Þjóðviljinn - 26.09.1969, Qupperneq 4

%
^ SÍÐA — ÞJÓÐVIXJTIMN — Fösitudaigur 26. soptember. 1969.
01011
— málgagn sósíalisma, verkalýðshreyfingar og þjóðfrelsis —
Utgefandl: Útgáfufélag Þjóðviljans.
flitst|órar: Ivar H. Jónsson (áb.), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjórl: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýslngast].: Olafur Jónsson.
Framkv.stjórl: Eiður Bergmann.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19. Síml 17500
(5 linur). — Askrlftarverð kr. 150,00 á mánuðl. — Lausasöluverð kr. 10,00.
Fjármálamenn?
ð er raunverulega hlægilegt, ef málið væri
ekki of alvarlegs eðlis, að sjá „fjármálamenn“
lands vors í sjónvarpi og Morgunblaði skora á
verkalýð og launþega að lækka enn kaup sitt svo
atvinnurekendur megi hagnast. Almennur gróði
erlendra auðmanna af eigin fé þykir góður, ef
hann er 10%. Lítill vafi er á að burgeisar lands
vors hafa silífcan gróða yfirleitt af eigin fé sínu.
En burgeisastéttin hefur stjórnað þessu landi
þannig að verðbólga er um 12% á ári að meðaltali.
Og það er stjóm atvinnurekenda sjálfra, sem
ræður þessari verðbólgií og t.d. kaupmenn heimta
hana í sífellu aukna imeð hækkaðri álagningu. At-
vinnurekendastétt íslands finnst ekkert við það að
athuga að tvöfalda gengi dollarans gagnvarf krón-
unni á einu ári, en allar atvinnurekendastéttir
Evrópu myndu rísa öndverðar gegn slíku ger-
ræði.
n af hverju framkvæmir valdaklíka atvinnu-
rekenda, — ríkisstjóm hennar, — slíkt ger-
ræði? Af því aðalvaldamenn atvinnulífsins eru
orðnir svo sýktir af hugsunarhætti verðbólgu og
brasks, að þeim finnst slíkar gengislækkanir mik-
ið og djarft fjármálabragð; þarmeð sé í senn stol-
ig sparifé almennings, einkum ríkisbankanna og
kaupgjald verkalýðs og launþega fellt.
llt þetta brask, — stundum kallað því fagra
nafni frelsi, — hefur reist sér sinn óbrotgjarna
minnisvarða í standbergum heildsalanna við Suð-
urlandsbraut og í rústum íslenzka iðnaðarins á
vissum sviðum. Burgeisastétt íslands hefur ekki
kunnað að stjórna atvinnulífi íslands og fjármál-
um þess sem sjálfstæðs ríkis. Hún væri á aldar-
fjórðungnum eftir stríð búin að koma efnahags-
legu sjálfstæði landsins í kaldakol, ef verkalýð-
urinn hefði ekki tvisvar gripið í taumana og knúð
fram breytingar í atvinnulífinu og fulla atvinnu
allra, bæði með nýsköpunarstjóminni 1944 og
vinstri stjórninni 1956. Nú hefur sjónarmið brask-
arastéttarinnar fengið að vera einrátt um skeið.
Afleiðingarnar blasa við: Atvinnuleysi um land
allt og vaxandi, — landflótti hundraða hæfus’tu
verkmanna, — aukin yfirdrottnun erlendra auð-
félaga, — skuldaþrælkun þjóðarinnar hjá auð-
bönkuim Ameríku — og sívaxandi dýrtíð.
|>að er tími til kominn að verklýðshreyfing ís-
lands og allir þeir, hvar í stétt'sem þeir standa,
er einhverjar tilfinningar hafa fyrir efnahagslegu
sjálfstæði íslands, rísi upp og tilkynni bröskurun-
um og valdaklíku þeirra einum rómi: Hypjið þið
ykkur burt, áður en þið eruð búnir að reka blóm-
anna af verkalýðnum af landi burt og ofurselja
það, sem eftir er þjóðarinnar í botnlausa skulda-
hít Bandaríkjanna og undir ok erlendra auðfé-
laga. Það, sem íslendingar þurfa er tafarlaust
afnám atvinnuleysisins og stórhækkun kaup-
gjalds, — og þetta hvorttveggja getur alþýðan
framkvæmt ef hún aðeins stendur saman sem einn
maður í stjómmálasamtökum og beitir þeim að-
ferðum, sem þegar hafa gefizt bezt fil að tryggja
öllum atvinnu.
