Þjóðviljinn - 05.04.1970, Qupperneq 7

Margrét Margcirsdóttir
• Það var ekki seinna vænna
aö Islendingar væru vaktir
til umhugsunar um þau
vandamál sem cinstæðar
mæður, og reyndar feður
iíka, eiga við að stríða hér
á landi, þegar þessi hópur
tók sig tiil í vetur og stofnaði
samtök til vemdar hagsmun-
um sínum og þó fyrst og
fremst hagsmunum bama
sinna. Ámm og áratugum
saman hafa málcfni þess-
ara aðila fengið að dankast
einhvemveginn og þær litlu
úrbætur sem fengizt háfa
fram þessu fólki til handa,
svo sem hin Iúsarlegu
mæðraiaun og smáhækkun
meðlaga hafa verið rétt eins
og plástrar á sár meðan
raunveralegra félagslegra úr-
bóta með tilheyrandi laga-
breytingum, f|árveitingum
og framkvæmdum hefur
vart verið lcitað.
miði þóttá það niðmtegftnig að
ei'gnast óskilgetið barn. Almenn-
ingsáHitið fordiæflndi stúlkiur
sem sdikit henti. Hvorki vinrnu-
veitendiur né húseigendur
kærðu siig uim að haflEi bær á
sínum snaerum og úthýsitu
beim. Ósjaldan neyddust >ess-
ar stúlikur til að seitja bömin
í fóstur til vandiadausra, sem
gerðu sér neyð bedira að fé-
þúflu og kröfðuisit okurgjalds
fyrir hörndn. Eklki var þó bar
með sagt að vélferð bamanna
væri tryggð, þvert á mióti. Eng-
inn opinber aðili hatfði þá ef'tir-
lit mieð eánlkaflóstri og til eru
frásaignir af hinni hönmufeguisitu
meðferð á þessum bömum, og
jafTwel glæpsamilegir atburðir
áttu sór staö og konvust í há-
miælia.
Það var m.a. vegna þessara
aðsteðna, sem fyrsti vísirinn
að Mæðrahjálpdnn i varð tfil,
jþe@ar nokkrir skilningsrifkir
Surmudagur 5. aprtffl, 1970 — ÞJÖÐVHaJECNN — SlÐA ^
HVERNIG
ER BÚIÐ
AÐ
EINSTÆÐUM
MÆÐRUM O
:
í. .....1
Dm meðgöngutímann hafa ungu konurnar tækifæri til margs-
konar tómstundastarfa, eins og hér á mæðraheimilinu 0sterklef
í Esbjerg.
Aðalaðsetur og sambýlishús Mæðrahjálparinnar í Kaupmanna-
höfn.
Mœðralhjólparinnar víðsvegar
um landið. Þá má geta þess, að
, áirið 1964 settu Daniir á fót hlið-
stæða starfsemii í Grænlandi og
í ársbyrjrm 1968 var tekið í
notteun fyrsta mæðralheiinifliið
þar í laindii.
1 lögium Mæðralhjáílpairinnar
er mælt svo fyrir, að allar
kanur, sem þess óstea og eru
hjálpar þurfi, geti leitað til
Mæðrahjálparinnar, hvort sem
þær eru ednsitæðar mœður eða
giftar konur f samlbúð með
maka. Síðairi árin hefur hiliut-
falEið verið þannig, að liðleiga
40% þeirira tevenna sem ledta
aðstoðar Mæðrahjálparinnar
eru giftar, en tæplega 60% ein-
stæðar raæður.
1 M æðrahj áilparlögunuim: voru
strax í upphafji sett sikýr á-
kvæði uim mienntun stanfsfflóltes-
ins og var Mæðrahjálpin fyrsta
sitafnunin á sviði félagsmólla í
Dammiörku sieim sieitti ákveðin
inn, seajn hefur leyffi. tffl að fjaha
um fóstureyðiingiaiimiál og teveða
upp úrsteurð í þedim, efmum. Áð-
ur en áltovörðun er telkin, í þess-
háttar máluim, fara fram mjög
ýtarlegar rannsótenir og athug-
anir á féLaigsletgum. aðstæðum
konunnar sivo og lætenisfræði-
legar og sáifræðdilegar athugan-
ir. Árið 1965-66 báxiust rúmiega
8 þúsiumd uimsóiknir um flóstur-
eyðingar 'og þar af voru gdftar
konur í mieiri 'hlutai. Þniðjung-
ur þessara tevenna féklk synjun,
þar sem ástæður þeirra vou
etetei svo sHæmar, að siliítat væii
talið nauðsynllegt.
