Þjóðviljinn - 15.05.1971, Side 7

m
S6. maí 1071 — tUÓÐVttJOíN — SlÐA f
Hringekja ástarinnar
hún snýst og snýst...
Eftir ARNA
BERGMANN
Ég efast um að það beri
vott um gott ininræti, en
satt að sagja hef óg alltaf gam-
an að því, þegar bókmennta-
maaEían, sem menn kalla svo,
hugsar sér til ihireyfings. Eejmd-
ar er ég andvígur svo hásloa-
samlegu arðalagi hér á íslandi:
heiflur efejki Mafían kélað 137
mönnum á Sikíley síðan í
fyrravetiur? Nei, heJdur skulum
við tala um IIringek,iu ástar-
innar, þetta volduga samspil
sálnanná, sem Matthías Jo-
hannessen hratt af stað í Morg-
unblaðshöHinmd ásamt með Er-
lendi Jónssyni og Jóhanni
HjálimaTSsyni og Guðmundi
Hagalín og fleiri góðum mönn-
ym. Og nú haflur Indriði G.
Þorsteinsson verið tekinn uipp
í þennan farktwt alf þedm kraftl
kaerleikans, sem skiiur allt og
Voinar allt, eins og þar stendux,
og ég segi viðsjálfanmig, að
ég hefi komiizt að þedrri niður-
stöðu, að uiþp úr þessu spretti
ný samsteypustjóm eftir kosn-
ingar — kemur reyndar annað
til fednnig.

Merkjasala Ljós-
mæörafélagsins
er á morgun
Ldóemaeðnafélag Reykjaivík-
ur heflur sinn árlega meffkja-
söíliudag á morgun, sunnudag-
inn 16. maí.
Eims og að undanfömu verð-
ur KvensjúkdómadeiMin, sem
nú er að rísa af grunni, fj>rst
og fhemst látin njóta merkja-
sötewiar, þótt mörg verteefni
séu framundan, sem þunflafjér-
framilags.
Mæður. leyfSð bömunum að
selja og klæðdð þau hlýlega.
Merkin verða afhent firá kl.
10 í Aiftamýrarstoóla, Bredða-
gerðisskóla. LanghoMssteóla. Ar-
bæjarstoöIaÉ,1 MedasteóJa, Voga-
sk«5ÍLa og HaUgrímsfcirkj'u (safn-
aðarheimilinu).
SöJulaun eru 5,00 ter. fynir
merteið.
Fara á kynningar
viku norrænna
brunavarða
Þrír ísdenzkir brjnaverðir
sækja kynningarviku norrænna
brunavarða, sem haldin verð-
ur í Osió i júní og var ný-
lega samþykkt í borgiarráði
nokkur styrkveiting til ferð-
arinnar.
Að þvi er Finnur Richter,
formaður Brunavam afclags
Reykjavitour saigði er slíkt mót
brunavarða haldið árlega á
Norðurlöndum til skiptis, en
aðeins í öðrum hivorum hring
á fslandi, var haldið hér 1966
og verður aftur 1977. Eru á
mótunum haldnir fyrirlestrar
um éldvarhir og siökkvistarf
og rædd félagsimál og laiuna-
íslenzkra ritihöflunda,
en þar eru Hringekju-
menn áhrifamestír, var að gera
fróðlegar samþyktetir á aðal-
fiundi Þar vonu samiþyktetar
firóðlegar vítur „vegna fiundar-
samþykfctar í Ritihöfundafélagi
Islands þar sem samlþytekt var
megn andúð á tveim ritihöfund-
um Jóhanni Hjálmarssyni og
Indrdða G. Þorsteinssyni vegna
sfcriifia þeirra um bófcmennta-
kendslu í Háskóla íslands og
tfllögu Rithöflundaþings þar að
lútandi. Telúr félagið að með
þvi sé ráðizt á grundvöH
frjáisrar skoðanamyndumair í
landinu og leggur áherzlu á að
frélsi ritihöfunda til að segja
skbðanlr sínar óhindnað á opin-
beruim vettvangi sé fonsenda
þess, að íslenzikir ritihöflundar
geti starfað með eðlilegum
hætti“.
