Þjóðviljinn - 11.03.1972, Qupperneq 7

w
LaugOTdagur 11. marz 1972 — ÞJÓÐVELJINN — SI0A 1
I
I
Nýlega ílékk blaðið raikta
sogu fynirtœikisins af aðila,
sem gjörþcíldcir mál Raifiha.
Verður hér á eftir sti'kilað á
stóru í sögu þess, en of mikið
mál vaeri að rekja hana út í
hörgui.
Vertksmiðjan var stofnuð á
þeim tírna er raitlvæöing
landsins stóð. fyrir dyrum.
Hlutafé var 150 þúsund kr.
og lagði rfkiissjóður íram 50
þúsund. Segja má að upp-
bygging fyrirtækisins hafi
verið tilraun til stofnunaral-
menningBÍhlutaiflélags, því að
starfsmenn fyrirtækisins, sem
vonu um 30 talsins í uipphafi
vonu flestir hluthafar og áttu
hlutabréf frá 1-5 þús. að
nafmiverði. Fyrirtæikið var
stofnað 1936, en tók tiil stairfa
1937, sem eina fjrrirtæikið í
landinu sem framleiddi raf-
tæiki.
Relkstur Rafha gck'k mjög
vei í fyrstumni. Árið 1939
réðst að fyrirtæíkinu, sem for-
stjóri, Axel Kristjánsson. En
notklkiru seinna íör að bera á
því að hlutabréf vasru keypt
upp af fáum mönnum með
þeim afleiðingum að hl.bréf-
in söfnuðust á flærri hendur
og hluthöfunum fækkaði. Nýi
forstjórinn var ökki einn af
stofnendum Rafha, en
flór fljótt að safna að sér hluta-
bréfum.
1 upphafi áttu starfsmienn
verksmiðjunnar menn í stjórn
hennar, en það var fljlótt af-
lagt eftir að Axel Kristjáns-
son tók þar við fonstjórn, nemai
að því leytinu að hann sem
framkvæmdastjóri situr í
stjóm fýrirtækisins sjáJfur.
Stjórnina skipa 5 menm, Rík-
ið sikipar þar einn mann í
stjlóm hverju sdnni. Þykir ljóst
af vali ríkisstjórnar hvorju
sinni á manni í stjóm Rafha,
að Axel hafi ráðið þar mestu
um, þvi nokkuð mun halfa bor-
ið á ráðríki hjá forstjóranum,
eða svo, að jafnan hefur þótt
erfitt að koma við breytinöum
Rafha í Hafnarfirði:
Tæki ekki nýtt sem skyldi
og ólestur á rekstrínum
á stjórn og rekstri fyrirtækis-
ins. Meðhöndlan hans á fýrir-
tækinu er því likust sem hann
væri einkiaoigandi aö því.
Jaiflnframt þvf að sjá um
rekstur Rafha hefur hann stað-
ið í alls kyms rekstri, skyldum
og óskyldum. Skal þar fyrst
nefna að um tíma var Axel
florstjóri Bæjarútgerðar Hafn-
anfjarðar jaflnflramit forstjórn
Raflha. Þá varð hann lands-
kunnur á því að fá ríkið til
að leggja fé í útgerð togarans
Brimness, sem hann sá um
rekstur á. Eitthvað mun hafa
borið á öðru en reglusemd í
biókhaldli þess fyrirtækis, en
cndalokin urðu þau að rekstur
Brimnessins fór á hausinn.
Upp úr þessu fékk Axel rík-
isábyrgð fyrir kaupum á tog-
aranum Keili, án þess að Al-
þingi hefði fengið nokkuð um
það að vita. Sú útgerð gekk
öll á afturfótunum og var
Keilir að lokum soldur fyrir
fjórðung kaupverðs.
Þá keypti Axel prentsmiöj-
una Hilmi og útgáfurétt á Vik-
unni og tímaritinu Úrvali.
