Þjóðviljinn - 27.06.1968, Qupperneq 7

/
Fímmtudagur 27. júni 1968 — ÞJÓÐVILJINN — SlÐA ’J
Nató og heimsvaldastefnan

Fraimhald af 5. síðiu
erm yfirráðum yfir nýlendum
aíimim. Önnur, þróaðri. vest-
raen ríki, gátu um 1960 sett af
stað umfangsmikla sjálfstæðis-
veitingu til handia nýlendum án
þess að tefla í hættu svo næmi
efnahagslegum hagsmunum sín-
um í álfunni. Útskýringin er sú,
að efnahagsleg temgsli móður-
rikis og nýlendu hafa verið svo
sterk, að það er erfitt að fram-
kvæma meiriháttar breytingar.
sízt þegar ríkjunum er stjómað
af nýrri yfirstétt sníkjudýra,
sem eiga alla tilveru sína und-
ir aðstæðum neokoloníalismans.
nýlemdustefnunnar nýju.
Portúgal er ekki á svo háu
iðnaðar- og efmaibagslegu þró-
unarstigi að landið geti skapað
slík ósýnileg bönd milli sín og
nýlemdna handan hafs. Portú-
galir eru enn háðir beinu eftir-
liti með þeim svæðum sem þeir
arðræna. Þessvegma stendur
Portúgal nú í nýlemdustrði á
þrem vígstöðvum í Afríku: í
Angóla, Mósambik og Portú-
gölsku Guineu. Það hefur meira
en 125 þúsund hermenn á þess-
um svæðum. Portúgal. sem
sjálft er þróumarlamd á mörg-
um sviðum og hýsir fátækustu
þjóð Evrópu, getur ekki staðið
í þessu stríði nema til komi
efniahagsleg, hemaðarleg og
siðferðileg aðstoð Natóríkjanna.
Síðan Frakkar gengu úr hem-
aðarsamstarfi innan Nató 1966
er Portúgal orðið þýðingar-
meira en áður fyrir Nató. Hin
nýja íhersk-atlanzka herstjóm.
IBERLANT, hefur fengið að-
setur í Portúgai. Sambandsher
Vestur-Þýzkalands hefur með
því að kaupa vopn í Portúgal
gert Portúgölum kleift að færa
vopnaframleiðslu sína í nú-
tímiahorf. Eftir lianvar samn-
ingaviðræður, sem Franz Jos-
eph Strauss, fyrrum vamar-
málaráðherra Vestur-Þýzka-
lands, rak áfram öðrum frem-
ur, var komið á fót árið 1965
stórri vestur-þýzkri herstöð i
Beja í Portúgal. í því sam-
bandi skrifaði New York Tim-
es:
„1 samræmi við vígorðið
„Við hj álpum þeim sem hjálpa
okkur“ hefur Portúgal nú leyft
Vestur-Þýzkalandi að koma á
fót meiriháttar herstöð í suður-
hluta landsins, en þar hefur
vestur-þýzki herinn þjálfunar-
stöð fyrir flugmenn. Þótt ekki
hafi verið birt nein opinfoer
tilkynning um málið er ástæða
til að ætla að Portúgalir fái í
staðinn að minnsta kosti 60 or-
ustufluigvélar til notkunar í
hemaði sínum í Afríku“.
Árið 1965 seldi Vestur-Þýzka-
land Salazar 60 flugvélar af
gerðinni F-86, sem Bonnstjóm-
in hafði orðið sér úti um í Kan-
ada. Þegar skýrt var frá því
að nota ætti þessar flu.gvélar í
Angóla, bára Kanadiamenn fram
mótmæli og vísuðu til sam-
þykktar Sameinuðu þjóðanna
um bann við útflutningi vopna
til Portúgals. Bonnstjórn.in tók
þessu með staikri ró. f blaðinu
„Der Tagesspiegel" í Vestur-
Berlín var hið opinbera viðhorf
látið í Ijós á svofelldan hátt:
„Við í Bonn lítum svo á, að
ekkert komi í veg fyrir þessa
sölu á flugvélum þar eð Portú-
gal er meðlimur Nató alveg eins
og Sambandsríkið Þýzkaland og
Kaniada". Hpr höfum við því
fengið áþreifanlegt dæmi um
að samstaðan i Nató er þýngri
á metunum en virðing fyrir
samþykktum Sameinuðu þjóð-
anna.
