Þjóðviljinn - 10.03.1970, Síða 6

w
*
6 SÍÐA — ÞJÓÐVIUINN — Þriðjudagur 10. rruarz 1070
Hvaða áhrif hafa líf- og efna-
fræhileg vopn á almenna borgara?
Niðurstöður rannsókna, er Al-
þjóðataeilbrigðismálastofnunin
(WHO) lét gera varðandi áhrif
Iíf- og efnafræðilegra vopna á
almenna borgara, voru nýlega
raeddar af framkvæmdastjórn
stofnunarinnar í Genf. Skýrsl-
an er samin af 18 sérfræðing-
um frá 11 löndum, og er hcnni
einkum beint til heilbrigðisyfir-
valda I hinum ýmsu Iöndum.
Þegar skýrslan var lögð
fram, saigði dr. M.G. Candau
forsitjóri WHO, að hún varpaði
Ijósi á afni, sem hingað lil
hefði verið sveipað hokiu fá-
fraeðd og villlandi upplýsinga.
Skýrslan dregur m.a. eftirfar-
andi atriði fram í dagsljósið:
— Líf- og efnafræðileg vopn
eru sérstök ógnun við almenna
borgara, vegna þess að bau
lenda af handaihófi og eins
vegna hins að þegar þeim er
beint að ákveðnu marki í hem-
aði, getur bað leitt til þess að
þau lendi á aJmennum borgur-
um á umræðu svæði, án þess
til þess sé ætlazt.
— Beiting Mf- og efnafræði-
legra vopna i stórum stíl —
eða jafnvel í smærri stíl þegar
um tilteknar gerðir slíkra
vopna er að ræða — getur or-
sakað sjúkdóma í svo stórum
stfl, að lyf og læknisihjálp hlut-
aðeigandi lands hrökkvi hvergi
nærri til.
— Víðtæk notkun líififræði-
legra vopna getur einnig vald-
ið varanlegum breytingum á
um/hverfi mannsins með afleið-
ingum sem enginn fær séð fyr-
ir endann á.
— Hugsanleg áhrif líf- og
efnafræðilegra vopna veirða
ekki auðvéldlegia séð fyrir,
vegna þess að svo mörg breyti-
leg atriði komia þar til álita, at-
riði sem varða veðurfar, líf-
fræði, farsóttir og umihverfi-
— Enda þótt háþróuð hemað-
arkerfi séu nauðsynleg, ef beita
skal líf- og efnafræðilegum
vopnum með hemaðarlegum
árangri gegn stórum skotmörk-
um þar sem almennir borgar-
ar búa, þá geta einstakar árásir
og skemmdarverk við ákveðn-
ar aðstæður borið árangur, þeg-
ar um slík skotmörk ræðdr, án
þess grípa þurfi til háþróaðr-
ar tækni.
Margar lff- og efnafræðdiegar
blöndur eru vel fallnar til
hernaðar. 1 skýrsiunni er getið
nokkurra, sem sennillegt þykir
verði framleiddar í því skyni
að valda dauða., tímalbundinni
lömun eða örmögnun.
Forstjóri ILO,
David Morse,
lætur af störfum
Forstjóri Alþjóðavinnumála-
stofnunarinnar (ILO), Banda-
ríkjamaðurinn David A. Morse,
hefur tilkynnt að hann láti af
störfum 31. maí n.k. Eftirmaður
hans verður valinn af stjórn ILO.
David A. Morse var fyrst val-
inn forstjóri ILO 1948 og hefur
þannig veitt forstöðu alþjóðlegri
stofnun lengur en nokkur annar.
í embaettistíð hans hefur fjöldi
aðildarríkja ILO vaxið úr 55 upp
í 121.
Framihald á 9. síðu.
-<S>
Efnafræðileg vopn.
Eftirtalin banvæn efnafræði-
leg vopn eru nefnd: Efni tfl að
skadda lungun, blóðgas, blöðru-
gas eins og t. d. sinnepisgas,
taugagas og lyf til að eitra mat-
væli.
