Þjóðviljinn - 29.09.1970, Qupperneq 6

g SÍÐA — ÞJÓÐVHjjrNN — Þriðjiuidiagur 29. september 1970.
Kjördæmisráð AB á Austurlandi:
Skélamál —
Austurlandsóætlun
Raforkumól
Q Á aðalfundi kjördæmisráðs Alþýðubandalags-
ins á Austurlandi, sem haldinn var nýverið, voru
samþykktar ýmsar ályktanir. Meðal þeirra eru
þær ályktanir sem hér eru birtar um skólamál,
Austurlandsáætlun og raforkumál.
Tryggja ber öllum
til náms, án tillits
Kjördæmisráðsfundur Al-
þýðubandalagsins í Austur-
landskjördæmi haldinn á Fá-
skrúðsfirði dagana 5. og 6.
septemtoer 1970 teiur, að brýn
þörf sé á að gera gagngerðar
breytingar í skóla- og mennta-
málum þjóðarinnar. Miidar
breytingar í atvinnulífi, ör
tækniþróun og almennar fram-
farir kalla á breytt skólakerfi
og stóraukna menntun.
Fundurinn viil leggja sér-
staka áherzlu á, að við endur-
skoðun skóilalöggjafar þarf að
gera ráðstafanir til að tryglgja
jafna aðstöðu
til búsetu
öllu ungu fólki, hvar sem það
á búsetu í landinu, sem jafn-
asta aðstöðu til skólanáms.
Fundurinn telur, að í fram-
haldsnámi þurfi að taka upp
námslaunakerfi, svo tryggt sé,
að efnilegir nemendur þurfi
ekiki að hætta námi a£ fjár-
hagsástæðum.
Fundurinn teliur, að stórátak
þurfi að gera í skólamálkim
Austuriands og bendir á sér-
staka nauðsyn þess að efla
gagnfræðanám, koma á fót
menntaskóla, fullkomnum iðn-
skóla og deild úr taikniskótan-
um í fjórðungnum.
Seinagangur við framkvæmdaáætlun
fyrir Austurland átalinn harðlega
Kjördæmisráðsifundur Al-
þýðuibandalagsins í Austur-
landskjördæmi haidinn á Fá-
sferúðsfirði dagana 5. og 6.
september 1970 átelur það
harðlega, að ekki skuli enn
haÆa fengizt ákveðið að gera
íramkvæmdaáætlun fyrir Aust-
urland með öflun framkvæmda-
fjár, eins og gert hefir verið
við Vestfirði og Norðurland.
Fundurinn telur, að brýn þörf
sé á, að gerð verði samfeTuld
ásetlun um uppbyggingu at-
vinnulífsins í fjórðungnum, þar
sem miðað sé við að treysta
þær atvinnugreinar, sem fyrir
ern, og að aufca á fjölbreytni
atvinnulífsins.
Þá leggur fundurinn álherzki
á, að í framkvaandaáætlun fyr-
ir Austurland verði ákyeðnar
þýðinganmestu framkvæmdir í
samgöngumálum bæði innan
kjördæmisins og við aðralands-
hluta.
Fundurinn skorar á alla þing-
menn kjördæmisins að bedta
sér einhuga fyrir þvi, að Aiust-
uriand fái að minnsta kosti
jafnmikla fjárhagsfyrirgreiðslu
og aðrir hafa fengið í sambandi
við framkvæmdaásetJanir ein-
stakra landshluta.
Með virkjun Lagarfoss skapast ný
viðhorf í raforkumálum Austurlands
Fundur Kjördasmisráðs Al-
þýðubandalagsins í Austur-
landskjördæmi haldinn á Fá-
skrúðsfirði dagana 5. og 6.
september 1970 lýsir ánægju
sinni yfir því, að tekizrt hefir
að fá stjórnarvöld til að ákveða
virkjun Lagarfoss fyrir Austur-
land. Virkjun Lagarfoss hefir
lengi verið baráttumál AXþýðu-
bandalagsmanna á Austurlandi,
enda hagfcvæmasta leiðin til
að tryggja íbúum fjórðungsins
næga og ódýra raforfcu.
