Þjóðviljinn - 24.03.1972, Blaðsíða 5

Föstudagiur 24. miarz 1972 — ÞJÖÐVTLJINN — SlÐA g
Við umræðux um utanríkismál á Alþingi
s.l. þriðjudag flutti Svava Jakobsdó’ttir ræðu,
þar sem hún skilgreindi á ljósan hátt hvað fyxir
þmgmönnum Sjálfstæðisflokksins vakti með
flutningi tiillögu sinnar um „að fela hverjum
þeirra þingflokka, sem styðjia þá'Ettöku íslands
í Atlanz'hafsbandalaginu að tilnefna einn
fulltrúa, sem starfia skuli oneð utanríkisráðherra
í viðræðum við Bandaríkjamenn og aðrar
þjóðir bandalagsins um endurskoðun á
vamarsamningi íslands og Bandaríkjanna...“
Þjóðviljinn birtir hér ræðu Svövu í heiki.
staeðisílokksins, að !hér var ekllá
um fLjótfærni að rasða né mis-
tök heldur vísvitandi, þaul-
hugsaðar aðgerðir gerðar í
íullri vitund þess, að hér er
stefnt að því að brjóta eina
af grundvaillarregilum allra lýð-
raeðisrikja. Og til sJíks ætlar
Sjálfstæðisflokkurinn að nota
sjálft Alþingi, þá stafnun, sem
öðru fremur er tákn og trygg-
ing lýðræðisilegra stjómarhláttu.
Til hvers þessar
umbúðir?
f tillögu þessari er lagt tid,
að Alþingi ákveði að feiLa hverj-
í>að vair eftirtektarvert við
framsöguraeðu Geiirs Hallgríms-
sonar, 1. fljuitningsmanns að til-
lögu Sj álfstæði smanna, að hann
ræddi um ákvseði málefina-
sarnniingsins um brottfiör hers-
ins og ailþjóðamál almennt. Um
hdð eiginlega efni tillöguinnar,
þ.e-a.s. það fyririkomuilag við-
ræðna, sem þeir leggja til, að
tekið verði upp, renindli hann
sér yfir fémálll og mjúkmáiU,og
virtist nú minna vilja ræða
um það en í umr. 23. nóv. sJ.
1 þeim umræðum, sem urðu þá
um þessa tdllögiu, fór ekki á
milíll máia, að þdngmeinin Sjáiif-
stæðisiidkksins teija, að þessari
tiOlögu sé fyrst og fremst stefint
Geir Hallgrímsson: Hin nýja Iýðræðisstefna felst' í því að úti-
loka 20 prósent þjóðarinnar frá áhrifum.
eða stjómmálaleg afstaða sé
bannfærð sem slík, án tillits
til þess, hvort það er melni-
hluti eða minnihluti, sem hetd-
ur henind fram. Það er þetta
atriði, sem taJsmenn lýðfrelsis
og lýðnæðis telja hættulegast
og vítverðar af ölliu. I aug-
um sjáMstæðismanna er það
nægileg ástæða til þess að
svipta menn stjómmálalegum
a.fskiptum af utanríkismálum
eða a m. k. vissum hluta
þeirra, séu þeir þedrrar skoð-
unar, að aðild að NATO sé
óæskileg og íslandi og Isiend-
inigum hættuleg.
Greinargerð fyrir þessari til-
lögu er einkar fróðleg og vel
þess virðd, að þar fari fram
noktour textagredning. I fyrsta
lagi er tekið fram, að fflm.
telji eðlilegt, að þeir þingflokk-
ar, sem styðja aðild Islands að
Atlanzhafsbandalaginu fái að-
stöðu til að fyligjast með og
hafa áhrif á viðræður við
Bandaríkjamenn. Þessi kiausa
blekkir auðvitað ekki þing-
menn svo sem komið hefur
fram hér í ræðum utanrrh. og
annarra þingmanna. Þessi
Idausa er samin eingöngu í
því skyni að skírskota til
þeirra, sem skortir nægilega
þelkkinigu á starfisháttum Aliþ.
til þess að geta tekið afstöðu
til þeirra röksemda, sem hér
eru fluttar. Auðvitað er þegar
séð fyrir því, að þeir flokkar,
sem styðja aðíld íslands að
Atíanzhafebandalaiginu, fiái að-
ÞAÐ SEM FYRIR ÞEIM
VAKIR
gegn Alþlb. og eánum náð-
hema þess og utanríkisráð-
herra hefur lý&t því yfir, að
hann tedji þessa tdiiögiu van-
traust á sig.
