Þjóðviljinn - 08.10.1969, Blaðsíða 4

4 SfÐA — ÞJÓÐVILJI'NN — Miðvifcudagur 8. ofctóber 1969.
— málgagn sósialisma, verkalýðshreyfingar og þjóðfrelsis —
Otgefandl: Otgáfufélag Þjóðviljan3.
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb.), Magnús KJartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttarltstjórl: Sigurður V. Friðþjófsson.
AuglýsingastJ.: Olafur Jónsson.
Framkv.stjórl: Eiður Bergmann.
Rltstjórn, afgrelðsla, auglýsingar. prentsmlðja: Skólavörðust. 19. Siml 17500
(5 llnur). — Askrlftarverð kr. 150,00 á mánuðl. — Lausasöluverð kr. 10,00.
Verður þessi leið reynd?
p'orvígismenn auðfélagastefnunnar hafa dregið í
efa að unnt sé að lifa góðu lífi á íslandi án
innrásar erlendra auðfélaga í íslenzkt atvinnulíf.
Lúðvík Jósepsson andmælti þeirri kenningu á
flokksráðsfundi Alþýðubandalagsins á Akureyri
um helgina, og sýndi fram á að „íslendingar geta
lifað góðu lífi í landinu og tryggt sér hér jafngóð
kjör og betri en það bezta sem við þekkjum hjá
öðrum þjóðum“. Hér þyrfti ekkert atvinnuleysi
að vera, allir vinnufærir menn geta haft arðbær
störf við atvinnuvegi landsmanna sjálfra, sé byggt
á þeim auðlindum sem þjóðin á og þær hagnýtt-
ar. Atvinnuleysinu væri hægt að útrýma strax
ef tækifærin væru notuð og breytt um stjómar-
stefnu. Lúðvík taldi upp í nokkrum greinum þau
atriði seín Alþýðubandalagið telur mest aðkall-
andi, en þau eru þessi:
pesta þarf kaup á 15 nýtízku togurum. Árleg
framleiðsluverðmæti þeirra mundu nema hálf-
um öðrum til tveimur miljörðum króna ef afli
þeirra væri unninn að verulegu leyti í landinu.
Aukning á frystum fiski sem nemur 30 þúsund
tonnum árlega væri auðveld með eðlilegri endur-
nýjun bátaflotans og samfelldari og haganlegri
rekstri; Slík aukning myndi færa þjóðarbúinu við-
bótargjaldeyristekjur sem næmu hálfum öðrum
miljarði króna á ári. Ríkisvaldið hafi forgöngu
um að koma upp niðursuðu- og niðurlagningariðn-
aði svo hægt sé að fullvinna ýmsar ítegundir
sjávaraflans. Að nokkrum árum liðnum ætti sú
framleiðsla að nema tveimur miljörðum króna í
útflutningsverðmæti á ári, ef höfð er hliðsjón af
framkvæmdum Norðmanna. Á sviði iðnaðarins er
nærtækast að tryggja fulla nýtingu þeirra iðnað-
arfyrirtækja sem þegar eru í landinu, með breyttri
viðskiptastefnu og sanngjörnum og nauðsynlegum
lánum til iðnaðarins. Skipasmíðar á þegar að gera
að fastri framleiðslúgrein og ’t'ryggja að allir fiski-
bátar landsmanna verði byggðir innanlands. Upp
verði komið fullkoimnum veiðarfæragerðum og
nýjum iðnfyrirtækjum einkum til að vinna úr inn-
lendum hráefnum. Með þessum ráðstöfunum væri
hægt að auka framleiðsluverðmæti iðnaðarins um
2-3 miljarða á ári. Skipuleggja verður landbún-
aðarframleiðsluna til hagsbóta fyrir bændur og
neytendur. Jafnframt verður að tryggja betur en
nú er að bændur fái saimbærileg launakjör við
aðrar vinnándi stéttir. Með breyttu skipulagi, nýj-
um framleiðslugreinum og með fullvinnslu á
skinnum og ull og öðrum framleiðsluvörum land-
búnaðarins gætu tekjur þjóðarbúsins af landbún-
aði aukizt um einn miljarð króna á ári.
