Þjóðviljinn - 31.05.1970, Blaðsíða 5

Sunniudagur 30. maí 1970 — ÞJÖÐVTLJINN — SlÐA g
Hvenær fara ellilaunþegarnir í kröfugöngu?
Fátt er svo með öllu illt . . . Það var a.m.k.
éitt gott við að þingmenn stjórnarflokkanna
skyldu fella tillögu stjórnarandstæðinga á alþingi
í vor um að hækka ellilaunin um 15 %: Það vakti
athygli.
Það vakti fólk til umhugsunar um kjör aldr-
aðra, kom af stað blaðaskrifum, fólk fór að velta
fyrir sér, hvernig væri eiginlega hægt að lifa
á 3774 krónum á mánuði eða 6793 krónum fyrir
hjón. Auðvitað er það ekki hægt með núverandi
verðlagi, enda voru svör margra eldri borgara,
sem Þjóðviljinn spurði að þessu, öll á einn veg:
það er útilokað að lifa á ellilaununum einum.
Og hvernig lifir þetta fólk þá? Jú, það nýtur
stuðnings bama sinna, það fær kannski viðbót-
arstyrk hjá bæjar- eða sveitarfélagi eða það býr
á elliheimili og fær tvöföld ellilaun fyrir kostn-
aðinum. Með þessu er því séð fyrir sárustu nauð-
þurftum, en ekki heldur meira, eigi það ekki
eignir eða hafi aðrar tekjur en ellilaunin sér til
framfæris.
Félagsleg aðstoð við aldraða er heldur ekki
sérlega beysin. Á því sviði, eins og svo mörg-
um öðrum sem krefjast róttækra félagslegra úr-
ræða, erum við Islendingar enn langt á eftir ná-
grannaþjóðum okkar, þótt viðurkenna beri, að
a.m.k. Reykjavíkurborg hefur sýnt viðleitni í
þessa átt. En viðleitni er ekki nóg ef undirstöðuna
vantar og undirstaðan hlýtur að vera mannsæm-
andi laun, — líka þótt þau heiti ellilaun. Hvern-
ig getum við varið það að láta eldri borgarana
sem búnir eru að vinna þjóðfélaginu allt sitt
líf, varla hafa fyrir nauðþurftum? Og það einmitt
þessa kynslóð, sem nú er um og yfir sjötugt og
mest hefur þrælað og byggt upp fyrir okkur.
Vissulega er það óverjandi. Enda hafa stjórnar-
liðar ekki einu sinni reynt að verja samþykki
sína um að skammta öldruðu fólki og öryrkjum
187 krónur til viðbótar á mánuði eða 336 kr.
fyrir hjón, þ.e. 5,2% hækkun, um leið og þeir
sjálfir urðu að viðurkenna opinberlega að kaup-
máttur ellilaunanna hefði lækkað um 16.2% frá
1967, og var hann þó aldrei mikill fyrir.
Kannski hefur kynslóðin sem fæddist um og
fyrir aldamótin þegar þrælað of mikið og hefur
ekki þrek til uppreisnar. En fulla ástæðu hefði
hún, ekki síður en unga fólkið, sem nú er svo
duglegt við að vekja athygli á sínum málstao
með mótmælaaðgerðum, til að láta rödd sína
heyrast og það hátt. Kannski líður heldur ekki á
löngu, áður en þessi hagsmunahópur, því það
er hann, binzt samtökum, og hver veit nema við
eigum eftir að sjá eldri borgarana faxa í kröiu-
göngu um götur borgarinnar?
Aðalatrið að fá ellilaunin
hækkuð og það svo um muni
„Opið hús“ hjá eldri borgurum í Tónabæ (Ljósm. Þjóðv. A.K.l.
Tvisvar í viku er Tónabær, —
annars samkomustaður ungling-
anna, lagður undir félagsstarf-
semi eldri borgara Reykjavíkur.
Á mánudögum er þar ívokölluð
flokkastarfsemi, þ.e. áhugahópar
sinna sínum hugðarefnum og fá
tllsögn og Ieiðbeiningar, en á
miðvikudögum er „opið hús“, þá
spilar fólk á spil, sér kvikmynd
eða annað skemmtiatriði og
drekkur saman kaffi, slær m.a.s.
stundum upp balli.
Á miðvikudögum er hér líka
bókaútlán Borgarbókasafnsins,
— mikið notað, og á miðviku-
dögum situr hér kona, sem Þjóð-
vil.jinn átti viðtal við um að-
stæðuraldraðra, Ása Ottesen,
sém rækir upplýsingastarf fyrir
aldraða á vegum Félagsmála-
ráðs Reykjavíkurborgar, segir
þeim hvemig og hvert á að snúa
sér til að fá t.d. uppbót lífeyris
éða aðra félagslega aðstoð sem
borgin læbur í té.
— Hverjir geta fengið slíka
uppbót, Ása, og hve há getur
hún orðið?
— Uppbót lífeyris er algerlega
háð efnahag einstaklinganna og
Ása Ottesen
misjöfn eftir því og varla hægt
að tala um hámark eða lágmark.
