Þjóðviljinn - 03.01.1968, Qupperneq 4

4 SlÐA — ÞJÖÐVILJXNN — Miövikndagur 3. janúar 1968.
Otgefandi: Sameiningarflokfeur alþýdu — Sósialistaflokk-
urinn.
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson, (áb.), Magnús Kjartansson,
Siguróur Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Sigurður T. Sigurðsson.
Framkvstj.: Eiður Bergmann.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar. prentsmiðja Skólavörðustlg 19.
Sími 17500 (5 línur) — Askriftarverð kr- 105.00 ó mánuði —
Lausasöluverð krónur 7.00.
Efíing lýðræðis
Ef einhver sá er til sem heldur að lýðræði sé í því
einu fólgið að taka þátt í þingkosningum á fjög-
urra ára fresti og varpa öllum áhyggjuim af þjóð-
málum og stjóm ríkisins á bak hinna kjörnu þing-
manna þangað til næst verði kósið, þá er það ákaf-
lega einstrengingsleg og þröng hugmynd um lýð-
ræði. Víða eru í stjómarskrá og lögum ákvæði
sem miða beinlínis að því að gera þegnana mun
virkari í stjórnmálum, knýja þá til að fylgjast
með framvindu þjóðmálanna og til beinnar þátt-
'töku í mikilvægum ákvörðunum. Að þessu nniða
m.a. ákvæði í stjómarskrám og lögum ýmissa ríkja
um þjóðaratkvæðagreiðslu. Þess háttar aukning
íslenzks lýðræðis virðist hafa vakað fyrir þeim
sem fjölluðu um lýðveldisstjómarskrána íslenzku.
Þar er fórseta íslands fengið vald til þess að skjóta
undir dóm þjóðarinnar hverjum þeim lögum sem
alþingi samþykkir. Forsetamir hafa fram að þessu
gert þetta merka atriði lýðveldisstjórnarskrárinn-
ar óvirkt. Því hefur aldrei verið beitt í tuttugu og
þrjú ár. Ekki vantar þó að tilefni hafi gefizt. Hvað
eftir annað á þessu tímabili hefur naumur meiri-
hluti alþingismanna samþykkt hinar örlagarík-
ustu ákvarðanir, sem mjög varða sjálfstæði íslands
og framtíð þjóðarinnar, Keflavíkursamningurinn,
innganga íslands í hemaðarbandalag, erlend her-
seta á friðartímum, undanhaldið fyxir Breturn í
landhelgismálinu 1961, alúmínsamningamir. Um
flest þessi mál og fleiri hefur komið fram krafan
um þjóðaratkvæðagreiðslu, en í ekkert skipti hafa
þeir, sem viljað hafa láta undan erlendri ásælni,
þorað að leggja málin undir dóim þjóðarinnar. Það
er blekkingartilraun þegar svo er látið heita að
næstu alþingiskosningar eftir slíka átburði sé þess
háttar þjóðaratkvæðagreiðsla, alþingiskosningar
snúast aldrei um eitt mál og gefa ekki til kynna
afstöðu kjósenda til eins máls. Einmitt í málum eins
og þeim sem hér voru nefnd hefði verið sjálfsagt
og lýðræðislegt að láta koma til framkvæmda hið
aukna lýðræði sem lýðveldisstjórnarskráin heim-
ilar, forseti landsins hefði átt að leggja þau undir
þjóðaratkvæðagreiðslu og kynni þá margt að hafa
skipazt öðru vísi en orðið er.
