Þjóðviljinn - 14.08.1968, Síða 5

Miðvikudagur 14. ágúst 1968 — í>JÖÐVILJINN — SÍÐA g
Þannig lítur lögreglan lit í augnm
franskra stúdenta. Þessa mynd gerðu
nemendur í Iistaskóla Parísar
límdu hana upp um alla borgina.
Utn þetfca leyti em 3 máni. liðn-
ir síðan þeir aittarðir hiófusit
í Prakiklaindi, sem menn kalla
ýmisit „maííbylifcin,giuna“ eða
„maívið'burðina“ eftir því hvaða
aiuigum þeir lífca á mádin.
Tildrögin voru ekki imerkiileg:
kteufalegur rdlttor fókk lög-
reglulið til að roka fáeiina
vinstri srbúdenita út úr Sarbanme
og lót loka hóskólabyggimigummi.
En afleiðingannar urðu óvænt-
ar: fyrst mófcmiæilaigonigur, siem
tugir þúsumda tófcu þáfct í, o&a-
legir göfcubardagar og „her-
nám“ hóskólaibygigimiga, siíðam
verkfaDl níu miljóna, sem lam-
aði aillt atvimmuMfið.
Þessir viðburðir voru mjög
óvæmtir, engiinn hafði ímiynd-
að sér að sliíkt gæfci gerzt í
Frakkiamdi Gaullismams. Yfir-
völddn votiu í vamdiræðuim með
skýrinigu og kenrndu „fómernn-
um hópuim undirróðursimanna“
og „úfclendum áróðursmömnum'‘,
um sitúdenitauppreisiniinia seim
þau virtust ekki telja skylda
verklýfchreyfinigunmi (afleiðimg:
á amnað humdrað úfclemdingar,
skýrðir „úfclenddr áiróðursmenn'
hatfa verdð retonir úr lamdi). En
eimnig kienndu þau, komimúnist-
um umi afllt samam (einikum í
kosningaáróðrinum) án þess að
tatoa nokikurt tillit til þeirra
staðreynda að IMír kærieikair
voru með komimúnisfcum og
leiðto'gum stúdenta.
Þessar skýrinigar voru að
sjálfsögðu víðsfjarri sanni. —
Báðar hreyfingarnar, hneyfing
verkaimianna og hreyfing stúd-
enta, voru skyldar: stúdemitarn-
ir voru etoki að berjast fyrir
makkruim kennsliustofum í við-
bót, heidur róttækri hreytingu
á öllu fyrirkarnuilagi hóskólan-na
Og sitöðu þeiirra í þjóðfólaginu,
og verkamenm lögðu etoki nið-
ur vimnu ti-1 að fá timakaupið
hækkað um nokkrar sentímur,
heldur vildu þeir brteytingar á
sjálfu þjóðfélagskerfiiínu. Dýpsta
ástæða aMra þessana afcburða er
f nauninmii mikil mennángar-
kreppa, sem er allls ckki bund-
in við Fraikkiland eifct, heldur
kemur mjög viíða firam, og hef-
ur einmitt birzt í stúdentaó-
eirðum víða uim heiim, Þetta
sáu ýmsir gáfuðusfcu menn í
hópi Gaulli.s.ta, einkum André
Malraux, sem hammaði það, að
hanm skyldi ekkii vera 25 óra
gamalll félaigsfræðinigur tiil að
rammsaka þessa toreppu. Bnvið
menninigarkireppuma bætfcist svo
rótgróin óánœgja með ailila
stefinu firönstou stjóimariminiar í
þjóðfólagsmóiluim, og ólli liúm
því, hve mikinn hljómgru-nn
stúdentaupprcisnim fiéklk meðal
vertoamamna. Hins vegar er það
víst, að enigir „áiróðuirsmemn“
hefðu nokikurn tíma gotaðkom-
ið sliikri f jöldahreyfiinigu af sitaði
hversu duglegir sieim þeir hefðu
verið og hversu marga hest-
burði af yenuim þeir hofðu ha-ft
með sér, etf eldki hefðu verið
skilyrðd fynir herndii. Það eina
sem áróðursmenn gófcu giert,
var að korna skriðunini atf sfcað,
en ekki er einu sinni víst að
þair hsfii gertsvomdkið: klaufa-
skapur yfiirivalltíanna virðist Ihafa
valdið máMlu mám ntm út-
breiðslu sitúdentauppreisBarinn-
ar en nóktorir, •„áráö urgirpónn.