Árið 1963 skrifaði yfirmaður
herafla Nató, Lyman Lemnit-
zer á þessa leið um stríð Portú-
gala í An'gola: „Hinir portú-
gölsku hermenn, sem beirjast
fyrir því að vemda ákveðin
■ grundvaUaratriði. verj a þar að
auki landisisvæði, hráefni o"
bækistöðvar, sem eru ekki að-
eins bráðraauðsynleigar fyrir
vamir Evrópu heldur og fyrir
allau hinn vestræna heim“.
Einingarsamtök Afrí'kuríkja,
OAU, gera sér og Ijósa grein
fyrir því, hvaða hlutverki Nató
gegnir, og á ráðstefnu æðstu
mianna aðildarrikja í september
1967 samþykktu samtökin eftir-
farandi: „Samheldni banda-
mannanna í Nató gerir Portú-
gal mögulegt að halda áfram
nýlendukúguu sinniví þessum
svæðum og til að færa hana yf-
ir til grannrikjanna“.
Fá deilumál í heimi hafa
hlotið jafn eind.regna fordæm-
ingu á vettwangi ' Sameinuðú
þjóðanna og nýlendustríð
Portúgala. Árið 1965 sló alls-
herjarþinigið því föstu, að þess-
ar styrjaldir væru ógnun við
frið og öryggi í heiminum og
í því samhengi voru öll aðildar-
ríki hvött til að rjúfa stjóm-
málasamband við Portúeal. Um
leið var bent á það hlutverk
sem fjárfesting pegnir. o<* Nató-
ríkin vom sérstaklega beðin um
að hvorki selja né afhenda
Portúgal vopn.' Samskon ar á-
lyktanir voru gerðar árin 1966
og 1967. í öll skiotin hafa Norð-
urlöndin í Nató set.ið hjá við
atkvæðagreiðslur. Það er því
Ijést. að þau eru ekki ftis til
að taka upp baráttu pegn ný-
lendustefnu Portúgala og
bandiamanna þeirra á albjóðleg-
um vettvan.gi.
Nató hefur heldur aldrei tek-
ið nýlendupólitík Port.úgals til
umræðu. Þegar Natósirnnar
halda því fram. að við verðtim
að eiga aðild.að Nató til að hafa
áhrif á þau aðildarríki sem
fylgja fram stefnu sem við er-
um ósammála, þá eru þeir því
að gefa sjálfum sér kjaftshöigg.
Rómanska
Arrleríka
Spán sem haf.a gert mögulegt
að halda við fasistísku einræði
á Spáni“.
Markaðir og
hráefni
En við þurfum ekki að leita
til andstæðinga Nató til að fá
fram þetta- viðhorf. Eisenhower
forseti sagði í fyrstu ræðu sinni
á þingi 20. janúar 1953:
„Við vitum... að við erum
sameinaðir öllum frjálsum þjóð-
um ekki aðeins á. grundvelli
göfugrar hugsunar heldur á
grundvelli ákveðinna þarfa.
Engin frjáls þjóð getur til
lengdar haldið fast við einhver
forréttindi eða fundið öryggi í
efniahagslegri einangrun. Þrátt
fyrir efnabagslegan styrk okk-
ar þurfum við einnig á að halda
erlendum mörkuðum úti í beimi
fyrir offramleiðsluvörur land-
búnaðar okkar og umframfram-
leiðslu verksmiðianna. Um leið
þurfum við nauðsynleg hráefni
og afurðir fyrir þennan land-
búnað og þessar verksmiðjur.
Þetta grundvallprlögmál um að
ríki eru hvert öðru háð. sem á
friðartímum birtist á þróttmik-
inn bátt f verzluninni. verður
enn áþreifanlegra á ' stríðstím-
um“
Þýzka blaðið „Frankfurter
Allgemeine Zeitung". skrifar
blátt áfram: ..Efnahagslegir
hagsmunir og fjárfesting sem
vestræn ríki bafa gert í Afr-
íku hljóta að vera grundvöllur
st.efnu okkar gágnvart Afríku-
löndum, sem • er: að vernda
hatrsmuni okkar“.
legxi aðstoð nýjum viðskipt-
avinum og opna nýja fjár-
festingarmöguleika.
