Þjóðviljinn - 26.09.1969, Blaðsíða 5
Pöstudagitr 26. septemiber 1969 — ÞJÓÐVILJINN — SlÐA g
Orðið er laust — um myndlist
Róttækir listamenn
eða óróttækir
Það hefiur ví&t eikki ílatrið
fi'aim hjá neinum,. að hingaðtil
sbaðaiins er koandn fofesill stelpa
frá Róm, og þau undur hafa
skeð að Þjóðviljinn heifur séð
ástæðu til að bárta myndlist-
arfréttir í ratmma á florsáðu.
Það væiri að æra óstöðugan að
ætla að fara að elta Ólar við
steipu siem hefur bomið til út-
landa, en hún á sér vísit bræð-
ur átján eða fleári og væri ekki
úr vegi að vikija nokkrum orð-
um að róttækum listamönnum
eða ói’óttaskum. Það stendur
varla á gömlum kommúnista
að faigm þegar ungt fólk, lista-
menn sem oig aðrir láta í ljós
andúð á a£;#urhaMiiniu og
öllu því sivínairíi. En svo koma
baklþankaimir. Hvemig má það
duga réttlætinu að fiara í úní-
form hippía og nota vélegaat-
burði á létegri rnynd aðskálka-
skjóli til þeiss að vekja at-3-
hygli á sjálfium sér í stíl smá-
borgarailegra kiamíerista —hiver
hefiur skienkt stelpuinni píslar-
vætti?
Vildiu unigir lástamierm í naun
og veru vinna sósíalisma eiti-
hvert gaign, væri þeim hoillt að
huigleiða nokkrair óþæigileigair og
ódramatískair staðreyndir. Afit-
unhaldið hefiur aldrei hopað
fiyrir mynd, ekki einu sánni
Guernica Picassós. Ein er sú
grundvallarkennisetning að sós-
íalisminn skuili laiga sig _ að að-
stæðum hvairvetna. íslenzkt
afturhald er sauðmeinlaust mið-
ar við hlið&tæður sínaa: erlend-
is og áivirðin'gar þess mieir í
ætt við asnasfcap og þvergirð-
inssihátt en glæpi. Barátta,
vænleig til árangurs, er eining
vinstri manna, stéttairvitund og
þegar í harðibakkianm slær, verk-
föfl'. Önnur vopn bíta ekki á
Mamdl—sem betur fter. Þgö
er því út í hött að méla byss-
ur ruemia það sé því betur gert.
Agætt krydid er það að stríða
Ameríköinum og Natói-sinnum
allt hvað a£ tefcur, sem Æsku-
lýðsfylkingin hefur raunar gert
a£ mikiu listfengi. En lártum
nú giott heita að ungum áfcafia-
miaeni nægi ekki minna en öll
Bvrópa éða jafnvel heimurinn.
Vietnaim verður ekki firelsað í
Reykjavík, Róm eða Sviiþjóð.
Kjartan Guðjónsson
Það gera Víetnamar sjálflrmeð
vopnum sem duga. Ameríkanar
eru senn á förum frá Vietnam,
ekki vegma mótmæla heima
fiyrir eða annars staðar, heidur
vegna þeiss að þeir ha£a beðið
herfilegan ósigur. Áróðursplak-
öt án listrssns gildis eru mark-
iaus edns og miafcadúlluauglýs-
ing frá í fyrra, þó að með lagi
sé hægt að verða frægur fyrir
sflíka framfleiðslu.
Hér áður fyrr, þegar stríðs-
vól malaðd gull á Íslandi, var
mjög í tízku að vera komm-
únisti einkum eftir klrikkan sex
á kvöldin.. Þá þurfiti einn a£-
gllapi ekki annað en lýsa þvi yf-
ir að hann væri orðinm kommi
og hæklkaði þá gáfinavísitala
hans óðar um tíu stig eðameir.
Eitthvað þessu líkt hefur nýlega
átt sér stað í heimi myndlistar.
1 sýningarsamrtökum ungra
listamiainna SÚM eru noktorir
mienn alllvel og siurnir ágastiega
a£ giuði gerðir, þótt þeir séu
illa haldnir a£ meinlokum og
enn verr a£ þetokinaairs.korti, aö
undansfcildum spámanninum
diter rort. Þetta stendur til bóta
því að ' hæfileikar brjótast
fnam úr bæði meinlokum og
fiáfiræði. Þessir stafnlbúar draga
síðam á eftir sér sflóða af auk-
visu'm, siem efckert erindi eiga
í sýningarsamtök, þótt þeir gcti
dundað hver í sónu homi sér
og öðrum að meinalausu. Það
eitt virðist nægja að lyfta
katfflibolfla á Mokka, lýsa því
yfir að maður sé genginn í
SUM, og amlóðinn er óðar orð-
inn listaimaður á heimsmæli-
kvaröa. Ekfci er það ný bóda
að mönnum vaxi ásmegin við
það að fylla fflidkk, að við hina
ástúðlegu sambúð og gagn-
kvaama aðdáun flnnist hinum
seina&tahann jaifnoki hins fyrsta,
en í heimi myndlistar er slík
sjálfsiblekking vægast sagt ó-
hóM. Þessi hópur öskrar sínar
fundairsamiþykfctir og mun þeg-
ar hafia samþyklkrt að þei,r skuji
erfa landið. Þeir urra að utan-
garðsmönnum ekki sízt ungum
listamönnum sem neitaaðfylgja
þeim. Þessir menn korna í fiá-
um orðum sagt óorði á unga
listamenm sem vinna af alúð að
himum nýstárlegustu verketfn-
urn.
