómin ( Peking gaf
heim tækifæri og tfma til að
koma umbótum á. Þeir kusu
heldur að trúa því, að fólkið
mundi styðja þá í því að sigr-
ast á kommúnismanum.
— f Sera var alltaf hafður
her, en ekki nógu sterkur til
að berjast við herflokka búna
nútíma vopnum. Byssur og
skothylki voru flutt frá vopna-
geymslum f Potala löngu fyrir
uppreisnina f marz 1959. svo
að þó sagt væri að Kínverjar
hefðu crðið fyrri til, sýndist
okkur það vera á hinn veginn.
Við sögðum þeim reyndar að
telja okkur á að skipa okkur í
raðirnar. að þó við vildum það.
teldum við það óðs manns æði
að halda að við gætum yfirbug-
að æfðan her, og fyrst þessi
her hafði ekki skipt sér af okk-
ur sæjum vifj enea ástæðu tjl
að efna til vandræða. Upprelsn-
arforingjamir f Sera gátu talið
marga á bað að fylgja sér með
bví að telja béim trú um að
beir gætu unnið á óvininum
með göldrum. Hér er hverfi-
steinn em hafður var til að
hverfa bur. ilium öndum
Munkar. sem tóku ' þátt f upp-
reisninni. settu rauðan Ht í
vatnið á hverfisteininum. Þeg-
ar þessi blanda rann úr honum,
sögðu þeir: — Þetta er blóð ó-
vinanna. Svona förum við að
þvi að sigra þá.
I rauninni var ekki mikið um
skothríð. Þegar hermennirnir
komu yfir sléttuna og nálguðust
múrana, skutu munkarnir á þá
úr rjfflum. Kínverskir embætt-
ismenn kölluðu til þeirra f há-
talara að gefast upp, því mót-
staða væri gagnslaus og mundu
miklar skemmdir verða á
kiaustrinu, ef taka þyrfti það
með vopnavaldi. Þeir skutu
tveimur eða þremur sprengjum
yfir þök klaustursins og þær
sprungu á klettavegg baka
til. Þegar munkarnir heyrðu
hvellina og sáu sfna sæng unp
reidda. létu þeir tmdan. Ég
held að fáeinir þeirra hafi fal-
ið sig f afkimum og útihúsum,
og haldið uppi skæruhernaði
haðan. Nokkrir féllu og aðrir
særðust, en þetta stóð ekki
nema f nokkrar klukkustundir.
— eftir það varð allt iafn frið-
sæit og rólegt sem áður.
I Drepung og öiium öðrum
klaustrum sem tólnj þátt f upp-
reisninni. var allt sem tii var
1 féhirzlunni af gulli og silfri
gert upptækt Landeignir
klaustranna voru teknar eign-
arnámi af rfkinu. nema bað
sem fcalið var að munkamir
hyrftu sér til viðurværis. Engir
ínnanstokksmunir voru teknir
og ef ekki hefði verið svo að
munkarnir voru flest.ir famir.
eins og annars staðar f klaust-
um, eftir að óau höfðu misst
forréttindi sfn flpst og teklu-
lindir, nema það sem fólk gaf
af frjálsum vilja þá hefði ekkj
verið unnt að sjá. að nokkur
breyting hefði gerzt.
Seinna spurðum við tfbezka
Deputy Secretary General of
the Provisional Govemment og
næstan Apei að völdum um
þessa barnungu pilta í klautr-
inu.
— Ég er kommúnisti, sagði
hann — svo að þess er ekki að
vænta, að ég sé hlynntur trú-
arbrögðum, sem ég er hættur
að játa. En ég var alinn upp
í búddhatrú. -að var ekki fyrr
en löngu eftii að ég varð full-
orðinn, sem ég fór að efast
um þær trúarsetningar, sem
mér höfðu verið kenndar. Ég
tók þær áður trúanlegar skii-
málalaust. Þessvegna veit ég
það, að engin leið er að út-
ryma trú með valdi. Drengirn-
ir í Sera og öðrum klaustrum
eru til sannindamerkis um það.
Þegar stjórnin ákvað eftir
uppreisnina að munkunum
skyldi ( sjálfsvald sett hvort
þeir færu eða sætu, var ekki
hægt um vikað mótmæla þessu,
þvf erfitt var að halda þvi
fram, að nokkrum bæri að
helga sig munklífi án vilja síns.
