Þjóðviljinn - 26.09.1969, Blaðsíða 5

Pöstudagur 26. septetmiber 1960 — ÞJÓÐVILJINN — SlÐA g
Orðið er laust - um myndlist
Róttækir listamenn
eða óróttækir
Það hefur víst ekki fairið
fraim hjá neinuim,. aö hingaðtil
staðarins er kominfoíksiHstelpa
frá Rám, og þau undur hafa
skeð að Þj'áðviljimn helfur séð
ástæðu tiil að bárta. imyndllisí-
arfréttir í raimima á forsíðu.
Það væri að æra óstöðugan að
aatlla að fara að elta ólar við
stelpu siam. hefur koimið til út-
landa, en hún á sér vísit bræð-
ur átján eða fleAri og værietoki
úr vegi að víkja nokkrum orð-
uim að róttækuim listamönnium
eða óróttækuim. Það stendur
vatrla á gömlluim. koimimiúnista
að fagna þegar ungt fóflk, lista-
menn sem og aðrir láfca í igós
andiúð á afittorhaildimu og
öllu því svinaoi. En svo koima
baWþankairnir. Hvernig má það
duga rébtlætinu að fara í úmí-
fonm hipipía og nota válegaat-
burði á létegri imynd aðskálka-
stojóli til þess að vekrja at-^'
hyigji á sjálfiuim sér í sitíl sima-
borgaraílegra karríerista —hiver
hefur skenlkt sfeipumni píslar-
vætti?
Vildu umigir iisitairniemin, í raun
og veru vinna sósáalisima eití-
hwert gagn, væri þeiim hdllt að
hugJeiða noikikrar ófþægiilegar og
ódraimatísikar staðreyndir. Afit-
urhaldið hefur aldrei hopað
fyrir mynd, ekki einu sinni
Guernica Pioassós. Ein er sú
grundvailarkennisetning að sré-
íalisiminn skiudi laga sigað að-
stæðuim hvarvetna. íslenzkt
afturhalld er sauðmeinilaust xnið-
ar við Miðsitæður sínar erlend-
is og ávirðingar þess imeir í
ætt við asnasfcap og þvergirð-
inigstoátt.; en glæpi. Baráitta,
værileg til árangurs, er eining
vinstri manna, stéttarvitund og
þegar í harðfoakkann sfar, verk-
föHV "önhur vopn bíta ekki á
íslamdi—sem betur fer. Það
er þvi út í hött að imiála byss-
ur nema það sé þvi betur gert.
Ágætt krydd er það aö stríða
Aimerííkönum og Nato-sinnum
allt hvað af tekur, sem Æsku-
lýðsfylkingin hefur raunargert
af miklu listfengi. En láitum
nú goitt heita að umguim átoafa-
imanni nægi ekki minna en öUl
Evropa éða jafnivel heiimurinn.
Vietnam verður ekki frelsað í
Reykjaivík, Róan eða SviSþjóð.
Kjartan Guðjónsson
Það gera Vietnamar sjáHfirmeð
vopnum sem duga. Amerikanar
eru senn á förum frá Vietnaim,
ekki vegna mótmæla heima
fyrir eða annars staðar, heidur
vegna þess að þeir hafa beðið
herfilegan ósigur. Áróðursplak-
öt án listræns gildis eru imark-
laus eiins og mak'adiúlluaugllýs-
ing frá í fyrra, þó að með lagi
sé hægt að verða frægur fyrir
sflítoa framlleiðslu.
Hér áður fyrr, þegar stríðs-
vél malaði guil á íslandi, var
mjög í tízku að vera kotmim-
únisti einkum eftir Mukkan sex
á kvöldin.. Þá þurfti einn af-
giapi ekki annað en lýsa þvi yf-
ir að hann væri orðinn komimi
og bækkaði þá gáfnavísitala
hans óðar um tíu stig eðameir.
Eitthvað þessu Mkt hefur nýlega
átt sér stað í heimi myndlisitar.
