Þjóðviljinn - 23.09.1970, Blaðsíða 7

v* V'’ t V;

Miðiviikludialgur 23. septieimibieir1 1970 — ÞJÓÐVIL-JINN
SÍÐA 1
Frá æfingu á Eftirlitsmanninum: Khlestakof (Erlingur Gislason), María Antonovna (Guðrún Guð-
laugsdóttir), bæjarfógetinn (Valur Gislason) og Anna Andréévna (Þóra Friðriksdóttir).
Ekki þar fyrir, að ýmsar á-
herzlux mismunandi bafa
verið laigðair i túlkun þessia
verks. Stender-Petersen er
ekki einn á báti þegar hann
segir á þessa lei’ð £ frægu riti
sinu um rússneskar bókmennit-
ir: Þetta er maskakómedía í
umhverfi sem á yfirborðinu er
trútt umhverfi sdnu, heilt safn
af meisitaralega afskræmdum
myndum, sem ganiga fram í
sviðsljósiið rétt eins og þær
væru lifamdi fólk. Þetta er
trúarspál þar sem hvert til-
svar, hver hreyfing er mófuð
af sikopskyni siem stefnir á
stórýkjur.
Hússneskir nítjánduialdar-
menn voru reyndiar á annaxri
skoðun. Þedr lögðu fyrsit og
fremst á það áherzlu, að hér
vaeiri um raunsiædsiverk að
raíða. Ovsjaniko-Kúlíkovskí
taldi tjl dæmis, að Khlestakof
geymdi mjög mikið af rússn-
esikri þjóðarsái í sér, og þá af
Gogol líka — sem lenti meiira
að segja í diálítið svipa’ðri að-
stöðu eitt sinn og þessi spaugi-
legi efltirlitsmiaður: það var
þegar hann gerðisit óvart pró-
fessor (Það hofu.r vísit, vei á
minnzt, líka komið fyrir is-
lenzkan rithöBund). Og bæði
Osjiandko-Kúiíkiovskí og Béi-
Lítil samantekt um fyrsta verkefni
Þjóðleikhússins á þessu leikári
Margir kanast við þá skxýtlu
sem sögð er í Eftjrli.tsmiann-
inum, leikriti Goigols. í hunds-
naissd einum á Rússiandi hafa
embættismenn spurnix af því,
að þejr. sjf?pj í Pétursbarg ætli
að sendia þeim eftjrliitsmann
til að kíkja á bókihaidið; í ótta
sínum takia borgarfógetdnn og
hans menn blánkan og léttúð-
ugan sitrák fyrdr eftirlitsmann
og reyna að hafia bann góðan
mieð öilum unaðssemdum stað-
arins.
Það varð uppi fótur og fit
ári'ð 1835 þega þessi lejkur
var fyrst sýndur. Rússneskt
bjúrokrati hefur jafnan legið
vei við högigi og sá ádeiluhöf-'
undi fyrir einkar góðum efni-
viði einmiitt á döguim Ni'kulás-
ar fyrsta. Og edns og sannazt
hefur í mörgum leikhúsum um
alian heim á meira en hundrað
árum sem liðin eru, þá kunni
hann svo sanmarlega með þetta
cfni að fara — Rússar höfðu
ekkert þvílíkt eignazt áður,
nema þá „Vizkuraunir“ eftir
Gríboédof. Unigt fóik i Moskvu
og Pétjirsborig og róttæklingar
allir voru i sjöundia himni. Aft-
------------------------------------------------S>
Nfjungar í háskól-
um i Sovétríkjunum
Hér á eftir fer útdráttur úr
viðtali við menntaimálaráðherra
Sovétríkjanna, Bljútín, í tilefni
af því, að nýtt námsór er e.ð
hefjast.
