Þjóðviljinn - 28.09.1968, Qupperneq 2

«
2 SÍÐA — ÞJÓÐVILJXNN — Laugardagur 28. sepbemiber 1968.
Margaret Schhuch
prófessor í Varsjá
Einlaegur vtour íslands, pró-
fessar Margaret ScMauch f-rá
Varsjá, er sjötug í dag, 25. sept-
ember 1968. Hún er fædd í
Bandaríkjunum. Árið 1927 lauk
hún doktorsprófi við Columbia
University, en hafði áður gerzt
aðstoðarkennari við New York
háskóla. Sérsvið hennar er mál-
vísindi og bókmenntir, einkum
enskar.
Prófessor Schlauch var pró-
fessor vestanhafs þar til hún
árið 1951 varð að hverfa úr
landi vegna ofsókna er frjáls-
lynt íólk varð fyrir og 'kennd-
ar hafa verið við Mc Carthy.
Hélt prófesor Schlauch til Var-
sjár og gerðist kennari og síð-
ar forseti í ensku deild háskól-
ans þar í borg. Fyrir nokkrum
árum lét hún af störfum fyrir
aldurs sakir, en hefur haldið á-
fram kennslustörfum sem gisti-
prófessor, bæði í Varsjá og við
bandaríska háskóla.
Prófessor Schlauch er þekkt
víða um lönd sem gagnmerk
fræðimanneskja. Hún hefur rit-
að margar bækur og eftir hana
liggur fjöldi vísindalegra rit-
gerða.
Fyrir íslandi og íslenzkum
bókmenntum, fomum og nýjum,
fékk próf. Schlauch snemma á-
huga. Kom hún hingað til ís-
lands árið 1930 og vann þá að
ákveðnu verkefni í sambandi
við fomsögur okkar. Nokkru
síðax kom út eftir hana bókin
Romance in Iceland. Fræðimenn
hafa sagt mér, að þetta verk sé
stórmerkilegt, beri það glöggt
vitni um frábæra vísinda-
mennsku og aðdáun á fomsög-
unum. Þá hefur próf. Schlauch
skriíað margar ritgerðir um ís-
lenzkar bókmenntir auk þess
sem hún hefur flutt háskólafyr-
irlestra um sama efni í fjölda
landa.
Árið 1957 stóð próf. Schlauch
að stofnun Pólsk-islenzka menn-
ingarfélagsins í Varsjá og var
formaður þess fram á síðasta ár.
í félagsskap þessum er fólk
hvaðanæfa í Póllandi og fyrir
atbeina félaigsins hefur þekk-
ingin á ísiandi og íslenzkri
menningu stóraukizt þar í landi.
Mér þykir gott að haf a kynnzt
Margaret Schlauch. Hún er svo
sönn í frjálslyndi sínu og vin-
skap. í dag vil ég þakka henni
kynn.in og óska henni árs og
H;
friðar.
laukur Helgason.
(Grein þessi barst blaðinu
ekki i tæka tið, þessvegna birt-
ist hún nú eftir dúk og disk).
FYRSTU TÓNLEIKAR VETRARINS
KammenmúsÆkkiúbburinn
reið á vaðið, með fyrstu tón-
leika vetrarins. Þeir voru
haildnir í hinu glæ&ilega, ný-
reista musteri norrænnar sam-
vinnu, suður í mýri. Var það
auðvitað viðburður fyrir sig
og ánægjulcgur. Þarna komu
fram gamlir og góðir kunn-
ingjar, þeir Kögnvaldur Sigur-
jónsson, Bjöm Ólafsscn og
Einar Vigfússon, aJlt viðiur-
kenndir íslandsmeistarar á sín
hljóðfæri og lærifeður. Þedr
léku huggulega efnissikrá, í
það minnsta þarf eniginn að
kvarba yfir Tríói op. 99 'eftir
Schubert, jafn gneistandi
genialt og það ér frá upphafi
til enda. Seinna verkið, var
kvintett eftir Sjostaikóvits, og
þá bættust í hópinn Jón Sen
(fiðla) og Ingvar Jónasson
(viola), og auðvitað stendur
þesisi. Sovétmeistari ailtaf fyr-
ir sínu, þó manni dytti stund-
um i hug örlítið útþynnibar
ömmúsögur af Mahler o.fi. í
þessu sambamdi. Flutningur
béggja verkannavar hinsvegar
eilítið þreytulegur'á að hlýða.