Eins og fyrr' var niefnt er
Mæðrahjálpin í samibandi við
um 91% allra ógiftra eða edn-
stæðra verðamdS mæðra og eins
og aö liíkiuim teitur erui vand-a-
miál þeirra misijafnllega mdkil
og miargþaett. 1 siumum tiiliflell-
lim nægir e.t.v. eitt viðtal við
eða tetente en. i
Sagt frá starfi Mæðrahjálparinnar í Danmörku
• Skyldleika okkar við hinar
Norðurlandaþjóðimar cr oft
minnzt í skáiaræðum á há-
-•"tíðastönd, þeim stillt upp
sem fyrirmynd og hvatt til
sem mestrar samstöðu og
samvinnu við þcssa frændur
okkar. Reyndin er þó sú, að
einmitt á þeim sviðum, sem
við gætum mest af þeim lært,
m.a. í skipan félagslegra
málefna, virðist áhugann al-
gerlega hafa skort og sam-
anborið við Norðmenn, Svía,
Finna og Dani erum við ó-
trúlega langt afturúr á þessu
svíði. 1 samibandi við mál-
efni einstæðra mæðra hafa
t.d. Danir unnið mjög gott
starf og komizt langt. I eft-
irfarandi erindi, sem Mar-
grét Margeirsdóttir félags-
ráðgjafi flutti á fundi Félags
einstæðra foreldra og Þjóð-
vlljinn fékk leyfi til að birta,
segir frá því, hvemig unnið
er að þessum málum í Dan-
mörku, en Margrét starfaði
sjálf við Mæðrahjálpina í
Kaupmannahöfn um 3ja
mánaða rikeið og er þvi ÖU-
um hnútum kunnug.
© i næsta blaði, á þriðjudag,
ræðir Margrét svo við blað-
. ið um ástand þessara mála
hér á Iandi og á miðvikudag
birtist viðtal við Jódísi Jóns-
dóttur sem er í stjóm Félags
einstæðra foreldra, um við-
horf hennar til málanna og
starf og stefnumið félagsins.
Sa®a Mæðrahjáliparinnar i
Darumörku heiflst laiusit eftir siíð-
ustu aldamót. A érunum 1905
og 1906 voru stofniuö í Kaiup-
miarmahöfn tvö álhiugamannafé-
lög, eins konar styrteitarfélög
einstæðra mœðra. Martemið og
tilgangiur þessiara' samitatea viar
mjög af svipuðu tagi, þ.e. að
vedta einstæðum mæðrum,
einkium ógiftum. félagsiega að-
stoð og fyrirgreiðslu.
Á þeim tímium, fyrir nær-
fellt 70 árum, var aðsteða og
kjör ógiftra mæðra nánast öm-
urleg og vissulega hefur það
ekki gilt einvörðungu um Dan-
mörtou. Af hálflu samfélagtsáns
var lítilter miskunnar að
vænta. Frá siðferðilegiu sjónar-
ednstetelingiar hunidust semitiölk-
um og stofrauðu tvö fyrmefnd
félög í Kaiupmannahöfn.
Pram til ársdns 1924 störffluðu
félögin. sitt í hvora lagi, annað
hét Styrteteifflélag einstæðra
mæöra með amáböm og hátt
nefndist Fólag til styrteter fá-
tætouim bömum og mæðrum, en
það ár sameimuðust þaiu og uipp
frá því nefndisit starfsemin
Mæðrahjállpin. Fyrstu árin mun
aðstoðin aðallega hafa beinzt
að óigiftum mæðrum mieö smá-
böm og stúlkumi, sem voru
bamshafandd og ekfki áttu að
neinu aö hverfia. Reynt var að
bæte úr brýnustu neyð mæðr-
anna á tfmiabillinu tfýrir og eft-
ir flæðinigu. Þær gátu leitað
persóniulegra ráð'legginga og
löigfræðilegrar aöstoðiar vairö-
andi bamsfaðemismál og önn-
ur aðstoð var veitt ef unnt
var.
