Þjóðviljinn - 15.06.1968, Blaðsíða 5

Laugafdaigur 15. júní 1968 — ÞJÓÐVILJINN SÍÐA SJj
EINAR MÁR JÓNSSON SKRIFAR FRÁ PARÍS
r
því að dagimn eftdr töluðu (mienn
aif sama álhuga og hita og áð-
ur í troðfulluim fyrirlestrasaln-
uoi Prófessor frá Namiterre
filuitti ágaett erindi uim vanda-
miál firanskra háskóia og bair
firaim allítarlegair tiillögur til úr-
bóta. M.a. vildi hámm að há-
sfkólar fengju s.iálfstjóm og
múrarndr milli hinma ýmsu há-
stoólagreima yrdu b- '’ur mióur.
E5n um ledð og prn rinm lauk
máli sánu, smerust umraeðuirnar
irm á nýtt sivið. Damiel Coíhm-
Bemdit kom hlaupanidi imm í
salinm og greip Mjóðnemanm.
Hamm saigðdst viilja tiltoynina
mörmum það, að Grimaud lög-
reglustjóri væri nú búimm að
viðurkemma, eftir að haifa neit-
að bví lengi, að lögreglan hefði
notað gastegundir gegn stúd-
entum (toalMaðar CB), sem væru
notaðar í Vietnam og Russell
dómistóllirm hefði fordæmt.
Þessair gasitegumdiir gætu or-
satoað sflaem veilkimdii (m.a. aíl-
varlegar augnstoemimidir) og
jafnvel dauða, ef • mikið maign
vseri af þeim í lokuðu rúmi, og
lögreglam hefði okki hikað við
að kasta mörgum slítoum
gassprenigjum inn í anddyri og
aðra Sifka staði. Það væri þó
verst, að gastegundir 'l>essar
væru hermaðairlieyndarrná!, og
laetonar bektotu því ektoi vertoan-
ir þeirra. Daniel lagði það síð-
an til, að stúdentar krefðust
þess' að Grimiaud og Fouohet
létu af embætti af þessuim söto-
uim. Að því búmu Mjióip hainm
út úr salnum, en allur mann-
fijöQdinn kilappaði.
Meðan þessar mairaþonum-
ræður stóðu yfir í fyrirlestra-
íailnum, vonu aðrar kennslu-
stofur í Censier þó etolki auð-
air. Noktorum kemnslustofuirri
haföi verið breytt í sjútorastofur,
aðrar voru svefnsalir fyrir
„setuliðið", en víðast fóra þó
firaam ýmis komar nefndanfiund-
itr. í öllum göngum var fjöldi
manna á ferli og ræddi saman.
Búið var að kroita ýmsar á-
Hetratúr á veggi, t.d. „Rektor,
RiocÉhe (þ.e. kllettur) er etoki
nema lítil steinvala", „ítoilæðið
exlhibitioníska kennara", ,4
prófium skuiuð þið svara, með
spumnimgum", o.þ.h. Háskóla-
byggingin var óþetokjamleg.
Ulm svipað leyti og Cemsiier
hermámu stúdentair einnig Nant-
erre og vísindadeildina í Halles
aux vdns í Parfs.
„Til hamingju
með afmælið
herra hers-
höfðingi"
Um árabil hefiur það verið
ósto franistera stúdenta, að sam-
rærna þarátbu sírna vericlýðs-
baráttunni, og er það liður í
viðleitni þeirra til að koma
stúdentuim og háskólanum í
mámari tengsl við hin raumvenu-
legu vandamiál þjóðfélagsiins.
Þeir hafa lfka talið, að það
sé sama þjóðfélagskerfii sem
standi gegn kjarabótum verka-
mamna og enduirbótuim háskótta-
kerfisins (t.d. leiðréttingu þjóð-
félagslegs misréttis ]>ar) og
vildu því meina, að rétt væri
að samræma hemaðaraðgei’ðir
gegn þjlóðfiélagskerfi þessu. Litl-
ar vonir virtust þó lengi á þvi
að þessi ósik myndi nokkurn-
tíma rætast. Stúdentar vora
kHofnir og samtök þeirra veik,
og verklýðsleiðtogar höfðu ímu-
gust á þessum „borgarasonium,
sem vildu segja þeim fyrir
verfcum í baráttu þeirra“. Það
mymduðust því lengi vel ekiki
nein. tengsl nemia hélzt stutta
stund á döguim Alsírstríðsins.