og
Kosningarnar
Þanin 29. maí leiit jafnvei út
fyrir, að þessi mótimælahreyf-
ing stúdenta og verkamanna
væri búin að hrekja de Gauliie
firá völdum. Þann dag fórhamn
tiil Baden Baden á hinn dular-
fyllsta háfct, og í sex klukku-
tíma vissi Pompidou forsætis-
ráðherra ekiki hvort landið
hefðd enn forseta eða ekiki.
Vinstri menn bjuggu si-g u-ndir
að mynda stjórn, ef Pompidou
færi író, Mendes-Framœ áfcti
að verða forsætisráðherra . . .
En de Gauile kom affcur og
sagðist alls etokd æfcla að segja
af sér. Harnn leysfci upp þin-gið
og sagði að einræði kommún-
ista votfði yfir landiinu, en hann
myndi vorja lýðveilddð.
1 kosningaibaráttunni hötfð-
uðu Gauliisitar síðan óspa-rt tál
kammúnisfcaihnæðsliunnar. Sá á-
róður virfcist bera mikinn ár-
aniguir, því að í kasniingiunuim
23. og 30. júní umm-u Gaulilisfcar
mesta kosningaisigur, sem þeir
hatfa nokkum tíma unnið. —
Hreinár Gaullllisfcar unnu 97
þingsæfci og filokfcur Gisca-rd
d’Estaing, sem þeim fyigir að
málum, vann 21 þingsæti. And-
stæðinigar GwuMisfca töpuðu
hins vegar 118 þingsœtum, eða
nétovæmlega heimingi þinig-
sæta sinna. Svo virtist þvísem
þjóðin hetfði lýst yfir stuðningi
sínuim við stjóm de Gauille á
ótvíræðain háfct og hafnað ail-
gerlega stefeu og aðgerðum
,,uppreisnarmanna“. Pompidou
gat etokd leymt ánægju sinni í
sjón-varpinu etftir kosningamar,
þrártt fyrir rækilegar tiiraunir.
Takmörk
sigursins
En í raum og veru var sigur
Gauiliista eklki nærrr því eims
miikiill og þingsæfcatailan gaí til
kymma. Tvenns ber að gæfca í
þessu sambandd. í fyrsita laigi
voru stetfnu-r filokkamma og
firamibjóðendumiir í lifcluna
tengislluim vdð það sem raunveru-
leiga var að gerast í frönsku
þjóðlífi, þvií að sörnu menn
buðu sig firam í kosningunum
og höfðu gerfc í íyirri kosni-ng-
um ag með svipaðar sfcefnu-
skrúir og þá, að liœpið var að
segja að kosmingar í þessari
mynd væru nein lausn ó vanda-
máluinuim. Gauilisfcar .voru etoki
í noinuim tengslum við raun-
venuileikanin. Þeir nofcuðu komm-
únisfcagrýluina, þófct kammúnást-
ar liefðu í raumiinni reynt að
hafia hemi'l ó máfcmælaihreyf-
iiniguinni ag alíls etoki kamið
henni aif sfcað. KamimúniÍjBfcair
virtust áttavilUir, þeir voru
bæði með og móti moiíbyiiting-
unni og virfcust eikiki stoilja eðli
henmar fcii fullils. Við þessi sikii'l-
yrði er ekikii hægt að segja að
þjóðin hoti hoínað uipprxsisinar-
mönnuim og sfcefnu þeiiTa. I
öðru laigi var aifckvæðaaukindng
Gauilisfca ektoi nærai eins mikil
og fijöligun þinigsæta gefur fcil
kynma, þwí að þiinigsætaskiipting
í Frakklandi er ofit í litlu sam-
rærnd við þann vilja þjóðarinin-
ar, sem fraim kerrurr í kosndinig-
um, vegna hitnma fcvöfiöldu kosn-
inga. Þanni-g uonu Gaullistar
97 þingsœti á 6% attovæðaaukn-
inigu, og þótt þeir hafd % þing-
sæta hafia þsir ekki meirihlufca
afckvæða á baik við sig (hreinir
Gaullliisfcar hafu 43 prósent, og
filokkur Giscard d‘Estadng 4%).
