Þjóðviljinn - 20.03.1971, Blaðsíða 7

7
bokmenntir
mmm
Gerðu þeir nú leik til Bósa en hann tók hart í
móti
BÓSI
fyrírrennarí
James Bond?
Bósa saga og Herrauðs.
Ámi Björnsson bjó til
prentunar. Myndskreyt-
ing eftir Audun Het-
land. Kostnaðarmaður
Steingrímur Gunnars-
son. — 1971.
Með nýrri útgáfu Bósa sögu
er skemmtilegur formáli og
stórlhrikalegar myndir og það
eina sem er að henni og máli
skiptir eru undiríyriæsagnir á
kápu. Þar segir nriÆ.: „Um
eisklhugann Bósa — hneykslun-
arihellla þjóðarinnar gegnum
(svo!) aldir. — Pull af djörf-
um ástarfarslýsingum." Petta
er vond auglýsingameinneka;
það er eins og verið sé að aiug-
lýsa hið„djarfa‘‘ hálíkilám nú-
tímans eða þá anatómiskar
samfaralýsi ngar á færibandi,
sem cfru mönnium orðnar svo
leiðar, að þær eru, l.s.g., sem
óðast að setja útgefendur sína
á hausinn. Þetta nær ekid
nokkurri átt með svo skemmti-
legt rit sem Bósa sö@u, sem
hefur verið kátínuefni þjóðinni
um aldir og áratugi (en ekki
• •
Lauigartíagur 20. marz 1971 — ÞJÖÐVIL-JINN — SlÐA ’J
ÉG SKAL
BRÝNA
BÚRHNÍFINN
hneyksiunfairiheDa) —einsog sjá
má hivar sem EXjrnaldarsögur
Norðurlanda eni tál: Þær opn-
ast aBar á eimum af þessum
frægu stööum: Ég vil brynna
fola mfnitrm í vínkeldiu þdnni ...
Og mikil er frumbemska
þeirra manna, sem telja sig
vera á máti Ktámi og viijia
banna Bósa sögu og uppskera
ekki annað en stóra Mátra og
mikla sölu fyrir útgefandann.
★
Mér hiefur sjáilfsaglt faiizt
sem öðrum, að lesa Bósa-
mjög í snarhasti i bemslku og
leiðast flestir kaffllar nerna þeir
sem segja frá beöméilium á
óviðjafnanlega hnyttinn hótt.
En nú uppgötvar maður fyrir
sjálían sdg, að þetta er mjög
vondiur misskiilninigUT. Og það
er hægt að finna ýmsar brýr tii
þessarar listilega sögðu fom-
sögu ef nenna er til. Sjóði,
hálfbróður Herrauðs og smá-
skitlegum fjánmálaráðheira
föður síns er vel lýst í knöppu
máli — þama gengur hann sf-
Framihald á 9. síðu.
Vilborg Dagbjartsdótt-
ir: Kyndilmessa Helga-
fell MCMLXXI.
Ef að þvi er spurt, hvaða
orð feomi fyrst í huga manns
þegar fleitt er nýrri ljóðabók
Viiborgiar Dagbjartsdóttuir þá
er því fljótsvarað: einfaldleiki.
Ekkí einfeldningslegur, ekki
tilgerðarlegur, ekki leiðinleg-
ur. Allar þessar neitanir eiga
að bendia til þess að héma sé
dágóður einfaidleiki á ferð.
Það felst í þessu, að sam-
anburður er ekki langsóttur,
ailt að þvi bversdagsiegur:
„skiammdegisdirunginn leggst
að / þungur eins og snjófarg-
ið á þekjunni" segir á einum
stað, — svo og myndlhivöirf
„fjaílkonan / laptur hvítt lín
utan um mosasængina" segir í
Mýlegiri kveðju tíl Jóhannesiar
úr Kötlium, sem béðir aðilar
geta verfð hæstánaegðir með.