Bn við stúdentaóeirðimar
breyttust viðhorfin skyndilega.
Stúdentar lýstu strax í upphaifi
yfir samstöðu sinni með verka-
mönnum: í fyrstu kröfuigöng-
unni 6. maí mátti mjög oft
heyra slagorðið „stúdentar
sitanda með verkamönnum“, og
síðar bættust við önnur slag-
orð eins og „Sorbonne handa
verfcamannasonum" og „alþýð-
lega háskóla". Stærstu verto-
lýðssaimtök Fraiklklands C.G.T.
og C.F.D.T. i ýstu einnig snemima
yfir stuðnimgii sínum við knöf-
ur stúdenta.
Raunvera,legt samstarf hófist
svo stoömmu síðar, þegar C.G.T.
og C.F.D.T. ákváðu að efina til
sólarhringsverkfalls og kröfu-
göngu tiil stuðniirngK stúdentum.
Það var Georges Séguy, fram-
kvæmdastjóri C.G.T., sieim átti
upptökin að þessu, og sýnnr
þetitai, hvað andirúmsloíftið var
breytt. En öll deiilumál voruþó
ekiki horfiin, og þuirflbi lanigar
samniingaiviðræður áður en leið-
togar stúdenita og verkamanna
yrðu samtmáila um stoipulaig
saimeiginilegrar kröfuigönigu.
Verkam'annafiorinigjamir voru
tregir bil að fallast á það að 22.
marz hreyf.in.gin væri „stétitar-
félag“ og þeir vora lítt hrifnir
af sffolidum áirésuim henmar og
ýmisisa annarra stúdentaifólaga
á siiig og félög sín og viildu banna
blaðasölu þessara félaiga og
annan áróður þeiirra í grennd
við göniguna, en stúdentar þeir, '
sem töldu vertolýðsifélögin stein-
runiniin og samgróin kapítalístou
þjóðféiagi, vildu fá að segja
það upp i opið geðið á venk-
lýðsleiðtoguinum. Bfitir miitoiið
þjark náðist þó saimtoomuilaig, og
stúdentaleiðtogunum tótost með
herkjum að fá félaga sína til
að samþyfckja málamiiðlunina.
Mánudaginin 13. maí voru tíu
á.r liðin firá því að þeir atburð-
ir hófiust, som leiddu til valda-
töku de Gaulle. Skömmu eftir
hádegi þarnn daig byrjuðu stúd-
entar og menntastotólanemar að
saifnast saman fyrir firaman
járnlbrautarstöðina Gare de 1‘Est,
og brátt skiptu þeir tuigum þús-
unda. Ýmfiir leiðtogar tótou til
má1s, m.a. Jacques Sauvageot.
Hamn lýsti þvx yfiir að nú kæmi
]>að efctoi lenigur til máila að
horfiið yrði afitur til ástands
þess, sem var fyrir uippreisniina,
ofí súigöi banin að verfcfalíli stúd-
enta og kemmaira yrði haldiið á-
fii-ntm og allar hástoólabygginga.r
hernulmdar. Maiifcmiiðið sagði
hairan að værl aligerlega frjálsar
st.iónnmiálauimræður í hástoólan-
um og brottviikning in.mainiríkis-
nxðherra og lögreglustjóra.
Bfibir ræðuhöldiin gengu sitúd-
entarnir i fylkimgu til Lýðveld-
istorigsinK (Place de la Répu-
blique), þar sem C.G.T. hefur
aðalstöðvar sínar, og saimein-
uðust vexfcamöninum, sem þar
höifðu safinazt saman. Brfiitt va.r
að ste'ipuleggja þennan mitola
fijölda, sem þarma var, oig ýms-
um stúdentuim faranist að for-
sprafckar veifcamanna gerðu
sriig hornreka. Þeir sögðu: „Þeg-
ar barizt var á götuinum reyndi
C.G.T. etoifci að troða sér firemst".
