Þjóðviljinn - 10.01.1969, Blaðsíða 7

Fösfjudaigur 10. Jainúar 1969 — ÞJÓÐVFLJXlSnN — SlÐA ^
Austurland, málgagn
Alþýdubandalagsins á
Austurlandi, birti á
gamlársdag grein eftir
Lúðvík Jósepsson al-
þingismann undir fyr-
irsögninni „Áramót
1968—1969“. Grein þessi
fer í beild hér á eftir
meö millifyrirsögnum
Þjóðyiljans.
Lákilega eir jlestum efst í huiga
í byrjun hins nýja árs, spum-
ingin uim það, hvemig nýja ér-
ið muni verða.
Verður það gott ár, eða erf-
itt ár? Verður það betra en ár-
ið sem nú er að líða, eða á það
kannski eftir að færa okikur
nýja og aufcna erfiðleitoa til við-
bótar þeim, sem gamila árið
sikildi hér eftir á ýimsum sivið-
um? Engínn vedt hvemig nýja
árið verður. Margt hefur þar
sín átorif á, — og efcki sízt við
sjálf.
Gengislækkunar-
boðskapur
í byrjun árs
Við þesgi áraimót, — þegajr við
kveðjum gamJla árið og heilsum
jafnframit niýju ári, sikullum við
renna huganum yfir nokfcra at-
burði gamia ársins og huiglLeiða
lítiilega hvað var að gterast á
þvi ári.
Á innlendum -vcttvangi hófst
árið 1968 með gengisilæilvk u nar-
boðsikap. Gengi ísilenzfcrar krónu
hafði verið lækkað nokkru fyrir
áramót og síðam fyligdu á efltir,
eins og jafnan við slík tækifiseri,
mairgsikonar viðbótarráðsitaflanir
og hélldu þær áfram að birtast
almenningi ftram yfir áramótin.
Gengislækkuin.arráðíitafani m ar
í byrjun ársins 1968, átbu að
sögn valdhaíanna, að vérka som
blóð-inngjöf fyrir aitvinnuiveg-
ina. Þær áttu að bjanga innJemd-
um iðnaði færa fjör í aMar
greinar sjávarútvieigs og tryggja
að nýju grundvöll batnandi lífs-
kjara.
Reynslan viarð þó önmur, eins
og öMium er nú k unnu.gt.
Iðnaður' •landsmanna hélit á-
fram að diragast saman og vax-
andi erfiðleikar gerðu viart við
sig vegna skorls á reksitrarfé.
Gengisllækkunin bjargaði ekki
heldur útgerðinni. Otgerðar-
imienn neituðu í ársibyrjum að
hiefja róðra og töldu engan
grumdjvöll fyrir útgorðairrekstri,
nema til kœmu nýjar og miklar
styrkiveitingjar til útgerðarimmar.
Svipuð viðhorf rfkitu hjá eig-
endium frystihúsa og annarra
fisikvinnsilufyrirtækja. Þeir töldu
öhugsandi að hefja rekstur án
veruiegra nýrra styrkja, þrátt
fyrir alla gemgisilsektoun. Þantnig
fór fyrsti mánuður hims nýja
LúSvik Jósepsson:
VIÐ ÁRAMÓT
Riáðaigerðir ríkisstjómarinnar
árs í þref á milli útgerðar-
manma og fiskkaupenda annars
vagar og fuMtrúa ríkisvaldsins
hins vegar.
Helsjúkt
efnahagskerfi
I marz-miámuði hófiust sdðan
verkföll verkafólks um allt
land, í þeim tilgamgi að hnékikja
þeirri fyrirætlium stjóma-rvaílda,
að ætla að svipta laumafóik
verðtrygiginigu á luunum og
koma á þamm hátt fram stór-
felldri \iarasikerðin.gu. Ríkis-
stjómin varð að gefa eftir fyr-
ir þunga hins miiMa verkflailils,
og tökust þá sammingar uim
vísitölugreiöslur á laiun að nýju,
en þó rnileð þeim hætti að lauma-
fólik fékk ekki fiuMa vísdtöluupp-
bót fyrr en sieint á árimu. Þogar
komið var fram á sumar var
ölJum orðið ljóst, oð efmialhags-
ráð rfkisstjómairinnar, þou som
átoveðin voru um áramótdn,
voru gjörsamilega runndm út í
sandimm.