Eigi fólk ekki eignir né hafi
aðrar tekjur en ellilaunin er hér
leið til að fa þau eitthvað hækk-
uð og fer það gegnum elli-
málafulltrúa borgarinnar, en
hækkunin fer alltaf eftir mati
tryggingaráðs. Tvöföldun elhlíf-
eyris fá þeir sem dveljast á elli-
héimili, annars er 80% af elli-
launum það alhæsta sem hægt
er að fá til viðbótar, en borgin
veitir að auki vissa félagslega
aðstoð í sambandi við húsaleigu
og lyfjakaup.
— Og kemst fólk af með
þétta?
— Það virðist gera það, en
hvérnig það fer að því er mér
hulin ráðgáta. Ég spyr ekki fólk,
sem til mín kemur, það getur
verið viðkvæmt mál hverjum og
einum, svo er það trúnaðarmál,
sem milli okkar fer.
— Hvaða verkefni eru það
einkurn er Félagsmálaráði og
Félagsmálastofnuninni eru ætl-
uð að þvi er snertir aldrað fólk?
— Saimfcvæmt saimlþykkt sem
gerð var í borgarstjórn 1967 er
það ýmisikonar aðstoð við að
komast á vistheimili og við
hæfckun ellilífeyris, þegar skil-
yrði eru fyrir hendi eins og það
er .orðað. Félagsmálastotfnunin á
að hafa milligöngu um útvegun
heimahjúkrunar og heimilis-
hjálpar, en sh'kt hefur ekki ver-
ið fyrir hendi sérstaklega fyrir
aldrað fólk fram að þessu, fyrr
en nú alveg nýlega, að komið
hefur verið á fót vísi að slíkri
þjónustu Og er verið að byrja að
efna til námskeiða í heima-
hjúkrun aldraðra. Ég tel
þesisa þrúun áfoaflega já-
kvæða og finnst að heimilis-
hjálp og heimahjúkrun ættu
allir ellilífeyrisiþegar sem á
því þurfa að halda að geta
fengið sér að kostnaðarlausu.
Á sama hátt finnst mér að
ókeypis lyf og læknisihjálp, eins
allir ellilaunþegar ættu að fá
og þeiit fá sem d.veljast á
sjúkrahúsum eða elliheimilum,
þvi ég er á því, að það eigi að
styrkja fólk til að vera sjáltf-
bjarga á eigin heimili sem allra
lengst, bæði vegna þess, að það
er hagkvæmara fyrir samfé-
lagið, og ekki siíður hins, að fólk
vill það yfirleitt helzt sjálft og
líður bezt þannig, sé ekki um
sjúklinga að ræða.
Til verkefna Félagsmálaráðs í
þágu aldraðra má telja félags-
starfsemi eldri borgaranna í
Tónabæ, sem hefur heppnazt
mjög vel þetta ár sem hún hef-
ur verið og áreiðanlega verið
mikil þörf fyrir hana. Það sýn-
ir aðsóknin sem alltatf fer vax-
andi.
Margar fleiri huigmyndir um
starf Félagsmálaráðs á þessu
sviði hafa kömið fram, en flest-
ar aðeins á pappírnum ennþá,
eins og t.d. hugmyndir um að
byggja sérstakar íbúðir fyrir
aldrað fólk. Hjúkrunarheimili er
þó í byggingu. Satt að ségja er
starfsemi fyrir aldraða hér á
landi í burðarliðnum og ótelj-
andi verkefni sem eftir er að
leysa ef við eigum að komast
eitthvað nálægt því sem gert
hefur verið á þessu sviði t.d. á
Norðurlöndunum, ekki sízt í
Svíþjóð.
Nú hefur þú kynnt þér mál-
efni aldraðra erlendis og hér
heima og kynnzt eldra fólki all-
náið gegnum starf þitt hér í
Tónabæ. Hvar finnst þér að
skórinn kreppi helzf hjá þessu
fólki?
— Það er enginn vafi, að
fyrst og fremst er ellilífeyririnn
alltof lágur, eins og hver maður
getur reyndar sagt sér sjálfur,
og þjóðinni til sfcammar að búa
þannig að einmitt þessari kyn-
slóð, sem búin er að byggja allt
upp fyrir okkur. Það ætti að
vera lágmark að fólk, sem búið
er að vinna þjóðfélaginu allt
sitt líf geti lifað örugglega í
ellinni.
Ekki svo að skilja, að þetta
fólk sé að barma sér. Eins og
ástandið er í þjóðfélaginu með
sívaxandi dýrtíö vantar allan
almenning fé á milli handa, og
Margrét Guðnadóttir prófess-
or, sem skipar fjórða sæti á
framboðslista Alþýðubanda-
lagsins í Reykjavik, hefur átt
ríkan þátt í mótun heilbrigðis-
málastefnu flokksins og í því
sambandi að sjálfsögðu ckki
sízt haft í huga aidrað fólk og
öryrkja sem þa.nn hóp er einna
verst er nú búið að í okkar
þjóðfélagi. Sneri blaðið sér til
hennar til að spyrja um heil-
brigðismál aldraðra.