Jgr áætlun sem þessi framkvæmanleg? Vantrúar-
mennirnir svara því sjálfsagt neitandi. Ríkis-
stjórnin, ráðherrar Alþýðuflokksins og Sjálfstæð-
isflokksins, halda að erlend auðfélög vilji endilega
„hjálpa“ íslenzku þjóðinni. Alþýðubandalagið
treystir því hins vegar að stórsókn þjóðatinnar að
aleflingu íslenzkra atvinnuvega í eigu landsmanna
sjálfra sé fær leið. — s.
30 ára leikafmæli Ævars R. Kvarans
Tók bakteríuna í menntaskóla
- og hef ekki læknazt síðan..
Eins og áður hefur verið
skýrt frá í fréttum frumsýn-
ir Þjóðleikhúsið „Betur má
ef duga skal“ eftir Peter Ust-
inov á föstudag, og verður
höfundur viðstaddur frum-
sýninguna. Önnur tiðindi í
sambandj við sýningu þessa
eru þau, að með henni er
haldið upp á 30 ára leikaf-
majli Ævars R. Kvaraas; þar
af hefur hann leikið 30 ár hjá
Þjóðleikhúsinu en hann var
einn af fyrstu fastráðnu Ieik-
urum þess.
Ablaðamannafundi í gær
sagði Ævar, að hann hefði
haft gaman af að fást við
þetta verk Ustinovs, enda
héldi hann mikið upp á þann
höfund (Ævar hefur einnig
þýtt leikinn). Það fjallar,
sagði hann, fyrsit og fremst
um uppreisn ungu kynslóðar-
innar gegn hefðinni. Ég leik
þama brezkan hershöfðingja
sem hefur barizt í fjögux ár
í Ausiturlöndum og er orðinn
fullur efásemda á þá iðju —
en þegar hann kemur heim
hafa þau tíðindi gerzt, að
börn þessa virðulega yfirstétt-
armanns hafa horfið frá
normölu lífi að tekið upp siðu
hdppía. Börnin bafa þegar
neytt móður sína til uppgjaf-
ar og nú er komið að föðurn-
um: felst spenna leiksins í
því hvernig hann muni bregð-
ast við. Enskir segja gjarn-
an að gamanleikur byggist
á „mikilvægi hins óvænta“.
og það er einmitt það óvænta
og frumlega í þessu verkil
að viðbrögð þessa reynda og
gxeinda manns, hershöfðingj-
ans. verða öll önnur en bú-
ast mætti við.
Þetta er sem sagt gaman- •
leikur, en það kemur ekki í
veg fyrir það að margt er
þar sagt gáfulegt um áiekstra
kynslóðanna — þetta er bæði
skemmtilega gert og svo fjall-
að um mál sem víða eru ofar-
lega á baugi og eiga áreiðan-
lega eftir að berja að dyrum
hér hjá okkur með einhverj-
um hætti: má vera að menn
verði þá betur undir búnir ef
þeir kynnast þessu leikriti
Ustinovs.
Þetta leifcafmæli mitt var í
raun og veru í fyrra, en
1938 lék ég mitt fyrsta alvar-
lega hlutverk hjá Leikfélag-
inu. Það var ákveðið að hald-
ið skyldi upp á það í sam-
bandi við verk Ustinovs, en
það færðdst svo til eins og
gengur. Leikbafcteríuna hafði
ég svo tekið áður í mennta-
skóla. eins og margir góðir
menn. Árið 1935 lék ég í
Herranótt, í Henrik og Pern-
illa, eftir að mér hafði verið
frýjað karlmennsku — spurt
hvort ég í raun og veru þyrði

Ævar Kvaran.
ekki upp á svið með allt
þetta leikarablóð í æðum. Og
þótt ég þjáðist þá af feimni,
ánetj aðist ég sviðinu og hef
ekki sloppið síðan. Ég lék svo
• í Rakaranum í Sevilla í skóla,
leifcritin.u eftir Beaumarchais
— einn skólabróðir minn setti
við það músík og orti; það
var Gylfi Þ. Gíslason.
En upphaf leikferils míns
er svo rakið til aðstoðar-
prestsins í „Sfcím sem segir
sex“ - eftir norska höfundinn
Oskar Braathen. Ég fór í há-
skóla og tók lögfræðipróf
1941, en lék alltaf með Leik-
fél-aginu. Síðan gerði ég það
upp við mig að leiklisf. og
lögfræði færu ekki saman,
ég yrði að velja — og þá
settist ég aftur á skólabekk
og fór til Englands til náms
1945 og var þar í tvo vet-
ur.