Alilt efpalhaigsfcerfið var au,g-
ljósiLega helsjúfct. Steflna rikis-
stjórnarimter haifði leitt til
framlleiðsilustöðvana og að því
leyti siem ftramlleiðBllan var í
gangi var ekiki urn eðWegan
gang að ræða.
Undirstaða atviminuiífsins i
lamdimu var enn í lamasesisd. At-
viinnufyrirtaeki voru í miklluim
fjárhagserfiðleikuim og inmllend
íraimlleiðslla fór mdmmlkandi.
Gjaddeyriseyðslla var þó í fuil-
um gangii og brask og amfflli'Iiða-
okur bOlómstraði.
Ríkisstjórninni
bar að
segja af sér
Á miðju ári fóru fram kosn-
imigar forseita lýðveildisins. Það
urðu eftirmipniilegar kosmingar
og kornu ýmsum á óivart,
Ekki för á mdlUi mála í þess-
um kosningum, að ríkdsstjómin
og helztu stuðningsmen.n henn-
ar, höfðu hugsað sér áteveðinn
miamm í försetastartfið.
í forsetamálinu reyndust álíka
haldlitlar og ráðaigerðir hennar
í efnahaigssmállum höfðu áður
reynzt. Þrátt fyrir mikinn und-
irbúndmig, ailOsikomar umdirsikriftir
og áskoranir og mdkllar áeggjam-
ir ráðlherranna persónulega
uirðu úrslitin ailgjörlega amd-
stæð vilja rfldsstjómarinnar. Ö-
breyttir liðsmenn úr ödlum
stjómmiállaíllokíkum og utam-
flloklka beittu sér fyrir fraimlboði
gegm írambjóðamda ríkisstjóm-
arOiðsins. Úrsilitin urðu eins og
alllir tnuna: hið hi-aklegasta nið-
urlag fyrir framibjóðenduirna úr
gamla rikisistjómarliðinu, en
eimm gliæsillegasti kosninigasigur
som um getuir fyrir hinn óháða
framibjóðamda fóltesins. Að af-
stöðnum fbrsetakosningum
sögðu flestir, að nú ætti ríkis-
stjórnin að segja af sér hið
stojótasta, því auigljásara vam-
traust ,en hún hafði fengið í
forsletakosningunuim væri ekki
' hægt að M.
En ríkisstjórnin sagöi etoki af
sér. Hún sat sem fasitast, þá að
öll henmar ráð í etfnaihaigismólum.
hefðu mistekizt og efnalhagur
þjóðariinmar umdir hennair stjórn
væri koiminm í aiiigjört önglþvedti.
Uppreisnaralda
unga fólksins
, Á árinu 1968 uirðu miikil og
mierkileg uimbrot í röðum umga
fódksimis svo að segja um allllan
hedim. Mest fór fjrrir þessuimuim-
brotum mieðail stúdenta, sem
víða eriendis lögöu undir sig
hóskólabyggin.gair og skutu jafn-
vel 1 hörðustu ei nræðisihorru,m
steelte í brin.gu.
t Órói unga fólksins fór eins
og dldur í siinu um flest þj<>ð-
lönd og hefur þegar haft ótirú-
lega mikil áhrif á gamg ým.issa
heimsmála. Hér á landi hetur
svipuð hreyfing í hópi unga
fótksiins einnig komið fram.
Uniga fólikið or greinilega óó--
nægt með stjórn liinma eddri.
Það heimtar nýjar reglur í skól-
um, meiri rétt til handa hinum
umigu og uim fram aililt miedri
hreinskilni, meiri jöfnuð og
meira réttlæti til handa þeim
sem mú eru sviptir almemmum
réttindum.