Árás á lýðræðislega
stjómarhætti
Ég vil segja það sirax í upp-
hafli máls míns, að þessi til-
laga er ekki fyrst og fremst
árás á Alþýðubandalagið sem
stjómmálaflokk, enda þótt hún
feli þetta Iwort tveggja í sér.
Hún er fyrst og firemst árás
á lýðræðislega stjómaiháttu á
íslandi. Á þetta varbent í umr.
í nóvember s.l. og verður eteki
hjá því komizt að rifja upp
ýmislegt a£ því, sem þé var
saigt.
Bfni tillögunnar þarf raunar
eikki að koma þeim á
óvart, sem fylgzt hafa með
skrifum Morgunlblaðsins síðan
vinstri stjóm kom tíl valda.
Þar skaut upp þeinri hugmynd,
strax á sl. sumri að útiloka
einn stjómarflokkanna, Alþýðu-
bandalagið, frá öilum áhrífum
og afskdptum af mikilvægum
þætti utanríkismála. Þeirri end-
urskoðun og uppsögn henstöðv-
arsamningsins, sem boðuð vax
í málefnasamningi ríkisstjóm-
arinnar. Þessum skrifium var
þá strax mótmælt í öðrum dag-
blöðum og a.m.k. í einum um-
ræðuiþætti í ríkisútvarpinu á
þedm forsendum, að þau vinnu-
brögð, sem Sjálfstæðisflokkur-
inn lagði til, að væm viðhöfið.
væru andlýðrasðisleg. öllum
rétt hugsandi mönnum mun
hafa dottið í hug, að Morgun-
blaðsskrifin væru fljótfærnis-
skrif ritstjóra. sem hefði and
artak misst fótfestuna, þegar
flokkur hans missti völdin. Op
það dagblað hér á landi, og sé
stjómmálaflokkur, sem .harðas*
og oftast ber sér á brjóst 5
nafni lýðræðis og frelsis munrf
sjá að sér o>? leiðrétta vilhi
sína. En svo kom á daginn
þegar tillaga þessi var löp*
fram af tíu bingmönnum Sjálf-
um þeirra bingflokka. sem nii
styðja þátttöteu Islands í Atí-
anzlhafsbandalaginu að til-
nefina fiuiitrúa, sem skuii starfa
með utanríikisráðherra í við-
ræðum um vamarsamndnginn.
Þessa tiilögu hefði auðvitað
mátt orða á þá leið, að AI-
þingi álykti, að útiloka skuli
fiulltrúa Alþýðuban d alagsins frá
viðræðum um vamarsamndng-
inn. En beint orðalag hefði fyrr
komiö upp um hið rétta eðli
tillögunnar. Orðaiaigið sjálft er
skóladæmi um> heilaiþvott, þar
sem lesandanum er gefin sú
fórsenda, sem hann á að nota
til grundvailiar hugsun sinni.
Viðmiðunin er stuðningur við
Atíanzhafsbandalagið. — Án
þeirrar viðmiðunar sdíal engin
hugsun komast að. g
Nú er það staðrejmd, að
varnarBamninigurinin svonefndi
eða samningur milli ísienzka
ríkisins og Bandaríkjastjórnar.
Það er líka staðreynd, að Al-
þýðuibandalagið á aðild að rík-
isstjóm íslands að undangengn-
um lýðræðislegum kosningum
Fluitningsmenn þessarar tíllögu
eru því að fara fram á að
ríkiisstjóm landsins sé gerð ó-
myndug og fulltrúum eins
stjórnanflokkanna sérstaklega sé
meinað að fjalla um og hafa
áhrif á einn mikilvægan þátt
landsmáia. I þessari tiilögu er
því lagt til, að Alþingi nemi
buirt áhrif og vilja tæps fimmt-
ungs allra kjósenda í landinu
á grundvelli stjórnmálaskoðana,
á grundveili stjómmálalegrar
afstöðu þeirra í einu ákveðnu
máli. Málflutningur sjálfistæðis-
manna í umræðunum í nóv. sl.
