Þjóðviljinn - 05.02.1969, Blaðsíða 4

4 SlÐA — ÞJÖÐVILJINN — Miðvifcudagur 5. febnúar 1969.
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb.), Magnús Kjartansson,
SigurSur Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
AuglýsingastJ.: Ól^fur Jónsson.
Framkv.stjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19. Sími 17500
(5 línur). ■— Áskriftarverð kr. 150,00 á mánuði. — Lausasöluverð kr. 10,00.
AB selja land og leigja
þeir sem hafa haldið því fram að herstöðvar
Bandaríkjanna a íslandi í áratugi væru íslenzku
þjóðinni hættulausar ættu nú að fara að rumska.
„Kenning" Arons nokkurs Guðbrandssonar að ís-
lendingum beri að krefjast stórra fjárupphæða fyr-
ir varanlegar herstöðvar Bandaríkjanna á íslandi,
og fullyrðingar íhaldsblaða uim almennt fylgi við
þær hugmyndir, sýna einkar glöggt hversu langt
spillingaráhrifin af langvarandi hersetu Banda-
ríkjamanna á íslandi hafa náð. Jafnframt því að
Vísir „mótmælira kenningum Arons þessa, þykist
hann hafa „sannað“ með einni hinna barnalegu
skoðanakannana sinna að um helmingur þjóðar-
innar vilji fara að dansa kringum dollarakálfinn
á þennan hátt. Nú er ekki vitað um nokkurn mann
nema leiðarahöfund Vísis sem tekur minnsta mart
á hinum svonefndu skoðanakönnunum blaðsins;
til þess eru langt of fáir spurðir og auk þess koma
spurningarnar frá pólitísku blaði. Það er því hreint
og beint broslegt að halda því fram að slíkar skoð-
anakannanir séu nokkur mælikvarði á almenn-
ingsálit á íslandi. Hitt er augljóst að innan Sjálf-
stæðisflokksins, sem jafnan hefur verið eindregn-
ast allra flokka fylgjandi erlendri hersetu á íslandi,
hefur Bandaríkjadekrið og undirlægjuhátturinn í
áratugi þegar orðið að slíku hemámi hugans, að
stórir hópar íhaldsins virðast farnir að hugsa með
öðrum hætti en aðrir íslendingar, og sé það efst
í huga hversu fémikill gripur landið og gæði þess
geti orðið. Sérkennilegur, óíslenzkur hugsunar-
háttur þessa fólks kom skýrt fram í því, hversu
lágt var lotið í betlinu um hermannasjónvarpið og
klögumálum vegna takmörkunar þess. Og þó í-
haldsblöðin imeti íslendinga enn svo vakandi, að
rétt sé að andmæla kenningu Arons þessa um leig-
una, er í þeim mótmælum áberandi sá ótti, að hægt
væri að spenna leigugjaldið svó hátt að Bandarík-
in neituðu að borga og færu.
^nnar þáttur hernáms hugans er sú stefna Sjálf-
stæðisflokksins að ofurselja auðlindir íslands
og íslenzkt vinnuafl erlendum auðfélögum, veita
þeim forréttindaaðstöðu til atvinnureksturs á ís-
landi, í stað þess að þjóðin eignist sjálf stóriðjufyr-
irtæki og tryggi með því efnahagslegt sjálfstæði
sitt. Vanmat íhaldsins, og reyndar Alþýðuflokks-
ins, á íslenzkum atvinnuvegum er stórhættulegt,
jafnframt því að einblínt er á erlend auðfélög, sem
stærstu og áhrifamestu aðila íslenzkra atvinnu-
vega. Einmitt fjötrar erlendra auðfélaga hafa
reynzt srnáþjóðuim hættulegasti tálminn á braut
efnahagslegs sjálfstæðis.
geri þjóðin ekki gæfu til að rísa gegn þeim land-
sölulýð, sem nú ræður ferðinni í Sjálfstæðis-
flokknum áður en honum tekst að farga raunveru-
legu sjálfstæði þjóðarinnar og beygja íslenzka
hugsun undir áhrifavald erlendra auðfélaga og
stórvelda, mun komandi kynslóðum þungbært að
lifa í landinu. — s.
Guðmundur Á.
Sigurjónsson:
LIST
jr
A
AÐ
GEFA
SÝN
• Höfundur greinar þess-
arar, Guðmundur Ar-
mann Sigurjónsson, er
ungur listmálari, sem
hefur haldið sýningar
hér í Reykjavík, en
stundar nú nám við
iistaskóla i Gautaborg.
• Greinin er að megin-
efni til erindi, sem
höfundurinn flutti á
fundi Félags íslenzkra
myndlistarmanna fyrir
nokkru.

Á sídusitu áratugum hafa
listamenn einangrað sig miedr
og meir hveir firá öðmm.
