Þjóðviljinn - 14.02.1969, Side 5

Föstudagur 14. febrúar 1969 — ÞJÓÐVILJINN — SlÐA g
Gísli Hjartarson:
Á ENN Á NÝ AÐ SNEIÐA AF LÍF-
EYRISSJÓDI TOGARASJÓMANNA
Þegair Lífeyrissjóður togara-
sjómau!n;a viar slofn aður með
5 milj. krón a framlagi úr ríkis-
sjóði, ef ég mam rétt, var okkur
togarasjómönnum sagt að 6%
íramlaig útgerðarmanua á móti
4% frá okkur væri 6% kaup-
hækkun. í>vi trúðu fáir aðrir
ein þeir, sem höfðu pólitíska af-
stöðu, eða gátu horft 10 til 30
ár aftuir eða firam í timamn.
Samnin-garnir voru samþykkt-
ir með tilliti til ofanritaðs og
þeirra kiarabóta. sem með
fylgdu. Ástæðan fyirir stofn-
un lífeyrissjóðsins var af hálfu
þáverandi rikisstjómair og trún-
aðarmiannia sjómanna og útgerð-
arm>anm-a var trú á að lífeyris-
sjóðurinn væri hjálp til að halda
þeim, stem kun-nu vel til verka
á skipunum um borð, en það
var vindihögg eins og flestir vita.
sem um borð í skipunum voru
á þeim tíma. Forystumennimir.
sem voru ráðgefandi, vora að
mínu áliti ekki færir um að gefa
ráð vegna lélegs sambands við
þá. sem raunverulega mynduðu
þennan kjama, sem þeir töldu
að samanstæði af mönnum, sem
verið hefðu 10 til 30 ár á togara.
en samanstóð að meirihluta af
mönnum, sem höfðu verið 1 til
10 ár um borð, auk þesis sem
ekki var gert nógu vel við þá.
sem len-gst höfðu verið um borð.
í sjóðslögunum, til þess að sjóðs-
stofn.unin lengdi stairfstíma
þeirra á skipunum. í>ar eð ég
hygg að flestir togarasjómenn
viti hvað þetta þýddi fyrir okk-
ur þá og nú tel ég óþarft að
fjölyrða frekar um lögin.
Fyrir nokkimm ámm var
ruafni lífeyrissjóðs okkar breytt
með lagasetninigu í Lífeyrissjóð
togarasjómaniraa og undirmanna
á fairskipum. Þetta var gert án
þess að við værum að spurðir
og okkur sagt af atvinnu-for-
ystumönnum okkar að það væri
okkar hagur að leggja fram
stofnféð til nafnbreytingarinnar,
ásamt því að kippa umdirmönn-
um farskip-a’nna inn í okfcar líf-
eyrissjóð, mönnum sem að því
er virtist töldust ekki hæfir ti’l
að vera í sameiginlegum lífeyr-
issjóði með yfirmönnum sín-
um, sem um lamgan tíma fyri.r
sambræðsluma höfðu hiaft sinn
eigin lífeyrissjóð, sem útgerðir
farskipann-a hafa bvggt upp með
sínu framlagi og framlagi yfir-
miainmanna. í þeim sjóði, eða
sjóðum, var fyrir heindi fé, sem
hefði mátt nota sem stofnfé fyr-
ir lífeyrissjóð undirmanna á
farskipunum, enda eðlilegast að
undirmenn þeirra skipa fylgdu
yfirmönnum sínum í sameigin-
legum lífeyrissjóði eitns og á
toguirumum. En höirmumgin várð
sú að togaraútgerðarmenn og
sjómenn. sem um árabil höfðu
af mörgum verið taldir betlar-
ar og mein á þjóðarlíkaman-
um. voru notaðir til að leggja
fram stofnfé, sem „Óskabam
b.ióða,rinnar“ og him farskipafé-
lögin hefðu átt að leggja tíl, en
ekki útvegur og sjómenn, sem
flestir bölvuðu, nema forystu-
menn þjóðarinmar á Sjómanm-a-
daginn, en han,n er heldur ekki
nema einu simni á ári.
I>að sem að ofian er ritað kann
að virðast lamgur formáli mið-^
að við fyrirsösnima. en hverja
sögu verður að rekja sem hún
er. Nú standa yfir sammingar
milli útgerðarmanma og sjó-
mamna á bátaflotanum. bað er
á f'skiskipum allt að 500 rúm-
lestir og eru ekki talin togarar.