Með opnun Þjóðleikhúss
gafst mér tækifæri tdl að
vera í hópi fyrstu fastlaun-
aðra leikara íslenzkra — og
lögfræði hef ég ekki séð sið-
an. Við opnunina lék ég bæði
í Nýjársnóttinni og Islands-
klukkunni. Ég hefi unnið mik-
ið við útvarpið, bæði flutt
erindi, leikið og fært í leik-
búning skáldsögur afa míns,
Einars Kvarans — nú síðast
hef ég unnið að sögunni Sam-
býli.
Ég taldi mig lánsmann að
vera íastráðinn við Þjóðleik-
húsið, en ég kynntist einnig
fómfúsri áhugamannastarf-
semi úti á landi. Mig lang-
aði til að gera eittbvað fyrir
þetta fólk og stofnaði Banda-
. lag ísl. leikfélaga og var for-
roaður þess fyrstu sjö árin.
Ég hefi lífca sfcrifað eina bók
fyrir áhugamenn, þá fyrstu
á íslenzku — handbók um
verkefnaval, leikstjóm, ýmis-
leg tæknileg atriði, „Á leik-
sviði“ heitir þessi bók- Og
ég hefi hug á að skrifa
aðra bók, um framsögn, og
mun vinna að því í samvinnu
við málfræðing. Síðan 1947
hefi óg rekið leikskóla. al-
mennan undirbúningssfcóla
fyrir áhugafólk og svo fyrir
þá sem hafa þreytt undirbún-
ingspró-f í leikskólana.
23.380 á mánuði
Færeyska Lögþingið hefur
samþykkt láigmarksfcauptrygg-
ingu til handa sjómönnum á
færeyska fiskiflotanum og er
hún söigð nema 2000 færeysk-
um krónum, eða nálægt
23.380,00 íslenzkum krónum á
mánuði. Ástæðan til þessarar
samþykktar er sögð fyrst og
fremst sú, að vanir sjómenn
haía ráðið siig til vinnu í landi
í Færeyjum sem hefur verið
mifcil að undanförnu. Á hinn
veginn hafa hinar ýmsu fisk-
veiðar Færeyinga gengið mis-
jafnleiga svo þetta var talið
nauðsynlegt. Undirstaða þjóð-
arbúskapar Færeyinga eru
fiskveiðar. Með þessiari sam-
þykkt Lögþingsins er því slegið
föstu, að þinginu beri skylda
til, að sjá um á hverjum tíma,
að þessi undirstaða sé eins
sterk og mögulegt er að hafa
hana.
Perúveiðar
byrja illa
1. september hófust Ancho-
veta-veiðamar við Perú- Fyrs-ta
vifca veiðanna var algerlega
mislukkuð svo' slikt er óþekkt
þar um slóðir áður. f stað
300.000 smálesta afla yfir vik-
una,. sem hefur verið hið
venjulega, veiddust nú aðeins
50.M0 smálestir fyrstu vikuna.
Fjöldi sikipa hafði ekki orðið
var við veiði. Breytist þessar
veiða.r að einhverju leyti. mun
aukast eftirspurn eftir fiski-
mjöii, sem nú er frekar vöntun
á á htnum ýmsu mörkuðum.
Danir ógilda
laxveiðibannið
Eins og menn vita af frétt-
um frá s.l. vori var samþykkt
bann við úthafslaxveiðum á
ráðstefnu í London og skyldi
bannið gilda yfir Norður-Atl-
anzhafið. Atkvæði gegn bann-
inu greiddu þá fulltrúar frá
Danmörku, Svíþjóð og Vestur-
Þýzfcalandi. Slíkar samþykktir
voru svo einnig gerðar á fundi
í Varsjá. Til þess að slífcar
samþykktir öðlist gildi verða
öll* lönd sem liggja að Norður-
Atlanzhafi að samþyfckja þær.
Nú hafa Danir tilkynnt að þeir
séu staðráðnir í að hafa þessia
samþykkt að engu og þar með
ógilda hana. Segja þeir að það
sé engan veginn vísindalega
sannað að slífcar úthafslaxveið-
ar ha-fi skaðleg áhrif á laxa-
stofninn, og þar til slíkt hafi
verið sannað vísindalega taki
Danir efcki þátt í neinu slíku
banni. Telja danskir visinda-
menn hættutalið af úthafslax-
veiðunum meira í aett við
skipulagðan áróður en visindi.
