Þjóðviljinn - 13.06.1971, Page 3

Sujmudlaigur 13. júní 1971 — ÞtfÓÐ'VHjJliNiN — SlÐA J
R-i
Krossferð fyrir áhrifum og
útbreiðslu franskrar tungu
að heíiur vakið milklla at-
hyigll, að þeigar Pompidou
Fraíkíklandsforscti heíur fjailað
um vandamiái þau, sran tengd
em væntanllegiri aðild Engiands
að Efnahagsibandalagiinu, þá
hefur haaiin meiri áhygigjur af
tungumálapðlitík bandalagsins
en nýsjálenzikiu smjöri elletgar
fjárframilögum Bx-eta til sam-
eiginlegra sjóða EBE. Degi áð-
ur en hann átti að hitta Heath,
íorsætisráðherm Breta, að máii,
sagði Pompidiou í sjónvarpi:
„Ef fransíka heldur eikki áfram
að vera aðal starfsmái £ Etvr-
ópu eftir innigöngiu Breta. bá
verður Evrópa aldrei evr-
ópsk í orðsins flyMstu menk-
ingu. Því enska er ekki aðeins
tunga Bretlands heldur fyrst og
fremst Ameríku. En Evrópa
verður bví aðeins hún sjálf, að
það sé á henni og Ameríku
greinilegur miunur."
Þessi ummæili Pompid'ous
vöktu upp reiði mjög margra,
blöð margra Evrópuianda
kepptust um að kaila hann
þjóðremibumamn ctg mörgum
iílum nöfnum öðrum. En á-
hyggjur Pompidous eru ekki
ástæðulausar. Franska hefuir
átt í vök að verjast sem alþjóð-
legit tungumál, og fæstir (50-60
miljónir) eiga eimmitt hana að
móðummóld af þeim mólum,
sem kaMast alþjóðleg sam-
kivæmt statútum Sameinuðu
þjóðanna. Ýmsir firamómenn
fransikir telja, að franska heföi
getað sigrað sem samskiptaimól
á meginllandi Evrópu eí farið
hefði verið af sitað með þá
stefnu strax eftir stríð, en þeig-
ar það var svo reynt, var það
um seinan. I Efnahagsbanda-
lagslöndunum Hollandi, Itailíu
og Vestur-Þýzikalandi er enska
fyrsta erlenda máilið og ef
hugsað er til alllrar Evrópu,
bæði vestur og austurMutans.
þá stendur þýzka enn þann dag
í dag betur aö vígi en frainska.
Frakkar vita það eikki verT
en aðrir, að það er ekki
aðeins metnaðarmál stóriþjóðum
að tunga þeirra sé sem mest
notuð — ákiveðin tungumáia-
þekking beinir einfaldlega við-
skiptum ýmiislkonar að viðkom-
andi þjóðríki, eða þjóðrfkjum.
Og þeir reyna af kappi að út-
breiða frönsku í öðrum heims-
állfium, þótt þeim haffi ekki tek-
izt það sem þeir vildu sjálfir
í Evnólpu. ,,AIliance francaise“
hefur um allan heim um 1200
miðstöðvar í frönskukennslu,
og á hverju ári gHímaa þar um
200 þúsund manns við texta
eftir Moliere, Bacine og de
Gaulle. Að sjálfsögðu er mest
um firönskubunnáttu í ríkjum
þeim, sem áður voru franskar
nýlendur — en að öllu saman-
lögðu er talið að um 180 milj-
ónir manna ihafi vald á tumgu-
máli þessu.
Auk þesis gerist franska
stjómin umsvifamikil á heima-
vígstöðvum tungunnar. Stjóm-
amefindiir eru nú að verki á
hinum ýrnsu sviðum og vinna
þær að því að hreinsa mélið
af flaumi erlendra, og þá fyrst
og firemst enskra, orðai, sem
sótt hafa fiaist á siðustu ár. En
þar er við raimman reip að
draga, ekki sízt vegna þess, að
blaðamenm, allt frá Þrándheimi
til Palermo, virðast hafa
einkennilega sterka löngun til
að sletta ensfoum orðum og fior-
múlum í tímia og ótíma.