Lyf sem valda tímabundinni
lömun eða getuieysi með því að
dreifa tímabundum sjúkdóm-
um eða valda tímabundnum sál-
rænum eða líkamslegum trufl-
unum. Meðal þeirra eru sýkla-
kynjuð eiturefni sem hafa áhrif
á meltingarkerfið. eálræn lyf
eins og LSD og BZ sem veldur
andarteppu. Þessi lyf geta ver-
ið lífshættuleg, og þess vegna
gerðu menn sér einu sinni i
hugarlund, að þau myndu geta
leitt til „mannúðlegs“ hemað-
ar.
örmögnunarlyf eru skilgreind
sem vopn, er geti með skjótum
hætti valdið tímabundinni ör-
mögnun, sem vari þó ekki leng-
ur en fómarlambið væri undir
áhrifum þeirra. Meðal þeirra
em táragas og önnur efnafræði-
leg lyf sem valda hósta, hnerra,
uppköstum og verkjum. Þessi
lyf em oft notuð af lögregl-
unni til að dreifa mannfjölda
og leysa upp kröfugöngur eða
mótmælaaðgerðir, en um 15
þessara lyfja hafa einnig verið
notuð í hernaði. Þau em ekki
með öllu hættulaus. Fólk sem
þjáist af andjþenigskim eða
lungnakvefi getur orðið illa
úti.
Lyf banvæn jurtum hafa
færzt í au'kana á síðustu ámm.
Um 50.000 lestum af slíkum
lyfjum hefur verið dælt yfir
Vietnam til að eyðileggja mat-
arforða endstæðingsins og
svipta hann skjólinu sem gróð-
urinn veitir honum. Þessi lyf
geta einnig verið beinlínis skað-
leg mönnum, með því að þau
menga neyzluvatn og matvæli.
A.m.k. eitt þeirra lyfja, sem
nefnd em í skýrslu WHO, valda
líkamlegri vansköpun hjá til-
raunadýmm. Banidaríkjastjórn
hefur nú stöðvað notkun þessa
lyfs.
Líffræðiieg vopn.
Gagnstætt etfnafræðilegum
vopnum hefur Hffræðilegum
vopnum aldrei verið bedtt í
hemaði. Á skránni yfir þau lyf,
sem líklegast er taiið, að tekin
verði í notkun, em veirusmitau-
ir eins og gula, innflúensa eða
bólusótt; beinkramarsmitanir
eins og t. d. taugaveikisfaraldur,
og sýklasmitanir eins og drep-
sótt, miltisbmni og taugaveiki-
bróðir.
Vöruflutningar með skipum
og járnbrautariestum aukast
•rf>
Hin mikla aufcning á vöru-
flutningum með tank- og farm-
skipum yfir höfin og með jám-
brautarlestum yfir löndin um
nálega allan heim er tekin til
meðferðar í janúarhefti Töl-
fraeðirits Sameinuðu Þjóðanna,
United Nations Monthly Bulle-
tin of Statistics.
o
Á sérstökum töflum er yfirlit
um siglingar heimsins, og töl-
urnar í heild og einnig tölur
ytflr veigamestu svæði leiða í
ljós, að magn flutninganna eyikst
stöðugt. Allt magnið fyrir hvers
konar flutninga var 1380 miljón
lestir árið 1963, en 2090 miljón
lestir árið 1968 — og nemur
sú aukning 51%. Á tímabilinu
jukust flutningar með tank-
skipum um 58%, en með íarm-
skipum 45%. Á sama tíma jókst
flutningamagn mieð jémbraut-
um um 32% í Ástralíu, 30%
í Afríku, 27% í Sovétríkjunum,
20% í Norður-Ameríku, 16n/n
í Suður-Ameríku, 10% í Asíu,
og 9% í Evrópu.
(Frá S. Þ.J.
