Þjóðviljinn - 23.09.1970, Side 2

2 SÍÐA — ÞJÓÐVILJXNN — Miðiviilcudagiur 23. september 1970,
Nýja sjávarísvélin og
niðurkælingar
gildi
á fiski
Hinm 9. september s.l. voru
fréttamenn og ýmsLr áhuga-
menn um sj ávarútvegsmál
boðnir um borð í vélbátinn
Ásgeir Kristjánsson frá Grund-
arfirði til að sjá og fraeðast um
nýja sjávarísvél sem reynd
hefur verið um borð í bátnum
nú í sumar.
Þetta er bandarísk ísvél sem
fundin var upp fyrir fáum ár-
um og er srníðuð hjá Long-
wood^ Inc. á Florida, en Ing-
ólfur Ámason h.f. hefur sölu-
umboð fyrir vélina hér á landi.
Ég gat um þessa ísvél hér
í þættinum um sjávarútvegsmál
fyrir rúmum tveim árum, en
þá var hún nýkomin á mark-
að. Sjávarisvélin, sem reynd
var um borð í vélbátnum Ás-
geiri Krisitjánssyni í sumar
framleiðir 3 smálestir af ís á
fiskvöðvunum kominn niður í
0 gráður á Celsíus. >á sagði
skipstjórinn að ednn af kostum
sjávaríssins sem vélin firam-
leiðir væri sá að hann hlypi
alls ekki í hellu, þó hann
biði, og væri þægilegt að ísa
með honum.
Fiskur ísa'ður með þessurn
sjávarís og sem lagður var
á land til vinnsiu hjá Júpiter
og Mairz h.f. á Kirkjusandi í
sumar, var sagður hafa reynzt
mjög vel til vinnslu. Þetta
endur í landi, hafa fram að
þessum tima ekki gert sér
nægilega grein fyrir því, hvaða
gildd það hefur fyrir geymsiu-
þol nýs fisks a’ð hann sé kæld-
ur niður á miðunum strax eft-
ir að honum hefur blætt út.
Því fyrr sem þessi kæling á
sér stað eftir að fiskurinn er
daiuður. þeim mun betra. Það,
hvernig dauðastirðnun fisksins
er háttað, er mikið atrjðj við-
víkjamdi geymslu hans sem
góðs vinnsluhráefnis En
hring að dauðastirðnun hans
verði fullk'omin. En slík dauða-
stirðnun á lika að geta haldizt
við framangreind skilyrði í
3-4 sólarhringa. En á meðan
slikt ástand varir, þá verða
litlar sem engar breytingar í
fiskvöðvunum. En skilyrði til
þess, að menn geti notað þetta
lögmál náttúrunnar í þjónustu
geymslutækninnar, er að fisk-
urinn liggi hrej’íingarlaus á
meðan þetta ástand varir.
Þetta atriðj eitt út af fyrir sig.
Höfnin í Hanstholm á vesturströnd Jótlands.
sólarhring, en nú er farið a’ð
framleiða vestra hjá þessu fyr-
irtæki einnig stærri vélar sem
geta afkastað 5-6 og la smá-
lestum af sjávarís á sólar-
hríng.
í viðtölum vdð edganda og
útgetrðarmann bátsins, Guð-
mund Runólfsson, og skip-
stjóra bátsins. Björn Ásgeirs-
son, kom það ótvírætt fram,
að þeir voru báðir mjög á-
nægðir með ísvélina, eins og
hún hafð.í reynzt þeim á fisk-
veiðum í sumar. Bjöm sagði
að ísinn kældi fiskinn niður,
bæði fljótt og vel. Eftir 6
klst í ísnum væri hitinn í
fékk ég staðfesí hjá Braga
Bjömssyni. yfirverkstjóra
írystihússins. Hainn sagðist
hafa fengið vinnslufisk úr vél-
bátnum Ásgeiri Kristjánssyni,
í eitt sikipti fjögttma daga
gamian og í annað skipti 6
daga gaimlan. í bæði skiptin
hefði verið um mjög gott hrá-
efnj að ræða. Þá sagði Bragi
að eftir að þessi fiskur hafði
legið í fiskmótitöksjnni í tvœr
klukkustundir, en áður hafði
honum verið ekið frá höfninni
á opnum bíl, hefði hiti í fisk-
inum reynzt við mælingu 1-3
gráður á Celsíus.
Sjómenn og fiskfiramleið-
dauðastii'ðnunin orsakast af
því að sykurefni í fiskvöðvun-
am breytast í mjólkursýru.