I sýningareaanifcöfcuim umgra
listamamna SÚM eru nokfcrir
menn aUvel og suimir ágætlega
a£ guði gerðir, þótt þeir séu
illa haldnir af meinlokuim og
enn verr aif þekkinigairskorti, að
undanskildum spémanninum
ditér rot. Þetta stendur tilbóta
þvi að ' hæfileikar brjótast
fram úr bæði meinilokium og
fafræði. Þessir stafnbúar draga
síðan á eftir sér silóða af auk-
visum, sem ekkert erindi eiga
í sýningarsamtök, þótt þeir geti
dundað hver í sánu homi sér
og öðruim að imeinalausu, Það
eitt virðist nægja að lyfta
kaÆfiboiaa á Mokka, lýsa því
yfir að maður sé genginn í
SUM, og ainlióðinn er óðar orð-
inn listaimaður á heiimsimæli-
kvarða-. Ekki er það ný bóla
að mönmuim vaxi ásimegin við
það að fylla fiokk, að viöhina
ástúðlegu sambúð og gagn-
kvasma aðdáun finnist hinuitn
seinasta hann jafnoki hins fyrsta,
en í heimi myndilisitar er siík
sjálfsMekking vægast sagt ó-
hoEIU Þessi hópur öskrar sínar
fundarsaimiþykkitir og mun þeg-
ar hafa saimþykkt að þeirsk-jji
erfa landið. Þeir urra að utan-
garðsmönnum ekki sízt ungum
listaimönnum sem neitaaðfylgja
þeim. Þessir menn koma í fé-
um orðurn sagt óorði á unga
listaimenn sem vinna af alúðað
hinum nýstárlegustu verkefn-
um.
Kjartan Gudjónsson.
Athugasemd
Þjóðviljamuim hefur borizt
eftinfarandi:
„1 sdðasita töluibilaði Nýrrar
Otsýnar birtist greinarkorn eft-
ir ritsitjóna blaðsins, sem bar
heitið „Morguniblaoið og Heims-
friðarþáng".
í þessum grednarstúf er vik-
ið að siðleysi okkar þremenn-
inga, sem biaðaiviötail höfðum
eftir heimkomu af friðarþingi,
en það þótti ritstj. bera vott
um mdkið siðleysi að við skyld-
um vilja haifa það sem sannara
reyndist, eða a.m.k. reiknameð
því að verið gæti að heiims-
þekkitir baráttuimenn friðar og
réttlætis væru ekki allt í einu
farnir að ljúga öiiu sem þeir
segðu, þó að Morgurubiaðið hafi
að visu haldið þvi fram, að
svo væri, alllt frá þvi að Heáoms-
friðarráðið var stofnað.
Ég hélt nú satt að segja að
nóg hefði veriðkomiðaf sefa-
sýKisskrifum út af orðum mín-
uim í þessu bflaðaiviðtali, ég
sagði orðrétt, að ég sæi orðið
„vissar forsendur" fyrir þedrri
illu nauðsyn sem innrásdn í
Tétókóslóvakíu var. Ég sagði
ekki að ég „legði blessunmína
yfir hana" eins og mörg biöð
og eintstaikiingar sem á mig
hafa ráðizt hafa haldið fram.
Að visu er sú skoðun sem ýjað
er að, bönnuð hjá öllum blöð-
um og stjórramálaiSliokikum á Is-
landi, svo grátbrosiegt sem það
er í okkar lýöræðissinnaða
landi, og hefðum við þremenn-
ingar eflaust verið brennd á
báii fyrir þessi meinlausu orð,
ef slíkt tíðkaðdst hér á landi á
20. öld, en 20. öldin hefur onn-
ur vopn en galdrabrennur. Þessi
skoðun er þó ekki bannfærð í
öðrum löndum, sem betur fer.
T. d. skrifaði Ester Brinck, —
formaður systurfélags Menn-
ingar- og friðarsamtaka ís-
lenzkra kvenna í Danmörkiu —
girein í biað félags sihs, þar
sem haidið er fram sömu skoð-
un og ég ýjaði að. Þessi merk-
iskana er ekki róttækari en svo
að hún er flokksbundm í Vinstri
Radikala flokiknum í Danmörku.
Grein þessi sem bar naimð
„Tékkóslófvaikia — Stráss —
Naltó", var þýdd á íslenziku í
vor, en fekkst hvergi innd.
Þrátt fyrir það að Esiter
Brincfc skrifar heiia grein um
þetta mál, en ég segi um það
eina setningu, aðspurð eftir
beztu vitund, (ég tel siðleysi að
Fraimhaid á 7- síðu
„Enginn veit hvað átt hefur fyrr en misst hefur'
Héralsbsjum og þjó&arheildinni ber skylda til
al variveita „þetta mikla meistaraverk#/
— segir nefnd héraðsbúa í greinargerð sem Þjóðviljanum hefur borizt
Blaðinu hafa borizt „áhend-
iiiRiir fulltrúa sveitarfélaga og
búnaðarsamtaka í Suður-Þing-
eyjarsýslu til landbúnaðarráðu-
neytisins varðandi fyrirhugaða
Gljúfurversvirkjun í Laxá".
Greinargerðin er löng og ítar-
leg, upprunnin hjá nefnd, sem
kosin var á fundi á Húsavík 12.
agúst sl.
1 greinargerðinni er fyrst bent
á að fyrirhugaðar breytingar á
vatnasvæðum Laxár og Skjálf-
andafljóts snerti beint og óbeint
300 bændur á svæðinu. Segir
ennfremur, „að þau vatnasvæði,
sem hér um ræðir geta orðið
undirstaða umiir margra tuga
milj. árlega gjaldeyrisöflun, ef
árnar fá að halda sínu náttúrul.
rennsli og fiskræktannöguleikar
þeirra verði nýttir á æskileg-
asta hátt.