Fagna aðgerðum uags fólks
gegn eiturlyfjamisnotkun
Aðalfiund/ur Áfengisivama-
nefndar kvenna í Reykjiawík og
Hafnarfirði var haldinn 26.
febrúax. Eftirfarandi ályktanir
voru samþykktar á fundinum:
„Fundurinn fagnar Því, að
ungt fólk hefur hafizt handa
gegn eiturlyfjanotkun og óskar
þvi allrar farsældar í því máli
og skorar á unga fólkið að taka
áfengismálin sömu tökum.
Sömuleiðis gleðst fundurinn
yfir því, að meiri aðgæzla verð-
ur höfð um lyfjagjöf lækna.
Núverandi stjóm Áfengis-
vamanefndar kvenna í Beykjia-
vík skipa þessax konur: Fríður
Guðmundsdóttir, form., Kristín
Halldórsdóttir, varaíorm., Jó-
hanna Steindórsdóttir, gjald-
keri, Jóhanna Eiríksdóttir, rit-
ari. — Meðstjómendur: Ágústa
Erlendsdóttir, Ragnhildur Gísla-
dóttir og Heiga Gl-uðmundsdótt-
ir.
Skrifstofa nefndiarinnar, Von-
arsitræti 8, er opin þríðjudaga
og föstudaga frá kl. 3-5.
breytingar. Bæði efnafræðileg
lyf og veirur era talin eiga þátt
í að valda krabbameini hjá
mönnum. Ennfremur geta á-
kveðin etfnafræðileg og smitandi
lyf orsakað alvarlega fóstur-
sköddun — í því sambandi eru
þekkastir rauðu hundamir og
thalidomid-lyfið.
„Gagnslaus fyrirhöfn“
1 skýrslunni er einnig drepið
á áhrif líf- og efnafræðilegra
vopna á hlutverk WHO sem
ráðgjafa ríkisstjóma og það m.
a. tekið skýrt fram, að væri
reynt að koma upp vamarkerfi
gegn þessum vopnum, myndi
það einungis leiða af sér mjög
víðtækia og a. m. 1. gagns-
lausa fyrirhöfn. Ennfremur
myndi slík fyrirhöfn geta vak-
ið ótta um tortímingu í öðrum
löndum. Gagnkvæm tortryggni
myndi því næst valda enn frek-
ari dreifingu líf- og efnafræði-
legra vopna og vaxandi víg-
búnaði.
I lok skýrslunnar segir:
Með hliðsjón af magni og
styrkleika þeirra vopna seirn
þegar eru fyrir hendi og þróun
niýrra og enn hættulegri vopna,
er brýn nauðsyn að uppræta
sem allra fyrst alla þörf fyrir
þessar hemaðarkynjuðu rann-
sóknir.
Það er þvi ljóst, að það hlýtur
að vera mannkyninu fyrirbeztu,
að hrandið sé í framkvæmd
sem fyrst þeim ályktunum sem
gerðar hatfa verið um líf- og
efnafræðileg vopn af Allsherj-
.arþingi Sameinuðu þjóðanna og
AOlþjóðaheilbrigðismiálastofnun-
inni. (Frá S. Þð.
Frá Feneyjum.
Tortíming vofir
yfir Feneyja-borg
Aðeins fáir af öllum þeim þús-
undum ferðamanna, sem árlega
koma til Feneyja, hafa nokkurn
grun um þá alvarlegu hættu, sem
steðjar að borginni. En staðreynd-
in er sú, að áður en 100 ár eru
liðin gætu Feneyjar verið eilíflega
glataðar — sokknar í lónið.
Litkvikmynd í enskri útgáfu,
sem nýlega var send á markaðinn
af Menningar- og vísindastofnun
Sameinuðu þjóðanna (UNESCO),
gefur Ijósa hugmynd um, hvað
er í húfi og í hverju vandinn er
fólginn. Æ fleiri flóð af völdum
storma, hægfara hækkun vatns-
borðsins vegna þess að eyjan sem
borgin stendur á er að smásökkva,
skemmdir á grunnum húsa og
haiia, og mengun andrúmsloftsins
frá nálægum iðjuverum sem spill-
ir marmaranum — öll þessi atriði
fela í sér dauðadóm, nema gerðar
séu skjótar og víðtækar ráðstaf-
anir.