Kjartan Guðjónsson.
Athugasemd
Þjóðviljanum hefur borizt
eftirtfaraindi:
„1 síðasrta tölublaði Nýrrar
Útsýniar birti&t greinarkorn etft-
ir ritsitjóra blaðsins, sem bar
heitið „Morguinblaðið og Hedms-
friðarþáng“.
í þessium grednarstúfi er vik-
ið að siðleysi oklkar þremenn-
inga, sem blaðaviðtal hötfðum
eftir heimtoomu af friðarþingi,
en það þótti ritstj. bera vott
um mikið siðdeysá að við skyld-
um vilja hatfá það sem sannara
reyndist, eða a.m.k. reiknameð
því að verið gæiti að heims-
þekkitir baráttumenn friðar og
réttlætis væru ekki allt í einu
famir að ljúga ödlu sem þeir
segðu, þó að Morguniblaðið hafi
að vtfsu hialdið þvi fram, að
svo væri, afllt frá því að Heims-
friðarráðið var stotfnað.
Ég hélt nú satt að segja að
nóg hetfði verið bomið atf setfa-
sýlfisskrifum út afi orðum mín-
urn í þessu blaðaiviðtali, ég
sagði orðrétt, að ég sæi orðíð
„vissar forsendur“ fyrtfr þeirri
illu nauðsyn sem innrásin i
Tékikóslóvakíu var. Ég sagði
ekki að ég „legði blessunmína
yfir hana“ eins og miörg blöð
og einstaiklingar sem á mig
haía ráðizt haía haldið fram.
Að vtfsu er sú sfcoðun sem ýjað
er að, bönnuð hjá öllum blöð-
um og stjórmmiálaifilioiklkum á Is-
landi, svo grátbrosdegt sem það
er í ofckar lýðræðissinnaða
landi, og hefðum vtfð þremenn-
ingar eflaust verið brennd á
báli fyrir þessi meinlaiusu orð,
etf siUkt tíðkaðist hér á lamdi á
20. öld, en 20. öldin hefiur önn-
ur vopn en galdnabrennur. Þessi
skoðun er þó eklki bannfærð í
öðrum löndum, sem betur fier.
T. d. skrifiaiðd Ester Brinck, —
formaður systurfélags Menn-
ingiar- og friðarsamtaka ís-
lenzkra kvenna í Danmörku —
gnein í blað félags stfns, þar
sem haidið er fram sömu skoð-
un og ég ýjaði að. Þessi merk-
iskona er ekki róttækari en svo
að hún er flokksbundin í Vinstri
Radíkala flohknum í Dammörku.
Gredn þessi sem bar natfhað
„Tékkóslóvakía — Stráss —
Nartó“, var þýdd á íslenzku í
vor, en fiékkst hvergi inni.
Þrétt fyrir það að Esrter
Brinck skrifar heila grein um
þetta mál, en ég segi um það
eina setningu, aðspurð eftir
beztu vitund, (ég tel siðleysd að
Framlhald á 7- síðu
//
Enginn veit hvað átt hefur fyrr en misst hefur'
Héraðsbúum og þjóðarheildin ni ber skylda til
að varðveita „betta mikla meistaraverk"
— segir nefnd héraðsbúa í greinargerð sem Þjóðviljanum hefur borizt
Blaðinu hafa borizt „ábend-
ingar fulltrúa sveitarfclaga og
búnaðarsamtaka í Suður-Þing-
eyjarsýslu til landbúnaðarráðu-
neytisins varðandi fyrirhugaða
Gljúfurversvirkjxm í Laxá“.
Greinargerðin er löng og ítar-
leg, upprunnin hjá nefnd, scm
kosin var á fundi á Húsavík 12.