Við óttumst hins vegar að
framkvæmdir bessar geti orðið
til þess að rýra stórlega þessa
og aðra verðmæta aðstöðu byggð-
anna".
Síðan segir í greinargerðinni:
Ekki er- unnt að meta hve
brýnar eða æskilegar þessar fyr-
irhuiguðu virkjunarframkværnd-
ir eru nema að fyrir liggi tii
samanburðar upplýsingar um
það hvaða annarra kosta sé völ
um orkuöflun fyrir þetta svæði-
Til dæmis það hve hagkvæmt
væri að virkia ca- 12-500 kw
--------------------------------------------------------------------------------------«>
Godard í Stjörnubíói
• Stjörnubíó sýnir nú frönsku myndina Une fcmme mariée („Astir giftrar konu") eftir, Jean-Luc
Godard. Það er ekki á hverjum degi sem hér gefst kostur á að sjá myndir Godards, eins umdeildasta
kvikmyndahöfundar sem nú er uppi. Þ6tt hann hafi um árabil lokiö við 2—3 nýjar myndir árlega
hafa kvikmyndahúsin hér ekki sýnt eina einustu mynd hans gerða eftir 1965, en þaer eru um 10 tals-
ins og hafa flestar vakið feikna athygli og umræðu, enda er Godard oftast á undan samtið sinni í
verkum sínum. — Nánar ujn Godard og „Giftu konuna" á kvikmyndasíðu n.k. sunnudag.
virkjun í Laxárgljúfrum með
18-20 m. hárri stíflu, og hve
lengi sú virkjun mundi getafull-
nægt orkuiþörf svæðisins, eða
hve stóra og hagkvæma virkjun
mætti gera efst í Laxárdal með
falli úr Mývatni.
En hitt er fuilljóst, að í þær
áætlanir, sem kynotar hafa ver-
ið, vantar alla þá liði, sem ó-
hjákvæimilega hljóta að bætast
við vegna bóta fyrir náttúru-
spjöll og skerta laridkosti og ráð-
stafanir til að draga úr þeim,
og hljóta þær áætlanir, sem ekki
taka tillit til þessa, að vera
haidlausar.
Ljóst er að hér á landi hafa
aldrei verið gerðar né fyrirhug-
aðar virkiunarframkvæimdir, sem
hafa í för með sér svo stór-
fellda röstoun é heilu fjölbyggðu
héraði, sem þesisar fyrirhuiguðu
virfcjunarframkvæmdir við Lax-
á. Á þetta rniál rné þvi líta sem
prð&nál á það hver sé réttur
landeigenda og héraðsfoúa, þeirra,
sem vilja nýta gæði héraðsins,
þjóðinni til heilla, gagnvartósk-
um annarra byggðarlaga um það
að fá að nýta failvötnin einhseft
til orkuframleiðslu-
Kunnugt er að Þiingeyjarsýsla
hefur sénstððu umíram ýms önn-
ur byggðarlög hér á landi, hvað
snertrr fjölbreytni í margbreyti-
legri nótfcúruifegiurð, auðlegð
kostarikra veiðivaitna, sem auð-
velt er að ræfcta og hversfconar
hagnýtingu hirnna fjölbreytilegu
. framtfðarmögM'leika til . aukins
ferðamannastraums t>g gjaldeyr-
1 isöílunar fyrir þjóðarbúið.
Nýting þessara möguleifca
gæti þjóðhagslega séð verið hag-
kvaeimari en raforkiu-viininlsila, sem
leiðir af sér öbætanleg náttúru-
.sp'ffM í séóru lanirlbúnaðarhér-
aði, sem á augljósan og skýlaus-
an r^tt á þvi að hagnýta sem
bezt.auðlindir sínar til batnandi
afkomumögulleika í fraimitíð-
ipitií-.
Lítt .rannsofcuð fraTnfcvæmda-
áfopm, sem stefrot er.gegn eðli-
legri þrðun þíngeyskra bygeða.
án þess að almetinings og þjóð-
arhagu,r krefjist, er að dktoar á-
liti mikill áþyrgðarhluti.
Skoðun okkar er lika sú, að
fyrirhuguð GÍBjtúfurversvirfcjun
muini reyinast óhagbvaamari, þeg-
ar allt er.kruifið til mergjar, en
ýmsir aðrir tiltækir virkjunar-
möguleikar á Laxársvæðinu og
Norðausburlandi.
I' Ljóst er, að mjög erfitt er að
segja fyrir wn hagkvæmni virkj-
unarinnar að 10-15 áruim Mðn-
uim, áður en reynsla er fengin
fyrir hugsanlegri hagkvaamni
gufu- og kjarnorkuivirkjana.