ítalska stjórnin hefur þegar í
samvinnu við UNESCO skipað al-
þjóðlega ráðgjafanefnd fyrir Fen-
eyjar, sem er byrjuð að kljást við
vandann með því að gera upp-
drætti og búa til ný síki, öldu-
brjóta og flóðgáttir til að hafa
hemil á vatnsmagni síkjanna.
Venice in Peril, eins og mynd-
in nefnist á enslcu, er 16 mínútna
kvikmynd, sem panta má frá upp-
lýsingaskrifstofu Sameinuðu þjóð-
anna í Kaupmannahöfn, H. C.
Andersens Boulevard 37.
(SÞ).
ú>-
Áætlað tjón.
1 skýrsilunni er etonig að
finna útredkninga um áætlað
tjón í borgum af ýmsum stærð-
um og á ólíku félags- og efna-
hagsstigi. Kemur þar ótvirætt
í ljós, að enda þótt skotmarks-
svæði sé ekki sérlega þéttbýlt,
gieta áhrif af árás einnar einustu
flugvélar orðið svo víðtæk, að
þau skapi sjúkdómavandamál í
stærri stíl en áður hefur þekkzt.
Lífífræðilegu vopnto eira
hættulegust, segir í skýrslunni.
Af þekktum efnafræðil. vopn-
um eru það einungis tauga-
gas e.t.v. botulin-eitrið (sem
veldur banvænni matareitrun),
sem hægt er að bera saman við
líffræðilegu vopnin rmeð tflliti
til sikaðræðis.
Sem dæmi er það niefnt í
skýrslunni, að einungis 4 smá-
lestir af „sarin“, sem er tauga-
gastegund, geti banað tugum
þúsunda manna í etoni borg
Annað gas, VX, í sama magni
og við hagstæð veðurskilyrði,
getur haft áhrif á 6 fertefló-
metra svæði og banað milli
50.000 og 180.000 manns. Minni-
héttar skemmdarverk á vatns-
bólum með botulin-eitri eða
LSD geta valdið stórfelldum
truflunum og snert tugi þús-
unda mamna.
1 skýrslunni er lögð áherzla
á það, að við útredkningana á
áætluðum manndauða hafi ver-
ið gengið út frá mjög smávægi-
legum og takmöirkuðum árás-
utm, sem margar þjóðir geti nú
þegar gert og æ ffleiri muni
geta gert i náinni framtíð.
Áhrifin, þegar til Iengdar
lætur.
Sérfræðingamir hafa einnig
metið hin langdrægu áhrif af
völdum líf- og efnafræðilegra
vopna, eins og t. d. ólæknandi
sjúkdómiar, áhrif sem konna í
Ijós síðar, myndun nýrra sjúk-
dómsorsaika og breytingar á
umhverfinu.
Meðal seinvirkra áhrifa, sem
líf- og efnafræðileg vopn geta
haft, netfnir skýrslan krabba-
mein, fóstursköddun og stökk-
Hrísgrjónaakrar þar sem
voru mýrarfen í Guíneu
Láglendið við strendur
Guíneu dregur árlega til sín
regn sem nemur 2.500 mm,
og mánuðum saman á hverju
ári liggja stór svæði undir
vatni. Oldum saman hafa
þessi svæði skartað grænu
og virzt vera frjósöm, en í
rauninni hafa þau verið eins
ófrjó og sjálf Sahara-eyði-
mörkin. Nú er verið að
þurrka mýrarnar og koma í
veg fyrir eyðileggingu af
völdum rigninga með ræsum,
þannig að akrar með nýsán-
um rísi bylgjast nú fyrir hlýj-
um Atlanzhafsvindum.
Þróunaráætlun Sameinuðu
þjóðanna (UNDP) hefur veitt
rúma miljón dollara til annars
áfanga verkefnis, sem tekur þrjú
ár og er á vegum Matvæla- og
iandbúnaðarstofnunar Sameinuðu
þjóðanna (FAO) í samvinnu við
ríkisstjórn hins vestur-afríska lýð-
veldis, sem sjálft ieggur fram
825.000 doilara.