Stúdentar og verkamenn
genigu síðan saman fyltetu liði
í gegnum París. Fremst í göng-
unni gemgu leiðtogar stúdenta
og verklýðssambandanna undir
stóram borða sem á var letr-
að: „Sbúderatair, kennarar og
vextoamienn standa saiman“, en
rétí fynir afitan þá bára veifca-
menn þrjú risastór stoilti með
stöfunum C.G.T. Síðan gengu
hundrað þúsunda verkaimanma
og stúdenta saman undir rauð-
um fánuim og báru spjöld með
meifcjum félaga siona, skóla,
sjútorahúsa o.þ.h., og spjödd
með kröfuim uim kjarabætur („40
stuinda vinn.uviku”). Lanigt fyxúr
aftam leiðtogana, nálægt miðri
fylikinigunirai, feragu ýmsir rnetfc-
ir stjórnmálameran rúm: Mend-
és-Fi'ance, Mitteri'and, Wald-
eck-Rocfhat, Guy Mollet o.s.frv.
Bn fyrir utan kröfuspjöld og
mexfci vora einniiig boi’in fjölda-
möi’g spjöld með ýmsum póli-
tískum slagorðum, og þessi slag-
orð voru einraig hrópuð. Þau
voru mjög fjölbreytt, en lang-
algengust Jxxii’ra vora slagorð
dagsins: „tíu ár, það er nóg“,
„tii harraingju með afimælið
hei'i'a hershöfðingi“, en einnig
mátti heyra „de Gaulle á elli-
heimilið“. „adieu de Gauille“,
„alþýðustjórTi“ o.þ.h. Svo suragu
verkamenin og stúdentar Inter-
nationalinn með kreppba hnefa
á lofibi, eða þeir sungu gaman-
vísu eima um Pomipidou, sem
mér tótest því miður ekki að
læra. 1 miðri fylkingunni gekte
aldraður maður og hélt á stór-
um sóp og stoiliti. „Til að sópa
burtu lögregluríkinu" stóð t
letrað.
Þessi rraifcla fylkinig gékk upp
Boul* Mich‘ og kom um síðir á
Denfert-Rochereau torgið. Þar
var hún leyst upp, en fyltoingar
ungra manino, stúdenta og
verkaiman.na, gen.gu um Laibinu-
hverfið firam eftir kvöldi og
stuðrainigxsimenn Cóhn-Bendit
söfinuðuist samam til fúndarhalds
á Marsvöiilum.
Efitir kröfuigöngiuna fjölmennitu
stúdentarnir síðan í Sorbonne
(en þaðan hafði allt lögi'eglulið
vi'kið um morgurainn eins og
Pompidou hafði lofað) og her-
námu háskólabygginguna. Þedr
settugt inn í fyrinlestrasalina
og komu þar á stað umræðum
uim huigðai'efinii sín, samræm-
iragiu vertolýðsbaráttu og stúd-
entabaráttu, þjóðfélagsgagrarýnii
í háskólainum o.þ.h. og undir-
bonne. Annað kjörorð var einn-
ig letrað á alla veggi: „Það er
bannað að banna“, og é ein-
úm stað var búið að breyta á-
letraninni „reykinigar bannaðar“
í „þið hafið rét’ til að reytoja"
(eirahver hafði síðain prjónað
aftan við þetta „jafn.vel has-
hisih“). Síðar var þó strikaðyfir,
þessa áletran og skrifað ístað-
i.nin: „Sá, sem reykir, styrkir
hið kapi'italiístoa rritoi, því að 60'V'o
af vei’ðinu fiara í steatta". Áróð-
uirsspjöld og merted vinstri sam-
taka vora á veggjunuim við
söluþoi’ðin, ásamt mynduim af
foi’raköppunum Karli Marx, Len-
ín, Trotztey, Mao, Ohe Guevara
o.fl., og í grennd við þottavoru
fundaboð og aðrar tilteynningar
um byltiniguna: „Nemendur í
heimspeki halda fund með kenn-
urum kl. ]>rjú“. Svo héngu
einnig uppi miðar með völduara
orðskviðum efitir Mao eða á-
letraniir af öllu tagí, t.d. „götu-
vígin loka götumni en opna leið-
gerningur að komast bar inn.