Hversu mik.il þessi mjólkur-
sýra verður er ýmsu háð, með-
al annars hitastigi. svo og því
hver lífsskilyrði fisksins voru
áður en hann var veiddur. En
eftir því sem hitastig er hærra
í fiskvöðvunum, eftiT því byrj-
ar dauðastirðnun fyrr, en end-
ist skemur. Þorskur sem kæld-
ur er niðar með ís strax, þegar
honum hefur blætt út og
geymdur er við þau skilyr'ði,
að 0 grá'ðu hitastig á Celsius
geti haldizt í fiskvöðvunum,
það getur tekið allt að sólar-
gerir geymslu ísvarins fisks í
kössum svo þýðingarmikla
sem hún er.
Erlendar fréttir
Norskir verksmiðju-
togurar hafa fiskað
vel í sumar
Norskir verksmiðjuskjttog-
arar hafa fiskað mjög vel í
sumiar, en þeir hafa mestmegn-
is stunda'ð veiðarnax á Bar-
entishafi og Norður-íshafi.

Stefnt
til hægri
PróíCkjör það sem fram hef-
ur farið innan Framsóknar-
flokksins í Reykjavík sýnir
einkar ljóslega að f þeim
flokki er nú að gerast mjög
athyglisverð þróun og hægri-
öflin eru í skipulegri sókn.
í síðustu kosningium var
Kristján Thorlacius, forseti
Bandalags starfsmanna ríkis
og bæja, í þriðja sæti Fram-
sóknarlistans í Reykjavík,
og hann hefur oft setið á
þingi þetta kjörtímabil.
Kristján var valinn í sætið
sem einn helzti forustumaður
launafólks á íslandi og á
þingi hefur hann beitt sér
séretakílega fyrir ýmsum
hagsmunamálum opinberra
starfsmanna og annarra
launamanna; hefur Sjáifstaeð-
isflokkurinn talið hann sér-
stakan andstæðing sinn og
Morgunblaöið kallað hann
„laumukomma" og öðrum
hliðstæðum virðingarheitum.
kjörinu, og hann hreppti
þriðja sætið á listanum.
Baldri Óskaresyni er hins
vegar boðið upp á að þjóna
undir Tómas í fjórða sætinu,
ef enn mætti takast að laða
vinstrimenn til að ráðstafa
atkvæðum sínum til hægri.
En nú þykir það auðsjáan-
lega ekki henta að maður
sem hefiur slíkt orð á sér
gegni trúnaöaretörfum fyrir
Framsóknarflokkinn, og kosn-
ingavélinni hefur greinílega
verið beitt séretaldega gegn
honium; hann fékk aðeins 197
atkvæði í þrjú efstu sætin af
1163 gildum.
í kosningunum tókust einn-
ig á tveir ungir menn, Tóm-
as Karlsson og Baldur Óskars-
son. Baldur er virkur í sam-
tökum launafólks, á sæti í
miðstjóm Alþýðusambands ís-
lands og hefur beitt sér mjög
fyrir því á vegum ungra
Framsóknarmanna að flokk-
urinn tæki upp virkan stuðn-
ing við verklýðssamtökin í
kjaraátökum f stað þess að
lúta fjármálaváldi SÍS. Tómas
Karlsson er híns vegar hinn
dæmigerði framagosi, henti-
stefnumaðurinn sem ævinlega
beitir sér fyrir því sem
flokkgforustan ákveður. Stuðn-
ingur flokksforustunnar nægði
hægrimannínum Tómasi
Karissyni til sigurs í próf-

Afstaðan til tveggja efstu
sætanna vekur einnig athygli.
Þórarinn Þórarinsson hefur
um langt skeið verið í efsta
sæti listans en nú varð Einar
Ágústsson hlutskarpari. Mun-
urinn á fylgl þeirra í efsta
sætið var þó aðeins 13 at-
kvæði, og af slíkrl tölu verða
engar ályktanir dregnar. Hitt
hlýtur að vekja athygli að
í tvö efstu sætin — þau sem
flokkurinn gerir sér vonir um
— fær Þórarinn Þórarinsson
aðeins 833 atkvæði af 1163.
Hvorki meira né minna en
330 kjósendur — meira en
fjórði hver — setja Þórarin
ýmist neðar á listann eða
kjósa hann alls ekki. Slíkt
getur naumast stafað af öðru
en skipulögðum andblæstri.