Síðastliðin 5 ár hafa 48 nýjar
æðrd menntastofnanir séð dags-
ins Ijós. Átta þeirra eru háskól-
ar og 15 verkfræði- og tækni-
stofnamir. Rafedmdatæíkniskóllinn
í Moskivu er farimn að útsikrifa
sérfraeðinga fyrir rafeindaiðnað-
inn. Verkfræðihásikólmn í borg-
inni Togliaitti mun nú fara að
útskirifa verkfmæðimgia fyrir bila-
iðnaðinn, sérstök stofnun í
Kírovograd mun útskrifa sér-
fræðinga fyrir landbúnaðarvéla-
iðnaðinn, og svona miætti lengi
telja.
Nýjar sérgreinar eru sífellt
að bætast í hópinn. Þanmdg eru
ýmsar æðri menntasitofmamir nú
flarnar að þjálifa verkfræðinga í
að smíða og stjórna sjáifvirkuim
stjómunarkerfum. 1. septemlber
verður opnuð ný deild við Há-
skólann i Moskvu, — hagnýt
stærðfræði og stýrifræðideáld
(kypernetik). Einnig verður opn-
uð dei'ld hagnýtarar stærðfræði
við Háskólann í Leningrad. Þeg-
ar er farið að þjálfa sénfræðdnga
á sviði hagnýtimgar nytjaefna á
hafsbotni, eðlisíræði geimsins
og líffræði geimsiins.
Ennfremur’ er verið að gera
tilnauniir með að bæta afköst
nemendia, sérstaikieiga á fýrsta
ári og temja þeirn sjáilfstæð
vimnubrögð. Rafedndaheilar eru
látnir reikna út námsóætlanir
og reynt eftir beztu getu að gera
nemiemdum glö'gga gredn fyrir
þeim kröfum sem til þeirna eru
gerðar. Verið er að innleiða
nýja némstæknd, sem er í því
fóiigin, að sérstak tæki eru til
þess að leiðrétta cg aðstoða
namiandann. Sjónvarp er að
verða útbneitt hjálpartælki við
námið. En þetta er sumt á byrj-
unarstigi og á efltir að breytast
miikið á næstu áruim,
Skólar okkar ráða yfir mörg-
um vísindastofnunum og rainn-
sóknarstöðvum. En þeir mögu-
leikar enu hvergi nærri nýttir,
sem þessar stofnanir gefla tii að
bæta kennsiuna. Að mieðaitali
eru aðeins 80 stúdentar á móti
hverjuim 100 startflsmönnum við
sérhæfðar rannsóknarstöðvar
sem heyra undir okkar ráðu-
1 neyti. Fleiri dæmi mætti nefna
um það að vanræíkt er að
kenna stúdentum sjálfstæðar
rannsóknaraðferðiir.
1 haust hefja 900 þúsund
stúdentar nám, þar af um háif
miljón á dagdeildum. Víða' hef-
ur verið unnið að því að Ojúka
við ný skólaihús og stúdenta-
garða, og námslaun hafa verið
eukin. T.d. verða veittar 1.700
fleiri viðurkenmnigarstyrkif,
kenndir við Lenín, í ár en í
fyrra. — APN
ur á móti voru íbaldsisamdr
skriffinnar í mestu fýlu, og
létu öllum iilum látum.
Nikolaj Goigol vair einkenni-
leiga samsettur maður, í
aðra röndinia fullur með lýr-
ískia skrúðmælgi og rómantík,
á hinn bóginn skaxpskyggn
heimsiádeil jmaður og áf súm-
um kalla’ður sannur faðif
rússneiskirar raunsædsstefnu.
Viðkvasmnj hans var þessleg,
að bann tók ákaflega nærri sér
þegar embætismannablækur í
Pétursborg þusuðu um það, að
með „Eftirlitsmanninum" væri
hann að níða alla embættis-
menn svo og sjálft föðurland-
ið (Eir það ekki í fyrsta sinn
sem sliíkar raddir heyrðust í
ættlandd höfundar þegar ný
bókmenntaverk komu fram;
ekki í síðasta sinn heldur).