Eitt helzta kröfumál sjómanna
er stofnun lífeyrissjóðs, og bað
sem við togarasiómenn óttumst
er að lífeyrissjóður okkar og
menn og siómenn togarannia
bar með það fé, sem út.gerðar-
hiafa í htann lagt verði aftur
skert og tekinn mifclu stærri
biti en í fyrra sirnnið.
f dag er lífeyrissjóður okkar
næst stærsti lífeyrissjóður
landsmanma á eftir sjóði opin-
berra starfsmanina og að mínu
áliti fyllilega fær um að veita
sjóðþegum sínum sömu rétt-
indii og opimberir starfsmenn
haifia i sínum sjóði, en á það
skortir mikið. Ef þeim mikla
fjölda, sem á bátunum em yrði
bætt við sjóðþegaima, sem fyrir
eru, yrði sú stára upphæð, sem
nú er í sjóðmum seranilega ó-
virkari en 5 miij. fcró'na stofn-
féð forðum. Jafnfiramit hyrfi sú
rýrmaða kauphækkum, sem
stofmun sjóðsins gaf fyrir 10
ámm og við togairasjómenn yrð-
um að fá hiairaa afitur frá togara-
útgerðarmönnuim, þótt þeir §éu
lítt færir um að imma þá gneiðslu
af hendi.
Sá miaður siem vi'nnur í liandi
og er félaigi í lífeyrissjóði fær
úr sjóðnum 65 ti'l 70 ána gam-
all og lög um okkar sjóð voru
miðuð við 65 ár, sem er mimnst
15 árum of hátt, ef tekið er tillit
til fjarvista sjómianna frá heim-
ilum sínum o.fl. Togarasjómað-
ur, sem byrjað hefur starf sitt
16 til 20 ára gamall er búinn
að vera 30 til 34 ár um borð
fimmtU'gur og þá búinn að þjóna
þjóð sinni að fullu og á á þeim
aldri fyllilega skilin full eftir-
laun miðað við starfsmiann í
landi með sína 365 daiga heima
á ári í stað 60—89. sem togara-
sjómaður er í landi ár hvert.
Það hefur nægilega oft verið
illu að okkuir togarasj.ómönnum
vikið án þess að við höfum
kvartað til mvma þó að ekki sé
hirt af okkur í einu laigi 10%
af kaupi okkar síðastliðin 10
ár. Þið forystumenn þióðar og
samtaka okkar, látið ykkur
næ'gja að hafia einu sinni skor-
ið sneið af lífeyrissjóði okkax
og leyfið okkur að halda því
sem eftir er.
Gísli Hjartarson.
Hr. ritstjó'Þjóðviljans.
Ég undirritaður afhenti með-
fylgjandi grein á afgreiðslu
Morgunblaðsins binn 10. þ.m.
og eiins og þér skiljið eftir lest-
ur heraraar mun hún aldrei sjást
í því blaði eftir samkomulag
það. sem varð á síðasta fundi
í bátaisjómannadeilunni. Vildi
ég því vinsamlegaist biðja yð-
ur að birta bania í blaði yðar.
ásamt eftirfarandi viðbót:
Þegar undirmenn á farskip-
um voru teknir inn í Lífeyris-
sjóð to'garasjómamraa sagði Pét-
ur Sigurðsson, alþimgismaður,
að okkur togarasjómönnum
væri hagur í því að fá þá í
sjóðinn, og sama mun hann ef-
laiust segja raúna um leið . og
bann og félagar hains gefa
sjóðnum það rothögg að taka
mun áratugi þar til hann verður
hlutfallslega jafnsterkur og hann
er nú. En í sjóðnum munu vera.
að því er ég hef heyrt. um 140
miljónir króma, eða því sem
mæst 100 þúsnmd fcrónur »
hvem meðlim sjóðsins i dae.
Þessvegn.a vildi ég smyrj'a yð-
ur hir. Pétur „sjómaður“ Sig-
urðsson. alþingismaður og
fleira, eftirfarandi spuminiga:
1. Telduð þér yður haig í
því að af vður væru tekmar
100 þús. krónur og réttar oa.
20 þús. í staðinn. en sú verður
upphæðin á hvern meðlim
jjóðsiras. ef bátasjómenn koma
inn í hann.
2. Hafið þið la'galegan rétt
til að stela þessu frá okkur
togarasiómönnum. eða er kom-
in hefð á þiófnaðinn af þvi að
þið bafiið áður vegið í sama
knérunn.