Að sgóHlflsögðu var steirtflsem-
inni þröngur stakteur slkorinn
fjórhaigsiega þar eð hún var
nær einvörðunigu borin uppd af
friálsum fjárframlHögum einka-
aðila og fyrirtœikjia. Verkefnin
uxu hinsvegiar jafnt og þétt,
svo ekki varð annað sagt en
þörfin viæri tvlmællálaus. Á ár-
unum eftir 1930 komust menn
æ meir á þá skoðun, að hinu
opinlbera bæri skylda til að
sinna þessum málum meina en
gert haföi veirið. Þetta leiddi
til þess, að árið 1939 samlþytefcti
danstea þingið lög um mœðra-
hjóllp í Dammörteu.
Með þessu var brotið blaö í
sögu þessararstarffsemi. Mæðra-
hjálpin varð nú opinber stofn-
un og fjárhagslloga komdn á
trausten grundvöin. Á tímalbil-
inu 1939 til 1961 skiptu rítoi og
sveiterfélög með sér kostnaðin-
um, en 1961 tólk rflkið alllan
kostnaðinn á sínar herðar og
hefiur svp verið síðan.
Samkvæmt lögunum steyldu
setter á fó>t majðrahj álparstofn-
anir eða skritfstafur í öllum
stærri borgum og ennfiremur
útibú í smærri þorp-
um, þannig að allar kon-
ur ættu kost I á þessairi
þjónustu, hvar sem þær væru
búsettar í landinu. Alls munu
nú vera um 15 aðalstöðviar
Mæðraheimilið Sanderumshus, sem Mæðraihjálpin í Odense rek-
ur. Þar eigra ógiftu mæðumar athvarf um meðgöngutímann ’og
eftir að börnin fæðast. Algengasti dvalartimi á mæðraheimili
er eitt ár, en getur verið allt að tvö ár, ef þörf gerist.
Egmontgárden heitir sambýlishúsið sem Mæðrahjálpin í Kaup-
mannahöfn rekur fyrir ógiftar mæður með börn. Þar hefur hver
móðir Iitla íbúð fyrir sig og barn sitt, en meðan hún vinnur
eða stundar nám ér barnið í umsjá fóstra á barnaheimili hússins.
Erindi Margrétar Margeirs-
dóttur, flutl á fundi
Félags einstœðra foreldra
steSlyrðd um mienntuin starfs-
fólks. Þar er mœlt svo fyrir, að
f élaigsr áðgj af ar skuli vera
aðalstairfsteiriaftar og hafia
rnieð höndum ráðgKfandi starf
og persómiliega aðistoö, en auk
þeiirra sikulu sterfa við stofnun-
ina lögfrœðingar, kvensjúk-
dómalæknar óg geðlæknar. Efft-
ir því sem sterfsemin hiefur
þróazt hafa flleiri sérfræðingar
bætzt í hópdnn, má þar nefna
sálfræðinga, bamailœkna,
bamageðttælma, fósitrar og -hús-
mœðrakennara, siem leiðbedna
um heiimilishald og standa tfýr-
ir námskeiðum fyrir yragstu
stejólsitæðinga Mæðrahjálipar-
innar. Alls miun starfsfóllte
Mæðrahjólparinnar í Daramörteu
vera liðlega 500 manns.