Eitt vin&ælasta umræðuefnið
var einis og áður tengsl verk-
lýðsbaráttu og stúdentabaráttu,
en fjölmörg önnur efnx voru
líka rædd. í einum fyrirlestra-
salnum sátu t.d. stúdentar og
menrataskálakennarar og ræddu
um viðsteipti nemenda og kenn-
ara í menntaskólum. Er hægt að
láta menntastoólanema stjóxma
málefnum sinum og félagslífi
sjáilfia? 1 öðram sal var rætt
um eitt brýnasta vandamál
stúdenitanna nú, prófin. Það
er auigljóst að prtófin geta etoki
fiarið fram í vor á bann hátt
sem áætlað var, vegna allsþess
sem gerzt hefiur, en skoðarair
fuirxdarmanna á því hvað gera
skyldi vora mjög skiptar. Sum-
ir stunigu upp á því að allir
skyldu sk.rópa í prófunum í vor,
þaniniig að þau gætu álls efcki
farið firam, en aðr-ir mótmæltu
því og sögðu að það gæti kom-
ið niiður á þcim, sem síztskyldi,
Stúdcntarnir mynda raftir og götusteinarnir ganga mann frá manni,
bjuiggu hersetu Sorbonne. Um-
ræðurnar héldu áfram langt
firam á nótt.
„ímyndunaraflið
tekur völdin"
Næsta, dag @átu vegfarendur
f LatrinuhveiÆinu séð, að raotok-
ur breytiiraig var orðin: yfirSor-
bonne blöktu rauðir og sivarbir
fiánar. Og við kapefflu skólons
boðuöu áletrarair ný tíðindi:
,,Hér er verið að þurrka af ryik“.
Hinn aldnd Sorbonne var nú
algerlega óþekikjanlegur. Portið,
ganigaimir og fyí’i vl ^sti’asalimir
voru troöfullir af fólki, som. var
að ræða saman, droiifia áróðurs-
miiðum eða aðeins að horfa á
}>að, som fyrir augu bais, Aug-
lýst hafði verið að Sorbonne
væri nú fx’jéls og ölluim opinn
og mátti sums staðar sjá al-
þýðufólk, sem þarna var kotnið
í fyrsta sinn til að sjá hvað
færi eiginlega firam í þessu húsi.
I portinu voi’u söluiborð ým-
issra vinstri samtatoa: Maoixvbar
seldu kínversk blöð, orðstoiviði
Maas oddvita og myndir af
hinum sama Mao. Kommúraistar
seldu verk Marx og Lenrins og
ýmsa bæklinga um stefnu
filoktosiins. Troi.zkystar seldu
æyisögu Ti’otzkys -og rit hans,
rit Ohe Guevara, Mjómplötur
frá Kúbu og ýtmsar bækur um
heimsnraálin í dag. Einnig voru
söluiborð fleii'i manna, t.d. seldu
nokkrir ungir Kurdar bækur
uim þjióð sína. Stytturnar tvær
af Vicbor Húgo og Pasteur, sem
standa í porbinu við hlið kap-
ellunnar héldu báðar á í'auðum
fánum, og búið var að þekja
alla veggi hússins rneð áletr-
unum og teikndraguim. Mjög
víða mátti þar sjá áletrurairaa:
„ímyndunaraifilið tekur völdin“.
siem var edns koraar kjörorð
þeárara, sean hertekið hööðu Sar-
ina“, „hin.n fegurstá skxílptúr
era götusteinarnir, götusteinam-
ir teraingslöguðu, sem viðhend-
um í haus löggunnar", „lærið
að syragja Intemaibionalinn“,
„prófessorar, þið era jafn gamil-
ir og menning ykkar“, „oktour
varatar rauðain dúk í fána“,
„menninigin er aindstæða lffs-
ins“, „líf í rrútíðinni, etoikert
nema nútiíðxraia“, og þaminrig
mæbbi mrjög lienigi telja. Við
hlið áletrana, áróðunsffniða og
fiundarboða blökibu rauðir fián-
ar og svartir og einnig mátti
sjá fána þjóðfrelsisþreyíingar-
ininar í Vietnam. Loks vora
einnig skioptedteniingar fesriar á
veggii, á eina þeirra var letn’uð
yfiirlýsrirag lögreglustjóra um að
augnveitoi sú, sem ýmsrir stúd-
eratar hefðu fundið til eifitir
bairdagann í Rue Gay-Lussac,
sitafiaði senniiloga etotoi af tára-
gasi holdur einhverju efni, sem
þeir hefðu sjálfir komið með,
og myndin sýndi stúdent. ligigja
í blóði sínu við götuvígi með
■bók eifitir Karl Marx við hlið
sér.