3. Við togarasjómenm látum
nú af hendi ca. 20 til 3d% af
kaupi okkar. miðað við ca.
15.00n punda sölu. t.il þess að
greiða „spila“-tap stóns hóps
útgerðarmanma bátafilotans.
Finnst yð'ur það ekkí nóg? Þurf-
ið þér og félagar yðar lika að
stela 10% af kaupi okkar síð-
astliðin 10 ár? Eða er þetta
hegnimg fyrir það að við vorum
kyrrir á togurunum á uppgripa-
tíma síldveiðanina?
4. Finnst yður ekki karlmann-
legt hlutverk trúnaðarm'anna í
sjómannaféla'gi að vera aðal-
þátttakendur í því að kipp-a
þeim grunni undan lífeyrissjóði
togarasjómainna, sem hann var
upphaflega byggður á? Það er
að halda þeim um borð, sem vél
kunma til verka. Veiztu af hverju
togar aú tgerðarmenn þegj a
þunnu hljóði þótt kjör, sem
' starfsmenn þeirra hafa samið
um við þá séu aftur skert og
jafnframt hluta af því kaupi
okkar, sem þeir hafa lagt í
sjóð, sem í upphafi átti að þjóna
hiagsmunum beggjia, sé stolið
enn á ný?
Fleiri spumimigar gæti ég lagf
fyrir yðu.r herra „sjómaður“/al-
þinigismaður. en verð að láta
staðar numið að sinni, þar sem
ég er að fara út í veiðiferð eft-
ir skamma stund, en ef þér, eða
félagar yðar, eiga eftir nægar
manndómsleifar til þess að svara
þessum spumingum jmði ef til
vill eimihvemtíma tími til að
bæta fleirum við.
Gísli Hjartarson.
Nokkrar afhugasemdir um
Eyjólf Konráð og sósíalisma
Eyjólfur Konráð Jónsson rit-
stjóri biirti' fyrir nokkrum
dögum í blaði símu laniga ræðu.
sem hamn bafði flutt á atviranu-
málará ðstefinu S j álfistæðis-
manma. Ræðan er svo löng að
ólíkleigt er, að margir hafi orð-
ið til að lesa hama, auk þess
virðist húm við fljóta lesnimgu
ekki bjóða upp á ammað en fom-
am baikstur: óttist ekki erlerat
fjármaign, fleiri samniniga í ætt
við þá sem gerðir voru við
Alsuásse, almennimgshlutafélöig.
Því hafa að líkindum fáir tek-
ið eftir einu atriði í rraálflutn-
inrgi ritstjórans, sem hér skal
lítillega drepið á.
Eykon er raramur íibaldsmað-
ur og því að ýmsu leyti
skemmtilegri en venjulegur lýð-
skimmari úr þeim flokki, kunn-
andi þá list bezt að fela sdg í
þoku og reyk eimhverskomar
hægrifcratisma. Hamm sparar til
að mynda hvergi baráttu fyrir
því, að Sjálfstæðiisflokkurinn
berjist eindregið fyrir „eiraka-
framtakinu“ hreiinu og kl'áru;
bæjiairfyriirtæki, sænvinnufélög,
ríkisrekstur, allt þetta fímmst
honum í meira laigi tortryggilegt
og fagniar hann því í ræðummi.
að slík villa hafi hopað á hæl i
ýmsum greinum („Á sviði verzl-
uraar hefur eimmig stefint í rétta
átt • • • einkarekstur hefur
styrkzt og hlutur samvinnufé-
laga orðið minni en áður“).
En þótt Eykon geti rakið nokk-
ur slík dæmi er hann frá-
leitt ánægður með ásitamdið.
Þrátt fyrir allt er einkarekstur-
inn „ekki nægilega öflugur".