Árlegar hrísgrjónaþarfir Guníeu
aukast um 10.000 smálestir, og
landið flytur þegar inn yfir
40.000 lestir árlega.
Guíenubúar hafa lengi horft
iöngunaraugum til mýrlendanna
við ströndina, sem liggja rétt of-
an við sjávarmál, því að þeim
var ijóst, að hægt mundi vera að
rækta þar hrísgrjón, en ríkis-
stjórnin hefur ekki árært að
leggja til atiögu við það stóra
verkefni að verja svæðin flóðum
og aðvífandi ásókn sjávarins.
FAO hóf aðstoð við Guíneu
árið 1963 með því að hjálpa land-
inu til að endurheimta nokkur
hundruð hektara á óshólmasvæð-
inu. Jafnframt voru könnuð af-
mörkuð svæði, sem síðar væri
hægt að heimta með enn stærra
átaki.
Verkið, sem var fjármagnað af
þróunaráætluninni (UNDP), var
að tilhlutan FAO falið einkafyrir-
tæki, Harza Engineering Comp-
any í Chicago, sem sendi hóp sér-
fræðinga til Guíneu. Bandaríski
hópurinn vann að mestu t kvik-
syndi og bauð byrginn regntím-
anum frá júlí til nóvember, en þá
verður allt vatnsósa.
Þrátt fyrir erfiðar aðstæður
höfðu sérfræðingarnir lokið fyrsta
áfanga verkefnisins í árslok 1969-
Þeir höfðu endurheimt 2.000
hektara Iands og auk þess unnið
að rannsókn á vatni, jarðvegi og
staðháttum. Jafnframt höfðu þeir
gert tilraunir með ýmsar rísteg-
undir sem báru mikinn árangur.
Sé flogið yfir þessi svæði nú,
verður fyrir augum einkennileg
sjón, þar sem skiptast á tiltölu-
Iega þurr svæði þakin rísgróðri
og stór svæði sem liggja undir
vatni.
Þeir 1.154.000 dollarar, sem
UNDP hefur lagt fram, og þeir
825.000 dollarar, sem Guíneu-
stjórn leggur fram, eiga að tryggja
áframhaldandi vinnu að þessu
verkefni næstu þrjú ár. Þúsundir
hektara eru þurrkaðir af Guíneu-
stjórn með hjálp sérfrasðinga frá
FAO. Jafnframt nota sérfræðing-
arnir tækifærið til að gera ýmiss
konar tilraunir í því skyni að
leggja grundvöll að landbúnaði
framtíðarinnar: hvaða rístegundir
séu bezt fallnar til ræktunar,
hvaða áburðartegundir henti bezt,
hvaða skordýraeitur eigi bezt við
og hvaða nýtízku landbúnaðarað-
ferðir séu hentugastar. Þeir leit-
ast einnig við að koma til liðs við
eldri landbúnað með því að kenna
bændum betri aðferðir en þeir
beita nú.
Auk alls þessa eiga sérfræðing-
arnir að vera ríkisstjórninni til
ráðuneytis um hentugustu aðferð-
ir til að koma hrísgrjónum í verð,
setja á stofn samvinnufélög og
lánakerfi. Sjö FAO-sérfræðingar
eiga ennfremur að kenna lands-
mönnum landbúnaðartækni og
hrísgrjónarækt. FAO útvegar vél-
ar, áburð, skordýraeitur og verk-
færi, en ríkisstjórnin útvegar öll
tæki til framræslu og þurrkunat
landsins.
Innan þriggja ára gera sérfræð-
Ingar FAO sér vonir um að geta
— á grundvelli reynslunnar sem
þeir hafa aflað sér af þessu verk-
efni — veitt Guíneubúum hollráð
um, hvernig landið fái endurbato:
Framhald á 9. síðiu.
t
i