Afflt firá fyrsitu tfð hefur
Maaðrahjálipin beint alhygli
sirand að vandamálum einsitæðrá
mæðra, enda þótt lögin taki
ektei tillit tSL hjúsfcaiparsitéttar,
og afflar teaniur haffi aögang að
stofnunirani. En meran gerðu sér
fljótlega ljóst, að ekfci var raóg
að Mæðnalhjálpin væri fýrir
hendi. Til þess að þjónusten
kæmi að rauniveruiegu gagni
þurfti skipulega samvinnu við
aðra aðila. Var þetta leyst á
þann veg m.a., að þegar löig
um maaðravemd tólteu gildi ár-
ið 1945, var laeknum og ljós-
mæðrum giert að skyldu, að
senda Mæðrahjáttpinni nafn og
heiimSlisffang allra ógilftra bams-
haíandi kventna, sem til þedrra
leituðu. Síðan sendir Mæðra-
hjáttpin viðkomandi konu bréf,
þar sem henni er boðin aðstoð.
Að sjálfeagðu gengur Mæðra-
hjálpin aldrei leragra en að
bjóða fram hjálpdna og við-
komaradi konu er svo í sjélfs-
vald sett, hvort hún háfnar
þessu eða þiggur. Reynslan hef-
ur þó sýnt, að á þennan hátt
er unnt að ná til naer afllra ó-
giftra bamshafandi kvenna og
aðeins tæplega 9% þeirra haffna
aöstoð.
1 áðumefndum lögum um
mæðravemd eru ákvæði um, að
leiti bamslhafandi kona lætenis
vegraa fóstureyðingar ber
honum að vtfsa henni tál
Mæðnahjólparinnar og síbal, slík
tílvtfsun stee in tafar. Mæðra-
hjólipáia er eim opiraberi aðil-
öðnum þarf veruttegra aðgerða
og aðstoðar við. Þar getur ver-
ið um að ræða fjártoagserfið-
leiifca, sem er mjötg algengt, 'þar
sem margar þessara stúlkna
mdssa atvinnuna eða haffla e.t.v.
verið atvinniulausar um notek-
urt síteeið. Af fijársteorti lieiðir
svo vitamlega ýmds önnur varad-
kvæði sem leysa þarf, svo sem
húsmæðdsleysi eða vöntura. á
dagpegium nauðsynjum eða faitn-
aði á væntanlegit bam o. fil.
Aligengt er að ógiiftar verðandi
mæður þarfnist dvalar á
mœðratoeimdli síðustu mánuðd
meðgöngutímiains og fiyrstu
mánuði eftir fæðingiui bamsins,
en eitt átavœðli í lögium Mæðrar
hjálparinnar er ednmitt fólgið í
þvtf, að einstæðar verðandi
rnaaður sltouli eiiga teiost á óteeyp-
is dvöl á sMkum heimffllum
meðan þær hofla þörf tfýrir það.
Mæðrahjálpin stairfræikiir enn-
fremur hressingar- og hvíldair-
heimáli fýrir gifltar toomrar með
börn jaffnt sem fyrir einstaað-
ar mæður. Á þeám hedmilum
sem mæðumar geta dvalizt
með taöm sín hjá sór eru fóstr-
ur til steðar, sem tatea að sér
daglega umsjá bamanna tíl að
mæðumar geiti notið hvildar-
innar sem bezt.
Ögiftu mœðranium Iætur
Mæðrahjálpin í té ttötgfraeðilega
aðstoð í sambandi við bamsfað-
emdsmól og irueölagsgreiðslur.
Hægt er að flá meðlag gredtt
fyrirfram ' alit að seix mónuði
fnam í tíimiamn, enda þótt
bamsíflaðemisimóli sé etotei lolkið.
Ósfeiligetin böm hafla sama rétt
til arfs efitír föður sem hjóna-
bandsböm. Þau hafa líka rétt
tíl að bera ætbamafn hans og
framfærsliusfeylda nær tffl 18 ára
aldurs, en í þedjn tilviteum sem
unglingur ,er í langsteólanáimi t.
d. við hásteólanám, er hægt
að lengja firamfærslusikylidiuna
allt að 24 ára aldri. Við áfavörð-
un . meaiagsgmðslna er ávallt
telkið tilillft tíi efnahags beggja
foreldra, þó má up'phœðin
aldrei vera lægri eri svo kallað
lágmartesimeðlnig, sem er miðað
við vísitöttu fram færsliukiostnað-
ar á hiverjum tíma.
Tffl að tryggja að óskilgetin
böm fari ekfci á mis við rétt-
Framhald é 6. sáðra
I