Hér á landi hefur umga fólik-
ið krafizt aukinma póMtískra á-
hrifa og fordæmt foringjavald
stjómmálaflokkamma. Enn er
margt óljóst varðandii umrótið í
röðuim uniga fóliksins. Það for-
dæmir og gerir teröfur, það vill
umlbylta og koma mýrri sikipan
á, — en þó veit það ekiki með
vissu hvað á að gera ctg hvem-
ig það á að gerast.
En uppreismaraida unga fóllks-
ins er staöreynd — hún er stað-
reynd, sem ekki þýðir áð neita.
Sannkallað
gengislækkunarár
Þegar líða tók á seinmi hiuta
á.rs var rikisstjórn.inni orðið
ljóst að enn mundi þurtfa að
gera nýjar ráðstatfanir í efna-
haigsimáium, þrátt fyrir gemigis-
læktounina um. áramótin og ali-
ar auikaráðstafamir sem henni
fyigdu. Ríkisstjórnin greip því
til þess ráðs, að efna til við-
ræðma við stjómarandsitöðu-
filokikaija tœp ný úrræði í efna-
hagsmáium.
Fljótlega kom í ljós, að þær
viðræður voru aðeins til móla-
mynda af háifu . stjlámainfildkk-
anna. IÞcir héldu sór enm við
gamia heygai’ðisihomið og trúðu
enn á sína gömiu gemgáslækfcum-
anstefnu.
Ný gongisiækkun var því
ákveðin af stjómarfilokkumum,
eims og kummugt er, og standa
enm yfir hriðir hennar með nýj-
uim og nýjum tilsikipunum og
tilheyramdi verðiagsíhækkumum.
Árið 1968 heifiur því verið
samnkaliað gengisdækkunarár,
þvtf seigja rná, að ailliit árið hafii
verið geragislækteum í firam-
kv.æmd, eða umdirbúninigi með
vonjulegum aflleiðimigum, — þ.e.
framtíðarstöðvumium, verðiags-
hækkumumr, gjaideyrisbrastei og
kjaraskerðiimgiu.
Og enn við þessí áramót', eru
stjórnarvöld laedisins svo for-
hert að haida ,því firam — þvert
otfam í ailla fyrri reymslu — sð
nú sé þess að vænta sð gemg-
Wlsakkumin bjargi atvinnuveg-
unum og muini hlleypa nýju: lífi
í firamiedðsilu landsmanma. Við
þessi áramót bJasir það við, að
alilir kjarasamningar sjómianma
eru úr-gildi fieJJdir. Ríkisstjóm-
in hefiur knúið fram lögigjöf,
sem kippir gruindveJllimum umd-
am hlutaskiptafcjörum sjómanma
og þar með má telja vtfst, að
lamgir og erfiðir samningafund-
ir um kjaramál sjómanna séu
framundan. Þá bJasir þaö einn-
ig við, að kjarasamminigar
verkafóites eru eiinmdg uppsagð-
ir vegna yfiiriýsingar ríkisstjórn-
arinnar um að aifneima emn um
sinn verðtrygginigu á laumin.
Það mé því búast við verkföll-
um á mýja árinu og fram-
leiðsiuötöðvumum vegna aðgerða
stjómarvailda.
Erfitt ár fyrir
Austfirðinga
Þegar hugað er sérstakiega að
Tnólefnuim oktoar Austfiirðinga,
kemur í Ijós, að árið sem nú er
að Hða hefuir verið okikur erfiitt
ár. Is laigðisit að Austuriamdi á
sfL. vetri og lá imm í fjörðum
fram á sumar í noktorum tiifell-
um. Isinn sitöðivaði útgerð frá
nokkrum stöðum á tímabili og
olJi aiissitaðar tjóni og ertfiðJeite-
um.