Stórar myndir af Karli Marx
héngu á veggjuim, en ekki sá
ég nein spjöld límd upp með
setniragum eftir gamla manrxinn.
Hins vegar vora nokkrar ágæt-
ar setniimgair eftir Harpo Maxrx
letraðar á veggi.
1 miðju porti Soi’bonne, við
hlið kapeliluninar, hafði verið
setbu.r filygill, og ýrnsir píanó-
leikarar grij'u í hann. Einn
þeirra sat lengi og spilaði Chop-
in og annar spilaði nlssnesto
þjóðlög, en la.ragflestir spiluðu
gamaldags djass í stril áranna
rétt eftrir 1920.
Inn.i í sjélfri hásteólabyggi n g -
unni fór mikið starf fram. í
filestuim fyrirlestrasölum vraru
haldnir umræðufundir, en erf-
itt var að sjá hvað þar fór
fraim, því að salirwir voru oft-
ast svo fiulrir að þ@ð var ó-
]
einihverja lausn þyi-fti að firana
svo að menn glötuðu ekkihedlu
skólaári. Bentu ýmsir á, að
rétt væri að fá próftimanúm
bi’eybt í vor, eða gera prótfin
léttari. En allrir virtust sam-
mála urn, að prófiTýrirkomulagið
eins og það hefur verið væri
álgonlega íirelt og í framitíðdnni
þyrfiti að taka það til gaign-
gerðrar endurskoðunar.
Klukikan hálf n.íu uim kvöld-
ið hófist „aðaMuindur“ mót-
mælahreyfingai’innair í hátíða-
sal Sorbonnc. Ég kom þangað
tveim tímum efibir fundarbyrj-
uin. Salui’inn var þá tnoðfiullur
og fiunihei-tt þar ininri, hátalara-
kerfiið var bilað, en samt breytt-
ust menn ektoi á ræðuhöldum.
Það var sífelldur strauimur
manraa í ræðustólinra og menn
stóðu sturadum u.pp úti í saln-
um og reytndu að tafca til máls
þar. Umræðuefnið var framtíð
hreyfiiragarinnar og hvað næst
skyldi gert. Tveir ræðumenn
héldu því firamv að nú væri
versiba hættan einaraigrun, Sor-
bonne ætti ektod að verða neitt
byltingarghettó, heldur staður
þar sem frjáisar umræður gætu
farið fram. Pompidou hefði
filutt ræðu um sjálfstæði há-
skólanna, væri ekted rétt að
stúdenitar væra „jákivæðir“ og
í’æddu tillögur hans? Þeir
stungu upp á því að senda fiá-
menna flotoika stúdenta um
hverfiið til að næða við fbúa
bess og útskýra hver tilgangur
„byltinigarinnar“ væri. Þessu
var mjög vel tekið. Sturagið
var upp á því að ganga í fylto-
ingu að sjónvarpshúsinu til að
mótmæla einlhliða frásögraum
afi gerðuim stúdenta. Eimnig
var sto'ipuð fiimmitán mairana
nefnd til að skipuleggia her-
nám Sorbonne og hafa yfirum-
sjón með því sem þar færi firam.
Ulm miðnæbti var ég búinn
að fiá nóg af svaekjunraii í hú-
tíðasalnum og ég getok út í
kvöldsvalann. Hálfdirrumt port-
ið var enn troðfullt af fólki og
djass frá 1920 hljómaði firá
gömlu og illa stilltu píanói, sem
var eirahversstaðar fálið í
mamnfjöldanum. Ljós var í
filestum gluggum og klapp og
hlátrasköll bárast úr fyrirlestra-
sölunuim, sem voru svo fullir
að fólk sat þétt í öllum gluigg-
unum. Öðra hverju voru lesnar
tilkynningar í hátalara eða
beðið um sjálfboðaliða til ein-
hvers verks. Þegar ég getok
burt, kom lítil lúðrasveit á vett-
vang og spilaði einhvers konar
afibrigði af dixielarad.