Þórarinn Þórarinsson hefur
sem kunnugt er verið séretakt
bitbein Morgunblaðsritstjór-
anna um mjög langt árabil;
einnig hann hefur hlotið
sæmdarheitið laumufcommi.
Slíkum mönnum má ékki
flíka nú, þegar fjármálamenn-
imir og aðalforsprakkar
flokksins stefna að samvinnu
við íhaldið — Austri.
Hisnn ársgamli verksmiðjutog-
ari „Nordstar" frá Ibestad í
Norður-Noregi kom með 850
smálesitix aí fullunnum flökum
heim í miðjum júnímánuði og
losaði yfir í frystiskip sem
fluttj farminn beint á brezkan
mairkað, þar sem hann var
greiddur með hæsta verði að
sögn farsitjóra skipsins. Skip-
ið selur allan sinn fisk undir
eiigin vörumerki.
Um 20. ágúst s.l. birti norska
blaðið Fiskaren vi'ðtal við
stjórnarformann útgerðarfé-
lagsins sem á og gerir út skip-
ið. Hann segár þá, að „Nord-
stax“ sé kominn með mikinn
afla á mjðunum í Norður-ís-
hafinu og muni koma hedm í
september. Stjórnarformaður-
inn segir að verksmiðjutogar-
inn hafi komizt þá að undan-
fömu upp í 30 smálestir af
flökum eftir sólairhringinn.
Aflinn, segir hann, að saman-
standi að stærsta hluta af gó’ð-
um þorski, auik annarra fisk-
tegunda. En ailt er gemýtt
sem úr hafinu kemur, engu
kastað.
Þá segir stjómarformiaður-
inn að mikil eftixspurn sé nú
eftir flökum og verðið gott og
stígandi. Þannig séu nú mögu-
leikar að selja afla skipsins,
hivort sem er á brezkan, þýzk-
an eða bandarískan markað.
Þá komu heim frá miðunum
þama norður frá tjl Hauga-
sunds síðustu dagana í ágúst-
mánuði eftir þriggja mánaða
úthald. verksmi'ðjutogaramir
„Gadus“ og „Gadus 11“. og
höfðu þeir til samans 1800
smálestir af fiskflökum sem
skipað viar upp til geymslu hjá'
Inglofrystihúsinu.
Bretar kaupa inn
norska plastfiskikassa
Nýlega keypti togaraútgerð-
arfélagið British United, Brit-
ish Trawlers í Grimsby 10
þúsund plast-fiskikassa af
norsku plastverksmiðjunni
Svein Strömberg & Co. A.S. í
Strömmen. handa togurum sín-
um. Áður voru þetta tvö stór
togaraútgerðarfélög og hétu áð-
ur en þau voru sameinuð Ross
Group og Associated Fisheries.
Þetta norska plastfyrirtæki
hafð; áður selt mikið af plast-
fiskikössjm til brezka útgerð-
arfélagisdns Boston Deep Sea.
Eggjahvítuefni til
manneldis unnin úr
fiski
Sænska lyf j aframlei ðsluf é-
lagi'ð Astra hefux um nokkurt
skeið unnið að tilraunum með
vinnslu á eggjahvítuefnum úr
fiski. Sagt er að þessar til-
raunir, sem nú eru komn-ar á
lokastig og góðar árangur
náðsit, hafj fram til þessa tíma
kostað 40-50 miljónir sænskar
krónur
UpphafLega v-ar byrjað á
þessium tilraunum með útflutn-
ing á eggj ahvítuefnum til van-
þróaðra landa i huga, en nu
hefur hins vegar verið ákveðið
a'ð flytja fyrstu sendinguna af
eggj ahvítuduftinu á markað í
Bandaríkj jnum til að fá upp í
kostnaðinn við tilraunirnar. Þá
er búizt við að þessi nýja
fistkivaira komi fljotiega a
miarkað í Evrópu. t Bandarikj-
unum verður egigjáhvítuduft-
inu blandað í brauðdeig. Lyfja-
framleiðsiufélagið Astra í Sví-
þjóð hefur að undanförnu, í
félagl vi'ð norska stórútgerðar-
manndnn Thcnr Dahl í Sande-
fjord, gert út stórt verksmiðju-
skip við Vest'jr-Afríku sem
aflar hráefnis til mjölvinnslu
og vinnur manneldismjö! úr
aflanum. Þetta rnanneldismjöl
er síðan unnið áfram hjá Astra
í Svíþjóð og þar breytt í
eggjahvítuduft. Útflutningur á
þessari nýju fisfcivöru mun
hefjast nú í haust til Banda-
ríkjanna.