Hann skrjfar einum vina sinna
þegar rifrildið stendur sem
hæst: „Það er dapurlegt að
hugsa til þess í hváða eymd-
arstöðu rithöfundurinn er hjá
okkuir. Allir eru á móti hon-
um, og enginn er með honum
sem geti nokkuð vegið upp á
móti þeim fjandskap“. Varð
Gogol hálf-heilsulaus af öllu
saman og fór til ftalíu.
Gogol var reyndar einn
þeirra höfundia, sem túlikaði
verk sín með öðrum hætti en
ílesitir menn aðrir. Þegar rót-
tæklingar hrósuðu Eftirlits-
manninum fyrir það, hve
sanna (að vísu skopfærða)
mynd af Rússlandi leikritið
gæfi, gat Gogol átt það tál áð
segja, að verkið væri fyrst af
öllu táknrænt. Að borgin sem
falski eftirlitsmaðurinn, Khlest-
akof, kemur til, eigi að táikna
lífsins táradal; KMestakof er
þá sj álflir andlskoitinn, sem
mættuir er til að tæla menn
til syndu'gs- lífemis, en sá rétti
eftirlitsmaður, sem koma bans
er tilkynnt 'Jndir lokin, er þá
guð aimáttugur. En það hlust-
aði enginn á svona útskýring-
ar. Hvað sem Gogol vildi sjálf-
ur, þá hafði hann skapað verk
sem orkaði eins og sprengja.
Bæði þegar það vtar fyrst flutt
og svo á öðrum tímum eða
stöðum: enda er skrýtlan sem
liggur til grundvallar allt að
því eiiíf, hvar sem til eru
spilltir ráðamenn, volduigir og
skítbrædðir i senn. Mér dett-
Ur í hug, að einna erfiðasit sé
að láta Slíka skrýtlu heyrast
vel á fslandi. þar sem engir
eftirlitsmenn eru til, eða þá
að enginn tekur mark á þeim.
ínskí, flræigastur aiira rússn-
eskra gagnrýnenda, lögðu á
það mikla áherzlu, að embætt-
ismennimir í borg Gogols séu
ails eikki holdteknir lestir, held-
ur lifandi menn. Meiira að
segja alis ekki þær skepnur
sem embættismenn gátu verið
í þann tíð. samkvæmt skjölum,
beldur venjulegir mi'ðlungs-
menn, fáfróðir sm.áskálkar,
meirá að segj'á'„vitríf“ á sinn
hátlt.
vessfr lausiegu fxóðleiksmol-
ar eru saman teknir í því
Khlestakof (Erlingur Gislason) og bæjarfógetinn (Valur Gísla-
son): mætti ég ekki lána yður smáræði til ferðalagsins? . . .
tilefni, að á fimmtudaigskvöld
verður Eftirlitsmaðurinn frum-
sýndur í Þjóðleikbúsinu undir
leikstjóim Brynju Benedikts-
dóttur, og ex þetta i annað
sinn að leikurinn er fluttur á
íslandi. Þótt blaðamaður frá
Þjóðviljanum hafi skotizt þang-
að á æfingu a dögunum, kann
hann ekki margt að segja af
þeiim leiikmóta, sem numið hef-
ur verið staðar við, end'a væri
það líka ókurteisi við flrum-
sýningargesti. En það má rétt
aðeins minna á, að það er um
ýmsa kosti að ræða — allt
frá stórýkjum farsans tál þess
veruleikatrúnaðar sem Gogol
mun hiafa haft í huga, þegiar
hann gaf leikhúsgestum fytrjr
miargt löngu svoféllt ráð:
„SkiammaÖJ ekki spegilinn ef
fés þitt er grett“. — áb.