öllu þessu sinnti hann jafn-
framt þvi eð vera forstjóri raf-
tækjaverksmiðjunnar Raflha.
Glfma Axels Kristjánssonar
við einkoreksturinn haífði það
í för með sór að uppbygging
Rafha varð ekki senx skyldi.
Sýnishorn af framleiðslu Rafha eins og hún leit út 1952.
'jAr Rekstur raftækjaverksmiðjunnar Rafha í
Hafnarfirði hefur í seinni tíð verið mjög
umdeildur.
^ Þykir mörgum sem þar fari saman að for-
stjórinn hygli sjálfum sér og einkafyrir-
tækjum sínum á kostnað Rafha, sem að
þriðjungi er í eigu ríkisins, og umhyggju-
leysi fyrir afkomu verksmiðjunnar og nýí-
ingu þeirra atvinnumöguleika sem þar eru
fyrir hendi.
Þó keyrði um þverbak, þegar
hann stofnaði eigið fyrirtæirí,
sem hafði að hluta sama
starfssvið og Ratfha. Það var
vélsmiöjan „Mót og sitansar‘‘
og meðeigendur voru fjöl-
skyldufólk hans.
Til þess tíma er einkafyrir-
tæki forstjóra Rafha, „Mót og
stansar", var stoifnað, hafði
Rafha annazt mótasmíði, sem
er undirstaða vdð málmsmíöi
og mifcið vandaverk, sem
krofsit dýrra tæfcja. Slfk tæki
átti Rafhaverksrriiðjan, og
stóðu þau og standa enn lítið
nýtt eftir að „Mót og stansar"
var komið upp. Mótasimíðina
tók forstjóri Raflha af fynlr-
tækinu og lét í hendur einfca-
firrna sínu að rneira eða
minnai leyti um 1966, og hafa
því milljiónaverkfaani til móta-
simiíði staðið verkefnalítil í
Rafha síðan.
Nú vinna við framlleiðslu í
verksmdðjunni um 50 manns,
sem er mijög lítið miðað við þá
möguleifca sem verksmiðj an
hefur haft til fraimledðslu og
vinnslu nýrra verkefna.
Þessir 50 starfsmenn vinna
á gólfflatarrými sem er 5—
6000 fermctrar. Þetta gólfrými
o.g tækjakostur sa sem fyrir-
tækið á gefur hins vegar
möguleika á, að við störf i
vcrksmiðjunni gcti verið þre-
falt það scm nú er, eija um
150 manns.
Það x'ekstrariae s<jm hafur
veriö viðhafit í Rafha undan-
gengin ár hefur leitt það af
sér að menn sem- unnið hafa
hjá fyrirtækinu hafa orðið að
flœmast þaðan brott, og hafa
jafnvel burft að standa í mála-
ferlum vegna vangóldinna
launa.
Til dæmis um rekstrarlagið
skal hér enn eitt til tékið.
Rafha, sem framleiðandi raf-
magnsvara, rekur nú umfangs-
mikla verzlun og flytur inn
raftæki og stcndur þar í sam-
keppni við sjálfa sig. Má í því
sambandi nefna að nú hefur
Raiflha hætt framleiðslu raf-
magnsoifla en flytur þá þess í
stað inn frá Noregi, hverjar
sem orsakirnar fyrir því kunna
að vera.
Það gefiur auga leið, að
maður sem átt hefur í slíkum
útistöðum við haignaðarvonina
undir einkarefcstursfyrirkomu-
laginu og staðið hefur að
rekstri jafnmargra og fjöl-
breyttra fyrirtækja sem Axel
Kristjánsson, hefur átt í niörg-
um málaferlum um daganai.