Atihugi menn þettia nónar: Rit-
höfundofélaginu mislíka skrilf
tveggja ritihöfumda um mál. sem
vonandi varða alla bókmennta-
tnehn, og þegar það beitir rétti
sínum tfl „frjálsrar skoðana-
myndunar“ með því að láta
þessa andúð sina í ljós, þá ersú
frjálsa sfcoðuii allt í einu orðin
brot á mannréttindum! Þetta
minnir ednna helzt á sfcrif
sovézka rithöflttndasambandrins
um að það þurfi að hafa
ivfrelsi“ undan ásötaunum Solzje-
nitsíns, ellegax 'samtafca Evr-
ópuritihöflunda. Þessi einkenni-
lega röksemdafærsla er reynd-
ar ekkert einsdæmi hjá Hring-
ekjumönmum. ESnna greinileg-
ast kom hún fram í skrilflum
Jóhanns Hjálmarssonar og
fleiri manna í Moreumblaðinu
um það, að þeir sem ékki
fcunna að meta leikrit Matthis-
ar Johannessens stouli ékki fá
að skrifa í blöð, né héldur tala
í útvarp. Upp úr þedm sterifum
var sem kunnugt er, stofnað til
sérstaks bókmenntaþéttar í út-
varpinu fyrir Jóhann og Indriða
G. Þonstednsson og Hringékjuna
yfir höfuð. Tflkoma'þessa þátt-
ar, aðstæður aEar, sýndu, að
skrif þedrra Jóhanns og Indriða
um bóJonenntatoennslu og
gestaprófessorsembœtti boðuðu
ékkért gott. Það mátti vera
hverjum mannd ljóst, sem
þéfckir til ferða Hringékjunnar,
að með þedrri atlögu að bók-
menntafcennslu Hásteólans (sem
auðvitað er ékki upp yfir gagn-
rýni halflin), var að þvl einu
stefnt, að Jóhann Hjálmarsson
yrði fyrsti gdstíprófessor í nú-
timatoókmenntum við H.í. (nú
er talað um fyrirlesara, Mfclega
til að mdnna ekfci á þekfct
kvæði efltiir Jón Héligason um
upphefð Guðamundar G. Haga-
líns). Það styrkir svo þessa
spé, að einmitt núna, þegar
fyrirlesari ékal ráðinn, koma
lestoókaipistlar Jóhanns um ís-
len2fc sfcáld út hjá Almenna
bófcafélagimi með veglegri
grcinargerð. Þar er þess getíð
m.a., að bókin ,ætti að geta
toomið að góðum notum við
bótemenntakemnslu í skólium
landsins**. Fróðir menn telja, að
þessi tangarsókn Hringékjutnn-
ar verði tíl þess, að sameina
í órofa fylkingu heimspekideild
Háékóla íslands, en það væru
mifcfl tiðindi. I öllu vondu er
vottur æðri gæétou...
w
En flek'i skeyti eru nú send
af Hringekjunni til ann-
arra rithöfiunda.. Indriði G. Þor-
steinssoai storifiar Svartihölfiða-
gredn í Tíma sinn. á miðviku-
dag, og fer mjög háðulegum
oröum um að „byltingaskáid...
serin mestiu ráða í Ritihöfuedafé-
lagi Islands" stouli hafla kosið
Tómas Guðmundsson hedðurs-
félaiga, þennan „ólæknamdi fag-
urkera" eins og Imdriði kemsti
að orði. Þetta er ednnig fróð-
leg atlaga, henmi er nefnilega
ekld beint aðeins að þedm höf-
undium, sem Indriði tékm: and-
hverfa sér á „fótboltavel!li“
békmennitanna, svo að notað
sé hans orðalag. Héf brýzt Og
firam lítt duJin gremja í garð
Tómasar Guðmundssonar sjáilfs
végna þess, að hann er í
,röngu“ félagi, situir ekki við
barð þeirra Hringékjumainína.