Hann bendir á það réttilega að
íslenzkir einkaframtaiksmenn
(köllum þá hér eftir kapítalista
að góðum og gömlum sið) eru
næsta vesælir og lít,ils megandd
og ráða ekki við það að byggja
upp fyrirtæki sem stanöast nú-
tímakröfur: ,.nú eru fyrirtæki
oft svo fjárfrek, að fáir. eru
þeir einstaklinigar sem við
ráða“. Og menn get.a að sjálf-
sögðu sagt sér það sjálfir, hvaða
vítamínssprautu Eykon vill gefa
íslenzkum kapítalisma til a/ð
hiamm lognist ekki út af uradara
verkefnum mútímians •— það
--------------------------------s>
MINNING
GuSmundur Kristján Guðmundsson
breppstjóri
Guðmundur Kristj'án Guð-
mundsson, hreppstjóri, firá
Kvígindisfelli í Tálknafirði, er
í dag til moldar borinn frá
Fossvogskirkju- Hann andaðist
í elliheimilinu Grund í Reykja-
vok 6. fiebrúar 78 ára að aldri-
Guðmundlur fæddist í Stóra-
Laugardal í Tálknafirði 8. maí
1890. Foreldrar hans vom
hjónin Svanborg Einarsdóttir
og Guðmundur Jóhannes Guð-
mundsson, bóndi og formaður
á róðrarbát úr veiðistöð Tálkn-
firðinga, Víloum. Þaðan stund-
uðu flestir karlmenn úr
Tál'knafirði sjósóknir yfir vor-
mánuðina í þá daga. Guðmund-
ur Kristján vandist þvi sjó-
meramsku frá blauitu bamsbeini.
Þar hófiust okkar kynni, þegar
ég réðist sem hálfdrættingur
á bát föður hans, á 12. aldurs-
ári okkar beggja. Á næstu ár-
uim átti ég þess kost, að stíga
miín fyrsbu spor á mámsbraut-
inni á heimili fioreldra hans-
Margt' stuðlaði þvií að því, að
vináttuþræðir ófiust milli okk-
ar á viðkvæmum aldri þó lítt
væru þeir ræktir, þegar út í
lífið kom. Þar sem leiðir skildu
svo rækilega, sem með okkur
varð.
Guðrmundur kvæntist árið
1915 Þórhöllu Oddsdóttur, sem
lifir manm simn. Var nú bafinn
búskapur á landnámsjörð sveit-
arinnar, Kvígindisíelli. Sam-
hliða sótttir sjórinn á vélbá't,
sem reri að heiman, en viðleg-
ur í veiðistöð lagðar niður.
Samitímis vair svo hiafizt hanöa
um ræktun og aðrar umbætur
á jörðinni, rafstöð byggð og
húsakostur endurbættur. Ná-
grannajörð var síðan bætt við,
til þess að auka landrýmið.
Með ári hverju óx niðjahópur-
imn unz komin voru 17 böm.
Öllum þessum hóp var komið
til manns. Enn er ekkert skarð
komið í þann hóp. Efiast ég
um, að annað eins aevistarf
liggi eftir nokkurt annað heimr-
ili.
Þegar hrammur eyðingarinn-
ar lagðist ytflr byggðina í
Tálfenafirði, og jarðirnar lögð-
usit í eyði, hver atf annairri, þá
kvað við ný landnámsraust á
bæ Þorbjarnar Téikna. „Hing-
að, og ekki lengra. Hér ekulu
þínar stoltu bylgjur lækka sig“.
Eyðingin nemur vonandi stað-
ar við Steglu. Manninum, sem
að því vann, með ævistarfi
sínu, verður trauðla gleymt um
sinn, þar um slóðir. Hlýjar
samúðar-kveðjur bemast nú, á
kveðjústundinni, til ekkjunnar
og afkomendanna, firá sveitung-
um og vinum fjsar og nær,
með þöklk fyrir ötult ævistarf
hins látna.
Steinþór Guðmundsson.
eru almennimgshlutafélöigin,
sem svo em nefnd. f því sam-
bamdi gerir hann mjög athyglis-
verða játnimgu: „Óhjákvæmi-
legt er að hér rísi öfiug atvipmu-
fyrirtæki, og ef þau verða ekki
í eiigu einstakra auðmiamna
hljóta þau að verða ríkiseign,
nema til komi það form (þ.e.
almemmimgshlutafélög) sem ég
hef gert að umræðuefnd". Og
hnykkir á með svofeUdum um-
mælum: „En hér í bessum hópi
hliótum við þó að vera sam-
mála um það. að gjörsamlega
sé útilokað, að allur meirihátt-
ar reksfcur verði í framtíðiinni
í hömdum ríkisins".