Ohagstætt rafmagnsverð og
ónóg raforka hefir staðið í vegi
fyrir æskilegum iðnrekstri og
ýmsum öðrum greinum at-
vinnulífs á Austurlandi.
Með virkjun Lagarfoss skaip-
ast ný viðhorf í rafonkumálum
fjórðungsins. Milkiu máii skipt-
ir, að þannig verði staðið að
framkvæmdum, að gert sé ráð
fyrir stóraukinni raforkunotk-
un, m. a. til húsahitunar og
til reksfcurs nýrra atvinnulfyrir-
tækja.
Fundurinn leggiur áherzlu á,
að nú verði hraðað, eins og
kostur er á, lagnijngu rafotrku-
lína í allar sveitir á Austur-
landi og tengingu þeirra bygigð-
arlaga við aðalveitufcerfið, sem
enn búa við rekstur diesel-
stöðva.
Sötnun vegnn Víetnam
Víetnamihreyfingin (VNH)
hefur nú safnað fé og dreift
dreifiblöðum þrjá sáðast-
liðna laiugardaga. Tvo fyrri
dagana söfnuðust afls lið-
lega 7.000,— kr. og swovoru
hópair með söfnunorbaiuka í
bænum um heOgina.
Peningamir reonna óskipt-
ir til Þjóðfxedsishreyfingar-
innar í Suður-Vietnaim (ÞHV)
og setur VNH engin > skil-
yrði varðandi það hvernig
fénu skall varið, enda þekkja
heimamenn bezt til að-
stæðna.
Um skipulag VNH er það
að segja að starfið fer fram
í starfshóipumi, og starfa nú
hópar í Reykjavik og Kópa-
vogi. Framvegis verða fé-
lagar við söfnun á ýtmsum
stöðum í bænum og geta
beir sem áhuga hafa á að
ganga í starfshópana tal-
að við þá.
: is
. ■!!''w' •' ■
í sósíalíska löndunum er lögð mikil áherzla á heilbrigðisþjónustu og heilsugæziu. Myndin er frá heilsugæzlustöd í borginni Lodz í
Póllandi.
V. Kortsjagín:
Of hæg fálksfjölgun skapar
vandamál í Austur-Evrópu
Ibúar jarðarinnar eru nú um
það bil 3,6 miljarðar. Búizt er
við, að íbúafjöldinn verði kam-
inn upp í 7 miljarða í lok 20.
aldarinnar. Sérstaklega er fjölg-
unin ör í Asíu, Afrítou og Róm-
önsku Amerilcu 1 sumum lönd-
um fjölgar fólkinu hraðar en
vexti þjóðarteknanna og þetta
veldur mönnum sérstakiega
þungum áhyggjum.
Á vegum Sameánuðu þjóð-
anna hafa undanfarin 10 ár
verið haldnar fjölmargar ráð-
stefnur um vandamál fóiks-
fjölgiunarinnar. Hafa þessar
rannsóknir víða leitt til þess,
að reynt er að móta ákiveðna
stefnu og gera þannig tilraun
til að hafa áhrif á þróunina.
Sú fræðigrein, sem fæst við
mannifjölda, fólksfjölgun, skipt-
ingu þjóða í hópa og fleiri
skyld atriði, er lýðfræði (deimo-
grafi). Lýðfræðileg vandamál
eru mikið á döfinni í sósialísk-
um ríkjum Evrópu, en ástæð-
urnar fyrir því eru aðrar en
víðast annars staðar. 1 þessum
löndium hafa menn áhyggjur af
þvi, hiversu hægt fólkinu fjölg-
ar. í sumum þessara landa
fækkaði fæðingum svt>, í lok
6. áratugsins og byrjun þess
sjöunda, að áframhaídandi þró-
un í sömu átt hefði leitt til
þess að framboð á vinnuafli
minnkaöi og efnahagsMfi hnign-
aði.
Hvað hefur áhrif á
fólksfjölgunina?