var næsta umdarfeglur. tæir
fjölluðu þar mikið um ráð-
herranefindina svonefndu og
töld-u hana sönnun þess, að ut-
anríkisráðherra væri að afisala
sér æðsta valdi í utanríkismál'
um. En í þessari tiilögu sinni
gera þeir þó ráð fyrir alveg
sams konar vinniuibrögðum. Eft-
ir sem áður , á áð steipa nefind
sem skuli starfa með utanríkis-
ráðherra í viðræðum við
Bandaríkjamenn. eins og það
er orðað. Röksemdir þeirra um
óeðlileg vinnubrögð utanríkis-
ráðherra og ríkisstjómarinnar
eru því fallnar með þeirra eig
in tillögu. Spuminigin er því
ekki um vinnubrögðin, heldiur
um það hver eigi að vinna með
utanríkisráðherra. Og þegar
sjáifstæðismenn reyndu að
sannfæra þingheim um það hér
fyrír jólin, að þeir asttu að
vinna með utanríkisráðherra,
en ekki samráðherrar hans,
varð málfilutninigur þeirra
næsta hjartnæmiur. Tillagan var
í þeirra augum góðgerðarstarf
til styrtetar utanríkisráðherra,
hjálp í nauðum og einn með-
limurinn í þessu nýja ráð-
herravitnafédagi — Ragnhedður
HélgadÓttir — sá meira að
segja ástæðu tdi að taka fram,
að þetta væri hjálp veitt atf
góðum hug.
Nú stoai ég síður en sivo
verða til þess að gera lítið úr
hjálp, sem veitt er af góðum
huig. En slíkar yfirlýsingar
verða að skoðast í samhengi
eins og ailar aðrar yfiirlýsing-
ar. E£ utanríkisiiiáðherra ættaði
sér að útiloka einn stjómar-
flotekanna frá miteilvægum
stjómarathöfnum, þá gæti vel
verið að honum veitti eteki af
hjálp til að verja þær gerðir
sínar. En hjálp boðin til þess
eins að brjóta grundvallarregl-
ur lýðræðis í landinu benda
til þess, að góðhuigurinn sé á
villigötum, og þess em dæmi.
að góðhuigur hafl ratað af réttri
leið. Ég man ekki betur en
innrás Sovétríkjanna í Téklkó-
slóvalkíu hafi átt að vera hjálp
veitt af heilum hug. Ég man
ekki betur en innrás Banda-
ríkjamanna í Vietnam hafi átt
að vera hjálp til handa hinum
lýðfrjálsa heimi. Nú hefúr það
að vísu gerizt, að utanrrh. hef-
ur fenigið að reyna það, að náð-
arfaðmur Sjálfsitfl. er heldur ó-
tryggur; annan da-ginn er hon
um telcið sem hinum glataða
syni, hinn daginn er honurn
varpað út í yzbu myrkur, allt
efitir því, hvort sendiboðar
Mor-guntolaðsins rata í réttar
möppur í útiöndum
Að bannfæra
skoðanir
Þá vil óg víkja nokkuð að
vörnum Geirs Hallgrímssonar í
umr. 23. nóv. s.l., þegar hon-
um var bent á, að till. þessi
væri ólýðræðisleg. Þá varhelzt
á honium að skilja, að till.
gæti talizt lýðræðisleg, eí við-
ræðunefndin yrði skipuð með
þeim hætti, sem Aiiþ. sjálft á-
kvæði eins og hann tók til
orða, þ- e. a. s. með meirihluta
samþykkt. Það er auðvitað eng-
an veginn rétt, að till. þessi
verði sjálifkrafa lýðræðisieg við
það eitt að hljóta meiri hluta
samþylckt hér á Ailþ. Það eina,
sem þá væri hægt að fullyrða,
væri það, að afigreiðsla málsins
væri lýðræðisleg, samkv. leik-
reglum hér á Aliþ. En tdil.
sjálf, efnii hennar og inntak
væri efitir sem áður jafinólýð-
ræðislegt. Það eina, sem hefði
gerzt, væri að lýðræðisreglur
Alþ. hefiðu orðið mönnum tæki
til þess að skerða lýðræði á
öðrum sviðum.