6. Að halda við byggingu hins
kapítaliska markaðs, ékki
aðeins fyrir Bandaríkin held-
ur og fyrir smærri banda-
menn þeirxa, sem tengj ast
handarísku efn.ahagslífi æ
mánari böndum.
Sambræðsla hers
og iðnaðar
Meðan Afríka hefur verið
vet'tvangur nýlenduhemað.ar
Portúgals sem nýtur svo lítið
beri á hjálpar og stuðnings auð-
ugri vestrænnia ríkja, hefur
Rómanska Ameríka verið sá
heimshluti sem í reynd hefur
verið frátekinn banda Banda-
ríkjunum. Við getum sagt að
til sé alþjóðleg pólitísk verka-
skipting, Monroe-kenning
heimsvaldastefnunnar, sem læt-
ur Bandaríkin um hemaðarleg
umsvif heimsvaldastefnunn'ar í
þestsari álfu. Það næ'gir að
minna á fallbyssupólitík Banda-
ríkjanma í Rómönsku-Ameríku.
andbyltinguna gegn hinu sósíaL
demókratíska stjómiarf'ari í Gu-
atemala 1956, íhlutuninia gegn
Bosch í Dóminíska lýðveldinu.
endurtekniar tilraunir til að
gera innrás á 'Kúbu og þjálf-
un sveita frá herforingjastjóm-
um ýmissa landa í hemaði gegn
skæruliðum. Bandarískar þving-
anir gegn Kúbu náðu hámarki
í Kúbudeilunni 1962, þegar her-
afli í Natóríkjum var látinn
vera við öllu búinn. Að því er
Nató-handbókin frá 1966 segir
þá „veitti Nató afstöðu Banda-
ríkjanna eindreginn stuðnin,g“.
Það kemur smám samian í
Ijós, að þessi pólitík samhæfðr-
ar vígstöðu stafar ekki af tá'l-
viljun og' misskilningi. Karl
Traisti, fyrrum ráðherra Verka-
m'ann,aflokksins norska, skrifar
í grein í Arbeiderbladet 15.
marz 1967: „íhlutun Band'a-
ríkj'ann.a í Vietmam er ekki ein-
angrað fyri.rbæri. Hana ber að
skoða í samhengi við meðvit-
aða stefnu á heimsmælikvarða,
þá stefnu að ktyma i veg fyrir
byltingiar. Á þessari stefnu
byggist það, að einræði sberrar
og einræðisstjómir eru efld'ar
og haldið uppi óbreyttu ástandi
á ýmsum svæðum sem mjög
eru vanþróuð í félagslegum efn-
um. Það nægir að nefn,a ein-
ræðisheira eins og Sjang Kai-
sjék fyrst í Kína og svo á For-
mósu, Batista á Kúbu, Syng-
man Rhee í Kóreu. Eða atferli
Band'aríkjamiannia í lömdum eins
og Grikklandi, Tyrklandi, Líb-
amion, Laos, íran, Dóminísk’a
lýðveldinu svo ekk; sé gleymt *
Guatemalia, þa.r sem Bandarík-
in steyptu sósíaldemóikratískri
stjóm, sem hafði verið við völd
í tíu ár, um leið og stjómin
ákvað að stefna að viirkum end-
urbótum á skiptinigu jarðnæðis.
Það eru bæði efnahagslegir og
hemaðarlegir samningar við
Hollenzki hagfræðiprófessor-
inn J.W.M. Broekmeijer. hefur
gert hálfopinbera rannsókn,
sem Nato hefur kostað. og birt
hana undir heitinu: „Develop-
ing Oountries and NATO —
Strategic Economic Importance
of the Developing Countries for
NATO“ i'Botterdam 19631. Þar
skrifar hann:
„Skortur á helztu hráefnum
á friðartímum. sem væri afleið-
ing vissra pólitískra atburða.
getur leitt til atvinnuleysis.
