Þjóðviljinn - 24.02.1968, Blaðsíða 5

Laugardagur 24. febrúar 1968 — ÞJÓÐVIUINN — SlÐA j
Úr viSfölum ylS ARTHUR MILLER
Hefur meirí áhuga á áhrífum bók-
mennta en sjálfrí shöpun þeirra
□ Arthur Miller, leik-
skáld ágætt eins og menn
vita, héfur ekkért á móti
því að flytja blaðamönnum
nokkum boðskap öðru
hvoru — og það er jafnan
forvitnilegt að heyra til
hans. Hér fara á eftir kafl-
ar úr tveim viðtölum þar
sem Miller svarar spum-
inigum um pólitík og skáld-
skap, um gamalt og nýtt
í listum, um aðgengileik
léikbókmennta og ýmislegt
annað.
Þvi miður höfum við efcki^
þessi viðtöl f heild, en hér á
eftir fara kaflar úr þeim —
snurningarnar fylgja ekki með,
en fyrsta tilsvarið er við
spumingu um það hvort Miller
finnist ekki að stjómm.ál
þröngvi sér inn í persónulegan
heim manna.
Nei, svaraði Arthur Miller.
Stjórnmál, barátta þjóðanna í
einni eða annarri mynd hafa
ávallt verið mér uppspretta
andagiftar að einhverju leyti.
Maðurinn lifir í þjóðfélagi, þótt
hann greiði sitt atkvaeði aðeins
öðru hvoru. I þessu er stserð
persónuleika hans fólgin.
★
Við höfum glutrað ndður
hæfileikanum til að takast á
við heiminn, hæfileika sem
Hómer átti og Aeskhylos, Evri-
pides og Shakespeare, . . . í»að
er furðulegt að þeir sem
hneigja höfuð sín fyrir hinu
gríska Jeikhúsi geta ekki kom-
ið auga á þáð að þessi miklu
verk eru skrifuð af mönnum
sem risu gegn þjóðfélaginu,
gegn þlekkingum þess og trú.
Þetta eru félagsleg skjöl en
ekki lítilvægt einkatal.
Ef að leikhúsið vill ná ár-
angri verður það að styðjast
við áheyrendafjölda, því meiri
þeim mun betra. Þetta er lög-
mál leikhússfns. 1 hinu gríska
leilchúsi voru fjórtán þúsund á-
horfendur sem samtímis tóku
þátt í þeim átökum sem gerð-
ust á sviðinu.
★
Ég lifði tíma macarthyisam-
ams, þegar menn þreyttust bók-
staflega meðan á þá var horft
eftir því hvað hin pólitíska
klukka sló. Við lifðum undir
félldi þvílíks ótta, að hin am-
eriska skynsemi ruglaðist nokk-
uð í raun réttri. Og við höfum
enn ekki náð okkur til fulls
eftir þessa geðbilun. Drottinn
minn dýri, af þessum sökum
láta menn enn lífið — lítið
bana á það sem við erum að
gera handan Kyrrahafsins.
★
Allt hefur áhrif á leikskáld.
Leikskáld sem tekur ekki við
áhrifum er afleitt leikskáld.
Það er eins og þerripapír Iist-
arinnar. Ef hann vinnur á ann-
arri bylgjulengd en áhorfendur
hans þá imin enginn skilja
hvern f jandann hann er að fara.
Leikskáldið er einnig með
nokkrum hætti blaðamaður og
Sálfræðingur í senn, jafnvel þótt
það sé milkill rithöfundur. Þe.ss-
vegna mun hið almenna and-
rúmsloft sem ríkir að líkind-
um hafi miklu meiri þýðingu
fyrir leikritun en nokkra aðra
listgrein.
Áhugi minn persónulega sem
rithöfundar beitir sér að vanda-
málinu mannlegur persónuleiki
og nútímaþjóðfélag. Hvað get-
ur framar slikum áhuga, slík-
um tilhneigingum, túlkað áhuga
á félagslegum vandamálum,
vilja til afskipta af þvi sem
gerist? Bókmenntaleg sköpun í
sjálfu sér skiptir mig minna
máli en áhrif hennar.