Sorbonne undir
stjórn byltingar-
manna
Það sem nú var að gerast í
Sorbonne, var svo stórt í snið-
um og nýstárlegt, að það tók
mig marga daga að fá raotefcna
yfirsýn yfir það. Efitir að Sor-
bonne var „hemuminn“ var
hsnn þéttsetinn stúderatum bæði
nótt og dag og bað ríkti sami
hétíðaandi bar eins og fyrsta
daginn. Hefur svo verið til
bessa dags.
Á hverjum dagi fóru mikil
fundahöld fram í fyrirlesifcra-
sölum. Nemendur í hverri grein
hástoólans héldu fundi með
kennurum sínum til að ræða
endurskipulag kennslunnar og
háskólans í heild. Einnig héldu
kennarar fundi sín á milli (að
viðstöddum áheymairfulltrúum
stúdenta) og lögðu drög að nýju
skipulagi: beir sarrabyktotu m.a.
að stúdentar skýldu fá að hafa
hönd í bagga með stjóm há-
skólans á ölliurn stigum og að
prófunum skyldi frestað bg allt
fyrirkomulag beiira endurskoð-
að. Deildarforsetar allra heim-
spekideilda Fraktolands héldu
eiranig fund, bar sem beir gaign-
rýndu harðlega rfkjaradi kerfi,
og hótuðu að segja allir af sér
ef ektoi væri korrxið á móts við
kröfur beirra um endurbætur.
Svo virtist því sem mri'kill hluö
kennara stæði með stúdentexm.
En aute þessara funda voru
haldnir fjölmargir málfundir í
fyririestrasölum Sorbonne um
hin ólíkustu efni. Alls staðar
var reynt að tafca etfnim fyrir á
nýjan hátt. Einu sirani rákst ég
t. d. inn á merkilegan fund
um „sálfræði í bjóðfélaginu“.
Þar voru eins margir og frek-
ast gátu verið í salnum, og
þeir töluðu án afláts í manga
klukkutíma t»g neituðu að fara,
þagar sá tími, sem þeim hafði
verið úthlutaður, var liðinn, og
aðrir þurftu að nota salinn.
Allir ræðumenn virtusf sam-
mála um að taiugaveiklun og
geðveiki væri í mjög miklum
mæli þjóðfélagsfyrirbæri, og
stafaði af b.jóðfélagskenfi, sem
hefti frelsi einstaklingsins og
kúgaði hann. Ef þióðfélagirau
væri breytt og bað .gert rétt-
látara fækkaði slíkum sjúk-
dóm,um eða þeir hyrfu. En
ræðumennirnir voru etotoi sam-
mála um þaö að hve mifcliu
leyti þessir sjútodómar væru
þjóðfélagsfyrirbæri: verða ekki
álltaf til kleyfhugar, hvemig
sem bjóðfélagið er? Ýmsir
benitu á, að bað væri einkenni
kapftalistisks bjóðffélags að nota
ektoi nema hluta beirra manna,
sem mynduðu bað, en útilofca
aðra eða halda beim niðri. Þess
vegna væri fjöldi matrana lok-
aður inni í geðveikrahælum (en
ræðumenn virtust fordæma
harðlega fyrirkomulag beirra). 1
öðram þjóðfélögum (til dæmis
Afrí'ku) væra hins vegar allir
þeir notaðir, sem mynduðu
þjóðfélagið. Geðveikum mönn-
um væri því ekld útskúfað
heldur ferxigju þedr hlutverk
inwan þjóðfélagsins (þeir væra
t.d. „heilagir menn“). Sálfiræð-
iragar voru gagnrýndir, menn
fyrirgáfu þeim ekki hið pat-
emaöíska viðhortf þedrra til
sjúklinganm og það hlutverfc
þeirra að aðhæfa mern að þjóð
félagi, sem vssri sjúfct. Ræðu-
EVamþald á 7. síðu