ágúst sl-
1 greinargerðinni er fyrst bent
á að fyrirhugaðar breytingar á
vatnasvæðum Laxár og Skjálf-
andafljóts snerti beint og óbeint
300 bændur á svæðinu. Segir
ennfremur, „að þau vatnasvæði,
sem hór um ræðir geta orðið
undirstaða undir margra tuga
milj. árlega gjaldeyrisöflun, etf
árnar fá að halda sínu náttúrul-
rennsli og fiskræktarmöguleikar
þeirra verði nýttir á æskileg-
asta hátt.
Við óttumst hins vegar að
framkvæmdir þessar geti orðið
til þess að rýra stórlega þessa
og aðra vcrðmæta aðstöðu byggð-
anna“.
Síðan segtfr í greinargerðtani:
Ekki er unnt að merta hve
brýnar eða æskilegar þessar fyr-
irhuguðu virkjunarframkvæmd-
ir eru nema að fyrir ll'ggi til
samanburðar upplýsingar um
það hvaða annarra kosta sé völ
um orfcuöflun fyrir þertta svæði-
Til dæmis það ‘hve hagkvæmt
væri að virkja ca- 12-500 k\v
Godard í Stjörnubíói
• Stjörnubíó sýnir nú frönsku myndina Une femme mariée („Astir giftrar konu“) eftir Jean-Luc
Godard- Það er ekki á hverjum degi sem liér gcfst kostur á að sjá myndir Godards, eins umdcildasta
kvikmyndahöfundar sem nú er uppi. Þótt hann hafi um árabil lokið við 2—3 nýjar myndir árlega
hafa kvikmyndahúsin hér ekki sýnt eina einustu mynd hans gerða eftir 1965, en þær eru um 10 tals-
ins og hafa fiestar vakið feikna athygli og umræðu, enda er Godard oftast á undan samtíð sinni í
verkum sinum. — Nánar um Godard og „Giftu konuna" á kvikmyndasíðu n.k. sunnudag.
virkjun í Laxárgljúfrum með
18-20 m. hárri srtíflu, og hve
lengi sú virkjun mundi geta fiull-
nægt orkuiþörf svæðisins, eða
hve stóra og hagkvæma virkjun
máetti gera efst í Daxárdal með
falli úr Mývatni.
En hitt er fullljóst, að í þær
áætlanir, sem kynnrtar hafa ver-
ið, vantar alla þá liði, sem ó-
hjákvasmilega hljóta að bætast
við vegna bóta fyrir náttúru-
spjöll og skerta laridkosti og ráð-
stafanir til að draga úr þeim,
og hljórta þær áætlanir, sem ekiki
taka tillit til þessa, að veira
haldlausar.
Ljóst er að hér á landi hafa
aldrei verið gerðar né tfyrirhuig-
aðar vtfrkjunarframfcvæmdir, sem
hafa í för með sér svo stór-
fellda rösfcun á heilu fjölbyggðu
héraði, sem þestsar fyrirhuiguðu
virikjunarframkvœmdir við Dax-
á. Á þetta m'ál miá því Kta sem
prófmál á það hver sé réttur
landeigenda og héraðsbúa, þeiirra,
sem vilja nýta gæði héraðsins,
þjóðinni til heilla, gagnvartósk-
um annarra byggðarlaga um það
að fiá að nýta fallvötnin einhs&ft
til ortouframleiðslu-
Kunnugt er að Þinigeyjairsýsla
hefur sérstöðu umfram ýms önn-
ur byggðarlög hér á landi, hvað
snertir fjöllbreytni í margbreyti-
legri máttúrufegurð, auðlegð
kostaríkra veiðivartna, sem auð-
veflt er að rækta og 'hverskonar
hagnýtingu hinna fjölhreytilegu
f ramtíðarmöguleika til aukins
ferðamannastraums Pg gjaldeyr-
1 isöflunar fyrir þjóðarbúið.
Nýting þessara möguileika
gæti þjóðhagslega séð verið hag-
kvæmari en raforkuvimnlsila, sem
leiðtfr af sér óbætanleg nátrtúru-
spjölll í srtóru landhúnaðarhér-
aði, sem á auigljósan og skýlaus-
an rétt á því að hagnýta sem
bezt.auðlindir sínar til batnandi
afkomumögulleika í framtíð-
inni.
Lítít rannsökuð framfcvæmda-
áfopm, sem stefnit er .gegn eðli-
legri þróun þingeyskra byggða.
án þess að almennings og þjóð-
arhagur krefjist, er að ofctoar á-
liti mikill áhyrgðarhluti.
Skoðun okfcar er líka sú, að
fyrirhuguð Gttjtúfurvensvirfcjun
muni rejmast óhagkvæmari, þeg-
ar allt er krufið til mergjar, en
ýmsir aðrir tiltækir virkjunar-
möguleikar á Laxársvæðinu og
N orðausrturlandi.
Ljóst er, að mjög erfitrt er að
segja fyrir um hagkvaamni virkj-
unarinnar að 10-15 árum liðn-
um, áður en reynsla er fengin
fyrír hugsanlegri hagkvæmni
gufu- og kjamorfcuivirkjana.