Það er lika í þessum anda,
að hversdQigEÍLeigar staðreyndir
og afihafniir tyiia sér á Ijóðin
edns og ekfcert sé: Kaidar
fcaffitöffllur og óhreinir diskiar
fyigja kveðju til Garcia Lorea,
og afkvaemium Ibsens og Tol-
stojg er boðið upp á tebodla.
Þessj hveirsdagsledki er á-
nægjulegri og með sínum hœtti
nýstárlegri en sá ednfaldleiki,
tengdur þjóðkvæðamanninum,
siem ræður i sumum kvæðanna
(í grænum lundi, Tilbrigði við
gamalt stef).
En rejmdar er fleira að segja
um þetta kver en að leggja
áherziu á ednfaldleika þess,
sem sivo mikið kveður að. Það
bemiur lifca fyrir að sa®t að
nokfcru leyti skili/s við hann
edns og t.d. í kvæðinu í leik-
smiðju — þar er að vísu á
flerð mjög ednfaldur og ljós
þanki, en miklu medri viðhöfn
í máli en endranær, enda er
veæið að taia um sjálfan skáld-
stoapinn, bann er lofáðUT hik-
laiust í samfelldri líkingu við
smiðju og jámingar. Þar er
talað um „sindúr orða“,
„gnedstandi atkvæði“ sem vekja
„bríslandi gleði“ og „rauðgló-
andi setningar“ sem beygðar
eru í skedfur undir „áttfættan
fákinn.“
Þegar á fyrstu síðu í flokki
sem heiitir Kyndilmessa edns
og bókrn er boðuð auðmýkt,
sem er alílrar virðdngar verð:
Skáldtoonan vill krjúpa, Iúta
lengna niður.
Alla leið í dýpstu myrkur
fyrir lífsins rauðu sól
Þessi biblíuminni setja enn
beinni svip á næsta kvæði
flokfcslns, sem byxjar á þenn-
an dæmiigefða hiáltt:
Orð Drottins kom til min
í stofonni
þar sem ég sat yfir
kaffibolla
Þetita er pólMstot kvæði, Drott-
inn er reiður sinmdeysi gagn-
vart þjáningium heimsins, upp-
bafið orðflar spárruannabókanna
er kxsmið.inn í ofur hversdags-
legit umhiverfi til euS gefá sögn
kvæðising aukinn þunga, og fer
þetta allt vel. En í frambaldi
þessa bálks er pólxtísk reiði
vikin aftur fyrir stefi auð-
mýkingarinnar sem tekið er
upp rrueð nýjrism hætti: Rless-
aðar eru ’minningar um móður
og fórfeður og þá (sem og
síðar í kvæðinu Á fermingar-
degi systur minnar) slegnir
tónar, sem oft eru kallaðir
Ijúfsárir, og hiafa orðið mörg-
um góðum mamni erfiðir, en
um þessi kvæði stoai því hald-
ið fram, að í þedm er einhver
sú viðtovæmni sam sHeppur
undan bölvun tilfmningasöm-
innar.
★
Vilborg yrkir ástarkvæði í
ýmsum tóntegundum og er
ISTROLLIÐ 0G DRA UMURINN
Magnús Jóhannsson frá
Hafnarnesi. Svikinn
draumur. Skáldsaga.
Heimskringla 1970.
Það væri synd að segja að
aðalisöguheitja þessarar nýju
síkiáldsögu Magnúsar Jóhianns-
sonar, Snjólfur Jónsson, sé
lukkunnar pamfíll. Það er sem
allt sameinist til að koma fyr-
ir kattamef draumi hans um
skáldskap og ásit og böm. Þar
hefur söguna, að hann er að
vaxa upp í liti-j plássi og fá-
tætou. þreyttur á tilganigslaus-
um þrældómi, eigandi í sífelld-
um smáskærum við foreldra
og systur. Auðvitað er hann
ásttfanginn af Bínu, sem býr
bair rétt hjá en öll atvik
sameinast um að balda henni
tntan seilingar — þess i stað
vaknar honum skáldgáfa, eins
og etoaitt vill verða í slíkum
Magnús.
tiivitoum. Snjólfur flýr srjður
á eftir systuæ sinni, Bínu og
fyrstu ljóðum sínum, en ekk-
ert vill við hann tengjast frem-
U(r en áður. Undir lokin hef-
ur bann að vísu stofnað tii
ásta við unga og róttætaa lista-
konu, Mörtu Hlín, og komið
út Ijóðakveri. — en yrkingam-
ar verða fyrst og fremst spotts-
efni öðrum og bam þeirra
Mörtu deyr ófætt vegna hsrotta-
stoapar lögreglu.