Um þamm möguleifca að „ein-
staikir auðmenn“ edgnist ný
stórfyrirtæ'ki er það að segja.
að Eyjólfur Konráð virðist sjálf-
ur telja hann ólíklegan („fáir
eru þeir einstaklingar sem við
ráða“). Og þrrð er rétt að af
eigiin nammleik geta þeir ekki
komizt yfir slíkar eiignir, það
væri þá helzt ef það færðist í
vöxt, sem áður befur geirzt, að
kapítalistar notfiæri sér yfir-
ráð yfiir ríkisvaldi og bönkum
til að l'áta afihemdta sér fyrir lít-
ið fyrirtæki, sem til var stofm-
að af almianmiafé. Hitt er merki-
legirta, að Eykon leggur mikla
áherzlu á að ef hér rísi öfiug
fyriirtæki þá „hljóti þau að vera
ríkisrekin“. Ekki verður betur
séð en hér felist staðfestimg Ey-
kons á þvi að við íslenzkar að-
stæður liggi beinast við að nú-
tímaleg nppbyggfng efnahags-
lífsins gerist á féiagslegum
grundvelli, að iðnvæðingin verði
sósíaiíseruð. (Nerraa þá að takist
að fflytj'a inn almennimgshlutafé-
laigsformið. sem er þegar allt
kemur til alls ekki mikið araraað
en dálítið slótttngra form á
kapítalísimia en menn eiga að
ven jiast).
Það má ráða af málfiutninigi
Eyjðlfs Konráðs, að haim vilji
almenningshlutafélög af því, að
bað sé síðasta hialdreipi „einkia-
framtaksims" við íslenzkar að-
stæður, af þvi að það fiorm
stuðli að viðgangi borgaralegra
sjómarmiða, rraats á verðmæt-
um, valdiákerfi, líflsviðlhorfs.
Hann er hirasvegar hræddur við
ríkisrekstur, líklega af þvi að
slíkwr rekstur. þótt misgóður
sé hér eins og síðar verður
minnzt á, auðveldar, þegar á
heildarmyndiraa er Htið, firam-
gamg sósfeíísfcna viðharfa, getur
Eyjólfur K. Jónsson
veikt valdiastöðu hæigriiafiia og
dregið ýmsar tennur úr her-
skánri einstaklimgshy’ggju. Og
bann veit sjálfisagt líka að rík-
isrekstur getur í sjálfu sér eifcki
átt erfitt .uppdráttar á landi,
þar sem ríkisvaldið er sá eiini
aðili sem getur safneð saman
fjárrmagni til nútímafyrirtækýa
er standist allar kröfur.
' Nú vita allir, að ríkisreksbur
er í sjálfu sér enginn sósíaíismi.
Og orðið hefur ekki alltof góð«
an hljóm í vitund margra, sem
ekkí er von. Ríkisfyrirtækjum
hefur eimatt verið nauðgað af
hægriöflum, sem hafia gert sitt
til að setja þau niður einmitt
þar sem sízt var ágóða von.
„þjóðnýtt töpin“, og -um leið
hiaft mikið lag á þvi að reyta af
þeim fé um ýmisleg miUiliða-
fyrirtæki einkaframtaksins. Það
hjálpar þedm hiinsvegar nokkuð,
sem vilja hafia hinn opinbera
geira í efiraabagslífi okkar sem
stærstan að „einkaframtakið“
hefur ekki sérlega gott orð á sér
yfirleitt. Fyrir sakir fjölda-
margra stórfurðulegra og ævin-
týralegra tiltækja, sem hafa í
senn strítt gegn heilbrigðri
skynsemi fullkomlega og gegn
því sem rök kapítalismians sjálfs
ættti að leyfia mönmum að kom-
ast upp með.
Ríkisrekstur okkar ber held-
ur lítinn keim af sósíalisma, og
einkarekstur okkar er heldur
ekkj sá kapítalismi. sem ástæða
sé til að taka mjög alvarlega.
Hinsvegar líggur í augum uppi
að „ríkisrekstur" býður upp
á ýmsa möguleika. sem þeir
ættu að mínu viti að leggja á
meiri áherzlu sem telja sig að-
hyllast sósíalisma: ég fæ ekki
betur séð en þeirra atriða gæti
helzt til lítils í gagnrýni sem
nú er stefnt að þeirrí stjóm
sem nú situr. Af sjálfu leiðir,
t.d. að slíkur rekstur auðveldar
framgamg hugmynda. um áætl-
amabúskap og önnur félagsleg
úrræði. Hitt er jafmvíst. að rík-
isrekstur (og samvinmurekstur
neyndar lika) þairfnast alvéðr-
Framhald á 7. síðu.
A
á
i
4