Mætti hins vegar telja liMegt,
að aðeins 12.500 kw. virkjun
mundi geta gefið .ódýrasta raf-
orku rtæstu árin-
Það er því að ofckar álHS alltotf
viðuirhluitamikið, að ákiveða
virkjumrframfctveeimdir til svö
langs tírna, sem hér er ráðgert,
ekki sizt með tíiliti til þeirra
miklu náttúruspjalla og byggða-
röskunar, er vænitanleg Gljúfur-
versvirkjun muindi hafa í för
með sér. Ber eins að hafa í huga,
hve sáralítill Muti landsdns er
vaxinn groðri, sem þjóðinniber
sfcylt ti'l að varðveita á saima
hátt og sjálfa landsbyggðina.
Að síðustu teljum við, að
fremur beri að virða rétt og
vilja Þíngeyinga sjáUfra, varð-
amdi fyrirhugaðar virkjunar-
framtoviæirndir á þeirra eigin
landi, en utanhéraðsmanina er
virðast telja sér heirnilt að slá
einskonar eign sdniní á mikils-
verðusbu framitíðarverðimæti
f jöibýlla byggðarlaga, gegn sfcýr-
um ákvæðum giidandi vatna-
laga og friðhelgi eignarrettarins
samkvæmt stjórnarskránini.
Að þessu atSiuguðu berum við
fram þá ósb, að tekið verði fullt
tiIUt tSl þeirra tílimæla okkar.
sem okfcu!r hefur verið falið að
bera tfram fyrir hönd héraösins,
við háttvirtan landlbúnaðar- og
raiforkuitwiálaráðherra, að ofckar
fögru og kostrifcu byggðarlögum
verði þyrmt við þeirri óbætan-
legu Iimilestingu, er af Gljúfur-
versvirkjun gæti hlotizt, ef hún
yrði frairntovsBmd eims og ráð-
gert er.
Mundí slifct verða öllum hlut-
aðeigendum til mesta sóma og
koma í veg fyrir lítt æskileg og
hugsandeg stórátök vegna þess-
ara framkvæmda, verði þess
freistað að fcnýja þær fram í
andstöðu við hiuieigaindi byggð-
arlog í Þingeyjarsýsla, en Qðsit
er að hér yrði um stórkostiteig-
ustu og rðfctækustu framkvaamóV
ir að ræða gagnvart emu byggð-
arlagi er átt hafia sér stað hér
á landi.
En hvaö sem öHiuri bollategg-
iingutm tim fraimkvæmdir við
Laxá líður stenduir ei*t óhaggað
og ówradeilamilegt frá okfcar
sjónarmiði, að Þingeyinjgar og
Þingeyjarsýsia hafa átt firá ó-
munatíð fram á Iþenman dag hið
dýrmaaitasta sfcðpunairverfc —
Mývatnssvéit og Laxá-
Þetta rnifcla itneisitaraverfe guð-
legrar nóittúru er bæði héraðs-
búum og þjoðarheildiirmi jafin
skylt að varðvei'ta í sinini upp-
hafflslegu myind trl otománs
tíma, a-m.fc. þaingað til að augu
mainnsins vilja ekki lengur sjiá
annað en ímyndaðan peningaá-
góða í snoturlegum búningi út-
reiknaðra áæílanagerða á sfcrif-
borði.
1 þessu efni stendur þó enn
óhaggaður hinn ságildi gullvægi
málshéttur „Enginn veit hvað
átt hefur fyrr en misst hefur"
Þvi vilium við á alvöruþmng-
inn hátt vara við afleiðingum
af ráðgerðri Gljúfurversivirkjun.
Síðan þessi grelnargerð er
samantekin hefur ýmislegt bor-
ið við í þessu máli. A sunnudag-
inn var héldu bændur í Laxár-
dal í Suður-Þingeyjarsýslu fund
og bundust samtökum um að
selja ekki eða ráðstafa jörðum
sínum til Laxárvirkjunar, né
láta þaer af hendi við aðra nema
í samráði við sérstaka nefnd,
sem bændur busu til pess að
hafa forustu í málinu.
8-
Ný Ijóðabók
Út er komin ljóðabók eftir
Lúðvík T. Helgason sem nefnist
„Hlekkjahljórnar", en áður (1954)
hefur höfundur gefið út annað
ljóðakver, „Hringdans hamingj-
unnar".
Hlekkjahljómar geyma rúmlega
40 Ijóð, flest í hefðbundnu formi,
og allimargar stökur. Ljóðin eru
ytfirleitt stutt, ljóðræna um ást-
ina skipar mikinn sess svo og
ádeilukveðskapur um bvltingu og
auðvald- Útgefandi er ögn.