— Hei'brigðisþjóinusta s@m
aildrað fólk nýtur sérstaklega er
ákaflega tafcmörkuð, segir Mar-
grét, og eiginlega varla öonur
en að borguð ei-u fyrir það
s j úkrasamlagsigjöldin. Aldrað
fólk fær sivo sörnu þjónustu og
þá ekiki sízt ellilaunþegana, sem
fá innan við 4 þúsund krónur á
mánuði. AUövitað hefur tfólk
engin sérvandamál af því að
það er gamalt, vandamál þess
eru þau sömu og amnars fólks,
einstaklingsbundin að sjálf-
sögðu, en verða oft enn erfiðari
úrlausnar vegna lágra tekna. I
okkar þjóðfélagi eru það li'ka
ævinlega eldri aldursflokkamir
sem fyrst eru afskornir frá
vinnu þegar kreppir að í at-
vinnulífinu, svo margir hatfa
Framhald á 6. síðu.
aðrir hjá sjúkrasamlaiginu, þ.e.
ódýra þjónustu heimilislæknis,
fría sjúkraihúsilegu og hluta
sjúkrasiamlaigsins upp í lyfja-
kostnað.
En eins og allir vita er hluti
sjúkrasaimlagsins í lyfjakostnaði
mdsjafn.. Vegna þess að eldra
fólfc þarf oft á sérlyfjuim að
halda verður lyfjakostnaðuirinn
oft stór útgjalda/Iiðiuir hjá þessu
fólki, ekki sízt með tilliti til
hversu tekjulágt það er. Það er
nógu erfitt að gera sér í hugat-
lund, hvernig fólk á að geta
framfleytt sér á hinum smán-
arlega lága eilliflífeyri, hvað þá
að það bæti á sig kostnaðarlið-
um eins og lyfjafcostnaði, svo
ekki sé minnzt á hjúkrun eða
aðstoð í heiimiahúsum.
Þessa hluti fær fólk sér að
kostnaðarlausu, liggi það á
sjúkrahúsum, og mér virðist
það ekki nema sjálfsaigt og rétt-
mæt krafa að þeir sem hafa
framfærslu sína af eHlih'fteyri
eða örorkúbótum, njótí hins
samia, þótt þeir dveijist í heima-
húsium.
— Á að sfcilja þetta svo, að
aldrað fólk eigi að dvteljast
og liggja heima hjá sér í lengstu
lög, þótt það sé veikt?
— Auðvitað eikki, sé það al-
varlega sjúkt og þarfnist þeirr-
ar læknisimeðferðar og umönn-
unar sem aðeins er hægt að
veita á sjúkraihúsum. En mór
finnst eiga að stetfna að því, að
bæði aldraðir og öryrkjar, sem
eiga eigið heimiili, dveljist á
þeim sé þess nokkur kostur, og
sé ek!ki á sjúkrastofnunum til
langdvala. Sé fólkið ekki fár-
sjúfct er því líka oftast komið
fyrir á stotfnunum sem fremur
eru einskonar gæzluheimiili en
sjúkrahús. Sama fólk gæti oft
séð um sig sjálft, fengi það
smáve'gis aðstoð. Áreiðanlega
getur fæst eldra féffc kostað
slfka aðstoð — til þess er búið
að ganga of hart að sparifé
þess með gengislækkun eftir
gengislækkun og fleiri ráðstöí-
unum.
Oftast er heilsufar aldraðra
þannig, að þótt þeir þurfi á að
halda læknisetftirliti og ein-
hverri hjúkrun, koma hjúfcrun-
arheimili að mieira gaigni en
sjúkrahús. Fulfl þörf er á, að
Reykjavíkurborg byggi silík
heimili fyrir þá einstakliniga,
sem geta ekki notíð hjúkrunar
Margrét Guðnadóttir
með öðrum hættí. En fyrir
hina, sem geba í rauninni séð
um sig sjálfir og vilja það
helzt og eru sem betur féc
meiri hlutinn, er það miklu
hagkvæmara, bæði fyrir samtfé-
lagið og þá sjálfa, að svo sé bú-
ið um hnútana, að þeir séu að-
stoðaðir við það, að þeir géti
t.a.m. notið hjúkrunar og feng-
ið lyf sér að kostnaðarlausu,
þegar þess gerist þörf, rétt á
sama hátt og etf þeir dveP.dust
á sjúkralhúsi eða eilliheimiili.
Eins og öðru fólki líður flest-
um öldruðum og öryrkjum
bezt í eigin uimhverfi. Hvort
sem þeir búa einir eða með
fjölskyldu sinni er eðlilegast
að þeim sé gert Mleift að dvelj-
ast þar sem lengst. Þótt heils-
an sé tekin að bila og fólk
sé jafnvel rúmliggjandi að ein-
Framhald á 6. siðu-
Aidraðir ættu að fá hjákrun,
lyfog heimilishjálp ókeypis