Hann mumdi hafa áhrif á vel-
fexð okkar og færa að meira
eða minna leyti úr skorðum
efnahagskerfi okk.ar“, skrifar
próf. Broekmeijer. „Af þessari
áistæðu hljótum við að hafa
mikinn áhuga á vanþróuðum
ríkjum, sem hafa þau hráefni,
sem við þörfnumst svo mjög“.
Og hann heldur áfram: „Um
leið og straumur hráefna til
Natoríkjia og þó einkum til há-
þróaðra iðnaðarland'a Vestur-.
Evrópu mundi stöðvast stasðum
við andspæniis erfiðleikum ...
Við gætum aldrei haldið fram-
leiðslugetu okkar eða þróað
efniahagslif okkar í rnauðsynleg-
um mæli, ef að skortur á þýð-
ingarmiklum hráefnum gerði
vart við sig. Atvinnuleysi,
eiigm.amissir og rinigulreið í efna-
hiagskerfi okkar •— gú yrði nið-
urstaðan."
Stundum gætum við óskað
þess áð hversdia'gspólitíkusar
ofckar og Nató-áróðursmenn
væru eins hrednskilnir. Það
mundi hreinsa andrúmsloftið og
auðveldia umræðu um það sem
méstu skiptir i heimsmyndinni.
Bandaríski hagfræðinigurinn
Hiarry Magdoff heldur því fram
í grein um efnahaigslegar hliðar
bamdarískrar heimsvaldiastefnu,
sem birtist í norsk.a tímaritinu
Zenit 1967, að allar herstöðv-
am'ar. hin viðtæku hernaðar-
legu umsvif erlendis og sá
kostnaður sem þessu fylgir
bæði heima fyrir og erlendis
hafi sex hlutverkum að gegna,
sem öll skipti bandaristot efna-
bagslíf sórlega miklu:
1. Að vemda núverandi og
hiuigsaniegar hráefnialindlir.
2. Að tryág.i a erlend'a markiaði
og fjárfestingu.
3. Að halda við og vemda verzl-
umarleiðir á sjó og í lofti.
4. Að halda áhrifasvæðum fyr-
ir bandarísk fyrirtæki í
verzlun og fjárfestingu.
5. Að koma upp með hemaðar-
legri, efnia'hagslegri og tækni-
Atburðum i Víetnam og yfir-
leitt í hinum fátæka héimi verð-
ur að finna stað inn-an almennr-
ar kenningar um stefnu Banda-
ríkianna gagnvart umheimin-
um. Það mundi verða kenning.
sem setti utanríkisstefnuna í
ákveðið samband við þau efna-
haigslegu öfi og stofnanir í
Bandaríkiunum sem móta utan-
ríkispólitískar ákvarðanir.
f umræðum vinstri manna í
Bandaríkjunum em gerðar
margar áhugaverðar tilraunir
til að móta sttika kénninigu.
Mesta þýðingu hafa að líkýnd-
um bók Barans oe Sweezys
..Monopoly Capital" og verk
Húbermans „The Theory of
Fóreign Policy“ frá 1960. Meg-
imhugmyndin í þessum kenn-
ingum er sú að hu-gmyndafræði-
legt tal — um andkommúnisma
og þá stefnu að stöðva bylting-
ar — sé í reynd fommilur um
að fela þarfir og kröfur banda-
rísks kanítalisma eins og for-
ystulið hans vill setja þær
fram. Félagsfræðingurinn C.
Wright Mills hefur í verki sínu
„The Power Elite“ n956) slegið
þvi föstu, að ríkisvélinni stjórni
hópur valdamanna, þar sem
fulltrúar framleiðslunnar og
hervaldsins hafi levst stióm-
málamennina af hólmi. Aðrir
bandariskir bjóðféliaigsga'anrvn-
endur hafa bent á sameiginleg
grundvallarviðhorf innan for-
ystusveitar bandarisks vald-
kerfis t.il utanrikispólitískra
vandamála.