Nýjasta málvemdartiltæki
Frakka er eins og sótt til Is-
lands, þótt eimlkennilegt megi
virðast. Stjómin hefur geniglið
frá lagafirumvarpi, sem skyfld-
ar útlendíinga. sem sœlkjai munu
um fransikan borgararétt, til
þess að laga nölfln sín að
franslkri tungu.
□ í eftirfarandi grein yfir-
færir bandaríski háðfuglinn
Art Buchwald fjöldahandtökur
lögreglunnar á andstæðingum
Víetnamstríðsins í Wasliing-
ton á dögunum á vígslúhátíð
Listamiðstöðvar, kenndrar við
Kennedy forseta, sem skömmu
síðar varð mikill fréttamatur.
nnn ,
Meira en 3.500 manns voru
handtekin á fimmtudagskvöld
og þeim varpað í Listamiðstöð
kennda við John F. Kennedy.
Mótmælendur þessir, sem
voru í smóking og kvöldkjói-
um og konurnar með demanta-
bálsmen. höfðu gert tilraun til
að stöðvia umferð í Wiashington
við Watergate-hrverfið með
kádiljáknum siínum. sem einka-
bílstjórar óku.
Jerry Wilson lögreglustjóri
sagði, að bann hefði fyrirskip-
anir um að handtaka aHia þá
sem tóku þátt í mótmæiaiað-
gerðunum, en til þeirra var
stofnað í því skyni að kornia
sinfóníuhljómsveit okkiar út úr
Stjómarskrársalnum.
Um tíuleytið byrjuðu mót-
mælendurnir að hrópa: „ViÐ
VILJUM MENNINGU“ og þá
-------------:— -------------<
Afnotagjöld felld
niður í áföngum
í frétt frá menntamálaráðuneyt-
inu segir að í framhaldi af viðræ-ð-
um, sem fram hafi farið milli ráðu-
neytisins og Ríkisútvarpsins um
afnotagjald af útvarpi í einkabif-
reiðum hafi ráðuneytið ákveðið, að
í væntanlegri reglugerð um Ríkis-
útvarpið verði ákvæði um, að slík
afnotagjöld falli niður í áföngum
á árunum 1972 til 1974 þannig, að
á næsta ári falli niður Vi gjalds-
ins, árið 1973 % og á árinu 1974
verði ekkert afnotagjald innheimt
af útvarpstækjum í einkabifreiðum.
svöruðu forsprakkar þeirra með
öðru hrópi: „HVENÆR VILJ-
IÐ ÞIÐ MENNINGU?” og þeir
hrópuðu aftur: „NÚNA“.
★
Lögregluforingi me’ð hátai-
ara sagði: „tnö verðið öll hand-
tekin ef þið akið Mmúsdnrjm
ykkar áfram“. En kröfugöngu-
menn neituðu að taka tillit til
þessiarar aðvörunar og umferð
öli stöðvaðisit allt til húsakynna
Utanrikisráðuneytisins. Þegar
lögregluforinginn gaf merki,
þustu menn han.s áð og byrj-
uðu á fjöldahandtökunum.
Mótmælendur vorp við þessu
búnir og flestir gáfust upp mót-
þróalaiust, en þegar þeir voru
komnir í gæzluvarðhaldið áttu
þeir erfiitt með að trúa sírnum
eigin aiuigum, slíkur var sá að-
búmaður sem þeirra beið. Fólk-
inu var. troðið saman í söíum
og forsölum. Og með hverjum
nýjum hópi flaniga kom það
æ betur í ljós, að í Kennedy-
listamiðstöðinni voru efcki fyr-
ir hendi nauðsynleg þægindi
fyrir þetta fólk.
KXukkan eilefu var alit gin
búið og um háif tólfleytið var
alit visfld upp drukkið og sumt
af fólkimu fór að gráta.