Ný höfn á vestur-
strönd Jótlands
Fyrir 5-6 árum ákváða Dan-
ir að gera nýja höfn á vest-
urströnd Jótlands, miðja vegu
milli Hirtshals og Esbjerg.
Krafa danskra sjómanna var
ekkj ný um að þama væri
bygigð höfn því að fyrir 50
til 100 árum höfðu þeir fyrst
hreyft þessu máii við dönsk
stjómarvöld. En allt fram á
sí'ðusitu ár var það talið 6-
framkvæmanlegt frá verk-
fræðilegu sjónarmiði að
byg'gja þarna höfn, þvi að risa-
vaxnar úthafsöldur æddu
þama á land þegar vindur stóð
af hafi. Enginn skerjagaxður
var þaraa framundan til að
draga úr þunga úthafsöldunn-
ar, sem gekk oft óbrotin langt
á land. Hin sendna strönd mót
opnu hafi virtist ekki árenni-
leg til hafnargerðar.
Fyrir 5-6 árurn var svo haf-
izt handa um framkvæmdir og
lagt í það verk sem ýmsir
töldu ógjöming að framkvæma.
Nú hefur danskt verkfræðihug-
vit brotið aUa erfiðleika við
hafnarger'ðin.a á bak aftur og
unnið sigur í baráttu við
hamslaust haf. Höfnin er orð-
in veruleiki og kostnaðarverð
hennar er 150 miljónir dansk-
ar krónjr. Þama befur vetrið
gengið frá skipulagi fiskveiði-
og vöruflutningabæjar sem á-
ætlað er að telji 20 þúsund í-
búa í framtíðinni fbúar eru
nú strax orðnir 2700 og bær-
inn hefur hlotið nafnið Hanst-
holm. Fyrir 4-5 árum var
þama ey*ðisitrönd, nú er þar
bær í örum vexti.
Þegar bafizt var handa með
byggingu bafnarinnar fyrir 5-6
ámm. þá var byrjað á því að
flytja frá Bretlandi stærsta
vélkrana sem ennþá hefur vex-
ið notaður { Evrópu. Kraninn
var fluttJr til Álaborgax, en
þaðan var bann fluttur í
stykkjym tdl Hanstholm og
setfcur þar upp. Þetta vax ekk-
ert smásmíðS, því að hæð bans
var jöfn níu hæða hús{ enda
varr honum ætlað mikið hlut-
verk við gerð bafnairinn-
ax. Hafnargarðurinn í 'Hanst-
holm er úr 46 steinsteypu-
blokkum, sem hver um sig veg-
'Jx 600 smálestir. Méð hinum
risavaxna krana vax blokkun-
um raðað og þær tengdar sam-
an. Nú brýtur á þessu mikla
mannvirki óbrotin úthafsald-
an og fær engu bifað.
Höfnin í Hanstholm er tal-
in rammger og öru'gg bæði fyr-
ir fiski- og vöruflutningaskip.
í fyrra voiru skrásettir frá
Hanstholm 46 fiskibátar, þá
var þar komin rækjuverk-
smiðja, tvö lítil hraðfrystihús,
tvær f i sk im j ölsverk sm i ðj ur,
pökkunarsitöð fyrir nýjan físk
og fleiri atvinnufyrirtæki, voru
í 'appsiglingu. Þá má ekki
gleyma að sagja frá því. að
rétt við bæinn bafa verið
byggðar miklar fiskeldisstöðv-
ar, sem rækta og ala upp sil-
ung til útflutaings. Nokkrir
fiskibátar hafa atvinnu af því
að afla fóðurs handa fiskeld-
isstöðvunum. Þá bafa verið
teknax upp fastar ferðir á
milli Hanstbolrhs og Skot-
lands.
Það fer ekki hjá því, þegar
maður kynnir sér þetta mikla
ævintýri sem hefur verið að
gerast á Jótlandsströnd síðustu
árin, að manni verði hugsað
til okkar hafnlausa atranda
hér við Suðurlandið. Þeir sem
ábuga bafa á, að upp rísi höfn
á hinni sendnu strönd Su'ður-
landsins ættu að kynna sér
þetta danska ævintýri
mmiÆDm
af öllum stærðum á yngri og eldri fást á Hrísa-
teig 22. — Engin verðhækkun.
VOPNI — Sími 84423.