Þjóðviljinn - 26.09.1969, Blaðsíða 4

4 SlÐA — ÞJÖÐVILJrNiN — Fösitudagur 26. septemaber.. 1968.
— máígagn sósialisma, verkalýðshreyfingar og þjóðfrelsis —
Utgefandl: Urgáfufélag ÞJóðvIljans.
Rltstjórar: Ivar H. lónsson (áb.), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttarltstiórl: Slgurður V. Frlðþjófsson.
AuglýslngastJ.: Olafur Jónsson.
Framkv.stjórl: Eiður Bergmann.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19. Síml 17500
(5 linur). — Askriftarverð kr. 150,00 á mánuðl. — LausasöluverS kr. 10,00.
F/ármálamenn?
|>að er raunverulega hlægilegt, ef málið væri
ekki of alvarlegs eðlis, að sjá „fjármálamenn"
lands vors í sjónvarpi og Morgunblaði skora á
verkalýð og launþega að lækka enn kaup sitt svo
atvinnurekendur megi bagnast. Almennur gróði
erlendra auðmanna af eigin fé þykir góður, ef
hann er 10%. Lítill vafi er á að burgeisar lands
vors hafa slíkan gróða yfirleitt af eigin fé sínu.
En burgeisastéttin hefur stjórnað þessu landi
þannig að verðbólga er um 12% á ári að meðaltali.
Og það er stjórn atvinnurekenda sjálfra, sem
ræður þessari verðbólgU og t.d. kaupmenn heimta
hana í sífellu aukna imeð hækkaðri álagningu. At-
vinnurekendastétt íslands finnst ekkert við það að
athuga að tvöfalda gengi dollarans gagnvar't krón-
unni á einu ári, en allar atvinnurekendastéttir
Evrópu myndu rísa öndverðar gegn slíku ger-
ræði. •
l?n af hverju framkvæmir valdaklíka atvinnu-
rekenda, — ríkisstjorn hennar, — slíkt ger-
ræði? Af því aðalvaldamenn atvinnulífsins eru
orðnir svo sýktir af hugsunarhætti verðbólgu og
brasks, að þeim finnst slíkar gengislækkanir mik-
ið ogdjarft fjárrhálabragð; þarmeð sé í senn stol-
ig sparifé almennings, einkum ríkisbankanna og
kaupgjald verkalýðs og launþega fellt.
Allt þe'tta brask, — stundum kallað því fagra
nafni frelsi, — hefur reist sér sinn óbrötgjarna
minnisvarða í standbergum heildsalanna við Suð-
urlandsbraut og í rústum íslenzka iðnaðarins á
vissum sviðum. Burgeisastétt íslands hefur ekki
kunnað að stjórna atvinnulífi íslands og f jármál-
um þess sem sjálfstæðs ríkis. Hún væri á aldar-
f jórðungnum eftir stríð búin að koma efnahags-
legu sjálfstæði landsins í kaldakol, ef verkalýð-
urinn hefði ekki tvisvar gripið í taumana og knúð
fram breytingar í atvinnulífinu og fulla atvinnu
allra, bæði með nýsköpunarstjórninni 1944 og
vinstri stjórninni 1956. Nú hefur sjónarmið brask-
arastéttarinnar fengið að vera einrátt um skeið.
Afleiðingarnar blasa við: Atvinnuleysi um land
allt og vaxandi, — landflótti hundraða hæfus'tu
verkmanna, — aukin yfirdrottnun erlendra auð-
félaga, — skuldaþrælkun þjóðarinnar hjá auð-
bönkuim Ameríku — og sívaxandi dýrtíð.
|>að er tími til kominn að verklýðshreyfing ís-
lands og allir þeir, hvar í stéttsem þeir standa,
er einhverjar tilfinningar hafa fyrir efnahagslegu
sjálfstæði íslands, rísi upp og tilkynni bröskurun-
um og valdaklíku þeirra einum rómi: Hypjið þið
ykkur burt, áður en þið eruð búnir að reka blóm-
anna af verkalýðnum af landi burí og ofurselja
það, sem eftir er þjóðarinnar í botnlausa skulda-
hít Bandaríkjanna og undir ok erlendra auðfé-
laga. Það, sem fslendingar þurfa er tafarlaust
afnám atvinnuleysisins og stórhækkun kaup-
gjalds, — og þetta hvorttveggja getur alþýðan
framkvæmt ef hún aðeins stendur saman sem einn
maður í stjórnmálasamtökum og bei'tir þeiim að-
ferðum, sem þegar hafa gefizt bezt fil að tryggja
öllum a/tvinnu.