Dímítrof fyrir rétti í Leipzig: vörn snúið upp í fræga sókn
Hér stóð vagga siavneskrar menningar: Rila klaustur
Búlgaría, sögubrot og samtími
stæðingurinn væri slavneskur
eða ekki. Stórveldi Evrópu voru
með í taflinu eins og endranær,
og rás viðburða hagaði því svo
til, að Búlgarí a lenti Þjóðverja-
mogin í heimsstyrjöldunum
báðum, kostaði sú liðveizla
Búigara þungar búsifjar. Þó
var hefðbundin vinátta við
Rússland það sterk, að ekki
treysti sú búlgarsika afturhalds-
stjórn, sem gerði bandalag við
Hitier, sér til að segja Sovét-
ríkjunuim stríð á hendur.
í ' september 1944 gerist það
í senn að gerð er uppreisn rót-
tækra afla í landinu' gegn aft-
urhaldsstjórn og þýzku hemámi
og sovétherinn heldur yfir
landamærin. Þar með varbyrj-
uð ný sitefna í þróun Búligaríu
og er þar nú haildið upp á 25
ára afmæli þessara tíðinda. Ar-
ið 1946 vpr svo kionungdæmi
aÆnumið í landinu og lýst yfir
stofnun alþýðulýðveidis undir
forystu kommúnistans Georgís
Dímítrofs, sam frægastur hef-
ur orðið samilanda sinna í nú-
tírmasögu.
★
Dímítrof var fæddur árið 1882
Skömmu eftir aldamót var
hann, þá prentari að iðn, orð-
inn atkvæðamaður í búlgaskri
verklýðshreyfingu og einn helz'.i
foringi á vinstra arimi hennar.
Hann fylgdi Kommúnistaflokki
Búlgaríu að málum frá stofnun
hans 1919 og hafði forystuhlut-
verki að gegna í uppreisn gegn
afturhaldsfítjórn landsins árið
1923. Sú úppreisn var bældnið-
ur mieð þeirri grimimd, sem
kostaði 30 þúsund manns lífið.
Dímítrof var dæmdur tildauða
og varð að fara 1 útlegð.
Árið 1933 þegar Hitler komst
til valda var Dímítrof í Þýzka-
landi. Nazistar handtóku hann
og ákváðu að gera hann að eán-
um helzta sakbomingi í réttar-
höldum seim þeir settu á svið
til að reyna að sanna að komm-
únistar hefðu kveikt í rikisþdng-
húsinu í Berlín, Ekki varð sú
ferð til fjár. Þessi búlgarski ai-
þýðumaður vakti heimathygii
fyrir einstaikiega snjalian mál-
flutning, yfirgripsmikla þekk-
ingu og rökvisi, sneri sókn i
vöm fljótt og vel og fylgdi
henni svo vel eftir að heiztu
faLlstykki nazista, eins og Gör-
ing, öskruðu í- máttvana heift.
Svo fór að nazistar neyddusttil
að láta Dímítraf lausan; méls-
vörn hains varð fyrsta stóra
höggið sem þeim var greitt í
þeirra eigin vígi.
Eftir þetta var það ekfci nema
eðlilegt að Dímítrof gerðist
helzti talsmaður afþýðufylking-
ar geign nazisima og framsögu--
maður um þau mál á vettvangi
Kominterns á þingi þess í
Moskvu 1935, þegar sú sitefna
sigraði í þeim herbúðum. Dím-
ítrof var í útlegð í Sovétríkjun-
um styrjaildarárin, en haföi
hönd í bagga með skipulagn-
ingu skæruiiðahreyfingar í
Búlgaríu, sem lét mjög til sín
taka á árum hins þýzka her-
náins 1942-44. Árið 1946 varð
Búlganía er á stærð við ís-
land, en íbúar margfait
fleiri — 8Vz miljón. Og. þótt
margt hafi yfir þjóðir þessara
landa gengið, þá er Islandfrið-
sældarland midað við Búlgaríu
— enda er landið staðsett á
vegamóitum' þar sem margir iill-
vígir fllokkar hafa lön.guim vaó-
ið yfir mieð styrjöld og rán-
skap.