Þessa einangirun; verðum við
að rjúfa til að geita verið virik-
iir þátttakendur í þeim atburð-
um sem eru að gerast í daig.
Þönfin fyrir þúsundiþjalasmiði
verður æ brýnni, við verðum
að vinna samian.
Með því að listamienn vinni
meir hver með öðrum, hafa
þeir meiri möiguleika á þvl að
hafa áhrif á það samfélag, sem
við lifum í. Þá á ég ekki við
að listamenn verði handbendi
einhvérs ríkjandi skipulags,
hel'dur það að með verkum
sínum gieti þeir sýnt okkur
þann heim sem við lifum í, á
þann hátt sem við ekiki sjá-
Þá var vinna þeirra kvik-
miyndiuð. Kvikimyndavélin fylgdi
þeim eftir í kaffi- og matar-
hléum, og við færiböndin; sem
sagt hvert atriði vinnunnar og
uimhverfisins var kivikmyndað,
Kvikmyndin var sýnd verka-
möninunum, og stuttu síðar
gerðu þeir verkfáll.
Þarna hafði kvikmyndin þvi
hlutvorki að giegna, að veita
verkamönnunum tœkifæri til
að gera sér Ijósa girein fyrir
tilhögun vinmiunnar og aðstæð-
um. Hún gaf þeiim sýn.
Tökum annað dæmi: í bæn-
um Henninig á józku heiöun-’
uim er verfcsmiðja, sem fram-
leiðir skyrtur, Amgili-verksmiðj-
an. Þessi veirksmiðja hefur
vakið athygfli fyrir sérstæðan
hluthafinn; hann er ednnig
verksm iðj ustj óri.
Við sfcuilum líta aðeins nán-
ar á manninn. Hver er bann?
Hann er kapítalisti, og hann
amn list. Áreiðanlega eir hionuim
líka annt um starfsfióilkið, það
er mieðal annars af þeimi á-
stæðu sem hann. stililir upp
l'istaverkuim fyrir það. En tak-
ið eftir, það er ekki starfs-
fólfcið sem veluir verkin, sem
það hefur umhveorlis siig. Það
er kapíitalistinn sem velurlista-
verkin, með aðstoð lisitamianna,
hveimig gæti það öðruvísi ver-
ið, það er ’ hann sem höirgar.
Það er efldd heldur sitanfsfóflkið
sem ákveður, hvar vérlldn skulu
staðseíit, það gera þeflókingair-
mienn á því sviði, því að það
starfsmamna með spuminiga-
lisita varðandi geðathugun.
Nú ber að gæita þess, hvaða
tegund myndlistar var stiflltupp
fyrir starfsfóikið. Það var sú
tegund mynda sem tíðkast
mest í galleríum um Evróipu í
dag. T.d. var þama 7200 m
lamgt strik, sem var dreigið á
pappírsraemu, þannig ,að lista-
maðurinn hélt þar til gerðum
penina við pappírsræmuna mdðja
á rneðan að vafðist' upp á rúll-
una. Listamaðurimm setti rúll-
una inn í blýhólk, og diamlbdi
svo öllu í tunnu. Þetita var
notað sem tákn hinmar afligjör-
lega frjáflsu listar. Hvað hefur
þessi frjálsa list að gera til
þess fóflks sem situr og saumar
skyrtur í ákvæðisvinnu?
Listsikoðandimn skapar lista-
verkið, þegar hann skoðar ldst,
segir 1 Dudhamp. Höfum við
, þörf fyrir list? Já, en ekfci list
sam er tiíl listarinnar og ldsta-
mamnanna vegna eingönigu, því
að hún eykur á blindu, jafn-
vel svo að ef efldd verður
spymt við fótum hastta allir
að sjá. Smátt og smátt verða
listamenn svo uippteknir við
það eitt að vera frumflegir, að
þeir hætta sjálfir að sjá ver-
öfldina krinigum sig. Líflð er
mikilvæigara en flistirj og lífið
er uppspretta myndarinnar, en
elkfci myndin sjáflf.
Eitt sirin saigði Hörður Ág-
ústsson við dklfcur nemendur
sína: — Þdð þurfið að læra að
siá bongimar sem þið lifíð f.
Skoðið mailbikið, sprungumar í
gaimgstéttarheilflunum, bárujáms-
þil húsanna, bifliana og flóflldð.
þannig verður yklkur bærilegra
að lifa í BORGINNI.
En við verðum einniig að
geta gefið öðrum þessa sýn. Á
þamn hátt lifum við mieð borg-
inni.
Við þörflnumst rnynda siem
veita olklkur sýn, það er sú list
sem ég kalla pólitfska.