★
Þegar ég byrjaði að skrifa
þótti það sjálfsagður hlutur að
höfundurinn léti sig borast með
þeim meginstraumi sem hófst
með Aeskhylos og fer um alia
sögu leikritunar í 2500 ár . . .
Mér virðist að nú standi leik-
skáldum á sama um þessa sögu.
Að líkindum telja þeir að hún
komi þeim hreint ekki við. Ung
leikskáld, sem ég hef tálað við,
þekkja annaðhvort ekki fortið-
ina eða telja hin gömlu form
o£ stirðnuð, hreyfingarlaus.
Verið getur að mér skjátlist,
en ég sé ekki að hin tragíska^
hvelfing heimsdramams hafi á
þá minnstu áhrif. Að líkind-
um starfa ég á annarri bylgju-
lengd því ég hef áhuga á leik-
rsomirn pensónuleika, á stað-
reyndum um mennina. Á
Framhald á 7. síðu.
Hver hefur sinn djöful að draga,— og tékkneskur myndlistarstúdent hefur á þessari ágætu mynð
dregið upp þann sem honum þykir verstur: — Mfyndin hcitir Krcdda.
Arthur Miller og kona hans.
Danir eignast sínn fyrstu
bók um Bertolt Brecht
Hið ágæta þýzka leikskáld og
höfuðdýrlingjur vinstri manna á
mennimgarvígstöðvunum, Bert-
olt Breoht, hefði orðið sjötug-
ur í þessum mánuði. Frændur
vorir Danir hafa haldið upp á
þessi tíðimdi með því að gefa
út sána fyrstu bók um Brecht.
Hún er eftir Fredrik Martner,
blaðamamn og þýðara, sem um-
gekkst Brecht mikið á útlegðar-
árum hans í Danmörku.
★
í viðtali við Martner í Land
og Folk er m.a. spurt um af-
stöðu Brechts til Austíir-Þýzka-
lands, þar sem hann bjó síð-
ustu ár ævinnar. Martner telur
að þar um hafi mörgu verið
logið: „Brecht var hliðhollur
DDR og átti ekkert aflögu
handa Vesbur-Þýzkalandi. Hefði
hann vérið andstæður Austur-
Þýzkalandi hefði hann sem
bezt getað tekið hatt sinn og
farið. En að sjálfsögðu gat hann
farið háðulegum orðum um
flokksmenn sem skiptu sér af
starfi hans í tima og ótima og
á fullkomlega fáránlegan máta.
Hann sagði mér að hann hefði
átt langa fundi með þeim út
af Lucullus og að þeir hefðu
talað mikið — en ednn af þeirn,
Wilhelm Pieck, væri sérlega
gáfaður. Ef hann væri ekki
ávona önnum kafinn við pólit-
tík mundi ég ráða hann að
Berliner Ensemble, bætti hann
við. En hann gekk ekki í flokk-
inn sjálfur. Ég held það hafi
verið af því hann hafði and-
styggð á að komaa fram opin-
berlega við háta'ðleg tækifæri
— þótt hann beygði sig stímd-
um fyrir óhjákvæmilegum tdl-
mælujm eftir að hann kom til
DDR.“
Skriðdreki þinn er sterkur vagn
Eftir BERTOLT BRECHT
Hershöfðingi, skriðdreki þinn er sterkur vagn
hann jafnar skóginn við jörðu og kremur
hundruð manna
En hann hefur einn galla:
Hann þarfnast stjórnanda.
Hershöfðingi, sprengjuflugvél þín er sterk
hún flýgur hraðar en stormurinn og
ber meira en fíll
En hún hefur einn galla:
Hún þarfnast viðgerðamanns.
Hershöfðingi, það má nota manninn
til margra hluta.
Hann getur flogið, hann getur drepið.
En hann hefur einn galla:
Hann getur hugsað.

[FQSTDILtL
Sem betur fer eru ekki öll
vandræði árviss á Islandi.
Síldin bregst ekki alltaf. Krón-
an fellur ekki á hverju liausti.