Þótt kommúnistar töpuöu helm-
ing þiingsæta, var afckvæðata-p
þeirra óveruilegt eða aðeins 2%.
Það er því rangt. að þjóðin hafi
fylkt sér um de Gauille.
En þótt sigur Gaullisita sé
ekki eins rnikill og leit út fyrir,
geta þeir nú stjórnað Frafck-
landi gersamilega að vildsinmi,
og hafa eniga afsökun ef þeim
tekst ekki að leysa vandamálin.
Pompidou fer
Þessi sigur Gauiliisita varekki
sizt að þakka harðri baráttu
Pompidou. Stjarna hans virt-
ist sfcöðuígt fara hækkandi og
margir töldu að hann myndi
verða efifcinmaðuir de Gaulle. En
etf það er eitfchvað sem voldug-
um þjóðarieiðfcoguim og einræð-
isherrum er ilila við, þá er það
þegar eflfcinmaður þeirra kemur
firaim ag fer að gera jdg breiðun
að þeim sjálfiuim lifandi. Það
kom því ekki mjög á óvart í
Frakhliandi, þega-r de Gauiie
siló eiign sinni á kosningasigur-
inn og virtist líta á hann sem
fcrausfcsyfirlýsiniau við sig sjólf-
an og lót sivo Pompidou segja
atf sér skömimu síðar. Ástæð-
u.miar voru í rauninni tvíþæfctar,
við þær pei’sónuilegu aðstæður, að
Pampidiou var orðinn otf vold-
ugur og farinn að leika sjálf-
stæfct hlufcverk (hann var bú-
in,n að vinna sinn persónuelga
sfcuðninigsmiannaihóp), bæfctist
skoðainamdsmunuir. Pompidou er
hægt’i maðu-r, sem er sjálfum
sér saimtovæmur, og hann var
því á móti þei-m fyrirætlunum
de Gaulle, að leysa vandamál
Fralklklands með þvi aö finna
þriðju leiðina miilii komimún-
isma og kapítalisma. Þessa
þriðju leið kallar de Gaulle
„þáfcfctötou" (þ. e. a. s. þáfcfctöku
verkamamna i stjóm og hagin-
aði fyrirtækja o.þh.), en Pomp-
idou vildd allfcaf sem mdnmst um
hana segja.
Pompidou var því látinn víkja,
og gjöróiíkur maður, Couve de
Murviile f jórmálaráðherra (hann
var áður utanríkisráðherra i
tíu ár) sefctui’ í hans sfcað. Cou-ve
de Murrville er meiri embætt-
ismaður en stjórinmóllamaðu,r,
og telja mairgir, að hann muni
koma firaim sem n.k. ráðuneyt-
isstjóri í fórsætisróðherrasfcóli
og firamkvæma sem ýtariegast
stefnu de Gaulle án þess að
leggja neitt fcil málanna frá
sjálfium sér.
Meðan Pompidou var við
völd gófcu góðborgarar haldið,
að orð de Gauilie um ,,þáfcfctöku“
væru aðeins stíibrögð, á bak
við þau væri emgin fyriræfclun,
og það var líktlegt, að þóttein-
hverjar tililögur væm sam-
þykiktar um „þófcbtöku" mryndi
Pompidou grafa þær í kymþey
eins og hann hatfði áður graf-
ið VaMonsaimþykkfcina (um að
verkamenn fengju hlufca af á-
góða fyrirfcækja). En með brott-
för Pompidou var sýnt áð ai-
vara var á baik við þessair hug-
myndir.