Ekki var aðra næringu að
hiafa en kalt borð og jarðar-
ber og kampavín, sem Rauði
krossinn hafði sent til að bæta
úr brýnustu neyð.
★
Bandaríska mannréttinda-
sambandið mótmælti þvi harð-
lega, að sivo ómannúðlega
væri að föngunum búið, og
krafðist þes® að fólkimu, sem
haldið var í Listamiðstöðinni
yrði annað hvort sleppt eða
það ákært formlega,
En lögreglan sivaraði því til,
að mótmælendur hefðu vitað
á hverju þeir áttu von og að
hún teldi sig ekki skylduga til
að afgreiða þá í hasti.
„Flest af þessu fólki,“ sagði
liðþjálfi einn, „eru óeiitða-
seggir. Fólkið er komið frá
öllum landshomum, og ef það
viH stöðva umférð hér i Was-
hington, þá fær það sem það
á skilið, og ekki annað.“
En fréttamenn komuist að
því innan Listamiðstöðvarinn-
ar, að margt saklaust fólk
hafði verið tekið með í þess-
um fjöldahandtökum. Hjón ein
sögðu: „Við vorum að fara að
sjá Ástarsögu, og allt í einu
var okkur hent upp í lögreglu-
bil og við sett inn hingað.“
Ljósmyndiari einn sagði, að
hann befði einmitt veri’ð að
taka mynd af flugeldiasýning-
unni, þegar tveir löigregluþjón-
ar gripu hann og hentu hon-
um í blásaradeild hljómsveit-
ar Meyers Davis.
Kona ein, sem hafði aðeins
verið að viðra hundinn sinn,
gisti næstu nótt undir píanói
Peters Duehins. „Eina ástæðan
fyrir því að ég var tekin“,
sagði hún, „var sú að hund-
urinn minn er síðhærður“.
★
Enida þóltt Wiflson lögregliu-
stjóri neiti því, var tilgamgur-
inn með handtökunum sá að
halda mótimæflendum mni til kl.
3 um morguninn til að um-
ferðin gæti komizt í saimt lag
aftur.
Lögregfliuistjóriinn sektaði alfla
eldri en 35 ána um 100 dali
oig þá sem yngri voru uim 40
döli. Skipufleggjendur mótenæl-
anna hétu því, að þair mundu
koma afitur í september og
stöðva ailla umferð þegar
Kennedylistamáðstöðin tekur til
starfa.
Skoðanalkönnun sem firam flór
daginn eftir, leiddi það í Ijós,
að flestir ibúar Wasíhmgtoins
töldu, að fiólkið sem sett var
inn í Kennedy-listamiðstöðinni
hefðl efldki við neina að sakast
nema sjálfit sig.
Máni gamli:
— Þessi æska nú
til dags! Varla
búin að slíta
barnsskónum
þcgar þau fá
eigin flugvél.
Hvað haldið þið
að ég hafi þurft
að bíða lengi eftir
að fá bfl . .
Gáfu míkrófilmur af fyrstu
ísl. blöðum í Vesturheimi
Hinn 4. júní sl. heimsóttu 150
Vestur-íslendingar forsetasetrið
að Bessastöðum. Gengu þeir fyrst
til kirkju þar sem forseti bau þá
velkomna, en síðan tók til máls
forseti Þjóðræknisfél. íslendinga
í Vesturheimi, Skúli Jóhannsson,
og aflienti forseta sem gjöf til ís-
lenzku þjóðarinnar mikið safn af
míkrófilmum, sem á eru mörg
hin fyrstu blöð og tímarit, sem ís-
lendingar gáfu út í Manitoba, og
skal þessi gjöf vera til minningar
um aldarafmæli íslenzkrar byggð-
ar þar í landi, en hún telst hafa
hafizt árið 1875.