Dimííroí fyrir rétti í Leipzig: vörn snúið upp í fræffa sókn
Hér stóð vagga glavneskrar menningar: Eila klaustur
Búlgaraa, sögubrot og samtími
rúlgainía er á stærð við Is-
land, en íbúar margfait
fleiri — BVz miljón. Og þótt
margt hafi yfir 'þjóðir þessora
lainda gengið, þá er Islandfrið-
saaldarland miðað við Búlgaríu
— enda er landið staðsett á
vegaimótuim þar sem margir ill-
vígir flloklkar hafa löngum vað-
ið yfir mieð styrjöld og rán-
sikap.
1 Búlgaríiu stóð vagga siLavn-
eskrar menningar, þar varsam-
i4 «fáty&, iyviv, Stova, fyrir. élilefu
hundruð árum til að skrifa á
kristilegar baBkur og annað það
er til heyrði þeim tíma. En það
blómaskeið stóð' ekki lengi —
Búlgaría var þegar komin á
vald Tyrkja er síðustu leifar
Austurrótmtverska ríkisins
hrundiu og var undir þeiirra-
stjórn í 500 ár. Para af þeirri
kiúgun margar sögur og villi-
marmlegar, Búlgarar reyndu
ekki eitt Tyrkjarán í sínum
byggðuim heldur hundruð eða
þiúsund.
Á seinni Wuta 19. aldar er
Tyrkjaiveldi mjög farið aö lýj-
ast, og árið 1878 losnaði veru-
legur hluti Búlgaríu undan
tyrkneskum yf irráðum, vouru þar
að verki bajði rússneskur her
og öfliug þjóðerniskennd sem
sótti m.a. styrk í hugsjón um
samstöðu slavneskra þjóða. En
ekfci leið á löngu áður en hin
nýju ríki á Balkan voru komin
í hár saiman og áttu í mörg-
um styrjöldum allt til fyrri
heimssityrjaíldar, og var þá ekki
lengur spurí'. um það hvort and-
stæðingurinn væri slaivnesfcur
eða ekki.Stórveldi Evrópu voru
með í taflinu eins og endranær,
og rás viðburða hagaði þvi svo
til, að Búlgaría lenti Þjóðverja-
megin í heimsstyrjöldunum
béðum, kostaði sú Uðveizla
Búlgara þungiar búsifjar. E>ó
var hefðbundin vinátta við
Rússland það sterk, að ekki
treysti sú búlgarska afturhalds-
stjórn, sem gerði bandalag við
Hitler, sér til að siegja Sovét-
ríkjunuim stríð á hendur.
í'september 1944 gerist það
í senn að gerð er uppreisn rót-
tækra afla í Jandinu' gegn aft-
urhaldsstjórn og þýzku hernámi
og sovétherinn heldur yfir
landamærin. í>ar með varbyrj-
uð ný stefna í þróun Búlgaríu
og er þar nú haíldið upp á 25
ára afmæli þessara tíðinda. Ár-
ið 1946 var svo konungdasmi
afhumið í landinu og lýst yfir
stofnun alþýðulýðveldis undir
forystu kommúnistans Georgís
Dímdtrofs, sam frasgastur hef-
ur orðið samlanda sinna í nú-
tíimasögu.
Dímítrof var fæddur árið 1882
. Skömimu eftir aildamót var
hann, þá prentari að iðn, orð-
inn atkvæðamaður í búil.gaskri
verklýðshreyfingu og einn helz'.i
foringi á vinstra armi hennar.
Hann fylgdi Kommúnistaflokki
Búlgaríu að málum frá stofnun
hans 1919 og hafði forystuhlut-
verki að gegna í uppreisn gegn
afturhaildsstjórn landsins árið
1923. Sú uppreisn var bældnið-
uir imieð þeirri grimimd, sem
kostaði 30 þúsund manns Kfið.
Dímiitrof var dæmdur tildauða
og varð að fara í útlegð.