Eins og alloft vill verða í
sögum þar sem vettvangurinn
er annairsvegar plássið, sveit-
in, hinsvegar Reykjaivík, er
fyrrj Mutinn mdklu rækilegar
og nákvæmlegar útfaerður. Þar
gerast atburðir ekkl í eins
miklum flýti, þar hefur höf-
undur betri yfiirsýn, hann er
húsbóndi á sínu heimili. Orð-
bragð fólksins er eðlilegra og
sórheiti landbúnaðar og sjó-
mennslku á sínum stað. Afleið-
ingin er sú að andrúmsloiftið
í þessum litla heimi verður
biátt áfram trúverðugt. Sér-
staklega það toalda stríð, sem
sem báð er á rrailli piltsins
sem er að „vakna tiil lífsins"
mmm
Vilborg Dagbjartsdóttir
þedrra hressilegasit Skassið á
háskastund — síSbúin, en alt-
ént timabær gagnrýni á Hall-
gerði langbrók og það fólk:
hérna er fléttan
snúðu þér bogastreng
ég skal brýna búrhnífinn
og berjast Iíka
og fleira er um blátt áfram
aðlaðandi viðhorf í þessu
kveri, eins og t.d. einföld lof-
gjörð til gilbrefcku, bergvatns
og Mmins í því frumsömdu
kvæði sem síðast fer í bók-
inni, Ljóð
En að öillu samanlögðu sýn-
isrt Vilborg Dagbjartsdóttir
bezt í essinu sónu i kvæðd
eins og Erfiðir tímar. Þar eru
pólitísk deilumál nærtæk um
jafnxétti kvenna í stoemmtilegu
samspili við þær bversdagslegu
aithafnir, sesm áðuir var á
minnzt, og svo margfrægar
bókmenntapersónur Orðum er
beint til Nóru úr Brúðuheimili
Ibsens, en Emst Bruun Olsen í
Danmorku var fyrir nokkru
að velta þvi fyrir sér í leifcriti,
hvert hún hefði farið. þegar
hún gekk sig út úr virki karl-
mannafordóm.a og þar með fé-
lagslegrar kúgunar nálægt
áldamótum. Vilborg er heldur
svartsýn á að hún hefði getað
fundið sér athvarf heldur ekki
í dag:
Þú gætir kannski reynt
að selja sorpriti
ævsögu þina og síðan,
ef heppnin er með þér
leikið sjálfa þig i stórmynd.
Nei góða mín, far þú afttir
út í myrkrið.
Fjörðurinn er spegilsléttur
og djúpur.
Bráðum kemur tunglið upp
fyrir hvíta fjallsröndina
þá verður ratljóst.
Stallsystir þín, Anna
Karenina tekur á móti
þér á brautarstöðinni.
Hvílið ykkur stundarkorn
yflr tebolla.
Það eru ennþá erfiðir tímar.
í bókinnj eru og þýdd ljóð
eftir noktour skáld af ýmsum
þjóðemutm. Ég befj þvi miður
ekkj aðsrtöðu til að bera þau
saman við frumtexta nema
ljóð Önnn Akhmatovu Það er
rétt með farið og skynsamlegia,
en töfrandi músík þessara
kvæða er þvi miður á brotf
og þau eru, einkum hið fyrsta
þeirra, viðkvæm fyrir slí‘ku
tapi í Mjómgndd. Mér segir svo
huigur að betur hafi til tekizt
með kvæðj Tékkans Mirosiavs
Holubs.