Píanóleikur Rögnvaldar var
raunar fuMur af lífi, oig að
mínu viti oftast hárrétt byggð-
ur. En hann náði einhvern
veginn ekikd sambandi við
strengina, hvort sem þeiir áttu
við sumarþreytu að stríða, eða
að þeim setti bannsettan vetr-
arkviðanin, sem ékki er eins-
dæmi.
Sinfóníuhljómsveitin kom
síðan með sinn fyrsta konsert
þetta árið. Náikvæmlega viku
síðar, í fyrradag. Þar var
mættur stjómandi frá Noregi,
Sverre Bruland, en sá hefur
sésit hér einhvemtíma áður og
gert góða lukku. Alltaf er nú
fallegt að sjá prúðbúið fólk,
saman komið á góðum stað.
Norðmaðurinn var líka greini-
lega í góðu skapi. Allir voru
í góðu skapi, jafnvel rigning-
in, sem breytti iagi strax upp
úr hálf níu, hellti svo úr sér
fram eftir nóttu, að næsti
morgun, hrundi yfir gjaibaðri
siluinigsrveiði. Látum morgun-
inn eiga sig. Kvöldið byrjaði
með tónverk eftir Norðmann-
' inn Egil Hovland: Fanfare og
Kóral. Þar var að visu tails-
verð uppstybta hugmynda.
Þeim mun méira af góðum af-
komuáformum. Sláfcu hefðum
. við Islendingar gott a£ að
kynnast nánar.
Mikið var g-moll sinfónian
etfiir Mozárt ósjáJíBbjarga á
eftir þessu. Ekki er hún. nú
vél til falllin, að telja kjark í
haustþunga erfiðismenn.
Svo kom.hléið. Þá var hægt
að disikútera hljömiburðinn
nýja, sem er óskiljanlegur.
Píanóledkarinn Kraus lék b-
dúr konsert Brahms í loikin,
og það var faJlegt. Sá miað-
ur hefur akkúrat þá sveifltu í
kroppnum, sem ornaður heyrir
í Jeák Öscars Petensons. Nýja
afckústikkin kom í veg fyrir
að mikið heyrðist af því sem
hann sJó. Var það þó árfedðan-
lega í góð'ri meiningu gert.
L.Þ.
Greinargerí frá SÍF um saltfísksöhna
A 11. túnanum í fyrrakvöld
barst Þjóðviljanum eftirfar-
andi greinargerð Sölusam-
bands íslenzkra fiskframieið-
enda, og eru það harla und-
arleg vinnubrögð hjá SÍF að
senda fréttatilkynninguna svo
seint til dagblaðanna að
Morgunblaðið eitt geti birt
hana daginn eftir, eins og þeir
SÍF-menn vita og aðrir scm
þekkja vinnutilhögun á dag-
blöðunum:
Undamfama daiga hafa birzt í
blöðum all hvassyrtar árásdr á
stjóm Sölusamibands ísJenzkra
fisJcframleiðenda og raunar
einnig á íslenzk stjómarvöJd út
af salttfisksölum til ítaliu. Þess-
ar árásir eonu ættaðar frá fvteim
aðiljum, Jóni Guðmundssyni,
framikvæmdiastjóra nýstafnaðs
fyrirtækis er nefinist SjóJastöðin
og Emi Clausen, hæstaréttairJöig-
manni.
Er liátið að því liggja að hér
sé vitandi vits verið að hafe. af
framleiðendum sölur fyrir
marga tugi mJljóna króna, og
það einmitt sölur sem séu
miklu hagstæðari en þær sem
, .einoku naröffl i n “ í SIF hafi
komið í firaimlkvæmd. . AJJt er
þetta blandað póJiibískum hug-
leiðinguim, um ágæti frjálsrar
veirzlunar mdðað við ednotkun.
Munium vér leiða þær hugJiedð-
ingar hjá oss, en léta nægja að
geta þess, að allir þeir aðiljar,
seim framleiddu salttfisk til út-
flutnings á áriiniu 1967 munu nú
vera þátttakendur í S.I.F., og að
oss er ekki kunnugt um nema
einn verkanda — Sjólastöðina
— sem nú er utan samitakanna.