^ð gefnu tilefni skal bent á hversu illa fer á því
að Alþýðublaðið o.g formaður Alþýðuflokksins
skuli hælast um fylgisaukningu flokksins eimnitt
nú. Skyldi nokkur maður trúa því að Alþýðuflokk-
urinn hefði fengið aukið fylgi í kosningunum í
sumar hefði hann sagt kjósendum hreinskilnislega
að hann ætlaði að framkvæma í nóvember stór-
fellda gengislækkun og afnema um leið verðtrygg-
ingu kaups, gegn mótmælum allrar verkalýðshreyf-
ingarinnar? Þetta er ekki að starfa af ábyrgð, held-
ur blygðunarlaust ábyrgðarleysi og trúnaðarbrot
við kjósendur. Enda eru slík verk jafnan framin
að nýafstöðnum kosningum, í þeirri von að farið
verði að fymast yfir þau að fjórum árum liðnum
og tóm vihnist til að dusta’rykið af róttækum víg-
orðum áður en fólkið fær næst kjörseðil í hönd.
— s.
Ræða forseta íslands á nýársdag
Margs að minnast
Gódir Islendingar, nær og
fjær!
Ég óska yður öllum, hverjum
um sig og þjóðinni í heild, góðs
og gleðilegs nýárs! Ég þakka
einnig innilega gamla árið og
öll árin síðan við settumst að
hér á Bessastöðum, góðvild og
vináttu, sem þeir, sem hér sitja,
geta sízt án verið.
Á þessum fyrsta degi árs-
ins 1968 tilkynni ég, svo ekki
verði um villlzt, að ég mun
ékki verða f kjöri við þær for-
setakosningar, sem fara í hönd
á þessu nýbyrjaða ári. Fjögur
kjörtímabil, sextán ár í for-
setastól, er hæfilegur tími hvað
mig snertir, og þakka ég af
hrærðum huga það traust, sem
mér hefir þannig verið sýnt.
Það er margs að minnastfrá
þessum árum, þó það verði ekki
rakið í þessu stutta áramótaá-
varpi, og hugljúfastar eru end-
urminningamar frá þeim tólf
árum, sem okkur Dóru auðn-
aðist að búa hér saman. Ég
minnist hennar’, og ég veit þjóð-
in öll, með aðdáun og virðingu.
Nóg um það, að þessu sinni.
Mér er enn „tregt tungu að
hræra".
í>að tékur nok'kurn tíma að
venjast nýju umhverfi, og það
liðu nokkur ár þar til oldcur
varð eðlilegt að segja „heim að
Bessastöðijm". En Bessastaðir
eru tilvalið forsetasetur, bæði
jörðin, húsnæði og kirkja.
Helztu umbætur eru á þessum
árum Tjamarstíflan, skreyting
kirkjunnar og nýbyggð bók-
hlaða'. Er nú kirkjan ogBessa-
staðastofa komin í það horf að
ég hygg að ekki þurfi um að
bæta né við að auka um lanet-
skeið. En minna viii ée bó á, að
forseti barf einnig að hafa at-
hvarf í Reykiavík, einkum að
vetrarlagi. Það mun og tii bess
draga iim leið og sinnt verður
hinni ríku þörf Albingis, rílc-
isstiómar oe ríkissi^fnana fyr«r
aukin húsakvnni. Eru það til-
valdar framkvæmdir, ef þörf
verður aukinnar atvinnu, enda
vísas* tii snamaðar en ekki út-
giaidaauka.
Mér er það 1-jóst, að það
mun fæstum koma á óvart, að
ég hefi nú lýst yfir beirri á-
kvörðun. sem er ekki ný, að^
vera ekki oftar í kjöri. Ée
verð orðinn sjötíu og fiögurm
ára fyrir kjördag, ef ég lifi
Það hefði þótt hár aldur fyrir
hálfri öld. Ekki skaltu freista
drottins Guðs þin, og þá ekki
heidur bjóðar binnar með þrá-
■ setu. En bað kaRa ée þráset-j,
að sjá ekki sitt aidursmark.
Nvjar kjmslóðir vaxa uop, en
vér sem erum á áttræðisaidri,
vöxum fram af.
