Þjóðviljinn - 30.08.1970, Blaðsíða 12

IiPP
Olíumengun sjávat
........ i
■XviOtakfai' ...- &&£&:& i^v;v,
SVARTSYNI MEÐAL LIFMEGUNARFRÆÐINGA
Er mannkynið að útrýma
Mengunarvaudamál stórborga
dr. Agnar Ingólfsson
Deyr mannkynið út eftir aðeins nokkra áratugi?
Spurningin kann að virðast fáránleg,
en þetta er þó það sem Hfmegunarfræðingar
um allan heirn velta fyrir sér. Og það í fullri alvöru, því
þeir eru síður en svo bjartsýnir
á framtíð mannkynsins.
Það hlýtur eitthvað að gerast, segja þeir
vísindamenn, sem rannsaka gagnkvæm
áhrif lífvera og uvmhverfisins. Verði ekki ólíft
vegna loftmengunar innan 20 ára,:
eins og sérfræðingar spáðu á UNESCO-ráðstefnu 1968,
er af nógu öðru ógnvekjandi að taka. '
Hættan á hungursneyð eykst jafnvel hraðar en
offjölgunin og með offjölgun
mannkynsins eykst spenna milli þjóða og
hætta á kjamorkustyrjöld verður æ meiri. Af sýkla- og
eiturvopnum hefur þegar verið
framleitt nóg til að gera út af við allt
líf á jörðunni og þótt þau yrðu aldrei framar
notuð, nægja áhrif annarra
eiturefna, sem sleppt er út í andrúmsloftið
eða sjóinn í friðsamlegum tiigangi,
til að ógna lífinu, eins og t.d. skordýraeitrið DDT
og önnur ámóta efni, sem safnast í vefi ailra
lífvera, en eyðast ekki eða mjög hægt.
Þótt ísland þyki hreint og mengun sé hér
enn lítil miðað við mörg önnur lönd
eru íslendingar í nákvæmlega sömu hættu og aðrar
þjóðir, því eiturefnin berast. um al’lan heim,
sagði dr. Agnar Ingólfsson ökolog
1 spjaili við Þjóðviljann um þær ógnir, sem starfshræður
hans telja að steðjí að mannkyninu.
Agnar IngóJfsson er nýiElutt-
uir heim til ísttands eftir langa
dvöl erlendds, fiyrst við nóim í
Skotland'i og siíöain 8 ár viðnám
og störf í Bandairíkjunum, þar
sem hann lauk doiktorsipró'fi
fyrir þremuir árum og hefur
síðain kennt aítenenna líffrasði
við South JSastern Masisaohusetts
University og halldið nám-
skeið í fuglafræði og ökológíu
eða lífmegunarfræði eins og
orðabókanmenn Háskólans
stungu upp á aö kialllla það1, en
þessi fræðigirein er um gagn-
kvæm áhrif lífvena og umhverf-
is. Fjattlaði doktorsiritgerð Aig,n-
ars uim fæðu íslenzkra móva-
tegunda og var þar borin sam,-
an fæðuöikólógía ftenim miávai-
tegunda til að gera greiin fyrir
hvaða uimhverfishættir tak-
mörkuöu Stofnana. Köm í ljós,
að hina stóru stofna miáva hér,
sérstafcHega svartbaiks, mó kenna
fæðuimiaigninu, bæði fiskúrgang-
inuim og svo sorphaugunum þá
tíima árs er fiskúrgangiur er ekki
fyrir hendi.
En þótt Agnar viti sjólfsagt
manna mest um kjör sva,rt-
baksins og ráð til að fask'ka
honum er það annað sem oikik-
ur liggur nú ó hjarta, þ.e. eitr-
unin og mienigumin oig viðhoirf
ökologanna til framtíðairinnair að
þessu leyti. Aignar er aö vísu
dýraökolog en ek'ki mianna, e.n
skilin eru óglögig og hann hef-
ur fyttigzt nóið með hvað er að
igerast i þessum efnura, einkum
í Bandaríkjunum. Hann tefcur
þó firam, að þótt hainn vitni oft
í ósitaindið í B anda ríkj irnirni og
það sem þar gerist, sé það að-
eins af því að þiair þékkir hann
bezt til, en ekttai af því að hiann
álíti að aðrar þjöðir séu neitt.
tilltakainlaga l>etur á vegi sitadd-
ar.
— Asitaindið er mjög ískyggii-
legt, segir hann, svo ekfci sé
fastar að orði ttiveðið. Mengun-
arhættan sitenduir í -nánu sam-
l>andi við offjöttigun mannfcyns-^
ins, þar grípur hvo-rt inn í ann- |
að. Því mieira sem mönnunum
fjölgar því miefira eyðfcggst af
u)mittiverf5 þettrra. Eiolfitmenigunin
sem einkóntteiga ihtefur gætt yfir
stórborgunum oig myndast við
sérsitök ■veíðuirslfeilly’rði, þ.e. þeg-
ar heitt lloft seat olfan á fcalt,
skil myndast á mittli og óhreina
loftið lokast niðri, getur orðið
mijög hættulleig og heifiur þeigar
orðið mörgtum að bamaL En þóitt
áaytttitað. ihafi verið á XFNESCO
ráðstefnu um miengun 1968, að
með samia áfiramhattdi yrði ólllíft
í heimdnum eftir 20 ár, held ég
að loftmengunin sé ekki aðatt-
vandamiálið, héldur stafi megin-
hættan af skordýraeitrd eins og
DDT og öðrum skyldum efnum.
