Þjóðviljinn - 26.01.1972, Blaðsíða 5

Miövikjudaglur 26- jainúair 1972 — ÞJÓÐVIi-JLNN — SlÐA g
GARÐAR SIGURÐSSON:
Fiskur og
menning
Þegar þeir á©ætu menn hér
á blaðdiniu bdðja mig um að
festa á blað einibveirjar hug-
leiðingar um mál, sem væri
mér ofiarlegia ' huga þessa
situinidina, verð ég að játa, að
mér dettur fyrst í hug hvorki
bótomenntalegra né gáfulegra
fjTÍrbæri en fiskur. Senni-
lega vogina þess, að nú er ver-
tíð nýbyrjuð, bótt en<n hafi
ékiki getfSð vel tíil sjóséfcnar
vegna umhleypinga í veðrinu.
íslendingar hafa löngum átt
mifcið undir því komið hvem-
ig viðrar oig það er ekki mál
sjémanna einna hvemdg fisk-
ast á vertíð, heldur þjóðar-
innar allrar.
Einn viðreisnardoktor £ bók-
haldisfiraeði lauk varla svo
sundur munni alla sína ofi
löngu. stjómartiíð, aö hann
ekki minntist á bað krafta-
verk, að svo fámienn biéösem
íslendingar. gætu haldið gang-
andi sijálfistæðu ríki og sjálf-
stæðri menndngu hér norður
á hjara veraldar, á mörkum
hins byigigilega heims. Reynd-
ar var oiftast svo að sfcilja á
orðum fyrmefnds spekings, að
bað væri fyrst og fremst vit-
urlegum stjómarathöfnum við-
reisnarundursdns að bafcfca;
göður fiskafli og hagsitæð við-
slkiptakjör voru næstum auka-
atriði í málinu, jáfcvæð að
vísu. En almenndngur í bessu
larndi ■ lætur ekfci blekkjast af
silíku hagfiræðdhjali. Fólkið
veit, að hér er aðeims og
verður aðeins byggilegt land,
af nægilega vel veiðist, aflinn
unninn irnniemdum höndum,
og kjör allra landsmainna mót-
aist síðan af bví, hvert verð
við fiáum fyrir aflann. Auð-
vitað kemur hér fleira inn í
diæmið en fisfcvedðar og fisk-
iðnaður eins og til dæmis
annar imnlendur iðnaður og
■, u-SÍðfist en ekfci sízt afrakstar
íslenizfcs landbúnaðar.
Fisfcveiðar og fisfciðnaður
eru óneitanlega undirstaða ís-
lenzks eflnahagslífs, áp, fiiskjar
er öll brætubófcarlist ólþörf
um það, hvemig sfcipta eigi
köfcunni: bróað memmtaíkerfi
og örugg tryggingarlöggjöf
verða óhugsandi ef bessi und-
irstaða brestur. Sem sagt:
Enginn fiisfcur — engin menm-
ing.
Að manna
flotann
Þannig líta staðreyndimar
út, hvort sem mönmrum likar
betuir eða verr. Sjévaraflann
verðum við að £á. og til bess
að veiða fiskinn höfum við
skipim okkar, en það þarf
meira — fyrst og fremist menn
— sjómenn.
Fjölmörg umdamfiarin árhef-
ur verið mitoill mdsbrestur á
því, að menn hafi fengizt til
að gerast sjómenn. Kemur bar
margt til. Viðreisnin lék sjó-
menn grátt, hvað eftir ann-
að. Aftur og aftur var gieng-
ið á hlut sjómanna. Nœrtæic-
asta dæmdð af mörgum er
það þegar fisfcverði var tví-
sfcipt og útgerðin féfck 26%
upp í yfir 30% meira fiyrir
afllann en það verð, sem kom
til skipta. Röfcin voru hin
furðulegustu: vegna mánnk-
aindi afla og versnandi við-
sfciptalfcjara urðu allir að tafca
á sig sdnn hluta þeirra byrða,
sem betta hafði í för meðsér.
í»að var eins og sjómenn hetfðu
éfcki goldið -nægilegt afhroð
vegna aflabrestsins. heldur
burfti lífca að taka af beim
stóirfcostlegar fúlgur í viðbót.
Svívirðilegast aif öllu var bó,
þaö að þetta mdsrétti varékfci
lagfært, nema að sáralitlu
leyti á næstu stóruppgangsár-
um í afla og risasfcrefum <
Fiskur,
sjómenn oq
hætókandi verði á heimsmark-
aðd. Sldkar aðferðir eru eifcki
til þess fallnar að laða menn
til starfa á sjónum.