Nú háttar svo til að þessa
dagana mun ríkið vera að til-
netflna sinn flulltrúa á aðalfund
þessa fyrirtaekis. 1 Ijósi þess
sem hér hefur verid nakið er
nauðsynlegt að fuiatrúi ríkisins
i stjóm fyrirtækisins sé í senn
maður heiðarlegur og vís til
þess að efla hag fyrirtækisins
sem allra rnest. Það er ftrá-
leitt — og raunar óiheimilt —
að fara á þann hátt með al-
mannafé sem gert hefur verið
mcð hlut rikisins í Rafha. Þess
vegna er brýn nauðsyn að
taka málefni Rafha föstum
tökum.
Flráfarandi ríkisstjóm skildi
víða eftir sig slóðann, í Slipp-
stöðinni, á Álafossi og víðar.
Er Rafha enn eitt dæmið um
slóðaskapinn? Það þairtf að at-
huga og verður bezt gert með
góðum, traustum fulltrúa rík-
isins í stjóm Raftækjaverk-
smiðju Hafnarfljarðar, Rafha.
—úþ.
!
Nauðsynlegt að vanda val á fulltrúa ríkisins í stjórn Rafha

!
!
Stefnumótandi æskulýðsmálaráðstefna
Æskulýðsráð ríkisins cfnirtil
ráðstefnu um æskulýðsmál dag-
ana 11. og 12. marz n.k. að
Hótel Loftleiðum. I fréttatil-
kynningu segir að mcgintil-
gangur ráðstefnunnar sc að
„kynna löggjöf um æskulýðs-
mál og Æskulýðsráð ríkisins'*,
» fyrsta lagi, en I öðru lagi „að
ræða um fræðslu og þjálfun
leiðtoiga og leiðbcinenda í
æskulýðsstarfi og jafnframt
æskulýðsmál almennt".
Það sem rætt
verður um
Til ráðsteflnunnar hefúr verið
boðið fUlltrúum landssamtaka
æskufólks, flormönnum og
framkvæmdastjlóirum æsfculýös-
ráðá, skólamönnum og fulltr'í-
um nemenda.
I' upphaifi ráðstefnunnar mun
Magnús Torfli Ólafsson, mennta-
miálaráðherra flytja ávarp, en
erindi flytja Knútur Hallsson,
skrifstotfustjóri, um undirbún-
ing og aðdraganda laigasetn-
ingar um æskulýðsmól, örlyg-
ur Geirsson, fórmaður Æsku-
lýðsráðs ríkisins, um störf
ráðsins og stefnu, Reynir G.
Karlsson, æskulýðsfuMtrúi, um
fræðslu og þjálun leiðtoga og
leiðbeinenda í essikulýðsstarfi.
„Panel”-umræða verður um
æskulýðsstarf á vegum skóla
og sveitarfélaga og umræðu-
hópar miunu starfa og tfjalla
um mólefni þau sem tekin
verða fyrir á ráðstefnunni.
Lög um æskulýðsmól vortt
samþykkt árið 1970, cig er til-
gangur þeirna laga að setja
reglur um opimiberan stuðning
við æskulýðssitarflserrtí. I lög-
unum er kveðið á um stofnun
Æsfciulýðsrdðs ríkisins og ráðn-
ingu axsfculýðsfulltrúa.
Samfcvœmt þessum lögum
var Æskulýösráð k*jörið í dies-
ember 1970, en í því eigasæti
5 aðalfulltirúar og jafinmiargir
varamemn. I Æsikulýðsráði nú
edga efltirtaldiir siæti: örlygur
Geirsson förmaður, tilnefndur
a£ menntamólaraðherra, Gylfi
ísakssom, tilnefndur af Sam-
bandi íslenzkra sveitarfélaga,
Hafsteinn Þorvalldsson, Skríli
Möller og Berniharður Guð-
mundsson, kjömir af æsku-
lýðssamtökunum. Vammenn
eru Indriði Þoríáfcsson, Markiús
örn Antonssom, Hannes Þ.
Sigurðsson, Þonbjörn Brodda-
son og Þorsteinn Ólaflsson.