Er oss tjáð, . að framilieiðsla
þessa aðiija sé innan við 150
smólestir.
Það er þvi ljóist, að það er ósk
yfingpætfamdi meirihlúta salt-
fiskfiiamReiðenda, þednra manna
sern miestra og beinastra hags-
muna eiga að gæta í þessum
efnum, að Sölusamibandið haldi
áfram starfsemi sdnni.
Af margvíslegum ástæðum
hiefur SlF verið meiri vandi á
höndum í ár um saltfisksölur
heldur en um fjölda undanfar-
inna ára. Um Jamgt árabil hef-
ur framleiðslam ekki verið meiri
en svo að hún hetfúr emgan veg-
inn fuJlnægt eftirspum, ogeink-
um hefur markaðurinn í Pcnrtú-
gal verið m'jög rúmur. Nú hef-
ur það tvennt gerzt samtímds,
að óvænt aitvik þar í laindi hafa
orðið til að torvdlda sölur til
Portúgal og samitímis hefur
framboðið á saltfiski verið
mdkflu meira í ór en umdamtfar-
ið.
HedldarframleiðsJa salitfisks
hér á Jandi var á vertíðinmi' í
ár um 31.100 smólestir á móti
17.600 smálesbum í fyrra. Jafm-
framt hefur í ár verið mjög
auikið framlboð á saJtfiski frá
öðrum flramlieiðsJulöndum. Ef
litið er sérstaklega á storfisk

Eldstólpi
hjálpræðisins
íslendingar hatfa um skeið
verið hnípin þjóð í vanda.
Viðfangsefein hafa hrannazt
upp í öllum áttum, áhyggjum-
ax farið dagvaxandi, menm
hafa spurt hvar væri að finna
rétta ledðsögn út úr ey'ðimörk-
inni inn á fyrirheitna landið
Margar efasemdir bafa vakn-
að um rétta forustu; á að
mynda þjóðstjóm, taka Fram--
sóknarflokkinn inn í ríkis-
stjómina, eða Alþýðubanda-
lagið, eða Hannibal og Bjöm?
En þessar bolláleggingar hafa
átt það sammerkt að þær hafa
ekki vakið neina trú eða hrifn-
ingu. Öllu heldur hefur þung-
lyndið gert sig æ heimakomn-
ara við íslendinga; menn hatfa
raulað með sálmaskáldinu:
..Éir spyr mig: hvert skal
halda? / en hvergi flýja má; /
ég hrópa; hvað skal gjalda?
/ því hvergi neitt ég á. / Því
stenzt minn styrkur eigi; /
sem stormi lostin björk / mitt
höfuð þreytt ég hneigi / á
hryggðar eyðimörk".
En þegar myrkur örvænt-
ingarinnar er hvað dimmast
birtist mönnum oft eldstólpi
hjálpræðisins, og það líknar-
verk hefur nú verið unnið á
íslendingum. Alþýðublaðið
bendir í gær á það einvala-
lið sem fyrirhafna'rlaust getur
tekið á sig allar áhyggjur
þjóðarinniar og vísað henni á
réttar brautir. Alþýðublaðið
segir: „Þar sem Alþýðuflokk-
urinn er verklýðsflokkur, get-
ur hamn þá ekki leyst þennan
vanda einn? Alþýðuflokkur-
inn hefur áður myndað minni-
hlutastjóm og sumum finnst
að stjóm Alþýðuflokksins yrði
jafn góð lausn á vandianum
sem þjóðstjóm. Alþýðuflokk-
U'rinn hefur alveg ákveðnar
tillögur til lausmar vandanum
miðað við heildarstefinu
flokksins og þjóðarheill. Og
þó að ýmsir áhrifamiklir menn
sem þessu móli eru nátengdir,
standi utari flokksins, eða’ séu
flokksbundnir anniairs sbaðar,
þá standa ’þeir flokknum það
nærri, að líklega yrði auðvelt
að fá þá til samstarfs. Beynd-
in er nefnilega sú, að þótt lít-
ill hluti þjóðarinniar sjái á-
stæðu tíl þess að styðja Al-
þýðutflokkinn opiniberlega, þá
fylgir stór hluti þjóðarinnar
honum að málum.“
Vandinn er þannig leysitur
og fyrirheitnia landið blasir við
augum. Nú þarf aðeins að
losna við ráðherra Sjálfstæðis-
flokksins úr stjómarráðinu
eins íljótt og þess er kostur,
svo að hinir einu sönnu leið-
togar geti skipt á sig verk-
efnunum. Einsætt má telja að
Eggert G. Þorsteinsson taki að
sct iðnað og landbúnað, svo
að þær atvinnugreinar njóti
eftirieiðis jafn farsællar hand-
leiðslu og Sjávarútvegurinr.