Astæðurnar fyrir hægri eða
örri fólksfjölgun eru margþætt-
ar. Tvö atriði má nefna, sem
hafa einkum áhrif á fólksfjölg-
unina: félagsleg uppbygging
þjóðfélagsins og þróun þéttbýl-
is. Það er alþekkt fyrirbrigði,
að fjöldi fæðinga er minni í
borgum en í sveitum. 1 Austur-
Þýzkalandi búa 3/4 hlutar íbú-
anna í borgum, en hins vegar
eru aðeins 40% fbúa Rúmeníu
borgarbúar. Þetta hefur sín
áhrif á fólksfjölgunina í þess-
um löndum og er hún í beinu
hlutfalli við áðumefndar tölur.
HLirtfallið milli fjölda kvenna
og karla hefur einnig þó nofck-
ur áhirif á fólksfjölgunina. T.
d. er fjöldi karla og kvenna í
Búligaríu svo til jafn, í Ung-
verjalandi eru 100 karlar á
máti 107 konum, en hins vegar
100 karlar á móti 118 konum
í Ausitur-Þýzkailandi.
Ennfremur hefur það áhrilf í
hve ríkum mæli konumar taka
þátt í framleiðslustörfum. 1
Póllandi, Austur-Þýzkalandi og
fleiri sósíallísfcum löndum
Bvrópu fjölgar kianum á vinnu-
markaðinum mjög ört. Þetta á
sinn þátt í þvi, að í flestum
fjölsikyldum eru 1—2 böm. í
Ungverjaiandi voru árið 1938
33,1% nýfæddra barna frum-
burðir, en 1949 40,6% oig 1970
48,7%.
Fólkstfjölgunin fer auðvitað
ekki edngöngu eftir fjölda fæð-
inga, heldur líka eftir fjölda
dauðsifalla. Sósialísku löndin
leggja óhemjumilkia áherzlu á
heilbrigðdsþjónustu og heilsu-
gæzlu. Ökeypis læknisiþjónusta
var edtt af fjrrstu verkum hinna
sósóalisku ríkisstjóma í þessum
löndum. Dauðsfölluim fæfckaði
enn á fyrri hluta 6. áratugsins.
Það er t. d. athyglisvert, að
í Ungverjalandi fækkaði dauðs-
föllum meðal fólks innan við
fimmtugt um meira en helm-
ing, ef borin eru saman árin
1948—’'49 og 1959—’'60.
Þetta olli þvi, að meðalaldur
hækkaði í Ungverjalandi; var
meðalaldur karla 1948—’49 u.
þ. b. 59 á'r, en meðalaldur
kvenna um 63 ár. Árið 1964
var meðalaldurinn kominn upp
í 67 ár hjá körium og 71,8 hjá
konum. Þessi þróun virðist
halda áfram. Pólskir lýðfræð-
ingar hafa redknað út, að um
næstu aldamót muni meðalald-
ur í Póllandi verða kominn upp
í 72—73 ár hjá körlum en
77—78 ár hjá konum.
Bamadauði fer ört minnk-
andi. Fyrstu árin eftir stríð dóu
111 böm af hverjum 1000 sem
fæddust í Póllandi, í Ungverja-
Iandi 92. Árið 1968 dóu aðedns
33 af hverjum 1000 sem fædd-
ust í þessum löndum og ennþá
færri í Aiustur-Þýzkalandi.
í öllum sósíalíslkum löndium
er lögð höfuðáherzla á að
lækka bamadauðann ennþá
meira. Til þess að það megi
takast er sífellt verið að bæta
heilsugæzlu bama og verðandi
mæðra. Pólskir lýðfræðingar
telja, að bamadauðinn verðd
kominn niður í 14 af hverjum
1000 árið 2000.
Fastmótuð stefna
Jafnframt því, að gerðar eru
ráðstafanir til að fækka dauðs-
föllum, (en þær ráðstafanir
hafa hluitfallslega minni áhrif á
fóliksfjölgundna eftir þvl sem
fjöldd fullorðinna er meiri)
hefur það mi'kla þýðingu að
móta stefnu, sem hvetur til
fjöligunar fæðinga. 1 mörgum
sósíalískum löndum Evrópu
heíur verið mörkuð virk lýð-
fræðileg stefna.