Útlitið batnar
Með tilfcomu nýju stjómar-
innar í sumar, var það fýrsta
verfc Lúðvíks Jósepssonar að
, haekika fisifcverð verulega og
bæta það misrétti verulega,
sem verið hafðd milli sjó-
manna og útvegsmanna. Var
það gert á þann hátt, að ail-
ir máttu sæmdtéga við una,
enda er Lúðvík sá sjávarút-'
vegsráðherra sem alllir hlutað-
eiigendur treysta bezt fyrir
þeim málum. Um áramótin
var fiskverð enn hæfckað ng
aflatrygging stórbaitnaði. Samt
sam áður vantar sjómenn á
flotann.
Skýringar á þvi eru svo sem
ekki eins toonar. Nú hafaver-
ið samiþyfclfct lög um 40stunda
viranuviku hjá öllum, sem i
lanidi vinna. Ég er hræddur
um að afilaibrögð yrðu elfcki
beysin og með nokfcuð öðrum
hætti en verið hefur, ef sjó-
rnenn tæfcju upp eitthvað við-
líka vinnutíma og þemnan.
Með þvi reru þeir eklki nema
tvo daga í vifcu, og hefðu
samit yfirtið að öllum líkdnd-
um. Sjómenn þurftu lengi að
berjast við íhaldið í landinu
um styttan viinnutíma á tog-
urum. Þykjast þeir nú mega
vel við una að hafa náð 6
og 6, þ.e. 12 tfma vinnu a
sólarhring, sem gerir 84 stunda
vinnuviku, og þykir ernigum
sjómanni milkdð. Bátasjómenn
vinna oftast _ langtum lengri
vinnutíma. Sjómenn eru auk
þess fjarri heimilum smuon
lanigtímum saman, meðnn
starflsimenn hins opinbera fá
sdtt fasta og örugga kaup
diveljandi í faðmd fjölstoyldu
sinnar hvem diaig og hafa auk
þess fri tvo da,ga í vifcu.
Aðbúnaður á vinnustað er
svo gjörólíifcur il sjlós og í
landi að um bað hef ég eng-
in orð í þessu spjaili, ég ætla
bara mönnum ,ð meta bað.
hverjum eftir sínu brióstviti.
en bekfcing fjölmargra lands-
manna á aðbúnaðd og vinnu-
aðstöðu sjómanna er þvi mið-
ur oft dálítið minni en eng-
in
Pðlk í landi hefur fæst
noklfcuim áihuga á beim hlul-
um, nerna helzt á sjómanna-
daginn, að því er virðist, þegar
það heyrir talað um hetjur
hafBiins. Sjómenn eru fyrir
löngu búnir að fé klígju af
öllu því tilstendi.
Alls þessa vegma er ekiki að
undra, þótt margir sjómenn
fari að gera upp við sighvort
ekki sé rétt að ganga í land.
fá þar vinnu fyrir sambæn-
legt kaup, en styttri vinnu-
tíma og allt annan aðbúnað.
auk þess sem hedr geta þar
lifað eðlilegu fjölskyldulífi-
Einmitt þetta heifur gerzt, og
með tilfccwnu allra nýju sfcut-
togaranna er ég hræddur um
að eimhverssteðar kunnj út-
gerðin að lenda mannahraki
í vaxamdi rmaeli. (Ég vilskjóta
því inn héma í leiðinmi, að
délítdð fininst mönnum edn-
kennilegt að flytja inn erlent
vinnuafl til sjávarstarfa op
fisikvinnslustatnfa, meðan
hundruð manna eru á at-
vimeuleysissltorá. Ég er hrædd-
ur um að einhver ónáttúra
sé í öllu því kerfi).
Ég held að þjóðfélagið verði
að viðurkenna sérstakt miki’-
vægí sjómannsstarfsins, m.a,
með því. að sjómenn. sem
draga unidirstöðubjörgina <
þjóðarbúið fáá hæxra kauip en
landíólidð og auk þess ein-
hver skattfríðindi umfram
það sem þeir hafa nú. Ég
hygg einndig, að miða æitti
sikattfríðindi siómanna við
styttri tfma en nú tíðkast,
þamnig að menn fái sjó-
mannafrádrátt, bótt þeir séu
eklki hálifit árið á sjió. Það
gæti orðið tdl þess að laða
enn fledri til að stumda þenn-
an atvinnuveg. Þar á ofan
þarf að kynna ungum mönnum
sjómiannsstarfið og gildi þess,
aufca menntun sjómanna og
meta bana meir en gertheí'-
ur verið. í því samlbandi skað-
ar ékkd að geta þess, að þeir
sjómenn sem leita vilja sér
menntuhar í sínu fagli hafa
ekfci aðgang að lánasjóðum
némismanna, en það hafa hins
vegar þeir, sem leggja stund
á námsigreinar eins og guð-
flraaði,, mið!alldafröns(ku eða út-
lenda hagræði, svo seilzt sé i
nokfcur dæmj af botmi lang-
skólasúpunnar. Við þetta má
einmdg’ bæta, að í olklkar á-
gæta landi eru nú viðurkennd-
ar 80 iðngreinar, en kunnátta
í sjómennsfcu er þar hvergi
á blaði. Þetta viðigengst hiá
þjóð, sem á allt sitt undir
hæfni os dugnaði s.iómanna
sinna. (Ég veit ekki betur en
eini slfcólinn f landinu, sem
enga hækkun féfck á fiárlög-
um fr. “72, væri sjómanna-
sifcólinn í Vestmannaeyiumj.