Það kann að vera að fólkinu
hafi fundizt það furðulegt að
svona margir munkar skyldu
vfirgefa kiaustur sfn. Það kann
að vera að bað þyki leitt að
beir skyldu ekki begar til kast-
anna kom. reynast tryggari trú
sinni en betta. en þetta voru
fuilorðnir menn oc áttu sjálfir
að ráða fyrir sér. Enginn
nevddi há til að fara. En ef
wmterm*’"- win WWWW—Sl
um öldum. Sverrir Hólmars-
sop les sögu um upprejsn
á hafj úti.
18.30 Tónleikar.
20,00 Lestur fornrita: Færey-
inga saga Ólafur Halldórs-
son les (6).
20.20 Kvöldvaka bændavikunn-
ar a) Pétur Sigurðsson í
Austurkotj í Flóa og Ragn-
ar Ingólfsson fulltrúi. Rvík.
ræðast við. b) Minnzt gömlu
bændanámskeiðanna. Ragn-
ar Ásgeirsson '"áðun. segir
frá. c) Nokkrir félagar aust-
an yfir fjall taka lagið; Hall-
grímur Jakobsson' leikur und-
jr. d) Rætt við bændur á
búnaðarþingí. e) Þorsteinn
Sigurðsson formaður Búnað-
aTfélags íslands slítur
bændavikunni.
21.30 Útvarpssagan; Dagurinn
og nóttin.
22,05 Lestur Passíusálma (45)
22.20 íslenzkt mál. Ásgeir Blön-
dal Magnússon cand. mag.
talar.
22.40 Píanókonsert nr. 3 op 37.
eftir Beethoven. Eguene Ist-
omin og sinfóníuhljómsveit-
in í BostOn leika; Leinsdorf
stjómar.
• Þankarúnir
• Það er mikil guðs mildi að
samvizkan hefur þó ekki hærra
en svo, að það heyrir enginn
til hennar nema maður sjálfur.
• Unga fólkið í dag veit ekki
hvað það vill, en það leggur
sig allt fram til þess að komast
yfir það.
Maryse Quentin, frönsk skáld-
kona.
• Ef við ættum ekki þegar
svo mikið í húfi f Vietnam
eins og við eigum þar nú, gæti
ég ekki ímyndað mér neina á-
stæðu að o>ga þar nokkuð í
húfi, en ég veit um þó nokkr-
ar ástæður til þess að við ætt-
um ekki að óska okkur þess.
George Kennan, fyrrverandi
sendiherra.
stjómin hefði tekið bömin úr
klaustrinu, þá hefði fólkið ver-
ið víst til að segja: — Þarna
sjáið þið hvort kommúnistam-
ir ætla sér ekki að uppræta
trúarbrögðin, pví nú leyfa þeir
engum dreng framar að alast
upp í klaustrinu. og er nú full-
víst að þegar gömlu lamarnir
deyja, þá verður enginn tii að
taka við. Og sannast það nú
að þó að trúfrelsi sé í lög leitt,
eru þessir drengir hinir einu
sem eru bundnir trúarbrögð-
unum. En þetta er óumflýjan-
legt vandamái ef reynt er að
framfylgja bvi sem revnt var
að gera hér í Tíbet eftir árið
1961. Því þegar Freisisher al-
þýðunnar kom hingað fyrstvar
ánauðuga fóikinu sagt að nú
mundi það öðlast frelsi. en svo
kom frelsið ekki og það undr-
uðust heir. Og svo liðu tólf
ár að engin breyting varð á
kiörum beirra. Aðallinn hélt
öllum landeignum sínum. og
klaustrin líka. Það vottaði ekki
fyrir neinni bvltingu. Stjómin
í Peking tók að sér hervarnir
iandsins. og utanríkismál bess,
um bað var enginn ágreining-
ur. Reistir voru softalar ogskól-
ar. Þeir revndu að telja land-
eigendur á bað að lækka iarð-
arafgiöld oa endurskoða skatta-
löggjöfina. Þeir gerðu sér von-
ir um að lénsskipulagið mundi
lagast smámsaman oe án ófrið-
ar. en vildu forðast árekstra
við aðalinn. c.n bessir berrar,
iærðir og teikir. létu ekki seeia
sér fyrir verkum, oe voru ekki
á þvf að iáta af hendi völd sfn
og auð fvrr en f fulla hnefana.
(jHggm>W ........