Forseti þakkaði gjöfina, en bað
síðan dr. Finnboga Guðmunds-
son landsbókavörð að taka við
filmunum til varðveizlu í Lands-
bókasafni. Flutti síðan dr. Finn-
bogi þakkir og gerði grein fyrir
hverja þýðingu þessi gjöf hefði
fyrir Landsbókasafnið.
Forustu um þetta má hefur
einkum haft Grettir Jóhannsson
aðalrasðismaður í Winnipeg, í
samvinnu við Fylkisskjalasafn
Manitoba og bókasafn Manitoba-
háskóla.
Gjafaskjal Þjóðræknisfélagsins
er svohljóðandi:
Þjóðrasknisfélags íslendinga í
Vesturheimi flytur íslenzku þjóð-
inni innilegar kveðjur sínar og
þakkir Vestur-fslendinga fyrir
margvíslegan stuðning við varð-
veizlu ættarerfða síðan varanlegt
landnám hófst vestan Atlansála
fyrir um hundrað árum síðan og
biður þjóðina að þiggja að gjöf
til varanlegrar geymslu og afnota
míkrófilmur af eftirtöldum blöð-
um og tímaritum, útgefnum í
Manitoba:
FRAMFARI, Nýja íslandi, 10.
september 1877—30. janúar
1880.
BALDUR, Gimli, 12. janúar
1903—29- desember 1909.
GIMLUNGUR, Gimli, 30. marz
1910_4. október 1911.
LEIFUR, Winnipeg, 5. maí 1883
—4. júní 1886.
HEIMSKRINGLA, Winnipeg, 9.
september 1886—29. júlí
1959.
LÖGBERG, Winnipeg, 14. jan-
úar 1888—30. júlí 1959.
ÖLDIN, Winnipeg, 3. september
1891—24. febrúar 1892.
ALMANAK, Winnipeg, 1895—
1954.
VERÖLD, Winnipeg, 12. febrú-
ar 1918—4. maí 1920.
TÍMARIT, Winnipeg, 1919—
1968.
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA,
20. ágúst 1959—10. desember
1970.
Afhent á Bessastöðum 4. júní
1971.
Hólmfríður Daníelsson—
skrifari
Skáli Jóhannsson
forseti.
Tekið er fram að ætlun Þjóð-
ræknifélagsins er að láta ekki hér
við sitja heldur halda áfram að
gera míkrófilmur af íslenzkum
ritum vestanhafs og gefa þær ís-
lenzku þjóðinni.
1
Eyðileggja bandaríska ámynd
sem fjaHar um Che
MONTEVTDEO — Hópur
Tup amaros-skærul iða réðust
nýlega inn í kvikmyndalhús
í Montevideo og eydilögðu
eintak hússins af bancla-
ríislkiu Ifcvilkmyndinni „öhe“.
Myndin var þannig aöeins
sýnd í tvo daga í Montevideo.
Sfltæriuiliðamrr réðust inn
í kvikmyndalhúsið Rex
snemrna morguns og helltu
bren-nisteinssým á Ikivilímynda-
rúllurnar. Áður en þeir viiku
úr húsinu, rituðu þeir fjölda
slagorða á vegg, en ekiki vi-ldu
forráðamenn kvikmyndalhúss-
ins sikýra nánar firá því, hvers
efinis þau hefðu verið.
Aðeins um tvö hiundruð
manns rwunu þannig hafia séð
þessa mynd, sem svo er lýst,
að hún sé ómerikálegasti
Bandamlkjaáiróður; jafimvel
öfigasinnaðir hægri menn halfia
kallað bana „pólitisk mistök“.
Þar eð ekkert annað eántak
afi „Ohe“ var til í Uruguay,
neyddist húsið til að skipta
um mynd. Fyrir vaMnu varð
bandariska kvilkmyndin „H-efllo
DoUy“.
Þannig leit Che Guevara út
í lifenda lífi. Það er egypzki
leikarinn Omar Shariff, sem
fer með hlutverk hans í
bandarísku myndinni.
Guevara
G-listlnn er llsti Alþyöubandalagsins