hefur átt að fagna á undan-
fömum árum, Gylfi Þ. Gísla-
son bætir auðvitað við sig
samgönigumálunum; hann hef-
ur á undanfömum árum gerzt
mikill sérfræðingur á því sviði
og er þessa da^ana enn að
auka þá þekkingu sina. Hinn
atarkusami leiðtogi Alþýðu-
flokksins, Emil Jónsson, yrði
að siálfsögðu forsætisráð-
herra, auk þesis sem bann ætti
auðvelt með að taka að sér
fjiánmálin vegna langrar og
fairsællar reynslu frá Hafnar-
firði. Vafalaust gætu þeir þre-
menningamir þannig skipt
öllum viðfiangsefnum þjóðar-
inniar á sig; það yrði ekkj of-
verkið þeirra, enda mundu fá-
ir aðrir verða til þess að bjóða
sig fram til þeirra verka; leið-
togar Alþý ðu flokksi ns eru sem
kunnuigt er afar hlédrægir ef
emhætti og vegtyllur eru í
boði.
En það er auðvitað mál Al-
þýðuflokksins eins hvemig
hann hagar leiðsögn sinni. Við
hinir þurfum engar áhyggjur
að hafa lengur; við getum lát-
ið okkur nægja að votta Al-
þýðuflokknum einlægt þakk-
læti okkar fyrir föðurlega um-
hyggju með því að raula til
enda þann ágæta sálm sem áð-
an var vitnað til: „Þú breiðir
arma bjarta / og bamið faðm-
ar þitt, / ég finn þitt heita
hjarta, / og hjartað fa'gnar
mitt. / Ég vil ei við þig skilja,
/ ég véi þitt náðarskjól, / mitt
veika líf er lilja, / þín líkn er
hennar sól.“ — Austri.
og . millifisk, sem vierkaður er
fyrir ítalWu, Spán og Portúgal,
heifur útfilutningurinn verið sem
hér segir:
Árið 1966 — 19.650 smálestir,
þar a£ til Italíu 3.800 smálestir.
Apið 1967 — 16.000 smál. þar af
til ítalíu 1.735 smálestir.
\ Framleiðsla a£ fiski, sem hæf-
ir þessum mörkuðum, heíur i
ár verið'rösikar 22.000 smál. og
hafa 6.200 smál. af því magni
verið seldar til Italíu. Þegar
litið er á þessa aufcningju «n-
fraim sölur síðusitu ára, álitur
stjóm S.l.F. að hún þunfi sið-
ur en svo að tafca við snupnum
gremarhöÆunda um frarnmi-
stöðuna á íbalsika markaðnum.
Þess er vert1 að géta, að sf
sölumum til Itailíu á þessu ári,
hefur 4.600 smál. verið atfskip-
að en afgangurinn, 1600 smál.
ber að afskipa seinnd hluta okt.
eða í byrjun nóvefnber. Annað
atriði, sem ekki má gleyrria or
það, að þessar aufcnu sölur hefðu
alls ekki komizt í kring etf S.Í.F..
hetfði ekki getað heitið við-
semjemdum sínum því, að ís-
len^kur fiskur a£ vissum
stærðarfiokkuim yrði ekki séld-
ur öðruim kaupendum á Italíu á
þessu ári og að þeir hefðu for-
kaupsrétt í öðrum tiltfellum.
Þegar aðrir aðiljar koma og
tala um kaup á saitfiská— 1000
—2000 sonál. eða jáfiwel meira,
er alls ekki um viðbót að ræða
við það magn, scm oss hetfur
tekizt að selja, hcldur kæmi það
í stað þess, sem S.l.F. hefur
sclt. í fyrsta lagi hetfðu við-
semjendur S.I.F. það í hendi
sér að rifta samninigum um það
magn, sem enn baður afskipun-
ar og þar að aulki liggur beint
við að þeir höfðuðu mál gegn
Sölusambandinu fyrdr saimninigs-
raf. Loks hlyti siMk framkoma
að leiða til þess, að ekki gæti
orðið um' fieiri söiur að ræða á
vegum S.l.F. til þessara aðilja,
en eins og sakir standa eru þeir
möguleikar opndr.