Æskmlýðsiflulltrúi til næstu
fimm ára var skipaður iþann 1.
september sl. Rcynlr G. Karls-
son.
Undirbúningsvinna
Stjórn Æskulýðsráðs ríkisins
boðaði fréttamenn á sinnfund
s.l. miðvikudag og kynntistarf-
semi ráðsins og efni væntan-
legrar ráðstefnu. Kom þar m.a.
fram að s.l. ár hefur að mestu
verið notað til undirbúnings-
starfa, enda mun ekki af veita,
þar sem ráð sem þetta hefur
ckki átt sér hliðstæðu hér á
landi.
Reynir G. Karlsson, æsku-
lýðsfulltrúi er nýlegia kominn
úr kynnisferð til Svíþjóð'ir,
Danmerkur og Siköflamds, þar
sem hann kynmti sér hliðstæður
Æskulýðsraðs og sótti nóm-
skoið á vegum sflókra ráða.

Á ráðstefnu Æskulýðsráðs ríkisins verður vafalaust rætt um vandamálin í sambandi við úti-
skemmtanir æskufólks. — Myndin er frá Húsafelli.
Reynir sagði, að í þeimlönd-
uim sem hann hefði heimsótt,
færu nú fram endurskoðanir á
allri. cesikulýðsstairfsemi og því
hefði hann að sumu Ieyti kom-
ið á óheppdlegum tíma til þess-
ara londa. Hinsvefiar sagði
hann, að hliðstæður Æskulýðs-
ráðs hefðu verið starfandi í
þessum löndum í meira emára-
tuig og því máikilvæg reynsla
fengin.
Þeir æskulýðsráðsíulltrúarnir
sögðust líta á sdg sem ráðgei-
andi aöila en ekki stofnun og
væri medningin að korna 4 fót
flræðslustarfsemi með nám-
skeiðum og bæklin®um til upp-
byggiinigar frjálsri æskulýðs-
starfsemi.
Nú hefflði íyrst verið veitt fé
á fjórlögum tdl þessarar starf-
semi og neemi upphæðin 700
þúsumdum króna, en það væri
mdnni upphæð en ráðið hiefði
óskað eftir.
Stefnumótun
VSentamleg ráðstefna mun
fyrst og fremst verða stefnu-
mótandi, enda fyrsta ráðstefna
sinnar tegundar hérlemdis, edns
og fyrr segir. Hún mun því
verða dedgla fyrir hugmyndir
og vilja forráðamanna æsku-
lýðsstarfflsemiinnar. '
Það kom fram á fyrmefnd-
um fundi, að mikill skortur
væri ó þjálfun og skólun leið-
beinenda æskulýðsstarfsentí í
landinu. I fiyrsta lagi þarf að
þjólfa kennara, sem kennt
gætu leiðbednendum, í öðru
lagi starfsmenn æsfcúlýðssam-
taka og i þriðja laigi áhuga-
menn í aesikulýðssamtökunum,
sem stjómaö gætu félaigsmiála-
slkjóflum.
N ámskeiðahald
Samkvæmt lögum um Æhku-
lýðsráð íslands, skal það gamg-
ast fyrir námskeiðum fyrir
æskulýðsleiðtoga og skulu þau
ef ástæða þykir til, haldin í
samráði við Kennarasikóla ís-
lands eða Iþróttakennaraskióla
Islands.
Þáð kom fram á flundinum
með stjómarmönnum Æsku-
lýðsráðs, að ekíki væru til
handhæg námsefni hér á lamdi
varðandi æsfculýðsleiðbeining-
ar, en róðið vinnur að þvi að
skapa nómsefni.
Mamgt annað fréölegt kom
fram á fyrrneíndum fflundi, en
ekki verður nánar greint fná
því hér. Hdnsvegiar er þasis að
væmta, að unnt verði að skýra
frá árangri væntanlegrar ráð-
stefflnui hér í bflaðimu. að henni
lokinrri. — rl.