Þetta fer samain við einskonar
samvizkuibrt hjá Indriða yfir
því, að hann er nýbúirm að
birta í blaði sínu langhund í
fjórum pörtuim tuh íslenzkar
nútmabókmenntir eftir þýzfcan
marun, Heinz Bariiske — og
þar er hvergi minnzt á sfcáld-
skap Tómasar Guðmundssonar
(né heldur Guðmiundar Haga-
lins). Þetta „samvizfcubit" Ind-
riða kemur m.a. fram í því, að
Timagreinunum fjdgdi þrisvar
afsöíkun á því, að Bariiske heflði
gleymt einmitt þessum mönn-
um, en engin önnur gleymska
hans er hörmuð.
En af hverju ætiti Indriðd G.
Þarsteinsson að haífla ástæðu til
einhverskonar andlegrar van-
líðunar einmitt vegna þessara
greina Þjóðverjans?
Sjáum nú tib
Barúske er greirtílega ednn
af þeim mönnum erlend-
nm, sem af latflli fyrtrhyggju
reyna að slá sér upp á laus-
legum kynnum af „Snorra
Sturlusyni í hvitibjamarféldi"
hér á heimsins yztu nöÆ. Það er
ekfci ástæða til að elta ólar við
furðuilega túlfcun hans í esn-
stökum atriðum; Gunnar Stef-
ánsson gerði það á skemmtiiaeg-
an hótt í Tímanum 11. maí og
kemsti að ndðurstiöðu, sem sáálf-
sagt er að fallast á, að hún sé
,iSvo graiutarleg, gloppótt og
fjarstæð, að engu taúi tefcur“
eða þá „vafasöm og villamdi,
að eídd sé medra sagt“. SMk
slys hafla komið fyrr og siðar,
miismiunandi hrapalleg, menn
loafa um langan aldur iðkað
það t.d. að verða sér útí um
memrtagráður í fslenzfcum bék-
menntum við stiafnanir, þar sem
enginm var fyrtr líklegur tfl að
leggja skynsamlegt mat á fram-
lag þeirra. Mendingar hafa
ekfci haldið slífcu athaafl á lotftí
nema til að spauga með — en
öðru máli gegnir um Indriða
G. Þorsteinssan. Hann leggiur
blað sitt undir þennan sam-
setning dag eftír dag, hann ték-
ur síðan upp hanzfcann fyrtr
Baruáke með þjósti í Svart-
hötfiðagrein vegna greinar Gunn-
ars: „Má maður suöur í Berlfn
ékki láta þekfcingu sina tak-
marfca efnið?“ spyr hann. En
við getium þé spurt í stiaðdnn:
hrvaða þekfcdngu?
Sú spurning vafcnarefcki vegna
þess fyrst cg fremst að „þekfc-
ing“ Barustoes sé gloppótt yfir-
leitt, heldur vegna þess hvemig
hún er gloppótt. Neflnum dæmi
w
Þegar Jokið er almennu, og
reyndar rnjög yfiiborSs-
kmndu hjali um Halldér Lax-
Indriði:
bar þar l%rgi skuggann á.
Matlhías:
arftaki Jónasar Hallgrimssonax
Hagalín: ,
ekki til, því miður.
Jóhann:
fyrsti gistíprófcssorinn.
ness, Guamarl Gunnarssytm oq
Þórbergi sýnd noktour kurtedsi,
váfcur BarOske að næstu kyn-
sióð sagnaskálda. Hann velur
þá tdl umtals þrjá menn: Guð-
mund Daníelssom, Stefán Jóns-
son og Indriða G. Þorsteinsson.
Tvedr þedr fyrst nefindu £á einn
spalta hvor, nokitouð vinsamleg
ummaéli, en með miklium sem-
ingi þó. Um tvær síðustu skáM-
sögur Guðmundar segir td.