Mærtti hins vegiar telja lMegt,
að aðeins 12 500 kw. virkjun
mundi geta gefið ódýra&ta raf-
orku næsrtu árin.
Það er því að okkar álirti alltotf
viðurhlurtamikið, að átoveða
virkjunarframtovæmdir til svn
langs tírna, sem hér er ráðgeirt,
ekki sizt með tilliti til þeirra
miklu náttúruspjalla og byggða-
röstounar, er væntanleg Gljúfur-
versvirkjun nmundi hafa í fiör
með sér. Ber eins að hatfá í huga,
hve sáralítill Muti landsins er
vaxinn gróðri, sem þgóðinniber
skylt til að varðveita á sama
hártt og sjálfa landsbyggðina.
Að síðustu teljum við, að
frernur beri að virða rétt og
vilja Þmgeyinga sjálfra, varð-
andi fyrirhugaðar virkjunar-
framtovæmdir á þetfrra eigin
landi, en utanhéraðsmanna er
virðast telja sér hieimilt að elá
einstoonar eign sinní á mikils-
verðusrtu framtíðarverðmæti
f jölhýfla byggðarlaga, gegn stoýr-
um átovæðum gildandi vatna-
laga og friðhelgi eignarréttarins
samfcvæmt stjómarskránni.
Að þessu athuguðu berum vtfð
fram þá ósk, að tekið verði fullt
tiflit til þeirra tilmæla okkar,„
sem ofckur hefiur verið fialið að v
bera fram fyrir hönd héraðsins,
við hátrtvirtan landibúnaðar- og
rafiorkumélaráðherra, að otokar
fögru og toosrtrítou byggðarlögum
verði þyrmt við þeirri óbætan-
legu Iimlestingu, er af Gljúfur-
versvirlkjun gæti hlbtizt, ef hún
yrði framtovasmd eins eg ráð-
gert er.
Mundtf saítot verða öllum hlut-
aðeigendium til mesta sóma og
korna í veg fyrir lítt æskileg og
huigisanleg stórátök vegna þess-
ara firamkvasmda, verði þess
freistað að knýja þær fram í
andsrtöðu við hluteigandi byggð-
arlög í Þimgeyjarsýslu, en ISfisrt
er að hér yrði um stórkosrtleg-
usrtu og rórttætousrtu framfcvæmd>-
ir að ræða gagnvart einu byggð-
arlagi er átt hafa sér stað hér
á landi.
En hvað sem öllraim bofllaíegg-
ingum ram firamfavæmicBr vf5
Laxá líöur stendur eirtrt óhaggað
og óumdeilanlegt frá ofckar
sjónanmiði, að Þingeyingjar og
Þíngeyjarsýsla hafa átt frá ó-
munatíð fram á þeninan dag hlð
dýrmærtasta sköpunaírvierfc —
Mývatnssiveit og Laxá-
Þetta mitola meistaraverk gað-
legrar náttúrra er bæði héraðs-
búum og þjóðarheilöinm jafn
skylt að varðveita í sinni rapp-
hatflslegu mynd trl ótoomins
tímia, a-m.k. þangað til að aiugu
mannsins vilja ékki lengur sjá
annað en ímyndaðan peningaá-
góða í snorturleigum búningi út-
reiknaðra áætlanagerða á sfarif-
borði-
í þessu efni srtendur þó enn
óhaggaður hinn sigildi gullvægi
málsháttur „Enginn veit hvað
ártt hefiur fyrr en misst hefur“
Þvi viljum við á alvöruþrung-
inn hátt vara við afleiðingum
af ráðgerðri Gljúfurversvirkjun.
Síðan þessi greinargerð er
samantekin hesfur ýmislegt bor-
ið við í þessu máli. Á sunnudag-
inn var héidu bændur í Laxár-
dal í Suður-Þingeyjarsýslu fund
og bnndust samtökum um að
selja ekki eða ráðstafa jörðum
sínum til Laxárvirkjunar, né
láta þær áf hendi við aðra nema
í samráði við sérstaka nefnd,
sem bændur kusu til þess að
hafa forustu i málinu.
Ný Ijóðabók
Út er komin ljóðabók etftir
Lúðvík T. Helgason sem nefnist
„Hlekkjahljómar", en áður (1954)
hefur hötfundur gefið út annað
Ijóðatover, „Hrtfngdans hamingj-
unnar“.
Hlekkjahljómar geyma rúmlega
40 Ijóð, flest í hefðbundnu fonni,
og allimargar stökur. Ljóðin erra
ytfirleitt stutt, Ijóðræna um ást-
ina skipar mikinn sess svo og
ádeilukveðskapur um bvltingu og
auðvald- Útgefandi er Ögn.