Mesta áfaMiið í atvinmuimáJum
á Austudlandii sitafaði þó af því,
hve gjörsamJega síJdin brást
olklkur að þessu sinni. Sumar-
síldveiði varð engim og haust-
veiðin varð mjög Itftil. Hin
miikJa síldarvinma, sem verið
hefur umddrsitaðan í atvinmulífi
Ausituriamds hin stfðairi ár, félíl
því að mestu niður og skiljan-
iegia hafa afJteiðiinigamar orðið
mikið teJcjutap fyrir verkaflólk
og sjómenm og miikál retestrar-
töp fyrir saldarvinmsJu- og síid-
arútgenðarfyrirtæfci.
. Enginn vafi er á því, að Aust-
uriand hefur orðið fyrir meira
efinalhiagséfallQi á sl. tveimur ár-
um vegma mánnfcandi síldarafla,
en notefcur anmar lamdsihluti. Hin
margumitöluðu áiföM, sem þjóð-
arbúið hetfur orðið fiyrir og sem
nú valda ráðamönnum landsins
xnesitum áJiyggjum, hatfa skóllið
með fulllum þumiga á Ausitfirð-
inguim. Enigar réðstaifiamir hafa
verið gerðar atf hólfú stjórnar-
valda til þess að draga úr þess-
um mitelu áföllum sem vimmamdi
fiölk á Austuriandi hetfur orðið
fiyrir. Ráðsitafanir rtfteísstjórnar-
inmar hafa stfður en svo mimmk-
að vamda þess fóltes, sem orðið
hefur fyrir því mdkla áfiaíili að
tapa sitórum hluita af tekjum
sínum. Gengisleskkum etfltir
gengislæklkum hefiur ekfci dtegið
úr vamda þessa fól'ks, heJdur
aukið hann að miteJum mum
með stftfteJlt aiulkimmi dýrtíð á ödíl-
um sviðum.
- k
Velferðarríkið
og lögreglan
Öllum er kummugt um að út-
geirðarmenn hafia um áraraðir
látið skip sín vedða í lamdlheligi
og hafa skipstjórar, sumir
hverjir, hælzt ytfir að hafa aifil-
að mest „fýrir innam“. Land-
helgisgæzlart hefiur firemur ver-
ið á filótta umdiain þedm vanda
að reteast á fllotiamm fyrir imman,
heldur en aö lóita þá sæta á-
byrgð, sem brjóta lög lamdsins
Dómsmálatóðlherm nóðar svo
Iandhelgásbrjótama í sluimpuim
og staðfesitir um leið að lögbrot
þeirra hafli í rauminmi verið vel
séð af ráðumeyti hams og ríkis-
Biöóim.
Sterikum áiróðri heftar verið
haldið uppi uim lanigt stoeið eða
síðam haMa tók undan í efna-
haigsmálium þjóðarinnar sérstak-
legia, og reyrnit með miklluim
fjáilgledk að sammflæra lands-
meme uim að það sé í rauminni
sjálfisagt að sterapa og steafa
boftn grumnmiðanma, þeirra
miða, sem haJdið hafa lífinu í
bjóðimni, stoapað Mtfisslkilyrði fiyr-
ir það fóHto, sem byggir sitramd-
lengjuma og eiklki síður þieárra
miða, sean alið haifla upp þamm
fislk, seam aJJit virðíst stamda og
faMa með á Eróni.
Þannig hefiur hið miáifctliausia og
ráðviJlta dómsvaild á IgjlamdS Mt-
ið hrekja sig úr þeirri varð-
sifcöðu, sem stjórnairsikróin ætlast
til að það haildi.
Eimu sinmd var gert grím á Is-
lamdi að mömnum, sem flemgu
útsiæði og átu það. Nú er þjóð-
im að éta útsæðið, og það sem
verra er, húm er að leigja úttend-
ingum garðitnm simm.