Nýir ráðherrar
Annað merki umaðdeGauiMe
væri ailvana, voru þær breyting-
ar, sem gerðar vonu á rikis-
stjómdnni í byrjun júní og í
byrjun júlí. 1 fiyrri stjórnar-
br'eytdngunni var vinstri Gaull-
isfcinn René Capitant, sem hafði
gaigmrýnt stjórn Pampddous
harðlega meðain maibylfcing-
in stóð yfir og fcailið hana
bera ábyrgð á afcburðunum,
gerður að dióimsmállaráðherra.
Capifcaint er mikiM fyligismðaur
huigmyndawna um þátfctöku, og
er hafit fyrir satt að de Gauille
hafi sjálfiur ákvieðið að Capit-
ant skyldi gerður að ráðherra
gegn vilja Pompidou, sem þá
var enn við völd. 1 seimni
stjórnarbreyfcingunni var Edgar
Faure, fyrrum forsætisráðhérra
(á dögum fijórða lýðvelöisins),
gerður að mennitamólaráðherra
í sfcað Peyretfitte, sem orðið hafðd
að hröktalast úr embæfctinu
vegna maíbyltingajrinnar (Orfci-
oli, sem vor memnitamólaráð-
herra í mónuð, lét aldrei neifct
að sér kveða). Þetfca var mjög
þýðingairmikil breyting, því að
menntamálin eru í miðpunkti
allra vandamálanna. Hvoruigur
þeirra, siem verið hafa menmta-
mólaráðherrar síðusfcu ár (Fo-
uchet og Peyretfitfce) hetfur í
rauininni reynzt vandanum
vaxinm. Þeir hlutu báðir mikl-
ar óvinsældir og urðu eigin-
lega að hrökklast firá með
skömm. Bn bað kom brófct í
ljós, að Edigar Faure æfclaðd að
taka vandann fösfcum tökum. I
sumarieyfi sínu las hann Marx
og Marcuse, kynntá sér þær
bækur, sem gietfnar hafa verið
út um maíþyltinigiuina, borðaði
með nóbe(lsiv©rðilaunahafianum
Monod (sem var firemsfcur í
fflotaki kennara í vísindadeild-
innd í maí) og blusfcaði á dófct-
ur sína. Hann fékk mjög frjáls-
ar hendur, því að Couve de
MurviMe var uipptetoimm atffjár-
mólunum og lét honum mennta-
máldn efitir.
Árangurinn af öilu þessu uind-
irbúningsstartfi voru srvo ræð-
urnar, sem Edigar Faure filufcti
í franska þdnginu 24. og 25.
júM. Þær þófctu bera af öliu,
sem um menmtamál hafðd verið
sagt á þessum vetfcvangi árum
sarnam. Það varð þegar ijóst í
upphafd, að Edgar Faure hafði
fuililkomiega skilið ástæður
sfcúdentauppreisnarinnar. Þeg-
ar hann fiór svo að fcala um
endurbæfcur á skóiakerfinu
kom svo í ijós að um algera
stefmrbreyfcingu var að ræða.
Ráðherramn hæfcti ailveg við
ýmsar breytingBr. sem stjómin
háfði áður álkveðið að gera en
stúdéntar barizt á móti (t-d.
takmörkun aðgamgs í háslkól-
ana), en fólist hins vegar á
margar af þedim umbófcum, sem
stúdenfcar og kennarar höfðu
barizt fyrir. Hanin boðaðd aigert
endurskipulag mennitamála, og
saraþykfcti að háskólar fengju
þá sjálfsstjóm, sem stúdenitar
og kennarar höfðu barizt fyi'ir
að þeir fengju. Edgar Faure
laiuk máli stfnu með fcilvitnun í
Mao.
í ræðu sénni bað ráðherrann
kennara og nemendur að tala
við sig, og skömrnu síðar sendi
róttækasta kennarafélagið sendi-
netfnd é fund hans. Ráðherr-
ann féllst þá á krötfur kenwar-
anna um fiuilit móifreisi r há-
skólunum á sviðd stjómmála,
og það var greinilegt að við-
ræðugrundvöllur var fyrir
bendi, þót* skoðanamiunur vaeri
tailsiveröur á sumum &viðum.