Kaup sjómanna
Eins og ég mdnntist á fyrr
í þessu tali, þá hefur fcaup
hlutasjómanna batmað veru-
lega, en ég get eitóki stillt mtg
um að minnast á dálítinn ó-
sið, sem ýmist fóljk í landi
hefur tamið sér, og þar með
fjölmiðlar, þegar rætt hefur
verið um fcaup sjöimanna. Þá
er algengt að dæmi eru tekin
af kaupi skipstjóra á afla-
hæstu skipunum. Elkfci erlaust
við að lcurr hafi heyrzt í
langskólaigengnum ■ toppum
skrifstofubáknslns, einstökum
læknum og fleirum, þegar
aflakóngar fislkiflotens kom-
ust eimna hæst í tekjum, að
það gæti nú eklki genigið að
bessir menn væru bara komn-
ir með snöggtum hærra kairo
en áðumeflndiir. En hvers
vegna ekki? Þessir menn,
aflahæstu slkdpstjóramir, eru
langskólaigengnir á sinn hátt
og hirði ég efcki að rökstyðia
það frekar, auk bess eru þeir
langt frá því að vena neinir
meðalmenn. Þeir eru að
'mámnsta lcosti eimu „lang-
sfcólamennimir" S Islandi, sem
ég veit um, sem sett hafa
hvert helmsmetið öðru glæsi-
legra og orðið sté+tarbræðrum
sínum með öðrum þjóðum tdl
fyrirmymdar um aðferðir og
notkun ýmissa tæikja f sínu
fagi. Guð gæfii að ýmsir hag-
fræðinigar ofctoar og fjármála-
páfar yrðu svo mikils metn
ir í sinni grein, að við gæt-
um lánað þá úr landi til
þeirra staða, þar sem þeir
gætu gert eitthvað til gagns.
þar sem vitnesfcja þedrra er i
betra samræmi við aðstæður
en hér heima.
Það eru ekki alldr sjómenn
með tefcjur þeirra á allra-
hæstu skipunum. Eina rétta
viðmiðunin er að taka laun
skipverja á meðalbát. Það hef
ég að visu ekki gert nýlega,
en ég gæti trúað, að tíma-
kaup á vertíð færi efcfci langt
yfir 25 kr. Ef allt er reiknað
eftir kúnsterimnar reglum,
þrátt fyrir stórhæfckað fisk-
verð. hvað þó áður.
Landhelgin
Nú hef ég gerzt alitoí lang-
orður um þessa hluiti, þótt
lengi rnætti raunar áfram
haida, því margt vantar á að
myndln sé fullgerð. Hins veg-
ar lamigar mig áður en ég
slíðra pennann, að minmast
fáum orðum á stóra málið
ofckar tslendinga, landhelgis-
málið, svo mikilvægt sem það
er fisltoveiðum og framtíð
ofckar allri.
Skaimmlíf varð vinstri
stjómin okkar sálu.ga en
hún hafði þó kjark til að
færa landhelgima út í 12 mil-
ur. Þetta muna að vísu allir
þeir, sem nógu gamlir eru
til þess, en eklfci sfcaðar að
fcveða oft gamlg vísu, ef góð
er. Allir vita, að íhaldið var
útfærzlunni andvígt og krat-
ar tregir svo fcurteislega sé
að orði kornizt, og í stíl við
þessa aflstöðu klúðruðu þeir
síðan málinu með klaufa-
saimnáingum við Rreta. oe
Þýzfcara 1961, og bitu svo höf-
uðið af skömminni með þvi
að kalla umdamsláttarsamnimg-
inn stærsta stjómmélasigur
okkar um ómældan tima. Sfð-
an læra börn í sögubófcum.
að samið hafi verið um 12
mílna landhelgi 1961. en efcki
minnst á 1. sept. 1958. Þessi
samningur er n*ú helzti þrösk-
uldurinm í vegi ofcfcar að 50
mílna marfcinu.