1 Tékkóslóvakíu hefur t. d.
starfað sérstök ríkdsnefnd frá
þvi árið 1957 sem fjallar um
vandamál mannfjölda og fólks-
fjölgunar og er ráðgefandi aðili
fyrir stjómina.
Árið 1960 var stofnuð lýð-
fræðdsnefnd innan ungversku
Vísindaakademíunnar. Markmið
hennar er að stjóma vísinda-
legum rannséknum á þessu
sviði og samræma þær og enn-
fremur að fræða almenning um
árangur lýðfræðilegra rann-
sókna.
Stefna sú sem er í mótun, og
hefur það markmið að hvetja
til örari fólksfjölgunar, er
einfcum fólgin í því að skapa
þannig skilyrði að fjölskyldur
geti átt fleiri börn, án þess að
lífskjör þeirra rými við það.
Ennfremur er gert ráð fyrir,
að lífskjör bamafjölskyldna
muni með tímanum nólgast
lífskjör barnlausra fjölskyldna.
Lýðfræðileg stefna getur
gripið til fleiri ráða. T. d. fer
húsaleiiga eftir barnofjölda í
Tékkóslóvakíu. Ef 1 bam er í
fjölskyldunni lækkar húsaleigan
uni 5%, ef bömin em tvö
lækkar hún um 15%, e£ böm-
in eru þrjú lækfcar húsaleiigan
um 30%. Fæðingarorlof á Ml-
um launum er 26 vdkur í
Tékkóslóvakíu og 35 vifcur ef
tvíburar fæðast. Ennfnemur get-
ur móðirin fengið leyfi á hluta
launa þangað til bamið hefur
náð 1 árs aldri (án þess að
eiga á hættu að missa stöðuna).
í Ungverjalandi fær móðirin
greidda upphæð, sem samsvar-
ar 40% mánaðarlaiuna, um leið
Og barnið fæðist. Þegar 5 mán-
aða fæðingarorlofi lýkur, getur
hún fengið viðbótarleyfi á hluita
launa þangað til bamið er orð-
ið 3 ára. Þessd tímd er talinn
með, þeigar starfsaldur hennar
er redknaður út. Á þessum tíma
fær móðirin mánaðarfega
greiðslu að upphæð 600 forint-
ur, en það samsvarar 1/3 hluta
meðallauna.
í Póllandi er greidd upphæð
sem samsvarar 16% af meðal-
mánaðarlaunum verkamanns
með 2 bömum — i Tékkóslóva-
kiu samsvarar þessi upphæð
31%. 1 Búlgaríu hófust árið
1968 greiðsiur nokkuð hárra
upþhæða þegar böm fæðast:
fyrir fyrsta barn 20% af meðal-
mánaðariaunum, en fyrir annað
bam 200% og fyrir þriðja barn
500%. 1 Austur-Þýzkalandi fær
móðirin 500—1000 marka með-
lag þegar bamið fæðist (Meðal
mánaðarlaun eru um 700mörk).
Árangur að koma
í I.iós
Lýðfræðileg stefna sósíalísku
ríkjanna í Austur-Evrópu virð-
ist sums staðar vera að bera
árangur. Þannig hafði t. d. ár-
ið 1968 fæðingartalan í Ung-
verjalandi bækkað um 15% frá
1962—1965. 1 Búlgaríu var eðli-
legur vöxtur bjóðarinnar 6,6
af 1000 árið 1966, en árið 1968
— 7.9 af þúsundi
Fyrstu niðurstöðumar af
þeirri lýöfræðilegu stefnu, sem
rifct hefur í sósíalískum lönd-
um Evrópu gefa góðar vonir
um, að þessi vandamái verði
unnt að leysa á viðunandi hátt
V. Kortsjhagin — APN.
I
t
t
H