Arni Bergmann.
Ný skáldsaga Doris Lessing
Hvert liggur veg-
ur vonbrígðanna?
virðist vena erfitit að
nerna staðar þegar menn
hafe byrjað á þeim fjanda að
veröa fyrir vonibrigöum. Eöa
sú lhu@sun sætoir að þegar lit-
ið er á umsögn um síðustu
skáldisöigu hinnar kunnrj sfcáld-
konu Doris Lessing (ihöflund
saignabáltosins Childiren of
og annarra í fjölstoýldu hansi,
sem skiljia illa bvar fjandinn
það er, sem að drengnum
gengur.
★
Hínsvegar eiru Reykjaivíkiur-
kaflaimir sýnu gHoppóttairi.
Þar nýtiist frásagnaxmáti bötf-
undarins, sem getur vel ver-
ið sikemmtilega hvatlogur,
miklu sáður. Bókleg'heit verða
eðlilegu talmáli í tillsvorum
tU trafala í miffclu ríkairi mæli.
Umihverfislýsirkg og tímasetn-
ing earu óöarjigigari og brota-
kenndairi, heildarmyndin gliðn-
ar. Sambandi þeirra Snjóilfsog
Mörtu er t.d. lýst mjöig ágirips-
kennt, eða þá sameiginlegri
framgöngu þeirra $ mótmæla-
hreyfingu gegn hemámi og Vi-
etnam. Sá þáittur bótoarinnar
verfSur þvií miðlur eins og utan-
Framibald á 3. sáðu.
Doris Lessing
Violenoe og þeinrar frægu bók-
ar Tlhe Golden Notebooto).
Ritstooðarinn Melvin Mad-
doctos minnir á, að f fyrri bók-
um Doris Lessing hafi verið
lýst vonbrigðum með Afriku,
sem bedmkynni einnar helzitu
söguihetju bennar, (margar
bætour hennar gierast í Suður-
Afriku eða þá Ródesíu), van-
brigðum með kammúnisma,
vonbriigðum með þá ást sem
gerir etgnarkrötfur til annarr-
ar manneskju, einnig vonbrigð-
um með, að listin geti lyft
öilu öðru tíl merkingar. Skáld-
konan hefur að söign leitað sig
áfram effltir braiut vonbrigð-
anna að eánkaftrúarbrögðum.
Og þau hafi hún fundið með
siðustu skáldsögu sdnnj „Brief-
ing flor a Descent irato Hell“.
★
í þessari óvenjulegiu bók
segir frá dvöl öimmitugs próf-
essors Charles Watkons, á
geðvedkrahæli. en bann hafði
fundizt i meira lagi ringlaður
nálægt Waterloobrúnni í Lond-
on og heldur að bann haffli
lent í Ódysseifsreisu eins und-
arlegri og noktouð þa8 sem er
skráð hjá Hómer. Waitkins
leitagt við að muna sýnir sín-
ar en í þeim flelaist m.a. furðu-
dýr gul og mikill hvítur flugl,
sem flýgur um alia bótoina,
sem og blóðuig og óflrýnileg
styrjöid milli apategundiar
einnar og rottutaunda. Lækn-
arnir X og Y reyna að fá hann
tál að muna effltíx konu sinni,
natfni sínu og starfi — öllrj því
sem þeir kalla raunveruleika.
Furðusögn í Ijóðrænu óbundnu
mrJi berst við hinar þurru
formúluæ sjúkdómssögu á geð-
spítala.
★
Það er Btiil vaffli á því hvert
samúð Doris Lessáng beinist. í
lokasíðum bótoarinnar „Borg
fjögurra Miða“ hafði hún bor-
ið fram kermingu um að það,
sem venjulega sé toaHað geð-
veáki. getj oft verið óvenju-
leg sýn — einstoonar forvitr-
trn um það sem bíður marm-
kynsins. Eins Og Waitkins er
hún reiðuibúin a@ trúa þvi að
Framhald á 9. sáðu.
1
i