Hægri og vinstri
Gaullistar
En margdr eru andvígir
stefinu Edgar Faufe, óg þeir
eru etaki aMir í hoþi stjórnar-
andstæðinga. Ræða hans fékk
mun betri hljörpgrunn meðai
sumra stjórnarandstcéðínga
heldur en meðal sumra Gaull-
ista, og er sagt að ýmsir þeirra
hafi setið sem þrumu lösfcnir
undir henni. Þeir vildu ekki
fallia frá þvi, að fámemmir höþ-
ar öfgamanna héfðu váldið
upþþofcunum og vamdinn 'óáéri
sá einn að komaáaga í skól-
ui.um. Svo viröist því að GauM-
isfcar séu Motfnir, og sú kiöfn-
ing kemur skýrar í ljós, végha
þess að hægri GauMisfcar edga
áhrifamikinn forystumiamm a
þingi: Robert Poujade, serni er
framkvæmdastjóri filiokiksGauM-
ista. Þessir hsegri Gaiullistar eru
sennilega í miklum meáriiMuta
á þinginu, og þeirra stefria var
hin opinbera sfcefina flókksihs í
kosningunum.
Vegna þessa ásfcands veita
rnargir því fyrir sér, hvortsama
sagan sé að endurfcaka sig og
gerðist þegar friður var sam-
inn í Alsir. Þé gaf de Gaulie
landinu sjálfstæði, þótt meiri-
hluti þingmanna hefði verið
því hlynitur að Alsdr yrði áfram
franskt lamd. Nú eru hægri-
menm í meirdhlufca í þánginu,
en de Gaiuilie boðar umlbœfcur á
þjóðfélagsméilum, sem vinsfcri
GaiuMisfcar eims og Vailon og
Capitant hafa barizt fyrir Og
meninitamálaráðherra undihbýr
rófctækar breyfcingar. Sfcéttarfé-
lög og vinsfcri fflokkar eru að
vísu mjög vanfcrúuð á hugmýhd-
irnar um „þótfctöku“, sumir
telja það innantómt orð, en
öðrurn finnst hugmyndirmar
minna á fiasdsitrskan „korþórat-
isma“. En þráfct fyrir þaðtélja
ýrnsir, að de GauMe æfcli nú að
framkvasma vinsfcri sfcefnu méð
hægri menn í meirihluta áþingi.
Lögregluaðgerðír
De Gauile hefiur sýnt, að
ba/nm hefiur furðumikið vald
yfir fylgismönmum sínum, þótt
hann berjist fyrir hugmyndum,
sem eru h'fct vinsælar meðal
þeirna. En fileiri bindramir gefca
nú orðið á vegi hans en öfga-
sifcetfna Robert Poujade. Þegar
fuiltrúar kennarafélagsins gengu
á fund Edgar Faure bentu þeir
á að mikil mótsögn vaeri í
stefnu stjómarinnar, annars
vegar boðaði menntamóiaráð-
herrann aMrófctækar umbaefcur,
hins vegar beifcti inhanrikisráð-
herrann stúdenta lögregiukúg-
un.
Þegar áður en kosningamar
fóru fram byrjaði lögreglan
nefniiega að bæla niður hreyf-
ihgu stúdenta með valdi, og því
hetfur verið haldið áfram lát-
laust siðam. Þann 12. júní Voru
rófctæk stúdentasamtök leyst
upp samkvæmt lögum, sem
banna „vopnaðar einkalögreglu-
svedtir". Þetfca var þó mjög vafa
söm aðgerð þvi að þessi félög
voru ÖM óvopnuð. Hins vegar
voru vopnuð háif fasistísk sam-
tök látin óáreifct, þótt þau ynnu
jafinvél ýmis hryðjuverk. Um
mánaðamótin júní og júlí tók
lögreglan allar þær háskóiá-
byggingar sem stúdentar höfðu
lagt undir sig, og eru þessar
byggingar nú á valdi lögi-egl-
Framhald á J. síðu.
Couve de Murville og de Gaulle forseti.