1 12 ár gerði viðreisnin
efckeirt í landhelgismálinu og
fyrir kosningar kallaði þé-
verandi utanrfkisráðherra út-
færsluáform núverandi stjórn-
arflokka pólitískt glapræði,
eða eitfhvað ekki betra í þá
veru Ummælin voru síðam
feililetruð í Mogganum. Und-
irtektirnar voru skýnar.
Nú hinsvegar. þegar stjórn-
in hefúr mótað stefnuna, og
lætur en-gan bilbug á sér
finna. koma þeir sjálfstæðis-
menn allt í einu með aðrar
nótur úr pússi sínu, niú eru
allir vegir færir ekki aðeins
í 50 sjómílur, heldur allt upp
í 70 eða 90 mílur. Þjóðin
hlær að slíkum yfirboðum.
hún sér. að þetta er örþrifa-
ráð þeirra íhaldsmanna til
að bjarga andlitinu, þegar
þeir sjá. að þeirra sjónar-
mið. undansláttarstefnan er
ekki sjónarmið fólksins.
Ef vinstri stjóminni tékst
að leiða landhelgismálið til
farsælla lykte og jafnvel þótt
fátt annað af hennar stefnu-
málum takist' fullkomlega eft-
ir áætlun. þó er þetta málsvo
stórt. að með þvi einu hefði
hún sfcilað mikilvægu hlut-
verki.
Ég tníi því, að nýju stjórn-
inmi takdst þetta og margt
annað og með því sýni hún.
að til þess að gera verulega
stóra hluti þarf þjóðin vinstri
stjórn.
Garðar Sigurðsson.
Spítalasaga
i 2. útgáfu
Blaðið Suðurland skýrir frá
því að Spítalasaga Guðmundar
Daníélssonar, sem fcom út í
þrjú þúsund eintökum fyrir jól
sé nú komim út í 2. útgéfu.
Upplagið þraut 15. desember.
Þá segir í fréttinni, að
skömmu eftir að bókán kom
út hatfi Borgarsjúkrahúsið féng-
ið leyfi höfundar og útgefenda
til að láta lesa söguna í heild
inn á segulband og útvarpa
henni sem framhaldssögu í inn-
anhússútvarpi stofnunarinnar,
einnig að upptakan yrði leyfð
til afnota fyrir bliinda fólkið
' í landinu.
Rannsóknastöð
í læknisfræði
á Suðurheim-
skautslandinu
Mosfcvu. — Fyrir nokifcru hóf
rannsólfcnastöð í læknisíræði
störf í tengislum við sovézku
vísindaathuganastöðina á Suð-
unskautslandinu Molodjosjna-
ja. I rannsóknarstöð þessarri
varður aflað upplýsinga og
margivíslegrar viimeskju um
hæfini mannsins til að búa við
þau hörðu ytri kjör, sem ríkja
þar um slóðir, m. a. hinn ógur-
lega fculda. Á grumdvelli beirra
niðurstaða, sem fást við rann-
sófcn þessa, á svo að reyma að
vélja heppilegustu húsbygg-
ingaaðferðir, fæði og heilsu-
gæzlu fyrir þátttakendur. i
Sovétmenn hafa aldrei gert
út eins stóran rannsóknarleið-
angur til Suðurskautslandsins
og á þessu ári. Fjögur skip
með samtals um 420 mönnum
um borð héldu frá Lenímgrad
um miðjan nóvember s. 1. á-
leiðis til Suðurskaufelandsins.
Meðal þátttakenda í sovézka
leiðangrinum eru vístndamenn
frá Bandaríkjunum Indlandi
og nokkrum hinna sósíalísku
ríkja. Leiðangursmenn eiga að
velja nýrri afhugunarstöð stað
við Ámundsenshafið og fram-
kvaema ýmis fconar rannsóknir,
m. a. fara í nolkkra leiðangra
á sleðum, sem dráttarvélar
draga langt inn í ísauðnina.
Aufc þess er með í förinni ýmis
búnaður og tæki handa Vostok-
stöðinni svonefndu, sovézku
rannséfcnastöðinni, sem fyrir
er þar suður fré.
Stjórna myndun
eggjahvítu-
sameinda
Mostovu, 1971. — Sovézkir líf-
fræðingar eru nú orðnir þess
megnugir að breyta eggjahvítu-
samböndum í lifandá frumum
með því að láta „óviðkomandi”
amdnosýrur ga&iga inn í þau.
Áhrif aminosýiunnar á efna-
sambyggingu. Prófessor Boris
Gottitóh við sameindalíffræði-
stofnunina segir, að það skapi
mikla möguleika að geta stjórn-
að myndum eggjahvítusam-
banda. Tilgangurinn með þedm
tilraunum, sem nú standa yfir,
er að framleiða eggjahvítuefni
með fyrirfram ákveðnum eig-
inleifcum.
«