Þórarinn Jónsson sjötugur
Tónskáldafélaig íslands gekkst
fyriir hljómleikum í tileifni
sjötuigsafmælis Þörarins Jóns-
sonar tónskálds á föstudaginn
var. Fóru þeir fram í Gamla-
bíód, og voru ílutt sautján
sönglög Þórarins, gömul og ný.
Þórarinn er löngu viðurkeinnd-
ur som einn fremsti sönglaga-
smiður hér á iliandi, og njóta
sum laga hans mdkilla vin-
sælda. Þau sameina með á-
gætum ferskleáka allþýðulags-
ins og kunnáttu hins menntaða
tónlistainmanns og eiga, því
gredðain aðgang að þeim sem
góðri söniglist unna.
Á þessari efnisslkrá, seim
flutt var í Gamlabíói aif söngv-
urunum Eygló Viktorsdöttur
og Guömundi Jónssyni, ásamt
Bimi Ölaflssyni fiðluíleikam og
Ölafi V. Alibertssyni píanó-
leikara, voru nokkur lög. sem
ekki höfðu heyrzt áður hér á
landi. Bar þar hæst „An die
Sonne“ við Ijóð eftir Sehiller
og er það allmikdð tónverk
fyrir sópran, fiðiu og píanó.
Stíll þess og margra annaira
verka Þórarins einkennist af
aðgenigilegum iaglínum með
barokkættuðu flúri á köflum,
og er þetta sett fram á mjög,
smekklegain hátt. Eygló Vilrt-
orsdóttir söng þetta lag ágæt-
tega, en þó var textaframburð-
ur honnar ekki alltof skýr, og
var það einnig óþægilega á-
Orgelhljómleikar
Það verður að teljast all-
merkilegt, þogar hér er kom-
inn maður aUa leið frá Ástr-
alíu tíl að hailda hljóimleika.
Þetta skeði um heflgina sem
leið, og Var það organledkari
frá Sidney, Miohael Deasiey að
nafni, sem lék í Dómfcirkjunni
Hann mun ratmar einnig hafa
leikið í Laugameskirkju, en
undirritaður sá sér ekki fært
að korna þar við. Á Dóffn-
kirkjuhljómleikunum var efn-
isskrá, sem ekki getur talizt
sérlega eftirsóknarverð til á-
heymar. Að vísu voru þar
innanum verk, sem teljast til
þess merkilegasta, sem saimið
hefur verið fyrir orgel, sbr.
c-molll passacaglian eftirBach,
berandi í lögum við ísienzka
texta. Þeir Bjöm og Ólafur
aðstoðuðu sönigkonuna afmik-
illi innlifun. Guðlmundur Jóns-
son söng þá nokkur aifl þekkt-
ustu löguim Þórarins, m. a.
Fjóluna og Norður við heim-
skaut, og þó hann væri ekki
hvað rödd snertir upp á sitt
allra bezta í þetta simn, vax
mdkil ámægja á hann að hlýða.
Meðal áheyrenda vora margir
vinir og aðcMendur Þórarins,
og fögnuðu þeir honum imni-
lega í lok hitiómfleikainna.
— L.Þ.
sem alltaf stendur fýrir sínu,
og simdurlaius en ævintýiraleg
fantasía og fiúgia yíir stefið
b-a-c-h, eftir Liszt. Þessd tvö
verk nægja þó varia til að
bera uppi hljómleika og er á-
stæðan fýrst og fremst hwað
þau era venjuleg viðfangsetfni
og margþvasld. Deasey gerði
þeim og öðrum verkum efn-
isskrárinnar (eftir Pacheflbel,
HomiUus, Xjangflaisi, Vivaíldi og
Bossd) allsæmileg skil, en ekki
var ledkur hans, að þessusinni
að minnsta kosti, gæddur
þeim eiginleikum, sem fá
mann til að gfleyma hvað bekk-
ir kirkjunnar eru harðir og
andrúmsílafitið hráslagalegt í
því annars ágæta húsi. — LÞ.
EFTIRLITSMAÐURINN KEMUR