Þess eru dæmi úr mann-
kynsögumni, að þjóðþing hafi
verið notuð á þennan háitt, og
ég þykist vita, að fluitndngs-
menn þessarar till. mumdu
hugsa sig betur um fremur en
láta teija s«g til þess félaigs-
skapar. Þá taldi Geir Hall-
grímsson að till. þessi eða sú
nefnd sem hún gerði ráð fyr-
ir, að sett yrði á fót, værí
en-gu ölýðræðislegri en ýmsar
nefndir sem hann tiltók þar
sem stjómarandstaðan ætti
ekki fulltrúa. Ég get vél fiaii-
izt á það með þim.gmanmmium,
að nefndir sem eru eingöngu
skipaðar fulltrúum meiríhluta.
geta auðvitað talizt ólýðræðis-
legar, e£ þær eru notaðar til
þess að þegja skoðanir minni-
hluitanis í hél. En tMl. sjálf-
stasðismanna er af ailt örðu
sauðahúsi. Hún gerdr róð fyrir
því, að viss sitjómmátaskDðun
stöðu til að fylgjast með og
hafa áhrif á . viðræður við
Bandaríkjamenn. Þeir hafa þá
aðstöðu nú þegar. Stuðnings-
menn Atianzhafistoanxiailaigsins
í' st j órnarandstöðu hafia þá að-
stöðu í virkri utanríkismála-
nefind, og þeir sdtja þax við
sama borð og aðrlr með fiull-
um vilja og sfcuðnimgi Alþýðu-
banidalagsins.
I öðru lagi vil ég sérstatelega
vekja athygli þingmanna á
þeirrd setningu í greinargerð,
sem hljóðar svo með leyfi
hæstv. forseta:
,.Eðli málsins samkv. er úti-
lokað, að þeir, sem andvígir
em áfiramhaldandd aðild Isiands
að Atlanzhafsbamdalaginu, taki
þétt í viðræðum við það og
Bandaríkjamemn um vamair-
mái Islands”.
Hér er því haidið frarn, að
í viðrasðum um uppsögn vam-
arsamningsins svonefinda, steuli
ékki aðrir taka þátt en þeda-,
sem fyrirfram má ætta, að sóu
sömu skoðunar. Fjrrst sikai kanna
skoðanir manna, áður en þedm
er hleypt að viðræðutoorðinu. I
lýðræðisþjóðtfélöigum tíðteast
það hins vegar, að tadsmenn
allra skoðana hafia máifireilsd,
þó að ekkd sé tii annams en
lýsa ondstöðu sinni í einhverju
máli.
Að hætti einræðisríkja
Við skuium sérstaikiega gefia
gauna að þeim ásitæðium, sem
fflm. tiil. feera firam fyrir svo
amdlýðreeðisilegum vimnúbxögð-
um, hvemdg þeir réttíæta till.
sínar um vinnuibrögð, sem
hvergi tíðkast nema í einræð-
isrikjum austan tjalds og
vestan, þar sem stjármmála-
skoðamir manna ráða því, hvort
þeir fá að koma nóiægt ríkis-
mólefinum eða ektei. 1 grednar-
gerð stendur: „eðli málsins
samkv”. Nú er að vísu emgan
vegirnn nægilega skýrt, hvað
fyrir filutningsm. valkir með
þessu orðalagi. En það má þó
reyna að gera sér noktaragrein
fyrir, hvers eðlis þetta mál er.
I autgum Aiþyðubandalagsins
og stjómarflokkanna snertir
það sjáifstæðismál þjóðarinnar.
Það er spurningin um þad,
hvort við eigum að beygja oikte-
ur undir það að hafa erlendan
her í landi ofckar til frambúð-
ar. Það er spuimingin um það,
hvort á að efna það lofiorð, sem
þjóðinni var gefiið á sdmum
tíma, að hér steyldi eifcki vera
her á friðartímum. Gg svo
segir Gedr Hallgrímsson, að sér
komi á óvart að heyra um
áhuga Aiþb.-manna á því,
hivemig þátttöku okkar Isdend-
inga í NATO sé háttað. Hon-
um kemur það á óvart, að
Aiþb. stouii lóta sig það ein-
hverju skipta, hvort hér er her
í landi eða ekki. Áhugi Alþb.-
manna kemur honum á óvart.