Þegar ég var ungur var það
sitoJt að vera Islemdimigur og ef
eimhver hefiði dirfizt að láta orð
faMa í þá átt að við gaatum ekiki
verið sjólfstæðir og ættum að
vera dingjumdaingl aifitaim i stór-
þjóð, hefði sá hinn sami verið
álitin heýbróto og hugisumairhátt-
urinm vafasamur, svo eteki sé
meira sagt. Ég hefli oft á umd-
amflörnum árum umdrazt hvað
þjóðim hefúr tokið þvtf með
mitelu joifinaðargeði, þegar jafn-
vel ráðherrar hafa haldið þvi
fram að við ættum að vera part-
ur af stærri heild, þ.e. inniirn-
aðir í eitthvert bandalag. Ég
hetfi afit huglleitt hve vel við
hefðuim verið settir, etf við hetfð-
uim verið mmHtmiaðir í bamdalag
mieð þýzlku: nazistumum fyrir t
síðasta stríð. Þó hetfði verið
gaman að liía á Islamdi eða hitt
þó heldur. Gæti sagan ekki emd-
urtókið sig?
öll imnlirnum f sitænrí heáldir
er afturhvarf til nýlendusteipu-
lagsins í breyttri mynd. Etoki
er óeðliilegt að stórlþjóðirmar
vilji ná í matarbúrið við ts-
lamd og nýta móttúruauðli ndirm-
ar fýrir sig. Á meðan sú hag-
ræðirng flasri firam væri stungið
dúsú upp í landamm, sem myndi
ekki fimma sitt sóra enmi fyrr en
um seinan.
Mig hefiur otflt lanigað tM að
biðja vi ðsfciptamóiaróðiherran n
oidkar að skiigreima fýrir mig
orðið liandæáð. Hviað merfcir
þetta orð og með hiverju geta
menm gerzt slelkir um það, sem
orðið táfenar?
Þjófiar brjóbast imm, stleJa,
brjóta og bramla. Lögreglan
grtfpur þá etftir að vegifiaramdi
eða kona í gjiugga hetfúr á þá
bent. Yfirvöldim fiara með söteu-
dóigana til yfirheynslu og stinga
þedtn inm yfir nóittima.
Næsta dag er rnilkið þ'mgítð og
umdir tevöldið þairf að stimga
inn mönmum, sem lytotaðu umd-
ir stýri, þá er þjófiunuirm rieppt
Næsitu nófct er breyfcizt inn
víða. LeiguMstjórí blendir á bíl
sem hafii verið í vaflasömum
flutmingum og lögireglam toemur.
Hún hittir mú „gamJa kumm-
imgja“ éins og þeir sjálfiir aröa
það. Svo hetfst hrimgrásin á ný,
talka, sleppa, taika, sleppa og
borgin hlær.
En þetta er ektei svo hJægi-
legit, þetta er fúUfcomið afl.vöru-
mól, sem sikiptir milklu að verði
lagfært í smarhasti. Hugsiaðu,
góði lesandi, í hversu ömuríegu
óreiðuósfbandi dóimis- og 16g-
gæstamól þjóðairmmar eru.
HverPíg famigagæziumólin eru
o.iflL affl.
FanjgeJsisrnól þjóðarímnar era
til steiaimmar og mitelu rneir en
það. Famgavörður við Stoófla-
vörðusitíg lýsiti fyrdr ofcikur að-
búnaði þar. Hrökte margur imað-,
ur við og varð hugsað til ör-
yggis þeárra mammai, sem vtena
þar og þá ekiki stfðtir hims að
þar dveJja miemin, sem era
hættalegir umhverfi sínw, og
mega ektei uintíir nedmum toríng-
umstæðumí sJjeppa út.
Bftir lýsingu fangavaröarins
á aðbúnaðimurrt og þeteri sibað-
reymd hve auðveillt reymist að
sleppa út, er fýMsta ósteeða tdl
að skSpt verði um memm f vallda-
sitöðum, sem þjóðim trqysHr tii
aö gæta öryggis stfns. Mai drag-
ast á langámm og dirablbast í ára-
raðir. Fjárglæfiraimemn leilka
lausum haJa og gefa dómsmála-
ráðherra lamgt nef. Þetta er
staðreyndin i dag, vdrðingin
fýrír döms- og löggjafamvaldi
\
Lúðvík Jósepsson
Affledðingar hafa ltfba arðið
mjög alvarlegar víða hér á
Austurlandi. í sumum byggðar-
lögum hefiur atvinmuleysi verið
svo að segja ailílt árið hjá fjölda
fólks.'