Vér höfum iifað tvenna tím-
ana. En tímamótin myndi ég
setja nálægt upohafi hinnar
fyrri heimsstyrjaldar, en þó
hafa stórfelldastar breytíngar
orðið frá hinni síðari styrjöld
og tíl þessa dags. Hið yngra
fólk gerir sér vísast ekki ljósa
þá breytingu, sem orðið hefir i
íslenzku þjóðfélagi og á kjör-
um fólks á einum mannsaldri.
Svo virðist sem ýmsir hafi
áhyggjur af því, að ednangrun
Islands sé úr sögunni. Og ekki
er því að neita* að á þessari
öld tækninnar, kafbáta, flug-
véla og eldflauga er Island,
eins og önnur lönd, komið inn
Ásgeir Ásgeirsson forseti íslands.
S>-
-4>
Doktorsvom
Gunnars Thoroddsen
24. febrúar
Þjóðviljanum barst í gær eft-
irfarandi fréttatilkynning frá
Háskóla Islands:
Lagadeild Háskóla íslands hef-
ur samþykkt að taka gilt til
doktorsvarnar rit Gunnar Thor-
oddsen sendiherra „Fjölmæli".
Doktorsvöm fer fram laugar-
daginn 24.1 febrúar n.k. Andmæl-
endur af hálfu lagadeildar verða
prófessor Ármann Snaévarr há-
skólarektor og dr. Þórður Eyj-
ólfsson fyrrverandi hæstaréttar-
dómari.
SALVADOR 3þ/l2 — Óttazt er,
að um 200 manns hafl farizt í
flóðum i bænum Itabuna í
Brasilíu. Útvarpsáhugamaður i
borginni gat komið þessum 6-
tíðindum áieiðis til borgarinn-
ar Salvador.
Og vér, sem munum afturfyrir
aldamöt, eigum að sjáJIfsögðu
erfiðara með að laga oss eftir
hinum nýja tíma síðustu ára
en yngri kynslóðin.
Ég minnist þess, þegarstjóm-
in var flutt inn í landið og
hinn fyrsti íslenzki ráðherra
steig af skipsfjöl. Ég minnist
fullveldisins 1918 og að sjálf-
sögðu endurreistar lýðveldis
árið 1944. Og þá minnist ég
ekki sízt Alþingishátíðarinnar
1930, sem átti ríkan þátt í að
efla sjálfstraust íslendinga og ^
athygli og áilit erlendra manna
á fámennri, afskekktri þjóð,
sem átti þúsund ára þingsögu
að baki. Einn brezki fulltrúinn
stóð að vísu fast á því, að brezka
Parliamentið væri móðir þjóð-
þinganna, en játaði fúslega, að
Alþingi Islendinga væri þá
amma þeirra. Með slíka for-
sögu getum vér hvorki leyftoss
né megum óvirða vort eigið
Alþingi. Því ber að halda í
hæstum heiðri. Allt eru þetta
merkisatburðir, sem ég he£i
rakið. Úr nýlendu er orðin
frjáls og fullvalda þjóð. Vér
höfum ekki orðið fyrir von-
brigðum um árangur sjállfstæð-
isbaráttunnar. Jafnframt hafa
orðið stórfelldar breytingar í
atvinnulífi og um búsetu. Fram
um aldamót má heita að hór
hafi verið bændabjóðfélag. En
bess verður að gæta, að bónd-
inn og hans íólk lagði jafn-
framt stund á heimilisiðnað og
karlmenn fóru í verið á vertið.
Einn og sami maður við orfið,
árina og vefstólinn.
Vöxtur kauptúna og kaup-
staða er í rauninni eðlileg
verkaskipting, sem leiðir af
aukinni véltækni og batnandi
skipakosti. Þar sem ekki var
komizt á milli héraða áðurfyrr,
jafnvel til hjállpar í hallæri,
bá eru nú allar leiðir opnar að
kalla, bíllinn er kominn í stað
hestsins. Og enn hafa flugsam-
göngur þróazt bæði innanlands
og utan, svo að fjarlægðir haía
breytzt í nálægð. Einangrun
lands og þióðar er úr sögun Ji.