Allt annað frernur hélt ég nú,
að ætti að koma mönnum á
óvart.
En eðli málsdns er auðvitad
annað, jafinfiraimt. Það fernokk.
uð eftir afstöðu manna almennt
og af hvaða sjónarhóli þeirldta
á alþjóðamál og dvöl hersins
hér á landd sérstaMega, á hvað
þeir leggja áherzlu í þessumáli.
Fiutndngsmenn þessamar tillögu
hafa teteið fram, að forsenda
henear sé stuðningur þeirra við
NATO, og það vill auðvitað svo
til, að þessi málkilvægi þóttur
íslenzfcrar sjálfstæðistoaráttu er
á hdnn óhiugnamlegasta hátt
þræltoundinn hernaðariegum
upplýsingum firá Fentagon og
NATO og þedr, sem tala út firá
sjónanmiðum og haigsmunum
þessara aðila, víia etaki fyrir
sér að grípa til auvirðilegasta
og óhiugnanlegasta málfllutn-
inigs. Ég vil leiða til vitnismól-
gagn þdngmanna Sjólfstæðisfl. 1
Reykjgvíkurbréfi þann 31. otet.
s.l., þar sem einmitt er fjailað
um tillögu þá, sem hér er til
umræðu oig róðherranefnddna
títt neflndu, stendur efitirfar-
andd klausa með ieyfii hsestv.
forseta:
„Ef ndðurstaðan yrði sú, að
tiltooði Sjólfstæðisflofktesins yrði
hafnað, hljdi afiledðinigin. að
verða tortryggni allira lýð-
frjálsra þjóða 1 garð otakar ís-
lemdimga. Þá yrði vissulegaerf- .
itt fyrír utanríkisráðh. og raiun-
ar hvem annan sem vasri að
ræða við Bandarííkin og jAtí,-
anzhafisbandalagið um varnar-
mól. Þá væri efkiki unnt að
treysta því, að upplýsingar,
sem gefnar væru, tæra eikifcL
beámi tdl sovézfcra yfirvaída,
því að naumast getur þaö ver-
ið huigmjmdin, að einn htona
þrigiglja nefndanmanna djdji
aðna þess, sem hann kjmná að
verða ásfkynija“.
Hér er um að ræða skýtatKa
staðhæfinglu um, að innan rík-
isstjómar Islands sé ráðherra,
sem sitji á svdfknáðum vbð laind
og þjóð. Hér er fullyrðing um,
að einihiver ráðhenranna séþess
albúinn að fremja landráði.
Þdngmenn og förustumenn Sjálf-
stæðisiflofkfksins hafa eikfci and-
mælt þessari staðhæfingu í
málgagni sínu. öllu fremiur
hafa þeir ýtt undir hana með
dyig.ium og með þeirri tiIŒöigu,
sem hér er iil umræðu. En
séu þessi ummæii Morgunbi.
sönn, þá fer ekfci miilld mála,
að hér er um svo alvarlegt
mál að ræðai, að fonustumönn-
um Sjálfflstæðisfil. ber tvímæia-
laust slkylda til að krefijast op-
inberrar rannsóknar. En þessd
sjálfskipaðd vörður lýðræðis,
sjálfstæðis og fredsás hefst eikiici
að. Það er full ástaaða fyríral-
menning í landimu að huigflieiða
þetta háttemi sjálfstasðismanna.
Flokkur í herkvf
Samkvæmt starilfum Morgun-
blaðsdns mætti ætía, að kom-
inn. væri svo sfcýlaus grund-
vöiiiur fjrrir raunhæfum að-
gerðum, að ektai mætti bíða. En
sannledkurinn er auðvitað sá,
að þedr trúa þessu eklki sjálfir.
Bn samt vaknar spumingim:
Fyrír hvem eriu svona klausur
sfcrilfaðar? Kannsfcd er þetta
skrifað fyrir eihhverja aðila
erlenda. Ég veit það etetei, en
kannski skrifer Sjálfstæðis-
fllolktaurínn þetta einvörðungu
Framhald ó 9. síðu.