Laxveiðarnar undan Vestur-
Grænlandi hafa nú á þessu
hausti það sem af er veiðitíma,
orðið meiri en nokkru sinni áð-
ur. Þarna stunda dönsk. fær-
eysk og norsk skip veiðar.
Samkvæmt fréttum frá Nor-
egi voru Ála'sundssklpin sem
stunda veiðar þarna búin að
fá eftir fáa daga frá 19—25
smálestir af laxi. Á sam-a tima
var mjög treg þorskveiði á
þessum miðum svo skip leituðu
þaðan á Nýfundnalandsmið.
Samkvæmt dönskum aflaskýrsl-
um vairð veiði dönsku skip-
anna undan Norður-Noregi 230
smálestir af laxi á sl. vori.
Hraðfrystur, sjóveiddur lax er
nú í geysilega háu verði á
heimsmarkaði og eftirspurn
mikil eftir honum.
Norðmenn
slá met
Kringum 10. september s.l.
var loðnuafli Norðmanna á
þessu ári við það að ná 7
miiljónum hektólítra. Mörg
skipanna sem stundað hafa
þessat veiðar í allt sumar voru
þá hætt í bili og sögðust vera
að hvíla skipshafnirnar. Sam-
anburður við loðnuveiðar Norð-
manna 1968 er 5,4 miljónir
hektólítra, sem þá var líkt met-
veiði. Verðmæti aflans upp úr
sjó er talið vera um 90 milj-
ónir n.fcr. eða yfir ellefu hundr-
uð.miljónir isienzkra kr.
Framleiðsla
á hundafóðri
Á síðustu árum hafa vaxið
upp framleiðslufyrirtæki í Nor-
egi sem byggja tilveru sína á
framleiðslu á hundafóðri úr
fiski. Fyrfr nokkru var sagt
frá einu sliku fyrirtæki í norsk-
um blöðum, sem er staðsett
í Kristiansundi á Norðmæri. í
blaðinu Fisfcaren 15. sept. s.l.
var svo sagt frá því, að Brödr!
Aarsæther í Álasundi sem er
þektot fyrirtæki á sviði fisk-
framleiðslu og sölu fiskafurða
hef ði byrj að f ramledðslu á
hundafóðri árið 1963 og hefði
framleiðslan farið vaxandi. Á
s.l. ári framleiddi fyrirtækið
hundafóður úr 3000 tonnum
miðað við slægðan, nýjan fisk.
Salan á hundafóðri það ár nam
2 miljónum norskra króna, eða
í kringum 24 miljónir og 600
þúsund ísl. kr. Hundafóðrið
er framleitt úr fullþurri skreið
en hráefnið er ufsi.
Þetta er verksmiðjuiðnaður,
varan seld á markaði í smyrt.i-
legum umbúðum, sem bafa all-
ar sömu lögun og þyngd. Brödr.
Aarsæther hafa selt sitt hunda-
fóður til Svíþjóðar. Finnlands.
Danmerkur og V-Þýzfcalands og
auk þess á innanlandsmarkað
í Noregi. Kristiansundsfj'rir-
tækið hefur selt á svipaða
markaði, en nú undirbýr það
fyrirtæki einnig sölu á þess-
ari vöru á Bandaríkjamarkaði.
Fram undir þennan tíma hafa
bandarískir framleiðendur á
hundafóðri verið einráðir. ekki
bara á heimamarkaði. heldur
lika á Evrópumarkaði. Sam-
keppnin á þessum markaði er
því sögð nokkuð hörð.
Hröð þróun
Sú þróun í norska síldar- og
fiskimjölsiðhaðinum sem byrj-
aðj þegar bræðslusildarafurð-
irnar féllu hvað mest í verði á
mörkuðum, heldur áfram, þó
verðið fari nú sífellt hækkandi
aftur. Þessi þróun beinist að
því. í stærri og stærri mæli,
að hætta að sekkja mjölið, en
í þess sitað geymia það í þar t.il
gerðum geymslum sem eru ekki
ósvipaðar heyturnum að útliti.
Mjölinu er svo dælt lausu um
borð í flutningaskip og aflest-
að í svipaða geyma i uppskip-
unarhöfn. Kringum 25% af
Framhald á 9. síðu
i
!