Þær staðreyndir sem bafa
skapað slíka hugmyndafræðd-
lega samstöðu einhæfs hóps
valdamanna felast í róttækum
breytinigum sem orðið hafa í
bandarísku efnahagslífi eftir
heimsstyrj öldina síðari. Þessum
staðreyndum er skipt í þrjá
flokka: 1) vöxtur samsteypu
iðnaðar- og herssamsteypu 2)
samdráttur valds í efnaha.gslíf-
inu á fáar hendur og 3) vöxtur
alþjóðlegra a'uðhriniga.
1. — Hervaaðing bandarísks
efnaihaigslífs og uppkoma iðnað-
ar- og hemaðarlegrar sam-
eteypu sér stað frá heimsstyrj-
öldinni síðari. Með örum vexti
í bergiaigniaffiramjledðslu tókst að
vinna bu.g á atvinnuleysi því
sem árið 1939 nam 17,2%. Her-
gagnaiðnaðurinn einn gat séð
þessu fólki fyrir vinnu.
Ef hugsað er til þess að að
meðaltali fara 60 - 70% af fjár-
lögum til vamiarmála beint eða
óbeint, þurfia menn ekki að
furða sig á þvi kverkataki sem
herinn hefur á ríkisvélinni. Það
eru stærstu fyrixtækin sem fá
stærstu pantandmar. Hundrað
stæirstu fyrirtækin fá 2/3
þeirra. Og það eru stáru fyrir-
tækin sem eru greinilega al-
þjóðleg þ.e.a.s. flytja mikið út
og eigia sér dótturfyrirtæki er-
lendis. 25 stærstu fyrirtækin
taka 40% af ágóða sínum af
framleiðsiXu hergagna og af
rekstri dótturfyrirtækja erlend-
is. Mótun utanrikisstefnunnar
er því mjög þýðingarmikil fyrir
þessi félög. Eisenhower forseti
benti í kveðjuræðu sinni árið
1960 á hætt/u þá sem stafar af
hinu mikla valdi samsteypu iðn-
að(ar og hers. Ef til viH skelfdist
hann við upplýsimgar frá þing-
nefnd einni sem ári áður hafði
uppgötvað fjórtán hundruð her-<g>-
foringja á öftirlaunum (með
majórstign og upp úr) í emb-
ættum við þau fyrirtæki sem
fenigu samanlaigt 2/3 af ödlum
pöniiunum hins opimbera.
2. — Róttækar tæknilegar
framfarir hafa haft í för með
sér samdrátt valds á fáar hemd-
ur í bamd'arísku efinahagslífi.
Það eru aðeins 11 ríki í hedm-
imum sem framleiða meira en
General Motors eitt.
3. — Himn bandaríski kapí-
talismi er orðinn alþjóðlegur og
í æ ríkari mæli háður umhedm-
inum. Þetta skiptir meginmáli
fyrir bandaríska utanrikis-
stefnu. Nú fer um 20-25% af
iðnaðarfjárfestingu Bandaríkj-
anrna fram í útlöndum og ágóð-
inn af rekstri erlendis er sí-
vaxandi hiuti af samanlögðum
ágóða. f grein Henrys Magdoffs
sem ég vitmaði til segir, að er-
lendur ágóði hafi numið 10%
af heildiarágóðanum árið 1950
en 1964 var hann orðinn 22%.
Ef við berum saman veltu
heimafyrirtækja og veltu
bandarískra félaga rem hafa
náð fótfestu erlendis. kemur á
■ daieinn að fyrmefndi hópurinn
hefur aukið veltu sdna um 50%
frá 1955-65. en sá síðamefindi
um 110%.
Það að Bandaríkin eru svo
mjög og í vaxandi mæli háð
þróuninni erlendis. leið’r að
siálfsösrðu til kröfu um að ráða
málum utan Bandariktanna. f
hinu bandaríska bióðfélagi eru
emgin skipulötTð öfl sem beinist®-
gegn sambræðslu hers og iðnað-
ar og utanríkispólitískum at-
höfnum albjóðleera a'Uðhringa.
Verði truflanir á efn'ahaCTsIegu
eða pólitísku kerfi utan Banda-
rikianna bregst hinn bandariski
valdahópur v'ð skjótt og misk-
uinn'arlaust. Þétta höfum við
séð. ekki aðeins í Vie+nam
beldur og í Guatemala. Dómin-
iska lýðveldinu, á Kúbu. í
Bolivíu í Suðamstur-Asíu yfir-
leitt. í Austurlöndum nær.