Það barf bæði brek og góöa
greind til að aðlagast slíkum
stökkbreytingum á fáum ára-
tugum. En þjóðarstofninn hefir
sýnt, að hann er traustur og
góður. Sú upþlausn. sem rætt
er um að sé í þjóðfé’aginu, er
vonandi bemskubrek, sem eiga
eftir að hverfa með vaxandi
broska.
á hættusvæði ófriðartíma. At-
omöldin gengur og jafnt yfir
alla. Og þá er að taka því með
skilningi og dréngilegri sam-
búð við aðrar 'þjóðir. Vér bú-
um við gott nágrenni. Ófriðar-
hætta milli þeirra þjóða, sem
búa á ströndum norðanverðs
Atlanzhafs að vestan og aust-
an, er einnig úr sögunni. Oss
ber að rækja góða frændsemi
við skyldar þjóðir, og vinskap
við allar þjóðir, sem vér höf-
um nokkur samskipti og við-
skipti við. Stórveldisdraumar
eru engin freistíng fyrir vopn-
lausa, fámenna þjóð. En það
getum vér sýnt umheiminum,
að smáþjóðir eiga rétt á sér
jafnt og aðrar, og að skilyrði
til mannlegs þroska séu þar
sízt lakari en meðal stórþjóða.
Forystumaður eins og Jón Sig-
urðsson er fyllilega á borð við
hvem amnan leiðtoga miljóna-
þjóða. Ég verð þess oft var
meðal erlendra þjóða að íslenzk
þjóð hefir gott mannorð að
þeirra áliti, sem nókkuð' þekkja
til, og er það hin mesta þjóð-
arnauðsyn, að vér varðveitum
það og sýnum oes þess makllega.
Sumir virðast og hafa aukn-
ar áhyggjur um framtið ís-
ienzks máls og menningar. En
þá væri hvort tveggja lítils virði,
ef það gæti ekki þrifizt nema
í einangrun, eins og viðkvæm
jurt undir glerþaki, eða forn-
minjar á safni. fslenzkt þjóð-
emi er málið. hugsunarháttur-
inn og óslitin saga frá upphafi
Islands byggðar. Hrein og svip-
mikil tunga stóð af sér allar
hættur nýlenduáranna um
margar dimmar aldir. Meðal
allrar alþýðu manna hefir tung-
an lifað með litlum breytingum
frá upphafi sagna- og Ijóða-
gerðar. Það stækkar fámenna
þjóð að geta enn notíð alls
þess, sem hugsað hefir verið
og skráð á þúsund árum
og einni öld betur. Og það
sameinar íslenzka þjóð, að
tungan er ein og engar mál-
lýzkur. Tungan þekkir enga
stéttaskiptingu og vemdar þjóð-
legan hugsunarhátt. Meðan
hennar vamarveggur stendur,
er íslenzku þjóðemi borgið. Ts-
lendingar eru enn hin mesta
bókmenntaþjóð.
Góðir íslendingar! Ég lýstí
yfir því, að ég verð ekki leng-
ur í framboði. Á þessu ári eru
liðin fjörutíu og fimm ár síðan
ég var fyrst kjörinn á þing,
söguríkt 'tímabil bókmennta og
lista, framfara og kjarabóta.
Þetta er ekki kveðjuræða. Enn
er eitt misseri til kosninga og
ménuði betur til fardaga hér
á Bessastöðum. Nú á útmáa-
uðum kjörtímabillsins vænti ég
að hitta margan mann að máli,
og láta eitthvað til mín heyra.
Ég endurtek þakkir mínar
fyrir liðin ár, og óska þjóðinni
árs, friðar og Guðs blessunar!
Gleðilegt nýár!
Kópavogur
Þjóðviljann vantar blaðbera í Digranes-
hverfi.
ÞJÓÐVILJINN Sími 40-753.
j