Sttcordýraeitrið hefur að vísu
ekttd eins miikid bein álhrif á
heilsu manna og loftmengunin,
en því meiri áhrif á Iffflieimdnn
attlan. Það versta við efni eins
og DDT og önnur skylld eiflni er
að þau eyðast niijö-g hæigt og
alltaif er ve-rið að flramfleiða
meira og meira af þeim og
skefltta á akra o>g í garða. Eitrið
safnast samian í plöntunuim og
í vefjum dýra, einfcum fitu-
véfjunum, þv£ meira sem þau
verða eldri og gietur þettaivattd-
ið sjúkdómuim, dauða og ófrjó-
semii. Það er t.d. mikið um að
ránfuiglar hafi orðið óifrjtóir af
völdum DDT og eininig fiskar.
Þar sem DDT eyðist eklkd, eykst
magnið jafnt og þétt þegair það
færist upp í fæðukeðjuna, þ.e.
berst roeð pliöntum í grasætur
o-g mieð þeiim í rándýr. Mest
er hættan ffiyrir þser lífverur
sem eru ofarttega í feeðjunni,
eins og fyrir manninn, sem
þarf að éta mötrgum. sinnuim
þyngd sína á ári till að geta
lifað o*g svo til allflt DDT eða
sttíyld efnii sem hann étur fer í
lifrina og aðra fitukennda vetfi.
Maður ge-tuir t.d. þurft aðborða
á ári óhemiju miikið miaign af
fiski, sem inniiihéldur svo ogsvo
mikið af DDT, en fiskdnn nefni
ég sérsitalfelega vegna þess að
þeiir ránfuglar sem verst hafa
orðið úti eru yfiirleitt fiskætur.
— Hvemsvegna er sikordýraeitr-
ið ekfci attigjörttega bannað, fyrst
þetta er vitað?
— Það er erfitt að sarmfæra
félllk um skaðsemii DDT á sama
hátt og um sfcaðsemi reyikinga,
þótt sttæm áhrif þess bæði á
mienn og önnur dýr séu í raun-
inni margsönniuð, en það hefur
Eiturúðun úr lofti
bæði áhrif á sjúkdóma ogvettd-
ur þeim, eins og t.d. krabba-
meini. Fóílk gierir sér heidur
éfeki grain fyrir því, hvemig
efnið l>erst uim aflllt, — þott
DDT og slcyld effini halfi ékki
verið notuð nernia í 20-25 árog
aillls ekki allsstaðar, mælist það
í flitu yfirfleitt ailllra dýra og
manna í heiminum, meira að
segja esfcimóa á Grænilandi, þar
sem DDT hefur aldrei verið
notað og í siefluimi og mörgæs-
um á Suðurhedmskautinu, þar
sem sdiflk; efni hafa heldur aildr-
ei verið notuð. Þetta bersteins
og vatn, giufar upp og vindar
bera þaö út um allt. Síðast og
eikkii sízt hafa þessi efni mijög
slaam áhriffi á tittilíífun þörunga,
en framlleiðslla þörunganna á
líflrænum efnum er undirstaða
lífsins í sjónum.
Það hefur þegar veri'b bann-
að að nota DDT í ýmsuim lönd-
uim, t.d. í Danmörku, og í
Bandaríkjunum heffiur veirið á-
kveðið að draga úr notfcim þess
og er stefnt að banni. En auð-
vitað eru til stór svæði í heim-
inum þar söm nær ógjörndngur
er að banna notkun stkordýra-
edturs^ eiins og þar sem mal-
aría herjar og bannið miundi
þýða dauða mittjóna mtanna.
Það er erfitt að banna notkun
eitursiins á slíkum stöðum jafn-
vél þótt hún valdd í raunmiklu
alvarlegri vanda og mem daiuða
þegar til Den'gdar lætur. Tökum
t.d. þörungana: ef eitthvað
sfceður þar gjörbreytir það lífs-
skilyrðum í sjónum og getur
þá oröið erfitt að ná mat úr
sjó.
Slíkri þrtóun lýsti bandarísk-
ur líflfræðiniguir, Paul Eh-rilich,
prtófessor við Stanford Univers-
ity í Kaliforníu, í grein sem
hann silkrifaði s.l. vetur ogvakti
heimsathygli. Greinina slírifar
hann eins oig komið sé fram' á
síðasta áratug aldarinnar og
hann sé að rifja upp hvaðgerzt
hafi. Hann telur, að attflt líf í
sjónum verði útdautt um 1980
og síðan verði menn aðbyggja
attgerlega á landinu. því enga
fæðu sé framair að fá úr sjón-
uim, og má þá ekki margt'koma
fyrir uppskeruna á landi. Síðán
Framhald á 9. síðu.
Rœlt við dr. Agnar Ingólfsson um offjölg-
un, mengun, hœttuna af DDT og aðrar
ógnir sem að mannkyninu steðja
Nýjar sendingar af enskum og frönskum
karlmannaskóm
Verð kr.: 695
768
816 — 824 — og 832.
SKÓBÚÐ AUSTURBÆJAR
Laugavegi 100
i