í Búlgaíríu stóð vaigiga stovn-
eskrar menningar, þar varsam-
i44etþr.fyrir.Slaya,fyrir, ediefu
hundruð árum til að skrifa á
kristilegar bœkur og annað það
er til heyrði þeim tíma. En það
blómasikeið stóð ekki lengi —
Búlgaría var þegar komin á
vald Tyrkja er síðustu leifar
Austurrómverska ríkisins
hrundu og var undir þeirra
stjóm í 500 ár. Fara af þeirri
kúgun margar sögur og villi-
mannlegar, Búlgarar reyndu
ekki eitt Tyrkjarán í sínum
byggðum heldur hundruð eða
þúsund.
Á seinni hiuta 19. aldar er
Tyrkjaveldi rnjög farið að lýj-
ast, og árið 1878 losnaði veru-
legur hluti Búlgaríu undan
tyrknestoum yfirráðum, voruþar
að verki bæði rússnestour her
og öflug þjóðemiskennd sem
sóftti m.a. styrk í hugsjón um
samstöðu slavneskra þjóða. En
ekfci leið á löngu áður en hin
nýju ríki á Balkan voru komin
í hár saiman og áttu í rnörg-
uim styrjöldum allt til fyrri
heimsstyrjaldar, og var þáekki
lengur spurt um það hvort and-
hann svo fyrsti forsætisráðherra
búlgarskrar stjórnar sem
stefndi á siósíaiisima.
★
Sósíaiismi af austurevrópskri
gerð hefur sætt mikilii
gagnrýni fyrir kreddufestu og
harðýðgi, sem Búlgaría hefur
heldur efcki farið varhluta af,.
er þar versit dæma réttarhöld
yfir svonefndum títóistum nokkr-
uim árum eftir stráð. En Búlg-
aría er einnig gott dærni um
það, hve virkur þessi sósíai-'-
isimi hefur reynzt í því að skapa
nútímaþjóðfélag með. sterkum
iðnaði og virku menntunarkerfi
upp úr snauðu og vanþróuðu
bændaþjóðfélagi; sú hliðmáls-
ins er auðvitað áhugaverðust í
samlbandi við hlutskipti hinna
fátæku þjóða þriðja heimisins í
dag.
Töiur eru efcki bednlinis
sfcemimtilegar, og oftast vara-
samar. En það ber ailavega vott
um miklar og gagngerar breyt-
ingar á högum þjóðar þegar
hún 25-faldar iðnframieiðsilu
sína á 25 árum (árið 1939 nam
iðnaðar|ramleiðsla 19% af
þjóðarframleiðsiu en 64% áriö
1967.) Hér mættu fylgja mikiLar
tölur um stóraiufcna orkufram-
leiðslu, uppbyggingu málm-
bræðsiu og efnaiðnaðar sem
varla þekktust áður — en eitt
ljósaste dæmi um það hve efna-
haigsieg aðstaða Búlgaríu hefur
breytzt er það, að þessi h'tt
menntaða bændaþjóð frá því í
gær íiytur nú út vélar, tækni-
legan útbúnað og jafnvel heil-
ar verksmiðjur til 70 ríkja. Slík
þróun byggist að verulegu leyti
á rniklu framtaki í fræðslumái-
um, sem hefur leitt til þess að
í landinu sterfa 26 æðri skólar
með 82 þúsund stúdenta, svo
dæmi sé nefnt.
Búlgaría er ekki í flokki
þeirra landa sem oft er getið
u-m í blöðum. Þekking á land-
inu, á Islandi og öðrum Norð-
uriöndum heíiur þó aukizt að
' mun alveg á síðustu mdsserum,
eftir að Búlgarar komust að
ráði inn í hinn alþjóðiega
ferðamannastraum, en mikið fé
hefur verið í það lagt að laða
fcrðaimenn að landinu, byggðir
upp hedlir bæir í því skyni. —
FLeiri munu því en áður hugsa
til BúLgairíu etoki aðeins sem
miikiLs rósa- og grænmetislands
sem og hefur verið gert hér í
stuttri samantekt vegna 25 ára
afmœlisins.
Og það er fleira í Búlgaríu en rósir þótt ágætar séu
(Þýtt og endursagt — áb).