Ég hef f jölyrt mjög um sifellda
þróun bandarísks kapítalisma
til heimsveldisstefnu vegna þess
að bún hefur að mínum dómi
úrslitaþýðinigu fyrir aðild okk-
ar að Nato og miat fátækra
þjóða heims á hinu vestræna
bandialagi.
og pólitísku kerfi" vesturlanda
og að sósíalísku þjóðskipulagi.
Nato stuðlar og að því að
styrkja útþenslu bandarísks
kapítalisma í Vestur-Evrópu. að
þróun.sem gerir okkur enn háð-
ari heimsveldisstefnu Banda-
ríkjanna og E.vrópú að fedtum
þræl Bandaríkj'anma.
Nato og starfsemi þess í
smærri Evrópulöndum er og
greinilega tengd heimsveldis-
stefnu á sviði menningar. sem
ósnar tilveru smárra þjóða og
bióðlegum mennimgarverðmæt-
um.
• Barátta fyrir þvi. að reka
Nató úr lömd'’m okkar, er því
ekki aðeims háð til samstöðu
og stuðndmgs við þjóðir hins fá-
tæka heims. heldur um leið lið-
ur í vöm okkar fyrir verðmæti
okkar samfélaes. liðufi í bar-
áttu okkar fyrir sósíalísku
samfélagi.
Rafgeymar
i enskir
— úrvals tegund —
LONDON — BATTERY
fyrirliggjamdi. Gott verð.
LÁRUS ingimarsson,
heildv. Vitastíg 8 a.
Sími 16205.
Niðurstöður
Leyfið mér að draga saman
niðurstöður:
Nato er tæki fyrir Bamdiarík-
in til að tryggja sér pólitíska
trúmennsku og siðferðilegan
s+uðning evrópskra rikja í
heimsvaldapólitik þeirra í hin-
um fátæka heimi.
Nato sttarfar sem tirygging
fyrir því að hergagnaiðnaður
Bandaríkjanna og Evrópu losni
við afurðir símar. Þetta þýðir
að vestur-evrópskir og bamda-
rískir skattgreiðemdur kosta
starfsemi sem ekki einumgis
hefur veirðbólguáhrif á efna-
hagslíf landanna en endur-
speglar einnig fáránlega for-
myrkvun skynsemi. skipulagða
eyðslusemi og eyðileggimgu
verðmæta í þróuðum iðmaðar-
þjóðfélöigum.
Hið háa hervæðingarstig sem
Nato stuðlar að að háídið sé
uppi leiðir og til aukins arð-
ráns á verkafólki hins fátæka
heims þar eð hergaigna'iðnaður-
inn er í vaxamdi mæli háðtur
þýðingarmiklum hráefnum frá
Asíu, Afrítou og Rómönsku Am-
eritou.
Hið háa stig hervæðingiar og
þar með mikil vopnaframledðsla
i styrkir um leið stjórnir for-
réttindiastétta í hinum fátæka
heimi í baráttu þedrra við þjóð-
lega og félagsttega uppreisn
meirihluita fóliksdns og stuðlar
að bervæðingu harðnaindi stétta-
andstæðna um leið og það skap-
ar nýjia stétt herforingja og
valdaránsmwnna.
Nato er ennfremiur innifáldð í
alheimsbandalagi Bagnbyltinigar
undir forystu Bamdaríkjanna,
sem birfist í Naito, Cento, Seato,
Anzus og ýmsum beinum hem-
aðarsamninigum.
Nato kemúr og í veg fyrir bað
að menm og náttúruauðæfi séu
leyst umdam hergagnaiðnaði og
vígbúnaðarkapphlaupi. Slík
lansn mundi stuðla að grund
vaHairbreytdnigu á efnahagisiegu
MARILU
peysur.
Vandaðar
fallegar.
PÓSTSENDUM.
Kaupið
Minningarkort
Slysavamafélags
tslands
Blaðadreifíng
Vantar fólk til blaðadreifingar á Álfhóls-
veg, Kópavogi.
Upplýsingar í síma 4 0 7 5 3.
Þ JÓÐVILJINN.