Árið 1933 þegar Hitler komst
til valda var Dímítrof í Þýzka-
landi. Nazistar handtóku hann
og ákváðu að gera hann aðeán-
um helzta sakiborningi í réttar-
höldum sem þeir settu á svið.
til að reyna að sanna aðkoimm-
únistar hefðu kveikt í ríkisþihg-
húsinu í Berlín. Ekki varð sú
ferð tii fjár. Þessi búlgarski al-
þýðumaður vakti heiimathygLÍ
fyrir einstokJega snjaillan mál-
flutning, yfirgripsimikla þekk-
ingu og rökvísi, sneri sókn i
vörn fljótt og val og fylgdi
henni svo vel eftir að helztu
faUstykki nazista, edns og Gör-
ing, öskruðu í- máttvana heift,
Svo fór að nazistar neyddust til
að láta Dímítrof lausan; méils-
vörn hans varð fyrsta stóra
höggið sem þeim var greitt í
þeirra eigin vígi.
Eftir þetta var það ekfci nema
eðldlegt að Dímdtrof gerðist
helzti talsmaður alþýðufylking-
ar gegn nazisima og framsögu--
miaður um þau mál á véttvangi
Kominterns á þingi þess í
Mosfcvu 1935, þegar sú sitefna
sigraði í þeim herbúðum. Dím-
ítrof var í útlegð í Sovétríkjun-
um styrjaildarárin, en hafðj
hönd í bagga með skipudagn-
ingu skæruliðahreyfingar í
Búlgaríu, sem lét mrjög til sdn
taka á árum hins þýzka her-
náms 1942-44. Árið 1946 varð
Og það er fleira í Búlgaríu en rósir þótt ágætar séu
hainn svo fyrsti fbrsastisráðherra
búlgarskrar stjórnar sem
stefndi á siósdalisima.
Sósíalisimi af austurevirópskri
gerð hefur saítt mdkilii
gagnrýni fyrir kreddufestu og
hairðýðgi, sem Búlgaría hefur
heddur ekki farið vaxhluta aí,.
,er þar versit dæma réttarhöld.
yfir svonefndum tdtóistóim nokkr-
um' árum eftir strdð. En Búlg-
aría er einnig gott daami um
þiað, hve virfcur þessi sosíal-1'
ismd hefur reynzt í þwi að skapa
nútímiaiþjóðfélag með, sterkum
iönaði og virku menntunarkerfi
upp úr snauðu og vamþróuðu
bændaþjóðféiagi; sú hliðmáls-
ins er auðvitað áhugaverðust í
saimtoandi við hlutskipti hdnna
fátæku þjóða þriðja heimisins í
dag.
Tölur eru ekki bednlinis
sfcemmtilegar, og oftast vara-
samar. En það ber ailavega vott
um miklar og gagngerar breyt-
ingar á hdgum þjóöar þegar
hún 25-faldar iðnframieiðsiu
sina á 25 áruim (árið 1939 nam
iðnaðarframleiðsla 19% ^if
þjóðarframieiðsiiu en 64% árið
1967.) Hér mættu fylgia mikiar
tölur um stóraukna orfcufram-
leiðslu, uppbyggingu málni-
bræðsiu og efnadðnaðar sem
varla þekfctust áður — en eitt
ljósasita dæmi uim það hve efna-
hagsleg aðstaða Búlgaríu heíur
breýtzt er það, að þessi lítt
menntaða bændaþjóð frá þvi í
gær filytur nú út vélar, tækni-
legan útbúnað og jafnval heil-
ar verksmiðjur til 70 ríkja. Slík
þróun byggist að verulegu leyti
á máklu framtaki í fræðslumál-
um, sem hafur ieitt til þess að
í landinu starfa 26 æðri skólar
með 82 þúsund stúdenta, sivo
dæmi sé nafnt.
Búlgaría er . ekki í flokki
þeirra landa sam oft er getið
um í blöðum. Þekking á land-
inu, á Islandi og öðrum Norð-
urlöndum hefur þó aukizt að
' mun alveg á síðustu mdsserum,
eftir að Búlgarar komust að
ráði inn í hinn aliþjóðiega
ferðamannastraum, en mikið fé
hefur verið í það lagt að laða
ferðaimenn að landinu, byggðir
upp hedlir bæir í því skyni. —
Fleiri munu því en áður hugsa
til Búlgaríu akiki aðeins sam
mdikils rósa- og grænmetislands
sem og hafur verið gert hér í
stuttri samiarttefct vegna 25 ára
aflmœlisins.
(Þýtt og endúrsagt — áb).