Loks skal á það benit, að það
er eikkert nýmæli i samningum
S.Í.F. við Ítalíu, að kaiupend-
ur geri fcrötfur um að fá að veæa
einir um yiðskiptin. Hversu
lamgt beri að ganga til móts við
slíkar kröíur er matsatriði. Þar
gildir ekkert aJIsiherjar-svar um
öll lönd eða ailla, tíma. Stjóm
S.l.F. reynir í því efni að fara
þá leið, sem að feniginni reynslu
a£ viðsemjendium og í Ijósi ráö-
legginga þaulkunnugra umiboðs-
manna Sölusambandsins er lík-
lagust til árangurs á hverjum
stað. Við þessar ákvarðamr
höfum vér ávallt í huiga, að oss
hetfur verið falinn sá trúnaður
að ráðstafa yfir 30 þúsund smá-
lesta framleiðslu. Samanborið
við það magn, sem hr. Jón
Guðmunidsson og Sjolastöðin eru
að vandræöast út af, er kannski
efcki að furða þótt viðihorfin séu
ólík.
Svo er að sjá a£ blaðaskrif-
um að fyrirtæki Paonessa á I-
tattíu haíi orðið fyrir sérlega
slæmii meðtferð a£ hálfii S.l.F.
Sannleáifcurinn. er eá, að S.I.F.
betfur oft átt viðskipti við fyrir-
taéki þetta og hetfur ekkert und-
an þeim viðskiptum að fcvarta.
Hitt dylzt enigum sam til þekk-
ir, að herra Paonessa er einn
í hópi miftni salibfiskinnfflytj-
enda á Italfu. Þeigar formaðiur
og fraimtovæmdastjúri S.Í.F.
voru í Genova í söluieirinduim í
vor, hö£ðu þeir samiband við
hann, en hann var þá ófáan-
legur til þess að gera noktourt
fast tilboð. Var sýnilegit að
hann treysiti. sér ekki til annars
en að baða átékta og sjá hvað
aðalsamtök ítalstora saltfisk-
framleiðénda — UNIFISH —
gerðu. Þetta var toannsiki eðli-
legt, því að JangS'amlBga stærsti
aðáljinn, sem nú er að sögn i
samvinnu við hann, þ.e. fýrir-_
tækið La Boeca í Róm, var þá
á toa£i i samniogamakki við
Færeyinga, eftir að haifia gengið
úr UNIFISH. .Þessi samwinna
mun þó síðar ha£a fiarið út um
þúfúr, a.m.k. að veirulegu leyti,
og samkwæmt síðusitu upplýs-
ingum sem stjóm S.l.F. hafa
borizt frá ítalíú, eru horfiur á að
útflutningur Færeyinigia til Ital-
íu mánnki á þeisisu ári um 4000
smálesitdr frá þwí sem var í
fyrra.
Stjórn S.Í.F. hafði ekki treyst
sér til að bera ábyrgð á því að
sleppa a£ samningnum við UN-
FISH upp á vom og óvon um
það, að hr. Paonessa eða aðrir
kynnu síðar að koma með til-
boð í fisk frá Islandi. Vér sjá-
um efakii heldur að neitt haíi
komið fram síðan, sem sýni að
sú Iieið hefði reynzt heppilegri.
Hitt liggur í Hutarins eðOi. að
þegar samið hefur verið við
einn aðdlja eða ein samtök um
að salja þeim eiruuim, þá 'koma
þeir sem lenda utangarðs með
alXskyns gylliboð á eftir, þó ekki
væri til annars en að reyna að
rjúfa samtökin sem að samn-
ingunum standa, b'æði í ítaiíu
og á íslandi.
innneimta
lÖOmÆQt&TðM?
MávaWíð 48. — S. 23970 og 24579.
Refgeymar
enskir
— úrvals tegund —
LONDON — BATTERÝ
fyrirliggjandi. Gott verð.
LARUS INGIMARSSON
heildv. Vitastig 8 a.
Sími 16205.