Og fyrirtætei, sem áður stóöu
sig sæmilega, eru nú að þratum
komin og geta eteki llemgur hald-
ið uppi nauðsyntegri atvinnu,
Vandamál þau, sem nú hatfa
komiið upp í atvininumálum á
Austuriandii eru þess eðlis, að
varía verður við þau ráðið,
nema til fcomi stuðmingur flráop-
inberum oðilum. Ljóst ©r. ad
Austfirðimigiar verða að breyta
til um atvimnu í veruleigum
mæli. Síldarbræðsluvinna og
síldarsiöltun getur efcki orðið
eims stór þóttur í atvinmulíffinu
og verið hefur um skedð Nú
verður að auíka aðrar fisfcveiðar
og aðra fiskvinnslu og jatflnframt
þarf að kornia upp austfirzkum
iðnaði, að minmsita kosti á þeim
sviðum, þar sem Ausituríands-
markaður er • nægiJeiga stór til
þess að sflílkur iðnaðiur geti sitað-
izt. Aukin samivinna og sam-
starf Austfiröiniga er mú brýtnmi
en mofckru sinn.i. Samneiginiega
geta Ausffiröimgar áorkað
mikliu, em sundraðir, eða dreifð-
ir í smáedningar, flá þeir liitlu
firam kormið.
Arið sem nú er að líða befnr
á ýmsum sviðum verlð eyfitt ár.
T'iðarfar hcfur ekki verið hag-
stætt. Síldargöngur hatfa verið
mjög óhagstæðar. Og hið póiit-
íska og stjómarfarslega veður-
far hefur þó verið verst af þessu
öllu. Stjórnleysi hefiur ríkt f
efnahagsmálum allt árið og nú I
árslokin er þó útlitið verra en
nokkru sinni.
Breytilegar fiskigöngur og
misgott tíðarfar getur verið erf-
itt viðfangs, en póiitísk óstjóm
er þó miklu verri í sjálfu sér.
Veðráttunni ráðum við ekki og
fiskigöngum ckki hefldur, en við
Framh. á 9 síðu.
er sivo til emgjm, o@ sfcal eng-
um . um toemmt miema æðsitu
mömnuim þessara maólla.
Lögweglam lemittr og toier mng-
limga, sem lalblba ság um göt-
umar með élleitraö sikiJiti til mót-
mæla öngþveátí sitjómmáilainma
og Tidmni skLpulögðu morðstyrj-
öJd í Vietraam. Þama kernur
firam sú nakta steðreynd að
vafasamur broddur í lögreglu-
móJunum er fiarinm að mámma ó-
þægiiloga á iögreglusvedtír á
mei^mJamdiniu, sem vom teystar
upp með heitrnætyrjöldirmi síð-
usta. Skyldi nú vora, að yffir-
rnaður lögireglliummar í Reyteja-
vík hafí cnnhvem tíma verið
andatetaigur aðdóamdi þessaira
oi'lcmdu. svoáta?
Þegar allit kemiur tíl aOlls bllas-
ir við otetottr, góðir íslendingar,
sú óhugnamleöa steðreymd að
dómsmóMm ag löggæzJam erui í
þeim mosta. ndðurlægiinigu sem
notefkwr máa gete hrapað í og
það sem vemra, eoq, að þedr rót-
eitóma* emlbæfctfflsmemm sem þar
dinötei við völd, Ihaifia ©ngan á-
hraga eða geta til að kippa
þesswm nsáltain I það hortf sem
þaa veesða eð toomaist L Þvtf stoal
aiftur emdœrteteið að sú teratfa
verðar að flá hjjjómgramm um
laníi a®t að þessd mól verði
endurskipulögð með nýjum
mönnum, afilt anmað væri tíj-
gangsJaust.
Borgarí að vestans.