„tékst homsm ekfci... að móta
sannfæirandi slkáldverk, en á-
stæðunnar er vafalaust að leita
í persónusköpuin hans, sem er
dft öljós og losaraleg“. Um
Skáldsöguna „Sendibréf frá
Sandstmnd" efitir Steflán Jóns-
son segir, að hún eigi margt
sameiginíljegt síðustu stoáldsögu
Guðmundar „einnig að því leyti
að hún heflur galla“. Um „Veg- •
urinn að brúnni“ segir m.a.
„Sú mynd sem Stefán bregður
upp af ytri aðstæðum og að
sumu leyti persónuiýsingar
hans, bera vott um mikla kunn-
átitu höfiundar, en áamt eru, að
því er varðar samsetinángui,
msjrgir gallar sjáanlegir, sem
valda því, að verk þetita heflur
ékki orðið heilsteypt".
Annað verður héMur betur
uppd á tenángnum þegar toomið
er að nýjum ferystukratfti
Hringekjiu ástarinnar, Indriða
G. ftorsteinssyni Haxm fer
hátiti í Halldór Laxness að fflati-
armáii í þessari greinargerð, og
dregur Baruske hivergi aifl sér.
Um „79 af stöðinm" segir að
sagan sé .jhedlsteypt og saman-
þjöppuð og mögnuð drama-
tískri spennu“... „sjélfetætt verk,
sem býr yfir reisn og máfclum
tátonfcraítí". Um „Land og syn-
ir“ segir: „Hann 'heflur sarnið
þróttmiikið ákáldverfc sem skip-
ar veglegan sess í íslenzkum
bókmenntum síðari ára“. Sem
sagt: Indriði er und himnum.
Hálfur dáltour er tétoinn undir
ívitnun í Land og syndr, og
fær engin íslenzk stoáldsaga
önnur sldkan sóma, þótit smá-
glefsa sé úr Heimsljósi. Annar
hálfur dálfcur fer i hkrmagrát
Bartistoes út af því, að „Land
og synir" hafi étoki verið þýdd
beánt úr íslenztou á þýztou, og
að bún hafi þvtf miður
(,hryggálegt“) ekkd hlotíð veru-
lega útbreiðsiu þar í landi.
Svipuð mynd kemair í Ijós,
þegar talið berst að öðr-
um farþega Hringefcjunnar,
Matthíasi Johannessen. Hann er
eina íslenzka ljóöstoáldið á þess-
ari öld, sem vitnaö er til
ræteilega (fyrir utian Stein
Stednarr), og ummæii um hann
eru á þessa leið: „Þessu skáldi
héfiur tékizt að flétita hinn
floma hedm við tilfinningaheim
vorn, skapa syntesu úr
hinum floma anda Is- *
lendingasagna og nútírna-
siðflræði. leysa flomheámmn
þvtf sem næst úr viðjum sfnum,
skiíria hann upp... Homum tekst •
þó bezt oypp, þegar hann virðdst
hafla tiefcið upp þráðdnn þar
sem Jónas Hallgrímsson og
Stafián flrá Hvítiadal létu stað-
ar numlð" (Barúske er reyndar
svo miikið niAri fyrir, að hann
gleymir því alveg að hann hef-
ur ekfci gefið hinum þýzku
lesendium sínuim nedna hiug-
mynd um Jónas og Steflán).
Þessi uimmæli og fátætelegt tal
um önnur skáM, gera verk
Matthiasar Johannessens í grein-
inni að sjálflum kjama íslenzkr-
ar nútímaljóðlistar, öll önnur
sifcáld kioma bara á undan eða
eftir þessum jöfri. Hannes
Pétursson fasr t.d. svofellda
umsögn: Til hinna yngri skálda
Isiands á þessari öid beyrir
einnig Hannes Pétursson (f.