Sú póflxtfslka flíst sem við
þekkjum af vegglbllöðum og á-
róðursspj'öfldum ýmiskoniar, hef-
ur aðeins srýrnt vilja álkveðinna
fflolfcka og stjómarlkerfa og
þannig leitað í fremstu vígllínu,
bar sem valldið í sjáflfu borgara-
leglu þfóðféflaigi er sýniiegast.
t.d,. iögiregfluvafldið. En listin á
•að ■ vera pólitfsk á þann hátt,
að hún höfði tifl samlfcenmdar
mieð öflflum sitéttum þjóðféfllags-
ins og listamaðuirinm verður æ-
tíð að vera tillbúinn að endur-
slkoða afstöðu sfna.
I kapítaflísfleu þjóðféflagi á
flistin ætfð á hættu að vera
efleypt. Jatfnvefl hin póflifefslka
ögrun getur elkki verið keypt
atf peningavafldinu og þaranig
gerð óvirk. Hflutverk lístar er
að sýna að einnig mál einstak-
flinigisiins eru póflitíslk, hún á að
stuðfla að einingu etn elkki
sund'rurag. Húrni á að sýna aflflar
þær vonir, ófeta og leiða sem
efcfld hetfur þegar verið tjéður.
Llst á að gefa sýra.
Myndin er framflenigirag aug-
ans og skærin eru flramleniging
hamdarinraar, bíti skærin efldki
verðum við að brýna þáu, bíti
þau hinsvegar verða þau okk-
ur kær.
uim hann, þar sem við eirum
of rótgróin kerfinu, Þetta ríkj-
andi þjóðféflagskerfl vinnur
markvisst að því að dæla yfir
ökkur árióðri sínum í gegnum
fjöflmiðflunartæki sín og edn-
angra menmima meira og meira
hvem frá öðrum. Þannig verða
fjölmiðlunartækim simótt og
simátt einu sambönd okikar
hvert við amraað. Við megum
ekiki gerast ábyrgðariausir á-
horfendur. Við verðum öilil að
vera þátttaikendur.
Tökum daami: í verfksmiðju
einni í nágrenni Osló vann
fjöldi manna við færibanda-
viinnu. Þeir höfðu góð kjör en
samt sem áður var einm og
einn að hastta, án þess að gieta
gert gnedn fyrir hvers vegna.
arkitektúr, einndg fyrir sér-
stakt safn listaiverka og högg-
mynda og btvemig því er
komið fyrir. — Verksmiðjan
ar fuflfl atf máflverlkum oghögg-
myndum. Mymduraum erdreift
uim ailt, í véflasöflum, miatsöflum.
göngum og skrifstofuim. Höigg-
myndagiarður er fyrir utan
verksmiðjuna. f siall, þar sem
startfstfólkið hvflxr siig eftir mat,
hefur verið komið fyrir ótal
höggmyndum. Verlksmiðjan fær
mjög otft heimsókn áhuigsamra
Iistnema, þar sem þeir geta
þarna skoðað list og hvemig
henni er komið fyrir í um-
hveirtfipu. Mymdasafinið er í
eigu hflutafólags verksmiðjunn-
ar, þar sem niaður að natfni
Aage Damgaard er stænsti
er ekki áflitið að sá sem á að
vera álhorfandi hatfi þekking-
una.
Hvers koniar hmgmynd um
list ligigur að baki svoma að-
gerðum? Daimigaard áflítur að
mikilvægast í dag sé siamiband-
ið milfli listar og atvinnuflífs-
ins. Þetta samband skapa sér-
fræðimigar. 1 dag er sitarfsfólk-
ið umkringt listaverkum sem
það hefur ekki verið spurt um
hvort það vill hafa eða ekki.
En Damgaard hefur aðeins á-
huga á því hvemig listin verk-
ar á starfsfólkið. Hvað gerir
hanh þá? Jú, hann lætur geð-
vemdarrannsóknarstöð rann-
saíka áhrifin. Á vissuim tíma
koma rannsóiknarmennimir í
verksimiðjuma og gangia á miflfli
7 um stöSlS
Staða þólkaflufla.trúa var aug-
lýst laus til umsióknar 27. des-
ernber s.l. með umsókraairtfresti
til 25. janúar. Umsæfltjendur eiru:
Anna Guðmundsdóttir, bóika-
vörður, Bafldur Páflmason, fiuflfl.tr.,
Haralldur Jólhannssion,, prótfessor,
Hilimar Jónsson, þókavörður.
Indriði ^ G. Þarsteinssiom, riflhötf-
undur, Kristín H., Pétursdóttir,
bókavörður og Stefán Júlíusson,
rithötfundur.
(Frá menntamáflaráðuneytinu).
Þolanlegt atvinnu-
ástand í iðnaðinum
Egilsstöðum 3/2 — Samanborið
við aðra staði hér á Austurlandi
er a:tvinnuástarad hér þolanflegt
hjá iðnaðarmönnum, en 10-12
verkamenn eru atvinhuilausir.
— S. G.