Það koma meira ad segja sól-
skinssumur, ef ekki fyrir norð-
an þá fyrir suinnan. En eitt
er jafnvíst og tif klukkunnar:
þeir sem ráða úthlutun lista-
mannalauna, þeir verða sér
alltaf til skammar.
Þetta er gömul saga og all-
ir löngu orðnir þreyttir á
henni. Og það er alls ekki
skemmtilegt að ræða hana.
Það er fátt nýtt f galskapn-
um og varla að hægt sé að
tala um kerfi í honum held-
Tillaga um listamannalaun
ur. Það er ekkert mýtt að ver-
ið sé að refsa mömnum, eink-
um rithöfumdum, fyrir rót-
tækni af einhverju tagi og
enn sem fyrr má setja saim-
an langan lista yfir menn sem
ekki „eru með“ af þeim sök-
uim, að því er bezt verður séð.
En það er þó ein atihyglisverö
nýjung, sem kom fram i síð-
ustu úthlutun. Hún er sú, nð
það hefur fcekizt að sleppa svo
til öllum þeim mönmum af
yngri kynslóð sem hafa unnið
sér það til ófrægðar að fás1
við þá grein lista sem er
einna tímafrekust og um leið
einna verst er fyrir greitt —
ég á við skáldsöguma. Hér
mætti til nefna dágóðan hóp
mamma, sem vissulega hafa
skrifað misjafnar bækur, en
það þarf engu að sfður sér-
stæða hugkvæmni til að' taka
þennan fjölmonna hóp af dag-
skrá. Annað atriði er og
mjög athyglisvert — en að
vísu ekki nýtt og frumlegt.
Það er sú ráðabreytni að refsa
mönnum sérstaklega fyrir
dugnað í sinni list. Öðrum
orðum verður ekki farið um
það, að svipta „launum“ menn
eins og Hannes Sigfússon,
Guðberg Bergssom og Leif Þór-
arimsson, sem allir hafa ný-
lega samið verk sem hafa
hlotið óvenjulega jákvæða
gagnrýni úr ólíkustu áttum —
og þótt allir séu að sjálfsögðu
ekki sammála um þau, hefur
ekki heyrzt í neinmi þeirri
rödd, sem ekki telji þau
merkileg.
(Vel á minnzt — Guðbergur.
Það er einkennilegt þegar
menn afsaka andúð sína á
þeim höfundi með skírskotun
til þess að hann sé vanþrosk-
aður höfundur eða skorti ga
í vinnubrögðum, eins og mað-
ur sér á prenti. Væri þetta í
raun réttri mælikvarðinn er
ég anzi hrædur um að Helgi
Saermmdsson og félagar hans
mættu standa í andlegum
bleyjuþvotti fyrir skjólstæð-
inga síma velflesta lem-gur en
þeim entist aldur til).
Ein sleppum þvi — þetta er
sem fyrr segir vont mál
og afspyrnu leiðinlegt, ogokk-
ur tekst þrátt fyrir allt ekki
að koma markverðu höggi á
viðhorf úthlutunarmanna því
þau leysast upp í myrkur og
reyk þegar n*r kemur. Þess
vegna kýs ég heldur að vera
jákvæður og bera fram alvar-
lega tillögu til úrbóta. Látum
heiðurslaun vera, gerum ráð
fyrir því að úthlutunamefnd
sitji áfraim. Bn húm, skal ekki
skipta hundrað mamns í tvo
flokka, heldur skal hún velja
svo sem 250 mamns (sem er
sýnu auðveldara að sjálfsögðu)
rithöfunda og listaimenm, sem
taki þátt i happdrætti um þá
upphæð sem ráðstafað er.
Fjölda vinninga má ákveða
síðar. Formaður úthlutunar-
nefndar annist happdrættin í
viðurvist lúðrasveitar. Þessi
tillags er í fyrsta lagi í miklu
samræmi við íslenzkt þjóðlíf
og menningar' íf, svo varla
verður hún talin af annarleg-
urn rótum spunnin. 1 öðru
lagi er fullvíst að blind til-
viljun mun tryggja rnildu
meira réttlæti og skymseimi i
meðferð úthlutunarmála en
hingað til hefur þekkzt.
A.B.