1931) haflur hann m.a. stundað
nám í Köln og Heidélberg. Arið
1955 sendl hann frá sér kvæða-
safnið „Kvæðabók“. árið 1959
„1 sumairdöSum“ og 1962 „Stumd
og staöir". 1 eiirau kvæða sinna
segir hann: „O dagar / þegar
heimurinn var fiskur / í vörpu
ljóðsins". Búið heiLagur.
w
Að öllu samanlögðu er svar-
ið við þeiirt spuraicgu
[LlMJJ©Æi[f3
[PDOTDILIL
siem áðan var orðuð sivo igtísti,
aö það er blygðumarefiii að onöa
það: útíeradur maður getur vel
hrasað um eigin flátfræði, en flá-
fræöin teikur ékfed jatfn áfcveðraa
stefrau og hér er lýst, ruerna
að herani sé stýrt. Hitt fcemur
svo guflukötlum Hringeicjiunnar,
Indriða G. Þcisteinssym og
Matöiíasi Johannessen í taodl,
að þedr eru svo sjálflhverfir í
heimsflrægðarpuðiniu, að þeir
tfaa ektei að sjá af ortao,
ekfci eirau sirani í nána sam-
ferðarmemm eins og Guðmiuffid
G. Hagalín. Slitour gassi er þekn
sjálflum og verstiur vegna þess,
að hann fyMttr jaflrevéi nóLyrada
merm andúð, sem truflar þá
við að meta sém vert veari
það sem þessir ritihöflumdar gptia
i raun og vera storifiað.
Því auðvitiað taemur þessd
gnínsaga, sem nú hefiur verið
rafcim, ékfci í veg fyrir það, að
þeir Indriði og Mattihías skrtfi
á stundum skemmtiiega um
það, sem ,þeir hafla áhtíga á
og yfiraýn ytfir. Um þettia má
nefna mörg dæmi. Til deemis
spámmýja flnásögn af floesetfa-
hedmsókninm tf Stokfchólmd, sem
sýnir véL tök þau sem Indiriði
G. Þorsteinsson heflur á áþreif-
anlegum hbutiuim: „Þegar ísl.
blaðameranámir litu inn i
Karls XI, þar sem veizian á
standa í kvöM, var Sibylla
prinsessa að líta ytfiiic, hvort
ékfci vart aEt í lagi með barö-
búnaðinn. Setíð verðter við
eitt langborð, sem er fagrar^
lega skreytt bLómuim, en Si-
byUa býr einmitit í þediri átaiu
haHartnnar, sem veúzian fer
fram í... Þegar blaðamenn faamu
fré því að sfenða undSartoómine
veizlunnar á annarri hæð
hallartmraar, og taorrau niður á
neðstu hæðina, mæittiu þeir
krórnprinsirauim, sem var mú
búiran að skipta um föt. Var
hanm kominn í sportfötín sán
óg var að fara edttihvað út að
æfla ság í sportí. Bré hann
sér upp í Volvo-spartbálimm sinm
og ék í burtu“.
Árni Bergmann.
Endurtaka tón-
leikana \
Garðakirkju
Pólýflónfcórinn og Kórskalmn
héldu þrjé samsöngva í Krists-
kirfcju í ReyfcjavQc í síðasöiðirLni
vifcu við gtíða aðstíBm og hrifln-
ingu óheyrenda. Mörg tiiLmæli
hafa barizt um að endurtaka
þessa hljómleika og afiraa því
kóramir til samsöngs í Garöa-
fcirfcju í dag ld. 6 s.d. og verð-
ur þar flutit hin sama etfnisskrá
og i fyrri vitou, vetk etftir J. S.
Baoh, Handél. Schubert, Monta-
verdi o.fL. Meðal verkeflnanna
eru mótettiam ,Jesu meine Freude1
etftir Bach cg kórar úr „Messí-
asi“ eftir Handel, og lýtour hljóm-
leitaunum með ,JIallelúja-kóm-
um“. A annað hundirað mamns
tafca þátt í hljómledfcunum und-
ir stijóm Ingólfls Guðbrandsson-
ar, en orgelleifcari er Amd Arin-
bjamarsom.
Auk tómlledfcanna í Garðakirkju
gefst um leið tækiflæri tiil að
sjá kirkjuraa sem var
emdurbyggð fyrir noikíkrum árum
og hetfur tékdð algjörum staktoar
skipttrm hið iminiria Aðgöngumið-
ar flásit við inngangiaa.